Geestelijke gezondheidszorg, een methode e voor het bepalen van volume- en prijsontwikkelingen0g

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Geestelijke gezondheidszorg, een methode e voor het bepalen van volume- en prijsontwikkelingen0g"

Transcriptie

1 07 k07 Geeseljke gezondhedszorg, een mehode e voor he bealen van volume- en rjsonkkelngen0g kelngen Arhur Denneman ublcaedaum CBS-ebse: 5 december 2008 Den Haag/Heerlen, 2008

2 Verklarng van ekens. = gegevens onbreken * = voorlog cjfer x = gehem = nhl = (nden voorkomend ussen ee geallen) o en me 0 (0,0) = he geal s klener dan de helf van de gekozen eenhed nes (blank) = een cjfer kan o logsche gronden ne voorkomen = 2005 o en me /2006 = he gemddelde over de jaren 2005 o en me / 06 = oogsjaar, boekjaar, schooljaar enz., begnnend n 2005 en endgend n / / 06 = oogsjaar, boekjaar enz., 2003/ 04 o en me 2005/ 06 In geval van afrondng kan he voorkomen da he eergegeven oaal ne overeensem me de som van de geallen. Colofon Ugever Cenraal Bureau voor de Sasek Henr Faasdreef J Den Haag reress Cenraal Bureau voor de Sasek - Faclar bedrjf Omslag TelDesgn, Roerdam Inlchngen Tel. (088) Fax (070) Va conacformuler:.cbs.nl/nfoservce Besellngen E-mal: verkoo@cbs.nl Fax (045) Inerne.cbs.nl Cenraal Bureau voor de Sasek, Den Haag/Heerlen, Verveelvoudgng s oegesaan, ms he CBS als bron ord vermeld.

3 Samenvang In d raor ord een mehode beschreven, aarmee de aardeonkkelngen bnnen de geeseljke gezondhedszorg (GZZ) ogesls orden n een volume- en rjsdeel. In de erode s he volume van de GGZ me gemddeld 6,4 rocen er jaar gegroed. De rjzen zjn gemddeld me,8 rocen oegenomen. De groe vnd vooral laas bnnen de ambulane GGZ. De dremel om geeseljke hul e vragen ljk verlaagd e zjn. Seeds meer mensen een de GGZ e vnden. Trefoorden: Geeseljke gezondhedszorg (GGZ), ndexcjfers (aarde, rjs en volume), Nederlandse Zorgauore (NZA) en zorgvorm x zorgcrcu. Geeseljke gezondhedszorg; een mehode voor he bealen van volume- en rjsonkkelngen 3

4 Inhoudsogave. Inledng 2. Afbakenng van de geeseljke gezondhedszorg 2 3. Mehode rjs- en volumebealng n de GGZ-secor 5 4. Resulaen; groe groe geeseljke gezondhedszorg 2 5. Dscusse 5 Bjlagen 8 4 Cenraal Bureau voor de Sasek

5 . Inledng Er gaa seeds meer geld naar de geeseljke gezondhedszorg (GGZ). In 2007 gng he om 275 euro er hoofd van de Nederlandse bevolkng. In 2000 as he nog 62 euro. Waar gaa he exra geld naar oe? Word he omgeze n een groere volume aan geleverde zorg? Of ord he geoon allemaal duurder? D raor geef een anoord o deze vragen. In d raor ord een mehode beschreven, aarmee he mogeljk s om de aardeonkkelngen n de GGZ u e slsen n een volume- en een rjsdeel. Deze mehode s voor een groo deel gebaseerd o de mehode n he CBS-raor rjs- en volumendces voor de ouderenzorg: neue mehoden en resulaen o bass van NZA-daa van Anono Chessa (BA-nummer MOO). D raor s als volg ogeboud. In hoofdsuk 2 ord de geeseljke gezondhedszorg afgebakend. In hoofdsuk 3 saa een naugezee beschrjvng van de mehode voor de rjs- en volumebealng bnnen de GGZ. In hoofdsuk 4 saan de resulaen. Deze resulaen orden bedscusseerd n hoofdsuk 5. Geeseljke gezondhedszorg; een mehode voor he bealen van volume- en rjsonkkelngen 5

6 2. Afbakenng van de geeseljke gezondhedszorg De geeseljke gezondhedszorg (GGZ) heef als doel he bevorderen en hersellen van de geeseljke gezondhed van mensen me sychsche roblemen en sycharsche soornssen. To aan he begn van deze eeu as he gebrukeljk de GGZ-voorzenngen onder e verdelen naar exra-, nra- en semmurale geeseljke gezondhedszorg. Bj exramuraal gaa he om zorg zonder verbljf n een nsellng, bj nramuraal beref he dag- en nachovang en bj semmuraal lg de focus o dagovang. Vanaf rond 2000 geld een es andere onderverdelng voor de door de GGZ-nsellngen geleverde verrchngen: Ambulane conacen (zorg zonder verbljf n een nsellng; clën kom naar de nsellng voor een conac en/of krjg hus zorg aangeboden); nake, onderzoek, behandelng/begeledng, sychoherae, crssbehandelng, elefonsch conac, sycharsche zorg hus, begeled onen, dagacveen of arbedsrehabla. Klnsche verbljfdagen (clën verbljf n een nsellng; mogeljkhed o 24-uursverbljf); oname n klnek, kor- of langdurend, me veranderngsgerche, srucuurbedende of sablserende behandelng, me beerke, volledge of zeer nenseve begeledng, of beschermd onen; Deeljdsesses (clën s één of meerdere dagdelen n behandelng); srucurerende, sablserende of sychoheraeusche behandelng, me beerke of volledge begeledng. In he vervolg van d raor orden deze dre zorgvormen aangedud me de ermen ambulan, klnek en deeljd. De overhed fnancer de GGZ o bass van secfeke doelgroeen, de zogenaamde zorgcrcus: crcu jeugd hul aan jeugdgen (0 7 jaar) en aan hun ouders; crcu volassenen hul aan volassenen van 8 64 jaar; crcu ouderen hul aan ouderen (65 jaar en ouder) en aan evenuele begeledende verzorgers; crcu beschermd onen hul aan clënen n he kader van versrekkng beschermd en begeled onen ; crcu verslavngszorg hul aan verslaafde clënen; crcu forenssche sychare hul aan clënen me srafrecheljke achergrond, aaronder TBS-nrchngen (TBS= TerBeschkkngSellng). De door zorgcrcus aangeboden verrchngen orden voor he groose deel gefnancerd va de Algemene We Bjzondere Zekekosen (AWBZ) en de Zorgverzekerngse (ZVW). He Mnsere van Volksgezondhed, Welzjn en Sor (VWS) s veranoordeljk voor he beschkbaar sellen van deze gelden. De Nederlandse Zorgauore (NZA) verdeel he vervolgens over de GGZ-nsellngen: Algemeen sycharsche zekenhuzen; Klneken voor knder- en jeugdsychare; Klneken voor verslavngszorg; Klneken voor forenssche sychare (aaronder TBS-nrchngen); Insellngen voor sycharsche deeljdbehandelng; sycharsche afdelngen van algemene- of academsche zekenhuzen (AAZ); Regonale nsellngen voor Ambulane Geeseljke Gezondhedszorg (RIAGG); 6 Cenraal Bureau voor de Sasek

