op de heenweg b.v. langs de hoogste zone (vloedlijn en omgeving) en op de terugweg langs de waterlijn. Ook werd gevraagd,

Transcriptie

1 r- -5- VOORLOPIG VERSLAG VAN HET KWALLENSEIZOEN Inleiding. G. RAPPE Naar aanleiding van enkele opeenvolgende zomers me behoorlijke aanallen van de Gele haarkwal Cyane.a c.apii-aa., een soor waarvan de ideniei in he verleden voor enige verwarring zorg- de (RAPPE, 1987), en in he bese da er bij ons eigenlijk nooi veel aandach is beseed aan de kwallen, zee ik vorig jaar een bescheiden kwallenonderzoekje op. De bedoeling was ijdens he zomerhaljaar (mei-november) op geregelde ijdsippen een welbepaald suk srand, waarvan de lenge gekend was, a e zoeken naar kwallen. Bij voorkeur diende de elling e gebeuren bij laag waer o opkomend ij. Op die manier konden wee ellingen gebeuren: op de heenweg b.v. langs de hoogse zone (vloedlijn en omgeving) en op de erugweg langs de waerlijn. Ook werd gevraagd, als de aanallen nie e hoog waren, de diameer van de schij e meen (zonder de enakels!). Bij hoge aanallen kon volsaan worden me een geschae gemiddelde grooe. Tellingen die geen kwallen opleverden dienden ook als een waarneming e worden beschouwd. Uieindelijk werd door volgende mensen op volgende plaasen he agelopen seizoen speciaal op kwallen gele: - René BILLIAU e De Panne. - Marie-Thérèse PANNEELS-VANHAELEN e Koksijde-Oosduinkerke. - Rika GOETHAELS elde enkele malen aan de middenkus, soms e Raversijde, soms e Oosende Halve Maan. - ondergeekende bezoch he srand e De Haan-Vosseslag. - van de ooskus zijn geen ellingen bekend, wel een groo aanal losse waarnemingen van Jan HAELTERS. Daarnaas werden ook losse waarnemingen van Rika GOETHAELS, Sammy DE GRAVE, Els BOEL en mezel verwerk. Resulaen. Een grondige analyse van de gegevens lijk mij in di sadium weinig zinvol, om meerdere redenen: - nie alle gebieden werden even regelmaig geeld. De weskus

2 n -6- scoor duidelijk beer dan midden- en ooskus. - de lenge van he agezoche srandrajec werd nie alijd vermeld. - he onderscheid ussen heen- en erugelling werd nie alijd gemaak. - de diameer van de schij werd nie alijd gemeen o gescha. - er besaan nog gegevens over he seizoen 1988 die (nog) nie werden doorgegeven. In abel l saan de gegevens samengeva. Bij de soorbespreking word, waar ineressan, ook verwezen naar oudere gegevens. SCYPHOZOA - SCHIJFKWALLEN AuM.e.Ua auia (LINNAEUS, 1746) - Oorkwal Di is de algemene kwal bij ons, die elk jaar in redelijke aan allen word waargenomen. De eerse waarneming gebeurde op 13 april door M.-Th. VANHAELEN. Deze daum viel vaór he onderzoekje eigenlijk van sar ging (8 mei). Misschien gebeurden nog andere vroege waarnemingen maar werden ze nie doorgegeven (he lo van elke algemene soor: gebrek aan aandach). De hoogse aanallen werden genoeerd op 21 mei e Oosende (150 ex.), 26 mei e De Haan (S 350 ex.), 28 mei e Oosduinkerke (150 ex.) en 12 juni e De Panne (58 ex.). Deze maxima liggen erg laag als je di vergelijk me wa in sommige jaren werd genoeerd. Zo lagen er over 3,5 km srand naar schaing 5700 exemplaren op 30 juni De Oorkwal is een ypische voorjaarssoor. De laase Oorkwal werd waargenomen op 23 juli. Cyan&a.amac.<H. PERON & LESUEUR, Blauwe haarkwal Deze kleine soor is een regelmaige verschijning op he srand, die beslis meer aandach verdien. Gewoonlijk sar ze he kwallenseizoen, samen me de Oorkwal. Ze kan ook ijdens de zomer nog gevonden worden. In 1988 nooi s meer dan enkele ienallen. -» Gevonden ussen 7 mei en '; II n 3 augusus ;; Rl. "w 'J w j m ' AuM.e.a aiuu.a (LINNAEUS) (naar LELOUP, 1952)