7 Regonale Insellngen voor Beschermd Wonen (RIBW), nclusef enkele sycharsche oonvoorzenngen; Ambulane verslavngszorg, nclusef Consulaebureaus voor Alcohol en Drugs (CAD). In de rakjk besaa een GGZ-nsellng vaak u een combnae van de herboven genoemde yen nsellngen. Deze geïnegreerde nsellngen onvangen nmddels zo n 80 rocen van de GGZ-gelden, komend van de NZA. Door voordurende schaalvergrong (fuses) neem he aanal GGZ-nsellngen geledeljk af en orden de overbljvende GGZ-nsellngen seeds groer. De NZA-fnancerng van de GGZ gebeur grofeg als volg. De NZA sel o grond van de We Tareven Gezondhedszorg (WTG) beledsregels vas. In deze beledsregels saa o.a. reces beschreven elke ersonele- en maerële kosen jaarljks vererk denen e orden n de verschllende areven bnnen de GGZ (de zogenaamde normbedragen). Er ord daarbj ondersched gemaak naar zorgvorm (ambulan, klnek, deeljd) en naar zorgcrcu (jeugd, volassenen, ouderen, beschermd onen, verslavngszorg, forenssch). De oeassng van deze beledsregels led o een jaarbudge voor elke GGZ-nsellng. D budge besaa u een roducebudge, een caacesbudge en kaaallasen. He roduce- en caacesbudge gaan er eenhed roduc (hoeveelhed aref). Bj he roducebudge gaa he om de som van de verschllende sooren verrchngen, me er soor verrchng de ngeschae jaarljkse hoeveelhed vermengvuldgd me he bjbehorende aref. Aan he begn van een jaar s d budge gebaseerd o roduceafsraken. Na afloo van desbereffend jaar ord he oorsronkeljk ngeschae roducebudge aangeas aan de daaderkeljk gerealseerde aanallen verrchngen. D s de zogenaamde nacalculae (n he GGZ-veld ord d aangedud me boer bj de vs = bealng bj leverng). Bj de nacalculae orden de areven ne aangeas. Bj he roducebudge s een dudeljke lnk me de geleverde hoeveelhed zorg; bj he caacesbudge en kaaallasen s zo n drece lnk mnder serk aanezg. Kaaallasen zullen aljd gedragen moeen orden, ongeach of bjv. een GGZ-nsellng volledg leeg saa of da he voor 00 rocen beze s me clënen. Bj he caacesbudge gaa he vooral om he aanal beschkbare bedden, da gedurende he jaar beze kan orden. Voor de hooge van de exloaekosen er bed s he ne van belang n elke mae een clën daaderkeljk behandelngen ondergaa. Een bed kos een beaald bedrag er verleegdag (caaceskosen). er ugevoerde verrchng orden meerkosen n rekenng gebrach (o bass van roducebudge areven). De NZA s overgens ne de enge geldversrekker van de GGZ. Zo gaa er een subsdesroom van he Mnsere van Juse naar TBS-nsellngen, onvangen de nsellngen me ambulane verslavngszorg subsdes van de gemeenen en beaal he Mnsere van Volksgezondhed, Welzjn en Sor ook drec een bedrag aan clënen n de GGZ (de zogenaamde ersoonsgebonden budgeen, aarmee ze zelf hun zorg n kunnen koen). Daarnaas doen de GGZ-nsellngen erk, da geen NZA-semel heef (d..z. he val buen de eeljke budgeerng). Ook de vrjgevesgde sychaers, sychologen en sychoheraeuen verdenen een deel van hun geld n de GGZ-mark zonder NZA-semel. In Fguur s e zen, da bjna 90 rocen van he besede geld n de GGZ-secor een NZA-semel heef (= roducebudge + caacesbudge + kaaallasen). De reserende 0 rocen (= overg GGZ) besaa voor crca de helf u aanvullende subsdes van Rjk, rovnces en gemeenen. In 2000 erd 2,6 mljard euro ugegeven aan de GGZ-secor. Zeven jaar laer s d 4,5 mljard euro. er hoofd van de Nederlandse bevolkng zjn de GGZ-ugaven gesegen van 62 euro n 2000 naar 275 euro n De GGZ-ugaven zjn dus de afgeloen zeven jaar me gemddeld 8 rocen er jaar oegenomen. Deze flnke groe z hem vooral n de voordurende oename van he roducebudge. Is de GGZ duurder georden? Of s er meer ouu geleverd door de GGZ-secor? Geeseljke gezondhedszorg; een mehode voor he bealen van volume- en rjsonkkelngen 7

8 . Ugaven n de Geeseljke Gezondhedszorg n Nederland 5 mljard euro Overg GGZ Kaaallasen Caacesbudge roducebudge Bron: CBS Zorgrekenngen, uslsng o bass van NZA-budgegegevens. 8 Cenraal Bureau voor de Sasek

9 3. Mehode rjs- en volumebealng n de GGZ-secor In d hoofdsuk zal een mehode beschreven orden, aarmee de aardeonkkelngen n de GGZ ogesls kunnen orden n volume- en rjsonkkelngen. Fguur vorm de bass van de mehode. Er zal eers gekeken orden naar de aanezge rjsen hoeveelhednformae n he roducebudge. De kosen de samenhangen me he caacesbudge en de kaaallasen komen daarna aan de beur. Vervolgens zal he overg GGZ -deel zjn laas krjgen n de mehode. 3. roducebudge; aref- en hoeveelhednformae er verrchng Van de Nederlandse Zorgauore (NZA) heef he CBS een besand gekregen me daarn de hoeveelheden en areven er zorgroduc van de GGZ-nsellngen. He gaa om es meer dan honderd verschllende sooren verrchngen (ze bjlage A.). De ndelng s o bass van zorgvorm x zorgcrcu. De dre verschllende zorgvormen hebben elk een andere eenhed voor de hoeveelheden: bj klnek gaa he om he aanal verleegdagen, bj deeljd om he aanal behandelngen en bj ambulan om he aanal conacen c.. uren. He aref s ugedruk n he aanal euro er desbereffende eenhed. He aref beva normaalgesroken alleen de maerële en ersonele kosen er eenhed roduc. De hooge van he aref hang af van de soor verrchng. Zo zjn groesgejze behandelngen goedkoer dan ndvduele, zjn behandelngen me volledge begeledng duurder dan de me beerke en zjn crssconacen buen kanooruren duurder dan de bnnen kanooruren. De aarde van he roducebudge ord elk jaar berekend door sommae van hoeveelhed maal aref voor alle sooren verrchngen. De aardendex W / s dan geljk aan: j j / D jn W () k k D kv aarn de aarde s n verslagjaar en de aarde n verslagjaar. Daarnaas zjn en he aref en bjbehorende hoeveelhed voor zorgroduc n de verzamelng van roducen D (= doorsnede = de se aan roducen de zoel n verslagjaar als n verslagjaar zen). Bj verzamelng N gaa he om neue zorgroducen (el n, ne n ). Bj verzamelng V gaa he om verdenen zorgroducen (ne n, el n ). ) Vergeljkng () s om e schrjven naar: / / / W / (2) D,Laseyres D,aasche N,V me daarn een aasche rjsndex, een Laseyres volumendex (beden berekend over roducverzamelng D) en een volumendex da he effec van de verdenen en de neue zorgroducen n rekenng breng. De vergeljkngen behorend bj deze dre ndces saan n bjlage B. ) De sandaardaanak s om e roberen de verzamelngen N en V zo klen mogeljk e houden. Bjvoorbeeld, als een zorgroduc vanaf jaar ugesls ord n meerdere zorgroducen, erjl de eenhed van hoeveelhed ne verander, dan kan n jaar he samengevoegde zorgroduc van jaar eenmalg gehandhaafd bljven (d..z. sommeer voor jaar de onderlggende hoeveelheden en gebruk een gemddeld aref). D soor uslsngen en samenvoegngen komen dan ne n verzamelng N en V erech. Geeseljke gezondhedszorg; een mehode voor he bealen van volume- en rjsonkkelngen 9

10 He roducebudge s één van de ver budge-sooren bnnen de ugaven n de Geeseljke Gezondhedszorg n Nederland (ze Fguur ). In de volgende aragraaf s he caacesbudge aan de beur. 3.2 Caacesbudge; ohogng areven roducebudge Naas he roducebudge krjgen de GGZ-nsellngen budge voor he o el houden van hun caace (ze bjlage A.2 voor arefnformae). He gaa vooral om he aanal beschkbare bedden da edere GGZ-nsellng n exloae heef. He louer aanbeden van caace kan moeljk gezen orden als ouu van GGZ-nsellngen. Immers, als nemand gebruk maak van deze voorzenng, dan zjn er el kosen gemaak voor he creëren van de caace, zonder da er baen zjn. Als de bedden el beze orden, dan z de meeraarde van een klnek vooral n de daar ugevoerde verrchngen. De rjs van een verrchng besaa u ee delen: roducebudge aref vermeerderd me een caacesaref. De rjs er verrchng s dan afhankeljk van de bezengsgraad van de beschkbare bedden. Of beer gezegd, hoe meer verrchngen er ugevoerd orden, hoe lager de rjs van deze verrchngen, omda he caacesbudge dan over meer verrchngen ugesmeerd kan orden (me als gevolg een lager caacesaref). Bj de oorsronkeljke roducebudge areven van de verrchngen ord dus een caacesaref ogeeld da geljk s aan aarde caacesbudge gedeeld door aanal ugevoerde verrchngen. Bj deze ohogng van roducebudge areven ord ondersched gemaak naar zorgcrcu. D s nodg, omda he creëren van beschkbare bedden bj bjvoorbeeld beschermd onen goedkoer s dan bj een forenssche klnek. Bnnen elk zorgcrcu krjgen de daarbj horende verrchngen hezelfde caacesaref doorberekend. Of he nu dure of goedkoe verrchngen zjn, voor he beze houden van een bed ord hezelfde bedrag gerekend. Ter llusrae, een voorbeeld o bass van 2004 cjfers. Zo gaa er NZA-caacesbudge naar klene en naar groe forenssch sycharsche klneken (crca 6,5 + 3,5 mljoen euro). De oorsronkeljke areven voor de verrchngen resocalsae en behandelng zjn geljk aan 239 reseceveljk 302 euro er verleegdag. Deze areven orden allebe ogehoogd me 88 euro er verleegdag. D ohoogbedrag s geljk aan he bedrag voor caace (0 mljoen euro) gedeeld door he aanal n rekenng gebrache verleegdagen voor resocalsae en behandelng (crca duzend dagen). Ze bjlagen A. en A.2 voor meer nformae. He gaa dan n he bjzonder om de daar eergegeven koelng ussen he roducebudge en he caacesbudge. Voor de skundge achergrond, ze bjlage B. Tee van de ver budge-sooren n Fguur zjn nu behandeld. In de volgende aragraaf orden de kaaallasen besroken. 3.3 Kaaallasen De areven van zoel roduce- als caacesbudge omvaen normaalgesroken alleen ersonele- en maerële kosen en geen kaaallasen. He jaar 2007 vorm een uzonderng, an oen aren kaaallasen vererk n de ambulane- en deeljdareven van he roducebudge. Voor d secfeke jaar zjn de kaaallasen u de areven gehaald. He s enseljk da de kaaallasen geen nvloed hebben o de Laseyres volume ndex n vergeljkng (2). Imlce beeken d, da he ongeens s da de areven van de verrchngen kaaallasen bevaen. Zouden ze de el bevaen, dan kan d o ongelde resulaen leden. Zo maak bjvoorbeeld een forse renovae van alle GGZklneken de klnsche zorg elsaar duurder, maar he zou geen nvloed mogen hebben o he berekende zorgvolume. Echer, bj oname van kaaallasen n de areven, hebben de door renovae hogere klnsche areven als effec da de volumeonkkelngen bj klneken oeens zaarder mee gaan egen dan de bj ambulan en deeljd (ze nvloed van gech v n vergeljkng B.2 n bjlage B). D s ne a e zouden moeen llen. 0 Cenraal Bureau voor de Sasek

11 D roe de volgende vraag o: aarom orden kaaallasen ne ogenomen n de areven, maar he caacesbudge el? De reden s, da bj een veranderng van caace bj klneken, d el effec mag hebben o he gech aarmee de klnekvolumes meeellen n he geheel van de volumebealng. He s jus geens da he gech van klneken oeneem bj een caacesubredng (meer beschkbare bedden), me de daarbj horende oename aan ersonele- en maerële kosen om deze exra caace n sand e houden. O bass van he voorgaande s vergeljkng (2) nu e schrjven als: / / / / / W kaaal D,aasche D,Laseyres N,V (3) De ndex / ord gedefneerd door vergeljkng (B.5) n bjlage B. Me deze ndex kaaal ord de nvloed van kaaallasen o de rjsndex verrekend. Er s nog een ander verschl ussen de vergeljkngen (2) en (3). De aasche rjsndex, de Laseyres volumendex en de volumendex voor neue en verdenen roducen hebben nu een sreeje boveno de leers en. Me d sreeje ord aangegeven da deze dre ndces berekend orden o bass van roducebudge-areven, nclusef he caacesbudge. Of me andere oorden, de vergeljkngen (B.), (B.2) en (B.3) orden nog seeds gebruk, maar dan me ogehoogde areven zoals gedefneerd door vergeljkng (B.4) n laas van de oorsronkeljke areven. Ook de aardendex heef een sreeje boveno de W gekregen. De aardendex voor he roducebudge, caacesbudge en kaaallasen ezamen s nameljk ne hezelfde als de aardendex voor alleen he roducebudge. In de rakjk s he lasg om de kaaallasen objecef oe e delen naar zorgvorm x zorgcrcu. Bedenk da crca 80 rocen van de GGZ-gelden naar geïnegreerde nsellngen gaan. Geïnegreerde nsellngen hebben verschllende sooren exerse n één hand, aardoor clënen eerder en beer orden doorverezen. Zo hebben de zorgvormen deeljd en ambulan er baa bj da er klneken besaan, vanege de mogeljkhed om zaardere gevallen een klnsche behandelng e geven. He s dus ne vreemd om klnsche kaaallasen deels oe e delen aan de zorgvormen deeljd en ambulan. De vraag s dan: me elke ercenages? He vassellen van d soor ercenages s lasg o een objeceve maner e doen. Bovenden s zo n vassellng vermoedeljk een e kore jd geldg, aardoor he voordurend geacualseerd moe orden. Door deze roblemaek orden alle GGZ-kaaallasen o één hoo gegood, zonder een oedelng naar zorgvorm x zorgcrcu. We mssen alleen nog de overge ugaven GGZ bnnen de oale ugaven n de GGZ n Nederland (ze Fguur ). Deze overge ugaven orden n de volgende aragraaf besroken. 3.4 Ugaven overg GGZ Naas he NZA-budge zjn er bnnen de GGZ nog andere geldversrekkers, zoals de subsdesromen buen de NZA om en he geld da vrjgevesgde sychaers, sychologen en sychoheraeuen verdenen n de GGZ-mark zonder NZA-semel. De aardendex nclusef overg GGZ geef andere onkkelngen e zen dan de aardendex exclusef overg GGZ. De vraag s nu: o elke jze ord he verschl n aardeonkkelng vererk n de rjs- en volumendces? Er zjn meerdere oes:. De oorsronkeljke volumendex bljf ongejzgd. Een andere aardeonkkelng ord vererk va aanassng van de rjsndex. Waardendex s aangeas me een facor (+x), dan ook aanassng van rjsndex me facor (+x). 2. De oorsronkeljke rjsndex bljf ongejzgd. Een andere aardeonkkelng ord vererk va aanassng van de volumendex. Waardendex s aangeas me een facor (+x), dan volumendex ook me facor (+x). 3. Zoel rjsndex als volumendex orden aangeas, o 50/50-bass. D..z. aardendex s aangeas me een facor (+x), dan ook aanassng van zoel volumendex als rjsndex, me dezelfde facor x. Geeseljke gezondhedszorg; een mehode voor he bealen van volume- en rjsonkkelngen