3 'i -7- Cyana capu.aa (LINNAEUS, 1747) - Gele haarkwal Sinds he voorkomen van deze soor bij "sm.-' mssis.-* LL v ons ormeel aangeoond werd (RAPPE,,s' l," '. -.- r.ï'. 1987), is ze nie zeldzaam gebleken. :." ''.: >- -.&.;; 's ï,.:!i: v ', ;.'';_, SïK In 1986, 1987 en 1988 werd ze regelmaig gevonden. Nochans saa ze bekend als een eerder noordelijke s soor. Zel kon ik ze b.v. waarne- 'Ïi J?;'' men aan de noordkus van Ijsland u? '. (± 66 NB). Wa de juise sa- X ~-, '& 5 us van deze soor aan onze kus i 4 r?;. 'J is zullen de komende jaren moe- '.. s ïii,. en uiwijzen. J l s In 1988 waren de eerse en ï J J ir '1, n ; de laase daum 28 mei en 11 n li 1'k'. > s, -~ s;, A sepember. Di is vroe laer dan ijdens de vor wee seizoenen: in 1986 de exreme daa 26 Juni en 22 i' m '. n,1 ; '! augusus in juni en 21 ;i l A-% & m.7 M& j ï, li!..< augusus He vroeger ver- Y c», l' '),n schijnen en he langere sei- 1-sC? J; < zoen in 1988 kunnen he rech- -y. 7, ii','<, - (' 4. Y i' sreekse gevolg zijn van he ' ;y 4 '.'' li ' % y kwallenonderzoekje en dus " '? I ~.'' --=<-:? kunsmaig. Gezien de Gele L j ',' haarkwal echer een opvallende l l' < soor is, kan de mogelijkheid < van een reële endens om vroeger e verschijnen nie geheel worden CyancLa c.ap-lua-la (LINNAEUS) uigesloen. Blij in da geval (naar LELOUP, 1952) de vraag wa resulaen ageleid van daa van aangespoelde kwallen waard zijn in ermen van levenscyclus en seizoenaal voorkomen. He weer ijdens de voorgaande periode zal een belangrijke rol spelen. In welke waeren plan de kwal zich voor? Waar komen onze gele haarkwallen vandaan? He hoogse aanal in 1988 was 41 ex. op 28 juli, in ex. op 17 juli. He is een ypische zomerkwal en de "sriemer" bij uisek.

4 -8- ChLyaoa hyoce.ua (LINNAEUS, 1766) - Kompaskwal 9 De schoonheid van deze kwal hebben we groendeels moeen missen agelopen zomer. Er werden slechs een 20-al exemplaren genoeerd. He is nochans een jaarlijkse gas, vooral egen he einde van de zomer. Di jaar werd een eenzame Kompaskwal gevonden op 21 mei. Daarna is he --T --T ' -e»?s i,,-.k? y..i s.s r '. T. -"*v-: wachen o 16 juli op de volgende, erwijl de laase op 7 sepember werd gezien. De!l meese exemplaren werden aan de ooskus m ï M. - opgeekend. Deze soor kom zelden in grö- r:". <1...H..l e aanallen voor, maar de aanallen van.»j 'y 1988 lijken mij och laag. r ; IIï- ir lhooma oci.opu., (LINNAEUS, 1788) - Zee- 5R " paddesoel ï.1 ï >- De Zeepaddesoel is wellich de opval- 1. i lendse kwal op ons srand. He *, is een. n' sevige, groe, elblauwe soor, die vooral in de hers alrijk kan zijn. Invasies L van deze soor kunnen erg specaculair a. zijn Op 3 november 1987 b.v., lagen min- 's.. % y sens 2000 ex. in 3 km vloedlijn. Ook bij v deze soor echer was 1988 een mager jaar: '-Ï; namelijk 35 ex. over he gehele seizoen. s'i De vondsen gebeurden ussen 3 sepember en 13 november. n j -.. > r r", $ ChLy>aoi.a iyoc&ua (LINNAEUS) (naar LELOUP, 1952) Paga n.ocuuca (FORSKAL, 1775) - Parelkwal Uoor de uolledigheid uan he ouerzich uan Belgische schijkuallen uermeld ik hier nog deze soor uan marmer maer, die uiers zelden in de Noordzee opduik. Di uas echer nie he geual in De enige uonds in ons land daeer uan In 1966 uerd in Nederland een belangrijke inuasie opgemerk. Deze invasie sreke zich mogelijks ook ui ouer Belgische uaeren. Ze is in elk geual nie aangeoond, hoogs uaarschijnlijk bij gebrek aan uaarnemingen. Er moe echer alijd me de mogelijkheid da deze kinal hier uerschijn rekening morden gehouden. He is een kleine soor, me een schij uan 5-10 cm diameer.