12 4. Zoel rjsndex als volumendex orden aangeas, o bass van een n e sellen arameer. Hoe groer de aarde van, hoe meer een aanassng van de aardendex vererk ord va de rjsndex: = bj oe, = 0 bj oe 2, = ½ bj oe 3 en 0 bj oe 4. Oname van ugaven overg GGZ n de aardendex mlceer da gekozen moe orden u één van de ver oes. Oe 3 ljk de velgse keuze. He s nameljk lasg e verdedgen om de oorsronkeljke rjsndex helg e verklaren (oe ). Ook de oorsronkeljke volumendex s ne helg (oe 2). Aan de andere kan, voor een sereuze oeassng van oe 4 s exra nformae nodg over de obou van ugaven overg GGZ en da s er helaas ne n voldoende mae. Door bj oe 4 n he mdden e gaan zen, kom men vanzelf o oe 3 u. De aardendex voor oaal GGZ s dan: W / / / / / / / 50% kaaal D,aasche D,Laseyres N,V 50% De zogenaamde 50%-ndces zjn gedefneerd n vergeljkng (B.8). Er geld: / 50 / % 50% (4) (5) Vergeljkng (4) geef bjna de aardendex zoals e he zouden llen hebben. Er s nog één adderje onder he gras. Da ord n aragraaf 3.5 behandeld. 3.5 De aardendex ugesls n een volume- en een rjsdeel Er z nog es vreemds n vergeljkng (4). He robleem z hem n de ohogng van de aarde van roduce- en caacesbudge [ ; ze vergeljkng (B.6)] naar de aarde van oaal GGZ ( ). De aarde van oaal GGZ s als volg gedefneerd: K O (6) Hern s K geljk aan de kaaallasen n verslagjaar en O aan de overge ugaven GGZ. Bj he bealen van de juse vergeljkng voor de aardendex zjn eers de kaaallasen vererk en daarna de overge ugaven GGZ. He robleem s nu da een andere volgorde een ander resulaa geef. Ofel, eers overge ugaven GGZ vererken n de aardendex en daarna de kaaallasen, geef nameljk een es andere uslsng m.b.. he volume- en he rjsdeel. D s goed e zen, anneer he volumedeel nader beschoud ord. He volumedeel ord gegeven door de vermengvuldgng van de dre -ndces n vergeljkng (4). Van deze dre ndces s alleen de 50%-ndex afhankeljk van de herboven geschese volgorde. Eers kaaallasen vererken n de aardendex geef vergeljkng (B.8), erjl he eers vererken van overge ugaven GGZ een es andere vergeljkng geef. De noemers n vergeljkng (B.8) zjn dan ne meer geljk aan K en K, maar geljk aan reseceveljk. De aarde van aaru ogehoogd ord (de saraarde), s voor de ee mogeljke volgordes anders. He resulaa s, da de berekende volumendex voor de ene volgorde ne hezelfde s als voor de andere volgorde. Deze consaerng geld auomasch ook voor de rjsndex. Deze s ook volgordeafhankeljk. D s ne a geens s. Daarom ord heronder een volgorde-onafhankeljke benaderng gegeven. Vergeljkng (6) ord als volg herschreven: De aarde s nu geljk aan he verschl ussen de oale aarde GGZ en de aarde van he roduce- en caacesbudge ezamen. Er ord nu n één sa ogehoogd. Deze ohogng ord gesuurd door ohoogarameer, me n fee dezelfde defne als gegeven onder oe 4 n aragraaf 3.4: (7) 2 Cenraal Bureau voor de Sasek

13 me ( ) en (8) De aarde ord ogesls n ee delen: een volumedeel en een rjsdeel. D gebeur me ohoogarameer, horend bj verslagjaar. Kaaallasen gaan voor de volle 00% va he rjsdeel en ugaven overg GGZ voor 50%. In de erode s er bnnen de GGZ jaarljks 0,3 mljard euro aan kaaallasen en 0,5 mljard euro aan ugaven overg GGZ. Ohoogarameer s dan geljk aan crca 0,7. Of recezer, n 2000 as d 0,65 en n 2007 s d 0,69. De aardendex voor oaal GGZ s uendeljk geljk aan: / / / / W / / D,Laseyres N,V D,aasche Indces / en / zjn gedefneerd door vergeljkngen (B.9) en (B.0). (9) Al samenvaend, he berekenen van de rjs- en volumendces n vergeljkng (9) gebeur als he are n ee saen:. Bj de eerse sa gaa he om he roducebudge en he caacesbudge ezamen. O bass van gedealleerde hoeveelhed x aref nformae ord een aasche rjsndex en Laseyres volumendex berekend. De areven omvaen alleen ersoneleen maerële kosen. Neue en verdenen zorgroducen orden vererk va een volumendex. 2. Bj de eede sa ord er ogehoogd naar de oale GGZ-aarde. He nog onbrekende deel omva kaaallasen en overge ugaven GGZ (he -deel). In rnce s hervoor geen hoeveelhed? aref nformae beschkbaar. O bass van de el beschkbare nformae ord voor elk verslagjaar een aarde van de ohoogarameer beaald. Voor de erode s geljk aan crca 0,7. To slo zjn er ee kanekenngen e laasen. Ten eerse zjn de areven n he roduce- en he caacesbudge geen eche rjzen. De areven zjn zodang vasgeseld da ze zo goed mogeljk de daaderkeljke kosensrucuur van de GGZ-nsellngen benaderen, maar n de rakjk zal er aljd een msmach zjn ussen een vasgeselde aref en de eche rjs. Deze msmach zorg uendeljk voor klene schommelngen n de zuvere aardereeks van de kaaallasen. 2) De msmach krjg bnnen de mehode dezelfde behandelng als de eche kaaallasen ( =, bnnen de eede sa). Er ord daarom geen ogng gedaan om een zuvere kaaallasenreeks af e leden. Of anders gezegd, als n d raor gesroken ord over kaaallasen, dan s da nclusef msmach-schommelngen. Een eede kanekenng beref de mae van comleehed van de gedealleerde hoeveelhed x aref nformae van he roduce- en caacesbudge. 3) He heroe gebruke regsraesyseem s begn 2000 ogeze (zorgnformaesyseem Zorgs). He heef een aar jaar gekos voorda d syseem volledg bj de GGZ-nsellngen as ngesleen; ze de ublcaes van GGZ Nederland Kerncjfers u de GGZ en Kerncjfers u de GGZ , aarn een aanal keer gesroken ord over deze onderregsrae. O bass van NZA-gegevens as he mogeljk om een rue schang e maken van een evenuele onderregsrae: n mljoen euro aan mssend budge en n mljoen euro. D s crca 5 rocen van he roduce- en caacesbudge n 2000 en crca 2½ rocen een jaar laer. D mssende deel ljk veroorzaak e orden door mssende hoeveelhedgegevens (onderregsrae; = 0), maar he kan ook zjn da n de begnerode van Zorgs een groere msmach as ussen rjs en aref ( = ). Korom, helemaal zeker zjn e ne en daarom kezen e een 50/50 behandelng voor he mssende Zorgs-deel ( = ½). He roducebudge en he caacesbudge orden berekend door hoeveelheden e vermengvuldgen me areven en he vervolgens e sommeren. Daarna ord deze som afgerokken van he NZA-budge. He resan s dan geljk aan de eche kaaallasen, me daar boveno klene schommelngen als gevolg van de aref-rjs msmach. De gegevens van sycharsche afdelngen van Algemene- of Academsche Zekenhuzen (= de AAZ s) voor verslagjaar 2000 zaen oorsronkeljk ne n he door he CBS gebruke besand me NZA-gegevens. De onbrekende AAZ-gegevens zjn alsnog oegevoegd. ) 2) Geeseljke gezondhedszorg; een mehode voor he bealen van volume- en rjsonkkelngen 3