5 . w, A {KS; -9- J-- -. r r- 'Y r-s: -yj-. ï: &4S Y ", '<"-. --<, " '-» '~ ' p-v- '->.. :-<.>7r ~ < ~;~~?ïl'l, v -~. <- UL -'.y w y, j - ' -- < s '<.'.-? r ~~ -2»!;'i. É, ' 'i ( %yïic il! T M r ' ' - l Is l ; 1:.; 1 'saaü," 'w1 < l: ' < '.- '' l' <; li. w. Ïi (-1 >k_ r.-. : J' 'r i i y. r m L+"* l ri. v } r i ï i r. s - B>< 'y J )J li! ;»-. ' l V i ') Ui m i li H ws Rhi.z.oi.oma. ocopus (LINNAEUS) (naar LELOUP, 1952) v Pagla nocuu.c.a (FORSKAL) (naar LELOUP, 1952) -, ( HYDROMEDUSAE - POLIEPKWALLEN Ae.qu.oLe.a ui-ina GOSSE, 1853 De verrassing van he seizoen kwam van De Panne, waar 4 exemplaren van deze soor gevonden werden, op 7 juni (l) en op 12 juni (3). In de 15 jaar da ik langs onze sranden sruin, heb ik deze * soor nog nooi waargenomen. O deze waarneming een direc gevolg is van he beer op kwallen leen o louer oevallig is op di ogenblik nie ui e maken. Daarvoor moeen meer waarnemingen in de goede periode -juni o sepember volgens LELOUP (1952)- gedaan worden. Juni is bij uisek de maand waarin veel Jonge acieve leden versek moeen laen gaan wegens examens. Juli en augusus liggen om andere redenen moeilijker. De soor is de groose hydromeduse aan onze kus. De schij kan gemakkelijk een diameer van 10 cm bereiken. Voor een onderscheid me de verwane Ae.qu.oe-a ae-quoie-a zie hieronder.

6 <; -10- l. a. 4 He aanal radiale kanalen varieer ussen 60 en b. Il n i 11 IT 120 en (A. pe-n.zi) 2. a. He aanal randenakels is gewoonlijk gelijk aan he aanal radiale kanalen, zelden hal zoveel o dubbel zoveel... A. ae.qu.ole.a b. He aanal randenakels is alijd meer dan drie maal groer dan he aanal radiale kanalen......a. ui.la.ina Deze sleuel werd opgeseld naar RUSSELL (1970). i % **:x l ï,-- <i - ' ** '> e.. 1.». '} Besluien. Ae.qu.on.a.a u-in.0. GOSSE naar LELOUP, 1952) Was he opze bescheiden, de resulaen waren zo mogelijk nog bescheidener en nie alleen omda 1988 een mager kwallen jaar was. He val nie mee mensen in hun vrije ijd e organiseren, zeker nie in de vakaniemaanden. Zels de iniiaienemer had e kampen me acuu ijdsgebrek in juli-augusus. Desalnieemin blij ik meer dan ooi overuigd van he belang van dergelijke onderzoekjes. Alleen door een sysemaische aanpak bij he verzamelen van gegevens kunnen meer "weenschappelijke" resulaen verkregen

7 -11- worden. Vandaar di voorlopig verslag, als simulans voor he herhalen van he iniiaie gedurende he seizoen Ik zou namelijk graag he onderzoek, op dezelde manier, herhalen. Er zijn nog eveel vragen onbeanwoord, die via verdere ellingen kunnen opgelos worden. Gelieve van de zeldzame kwallen Pe.-aga en Ae.qu.oe.a he maeriaal e bewaren, Di kan he bes door eers e ixeren in 207o ormol en daarna e bewaren in 107o ormol. Formol is de 35-40% ormaldehyde oplossing die bij de apoheker verkrijgbaar is. Di goedje dus 5x o lox verdunnen. He verdien aanbeveling, zels voor kwallen, de ormol e neuraliseren o, nog beer, bueren bij neurale ph. Uileg hierover o soen hiervoor vraag je ook bes aan de apoheker. To slo nog di, dringend gezoch: - medewerker(s) voor he kwallenonderzoek voor midden- en ooskus voor alle nog nie meegedeelde waarnemingen van Au.w-Ha aui-i-a Chiy.óaoia h.yoc&ua Cyan&a c.a-p-i-ai,cl Cyan&a iamadi Cyama -4? Rhizooma ocopus Aanal ellingen Aanal posiieve > 16* ellingen Tabel l. Aanallen geelde kwallen aangespoeld op vij verschillende srandrajecen ussen 7 mei en 13 november l: De Panne, 2: Koksijde-Oosduinkerke, 3: Oosende, 4: De Haan, o 5: Knokke-Heis... moeen waarschijnlijk bij C. capzuaa ge- voegd worden. *: geen sysemaische ellingen, alleen losse waarnemingen# Posiieve ellingen zijn ellingen waarop kwallen wer- 9 den genoeerd,

8 -12- Lierauur. LELDUP, E., Faune de Belgique. Coelenérés.- Parimoine Ins. r. Sci. na. Belg., Bruxelles. 283 p. RAPPE, G., Een inuasie uan Gele haarkualle, Cyanea capillaa (L.).- De Srandulo, 7(2): RUSSELL, F., Pedusae o he Briish Isles. III. Pelagic Scyphozoa.- Cambridge Uniuersiy Press, Cambridge. 284 p. Kapelsraa, Ursel