14 4. Resulaen; groe groe geeseljke gezondhedszorg In hoofdsuk 3 s de mehode beschreven om de rjs- en volumeonkkelngen van de geeseljke gezondhedszorg e bealen. O bass van vergeljkng (9) zjn de rjs- en volumendces geljk aan: / / / D,aasche / / / / D,Laseyres N,V (0) () De aasche rjsndex en de Laseyres volumendex zjn gebaseerd o zorgroducen de zoel n verslagjaar en aanezg zjn, aarbj de bjbehorende areven zoel he roducebudge als he caacesbudge omvaen (ze Fguur ). De -ndces brengen de kaaallasen en overge ugaven GGZ n rekenng. De neue zorgroducen n verslagjaar en de verdenen zorgroducen van verslagjaar, orden vererk va een volumendex me subscr N, V. De skundge formules acher deze ndces saan vooral n bjlage B. De zorgroducen zjn erug e vnden n bjlage A. (roducebudge) en bjlage A.2 (caacesbudge). De resulaen van he rekenerk zjn erug e vnden n Tabel en n Fguur 2. Tabel Ugaven GGZ n NL * mln euro Waarde % Jaarmuae aarde 0,7,7,3 5,9 8,0 4,0 6,9 Jaarmuae rjs 4,4 4,4,0,2 2,6 0,2,2 Jaarmuae volume 6,0 7,0 0,2 7,2 5,3 3,8 5,6 Bron: CBS. 2. Waarde-, rjs- en volumendces voor de GGZ n Nederland 2000 = Waarde ndex Volume ndex rjs ndex Bron: CBS. 4 Cenraal Bureau voor de Sasek

15 Over de erode s de aarde n de GGZ me gemddeld 8,3 rocen er jaar oegenomen. Voor rjzen s d,8 rocen en voor volume s d 6,4 rocen. Ter vergeljkng: n deze erode as de nflae gemddeld 2,2 rocen er jaar en de economsche groe (BB),9 rocen er jaar. Korom, een relaef groe volumegroe n de Geeseljke Gezondhedzorg, erjl de onkkelng van de GGZ-rjzen ne onder de van de nflae z. Wa val er over de n Fguur 2 gegeven rjsndex van de GGZ e zeggen? He s aardg om deze eens e vergeljken me de zogenaamde rjsndexcjfers maerële kosen en ersonele kosen. Deze rjsndces zjn erug e vnden o de ebse van de Nederlandse Zorgauore (.nza.nl). De rjsndex maerële kosen s gebaseerd o de rjsndex arculere consume u he Cenraal Economsch lan (CE) van he Cenraal lanbureau. De rjsndex ersonele kosen s o bass van he zogenaamde OVA-ercenage (OVA = Overhedsbjdrage n de Arbedskosenonkkelng), da ook door he Cenraal lanbureau berekend ord. In Fguur 3 orden de dre rjsndces naas elkaar geze. He s ovallend, da de door CBS berekende rjsndex de van de maerële kosen volg en ongeveer de helf lager ukom dan de van de ersonele kosen. De CBS-rjsndex lg es lager dan verach, an he s o eerse gezch aannemeljker da he ergens ussen de ee NZA-rjsndces n zal bljven zen. Da d ne zo s, kom doorda de groe volumegroe n de GGZ ne samengaa me een soorgeljke sjgng van de kaaallasen (ze Fguur ). De GGZ-secor s bljkbaar n saa om me een sabel nveau aan kaaallasen exra volumegroe e realseren. D druk de rjs. 3. De rjsndex voor de GGZ (berekend door CBS) vergeleken me de rjsndces voor de maerële 3. kosen en ersonele kosen (van NZA) 2000 = Bron: CBS. ersonele kosen (NZA) Maerële kosen (NZA) Berekend door CBS De vraag s nu: aar z de exra volumegroe van de Geeseljke Gezondhedszorg n Nederland? Z he bj klneken en deeljdbehandelngen, of z he bj de ambulane GGZ? He anoord saa n Fguur 4. He aanbod aan zorgroducen s vooral oegenomen bj de ambulane GGZ. In as de jaarljkse gemddelde volumegroe bj ambulan 4 rocen. Bj klneken en deeljd as d 3 rocen. Bj ambulan as de groose volumegroe n , me een jaarljkse oename van crca 20 rocen. In as d gezak naar ongeveer 8 rocen er jaar. En hoe z he me de volumegroe er zorgcrcu? Bj volassen en ouderen s er een gemddelde volumegroe van rum 4 rocen er jaar n de erode Bj de jeugd s d bjna 8 rocen er jaar en bj beschermd onen ongeveer 2 rocen er jaar. Bj verslavngszorg en forenssche sychare s he mnder makkeljk om es e zeggen over de gemddelde volumegroe er jaar. Voor deze zorgcrcus hebben e e eng daa; d..z. e hebben el hoeveelhed x aref gegevens van de Nederlandse Zorgauore (roduce- en caacesbudge), maar geen soorgeljke gegevens van de andere subs- Geeseljke gezondhedszorg; een mehode voor he bealen van volume- en rjsonkkelngen 5

16 4. Volume onkkelngen van de GGZ naar zorgvorm 2000 = Bron: CBS. Ambulan Toaal GGZ Klnek + deeljd desromen voor deze zorgcrcus. Zo onvangen de nsellngen me ambulane verslavngszorg subsdes van gemeenen en gaa er ook een subsdesroom van he Mnsere van Juse naar de TBS-nsellngen. Voor verslavngszorg en forenssche sychare mssen e ongeveer de helf van de benodgde gegevens. Toch val er es e zeggen over de volumegroe van deze zorgcrcus. He ljk er o da ook hervoor gerekend moe orden o een volumegroe van rondom 0 rocen er jaar. Al samenvaend, de volumegroe z hem ne bj de volassenen en ouderen, maar el bj de andere zorgcrcus. 6 Cenraal Bureau voor de Sasek

17 5. Dscusse Me de n hoofdsuk 3 beschreven mehode s he mogeljk om de ugaven n de Geeseljke Gezondhedszorg u e slsen n een rjs- en een volumedeel. De GGZ-secor s flnk gegroed: n ,6 mljard euro, zeven jaar laer 4,5 mljard euro. De rjs van de geleverde zorgroducen s o een aanvaardbaar nveau. In zeven jaar jd s he volume aan zorgroducen de helf groer georden. Vooral de ambulane GGZ s flnk gegroed. He ambulane volume s n zeven jaar jd een facor 2½ groer georden. Waar kom de volumegroe vandaan? He s aannemeljk da seeds meer mensen hun eg een e vnden naar de GGZ. In he GGZ secorraor (van GGZ Nederland) saa o agna 20 een ugebrede verklarng aarom he aanal clënen n de GGZ serk groe. Ineressan s bjvoorbeeld de o de 4x3x2 -vusregel: d..z. elk jaar heef o de 4 noners van Nederland een sychsche klach, o de 3 hervan end zch o de eerseljnshulverlenng en o de 2 hervan kom bj de eedeljns GGZ n behandelng. Korom, een kar heef jaarljkse roblemen me de geeseljke gezondhed, maar mnder dan 20 rocen hervan krjg een GGZ-behandelng. Er s dus een vrj groe laene vraag naar GGZ onder de Nederlandse bevolkng. De groe oenële clënen ord seeds beer berek door de zorgverleners bnnen de GGZ, omda de GGZ-nsellngen moee hebben gedaan om evenuele dremels e verlagen bj he aanvragen van GGZ-hul. Zo ord er gesroken over een beere berekbaarhed van de GGZ-voorzenngen, beere behandelmogeljkheden, beere sgnalerng door hulverleners n de eerse ljn en een belangrjkere laas voor revene (nclusef een magoverbeerng van de GGZ, aardoor mogeljke clënen he eerder acceeren da he nodg s om hul e vragen). Er ljk he nodge n gang geze e zjn, aardoor de laene vraag seeds meer omgeze ord n een sa rchng een GGZ-nsellng. Da de groe dan vooral laas vnd bj de ambulane zorg s geen verrassng. He s mmers he voororaal van de zaardere klnsche behandelngen. Eers meld men zch bj de ambulane GGZ. Voor een deel van de clënen s d voldoende. He andere deel, en veel klenere deel, ord doorverezen naar een GGZ-klnek en/of ondergaa deeljdbehandelngen. Hoe s he nu egenljk geseld me de geeseljke gezondhed van de Nederlandse bevolkng? Neem d oe, neem d af, of bljf d geljk? Fguur 5 beva cjfers herover, o bass van Salneabel Zelfgeraoreerde medsche consume, gezondhed en leef- 5. ercenage van de bevolkng (> 2 jaar) da deressef of angsg s % Bron: CBS. Oo deressef of angsg Afgeloen jaar deressef of angsg Geeseljke gezondhedszorg; een mehode voor he bealen van volume- en rjsonkkelngen 7

18 sjl. U Fguur 5 bljk da he n 2007 es beer gaa me de geeseljke gezondhed van de Nederlandse bevolkng dan zeven jaar eerder. To slo een aar omerkngen over de n d raor beschreven mehode om de volumeonkkelngen van de GGZ e bealen. In deze mehode ord vrjel geen rekenng gehouden me de kale van de verrchngen. Hoe hoger de kale, hoe meer aar voor zjn geld en d zou egenljk veraald moeen orden n een groer zorgvolume. Door rekenng e houden me kalesasecen s een beere volumeramng mogeljk. Bj kale kan he bjvoorbeeld gaan om de mae aarn een clën zjn zelfredzaamhed en socaal neerk heef verbeerd. He socaal funconeren van de clën, voor en na de behandelng, ord nmddels gemeen me de zogenaamde GAF-scores (General Assessmen of Funconng). De GAF-scores van de geeseljke gezondhedszorg zjn lasg e nerreeren. Vaak s men n de GGZ-secor erech blj als een clën n zjn socaal funconeren ne acheru gaa. Wa doe je n zo n geval me een geljkbljvende GAF-score: moe d dan gezen orden als zeer effeceve GGZ-hul, of hebben de behandelngen geen resulaa gehad? Er s nader onderzoek nodg naar GAF-scores en andere kalesmaen. He gaa dan om de vraag of ze brukbaar zjn voor he objecef én kanaef meen van de kale van de verrchngen n de GGZ. Bj beezen brukbaarhed den onderzoch e orden o elke jze deze kalesmaen meegenomen zullen orden n de mehode voor de volumebealng van de GGZ. Vooralsnog s he CBS evreden me de n d raor gereseneerde volumeramng. He meenemen van kalesasecen n de volumeramng s een moo sreven voor de oekoms. 8 Cenraal Bureau voor de Sasek

19 Bjlage A. Overzch van GGZ-zorgroducen (roducebudge) In deze bjlage saa een overzch van de zorgroducen bnnen de GGZ, zoals vermeld n beledsregel loon- en maerële kosen nramurale geeseljke gezondhedszorg AWBZ (CA-257) en beledsregel exramurale zorg ggz ZVW (CA-220). Deze ee beledsregels geven de suae van 2007 eer. Elk jaar heef zjn egen se aan beledsregels, aarn voor edere verrchng een aref vermeld ord. Soms komen er één of meerdere neue verrchngen bj, soms verdjnen er één of meerdere. De laase jaren zjn relaef eng veranderngen doorgevoerd aan de verzamelng GGZ-zorgroducen. Bj de klnsche verrchngen en deeljdbehandelngen saa aan de recherkan een geal ussen haakjes. Me d geal ord de koelng gegeven ussen he roducebudge en he caacesbudge (ze bjlage A.2). De aarde van he caacesbudge me geal (x) ord vererk n de roducebudge areven me geal (x), zoals beschreven n de hoofdeks [n aragraaf 3.2, he voorbeeld geld voor (9) ]. Klnek, Dagen Groesgejze behandelng me beerke begeledng () verslavngszorg Groesgejze behandelng, me volledge begeledng () Indvduele behandelng, me beerke begeledng () Indvduele behandelng, me volledge begeledng () Behandelng me connue o zeer nenseve beschermng () Crssnervene () Klnek, Dagen Behandelng me beerke o volledge begeledng (2) knderen en Behandelng me connue o zeer nenseve beschermng (2) jeugdgen Sablsae me beerke o volledge begeledng (2) Sablsae me connue o zeer nenseve beschermng (2) Zeer nenseve behandelng me beerke o volledge begeledng (2) Zeer nenseve behandelng me connue o zeer nenseve beschermng (2) Logeerdagen (3) Klnek, Dagen Klnsche kordurende zorg me beerke begeledng (4) volassenen + Klnsche kordurende zorg me volledge begeledng (4) ouderen Klnsche kordurende zorg me nenseve begeledng/ beschermng (4) Srucuurbedend me beerke begeledng (4) Srucuurbedend me volledge begeledng (4) Veranderngsgerch me beerke begeledng (4) Veranderngsgerch me volledge begeledng (4) Crssbehandelng me nenseve begeledng/beschermng (4) Hersellngsoordfunce (5) Klnek Klnsch nenseve behandelngen (6) Verzorgngsdagen Srucuur bedend me beerke begeledng (7) Beschermd Wonen Srucuur bedend me volledge begeledng (7) Veranderngsgerch me beerke begeledng (7) Veranderngsgerch me volledge begeledng (7) Beschermd onen jeugdgen (7) Klnek, Dagen Resocalsae FA (8) forenssch Behandelng FA (8) Resocalsae FK (9) Behandelng FK (9) Deeljd Deeljdbehandelng (0) verslavngszorg Deeljd me beerke begeledng (0) Geeseljke gezondhedszorg; een mehode voor he bealen van volume- en rjsonkkelngen 9

20 Deeljd knderen Oname en observae () en jeugd Algemeen en gezn me gernge begeledng () Algemeen en gezn me begeledng o afsand () Deeljd Srucurerende deeljd (2) volassenen Srucurerende deeljd me beerke begeledng (2) en ouderen sychoheraeusche deeljd (2) sychoheraeusche deeljd me beerke begeledng (2) Sablsae (2) Rehablae (2) Deeljd forenssch Forenssche deeljdbehandelngen (3) Eerse onames (klnsch en deeljd) Ambulan verslavngszorg Ambulan knderen en jeugd Ambulan volassenen Ambulan ouderen Alcohol- en drugsverslaafden Knderen en jeugdgen Volassenen en ouderen Forenssche afdelng Forenssche klnek Neue nschrjvng Inakeconac Onderzoeksconac sychoheraeconac Groesconac sychoherae Behandelng/begeledngsconac Telefonsche behandelng/begeledngsconac Groesconac behandelng/begeledng Crssconacen bnnen kanooruren Crssconacen buen kanooruren Toeslag conac buen de locae van de zorgaanbeder Mehadonversrekkng Neue nschrjvng Inakeconac Onderzoeksconac sychoheraeconac Groesconac sychoherae Behandelng/begeledngsconac Telefonsche behandelng/begeledngsconac Groesconac behandelng/begeledng Crssconacen bnnen kanooruren Crssconacen buen kanooruren Toeslag conac buen de locae van de zorgaanbeder Zorgcoördnae langdurg zorgafhankeljke clënen Neue nschrjvng Inakeconac Onderzoeksconac sychoheraeconac Groesconac sychoherae Behandelng/begeledngsconac Groesconac behandelng/begeledng Crssconac bnnen kanooruren Crssconac buen kanooruren Toeslag conac buen de nsellng Telefonsche behandelngs/begeledngsconac Neue nschrjvng Inakeconac Onderzoeksconac sychoheraeconac Groesconac sychoherae Behandelng/begeledngsconac 20 Cenraal Bureau voor de Sasek

21 Ambulan forenssch Begeled zelfsandg onen Telefonsche behandelng/begeledngsconac Groesconac behandelng/begeledng Crssconacen bnnen kanooruren Crssconacen buen kanooruren Toeslag conac buen de locae van de zorgaanbeder Neue nschrjvng Inakeconac sychoheraeconac Groesconac sychoherae Behandelng/begeledngsconac Telefonsche behandelngs/begeledngsconac Groesconac behandelng/begeledng Toeslag conac buen de locae van de zorgaanbeder Uren gesecalseerde begeledng Densverlenng en revene Overg ambulan Uren densverlenng Uren revene Face-o-face-conac sycharsche crssnervene hus Deelnemeruren recreae educae en arbedsmag Uren er eek voor nloo funce Uren acverende sycharsche huszorg Uren sycharsche nenseve huszorg Geeseljke gezondhedszorg; een mehode voor he bealen van volume- en rjsonkkelngen 2

22 Bjlage A.2 Samensellng van caacesbudge n de GGZ Naas de areven van de GGZ-verrchngen n he roducebudge, bevaen de beledsregels ook areven voor he caacesbudge. He gaa om areven er beschkbare bed. Deze areven omvaen de ersonele en maerële kosen, de nodg zjn voor he n sand houden van de caace. In 2000 en 200 omvae he caacesbudge ook deeljdbehandelngslaasen. Vanaf 2002 zjn de deeljdareven van he roducebudge nclusef caaceskosen, n 2000 en 200 as he nog exclusef. Bj de klnsche verrchngen en deeljdbehandelngen saa aan de recherkan een geal ussen haakjes. Me d geal ord de koelng gegeven ussen he roducebudge (ze bjlage A.) en he caacesbudge. De aarde van he caacesbudge me geal (x) ord vererk n de roducebudge areven me geal (x), zoals beschreven n de hoofdeks [n aragraaf 3.2, he voorbeeld geld voor (9) ]. Klnek, verslavngszorg () er beze bed knderen en jeugdgen, zeer nenseve zorg (2) knderen en jeugdgen, bjzondere onemngen (2) knderen en jeugdgen, overg (2) knderen en jeugdgen, logeerlaasen (3) volassen en ouderen (4) hersellngsoord (5) voor klnsche nenseve behandelng (6) laas beschermd onen (7) forenssch, afdelng (8) forenssch, klnek, 0 /m 55 bedden (9) forenssch, klnek, vanaf 56 bedden (9) er bezee verslavngszorg (0) deeljdbehande- knderen en jeugdgen () lngslaas volassenen en ouderen (2) forenssch (3) 22 Cenraal Bureau voor de Sasek

23 Bjlage B De skunde acher de volume- en rjsndces Om de hoofdeks ne e veel e belasen me skundge formules, saan ze zoveel mogeljk n deze bjlage. De aasche rjsndex en de Laseyres volumendex n vergeljkng (2) orden gedefneerd door: (B.) (B.2) aarn gech v D he aardeaandeel s van roduc n verslagjaar. De aasche rjsndex en de Laseyres volumendex hebben berekkng o zorgroducen de zoel n verslagjaar als n verslagjaar besaan (de doorsnedeverzamelng D). He effec van de neue en verdenen zorgroducen z volledg n een volumendex; d..z. een andere samensellng van he akke zorgroducen heef geen nvloed o de rjsndex, omda voor de neue en verdenen roducen dezelfde rjsonkkelng veronderseld ord als de van doorsnedeverzamelng D. Deze volumendex ord gegeven door: (B.3) Hern corresonderen de verzamelngen N en V me neue en verdenen zorgroducen en D me de doorsnedeverzamelng. Me eng rekenerk s aan e onen da de aardendex n vergeljkng () geljk s aan de vermengvuldgng van de dre ndces n vergeljkngen (B.), (B.2) en (B.3). De areven zjn exclusef he caacesbudge. De ogehoogde areven (nclusef caacesbudge) zjn geljk aan: voor a ( ) : (B.4) aarn de verzamelngen (a) en C (a) overeenkomen me roducebudge reseceveljk caacesbudge, zoals eergegeven n de bjlagen A. en A.2. Hern s (a) he zogenaamde koelgeal. De zorgroducen me geal (a) n de recherkolom van bjlage A. [= elemenen n van verzamelng (a) ] krjgen een ogehoogde aref na oname van de caacesooren me hezelfde geal (a) n recherkolom van bjlage A.2 [= elemenen m van verzamelng C (a) ]. Vergeljkng (B.4) ljk moeljk, maar s he egenljk ne. He ohoogdeel s geljk aan som (aanal bedden x kosen er bed) / som(verleegdagen) en heef als eenhed kosen er verleegdag. Va he koelgeal (a) en de deelverzamelngen (a) en C (a) ord he caacesbudge doelgerch, er zorgcrcu, n roducebudge areven vererk. Zo ord caacesbudge voor bedden verslavngszorg oegedeeld aan areven van meerdere klnsche verslavngszorgbehandelngen (en ne aan de areven van andere zorgcrcus). Geeseljke gezondhedszorg; een mehode voor he bealen van volume- en rjsonkkelngen 23 D D D / D,aasche v D D D / D,Laseyres v D V k k k D N j j j / N,V a ) ( a ) ( n n C m m m

24 De kaaallasen-rjsndex n vergeljkng (3) ord gedefneerd door: (B.5) aarn en geljk zjn aan de aarde van de som van he roducebudge en he caacesbudge n verslagjaren reseceveljk : (B.6) (B.7) De kaaallasen n de jaren en orden n (B.5) aangedud me K en K. He oevoegen van ugaven overg GGZ aan de som van roducebudge, caacebudge en kaaallasen, heef nvloed o zoel de rjs- als volumendex va de zogenaamde 50%-ndces zoals heronder gedefneerd: (B.8) Hern zjn O en O geljk aan de overge ugaven GGZ n de jaren en. Uendeljk ord de aardendex voor oaal GGZ gegeven door vergeljkng (9). De daarn gegeven -ndces zjn gedefneerd door: (B.9) (B.0) De -ermen n bovensaande vergeljkngen zjn gedefneerd n vergeljkng (8) [ = kaaallasen en overge ugaven GGZ; subscr = va volumendex ; subscr = va rjsndex ]. De afledng van vergeljkngen (B.9) en (B.0) saa n Bjlage C. 24 Cenraal Bureau voor de Sasek / kaaal K K N j j j D V k k k D / / / % / % K O K O 2 2 / / / 2 2 / / /

25 Bjlage C Wskundge afledng van de zogenaamde -ndces He afleden van de vergeljkngen (B.9) en (B.0) s ne rvaal. Daarom ord n deze bjlage een afledng gegeven. De bass van deze afledng ord gevormd door de volgende vergeljkng: (C.) Hern s geljk aan de aarde van he roduce- en caacesbudge ezamen n verslagjaar, s geljk aan de oale aarde GGZ, de erm saa voor kaaallasen en overge ugaven GGZ en de subscrs en geven aan of desbereffende aarde effec heef o de volumendex dan el de rjsndex. Wa s nu de aarde-ndex en hoe zen de onderlggende rjs- en volumendces er u? D zal bekeken orden voor seeds lasgere voorbeelden. He eenvoudgs s he voorbeeld: 0en 0voor alle verslagjaren. De aardendex s dan: / / W W (C.2) Als ongeljk aan nul mag zjn, dan verander vergeljkng (C.2) als volg: W / W / / W / (C.3) Als aan de andere kan ongeljk aan nul mag zjn, dan krjgen e: / / W / W W Als zoel als ongeljk aan nul mogen zjn, dan krjgen e: / / / W / W / (C.4) (C.5) Maar a zjn nu de udrukkngen voor / / en? / U vergeljkngen (C.3) en (C.4) zjn eenvoudg ee udrukkngen af e leden voor / reseceveljk. Deze zjn aarschjnljk ne geljk aan de geense udrukkngen / / voor en, maar laen e even aannemen da d el zo s; d..z. e subsueren deze udrukkngen n vergeljkng (C.5): N (C.6) Aan de lnkerzjde van deze vergeljkng zen e een eller van vergeljkng (C.5). 4) De recherzjde van vergeljkng (C.6) besaa u een eller u vergeljkng (C.3), daarna een 4) Vergeljkng (C.6) s afgeled o bass van ellers (verslagjaar ). O bass van noemers (verslagjaar ) krjgen e ook vergeljkng (C.6), maar dan me - -ermen n laas van -ermen. He s dus voldoende om her alleen een afledng e geven o bass van ellers. Geeseljke gezondhedszorg; een mehode voor he bealen van volume- en rjsonkkelngen 25

26 eller u vergeljkng (C.4) en o slo erm. De vermengvuldgng van deze dre ermen kom (ongeveer) overeen me de eller van de recherzjde van vergeljkng (C.5), maar he s onbekend n elke mae. Vandaar de nroduce van facor N. Na eng rekenerk s af e leden: N (C.7) Deze facor s geljk aan als 0 en/of 0, voor de andere gevallen s he aljd ongeljk aan. He s nu nog een klene sa naar algemeen geldge udrukkngen voor / / en. Deze orden nameljk gegeven door: / N (C.8) N / N (C.9) N De n vergeljkng (C.7) gegeven facor N s her gebruk als normerngsfacor. Geheel volgens verachng: de subsue van de vergeljkngen (C.8) en (C.9) n vergeljkng (C.5) geef als resulaa vergeljkng (C.6). To slo, subsue van vergeljkng (C.7) n de vergeljkngen (C.8) en (C.9) geef als resulaa, na he nodge rekenerk, de n bjlage B gegeven udrukkngen voor en / /. D zjn de vergeljkngen (B.9) en (B.0). 26 Cenraal Bureau voor de Sasek

Bijlage 4 De methode van de kwaliteitsterm in rekenkundige formules

Bijlage 4 De methode van de kwaliteitsterm in rekenkundige formules Bjlage 4 De mehode van de waleserm n reenundge formules Inledng. In onderhavg beslu geef de Raad van Besuur van de Nederlandse Mededngngsauore (herna: de Raad uvoerng aan arel 4, ld van de Elerceswe 998

Nadere informatie

Informatie van uw gemeente Uitlaatzones & uitlaatregels Hondenpoepbeleid

Informatie van uw gemeente Uitlaatzones & uitlaatregels Hondenpoepbeleid Informae van uw gemeene laazones & ulaaregels Hondenpoepbeled Honden zjn voor veel mensen gelefde husderen. Hondenpoep daarenegen s een groe ergerns van veel nwoners van Capelle aan den IJssel. Daarom

Nadere informatie

Bijlage 1 Uitwerking van de methoden in rekenkundige formules

Bijlage 1 Uitwerking van de methoden in rekenkundige formules Bjlage 1 Uwerkng van de mehoden n rekenkundge formules 1 Inledng... 2 2 Mehode o vassellng van de x-facor...3 2.1 Toepassng van de x-facor en rekenvolumna...3 2.2 Kernbegrppen... 4 2.3 Sandaardsae van

Nadere informatie

Bijlage 1 Uitwerking van de methoden in rekenkundige formules

Bijlage 1 Uitwerking van de methoden in rekenkundige formules Bjlage 1 Uwerkng van de mehoden n rekenkundge formules 1 Inledng... 2 2 Mehode o vassellng van de x-facor...3 2.1 Toepassng van de x-facor en rekenvolumna...3 2.2 Sandaardsae van presaes... 4 2.2.1 Economsche

Nadere informatie

Project B11: Vladymo update. KULeuven maart 2012

Project B11: Vladymo update. KULeuven maart 2012 Projec B11: Vladymo updae KULeuven maar 2012 Algemeen secrearaa Seunpun beledsrelevan Onderzoek Fscale & Begrong Voskenslaan 270 9000 Gen Belgë Tel: 0032 (0)9 248 88 35 E-mal: vanessa.bombeeck@hogen.be

Nadere informatie

Studiekosten of andere scholingsuitgaven

Studiekosten of andere scholingsuitgaven Bij voorlopige aanslag inkomsenbelasing 2013 IB 275-1T31FD Volg u in 2013 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen voor een EVC-procedure (Erkenning Verworven Compeenies)?

Nadere informatie

i i Datzelfde aggregaat in een vorig jaar 0 stellen we voor door

i i Datzelfde aggregaat in een vorig jaar 0 stellen we voor door Bjlage 20A Groefactoren en ndces In deze bjlage gaan we deer n o enkele veelgebrukte rjs- en hoeveelhedsndces We belchten ook de kookrachtsartetswsselkoers, de toelaat om aggregaten tussen landen te vergeljken

Nadere informatie

Studiekosten of andere scholingsuitgaven

Studiekosten of andere scholingsuitgaven 12345 20 Aanvullende oeliching Bij voorlopige aanslag inkomsenbelasing 20 Volg u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Dan mag u de uigaven hiervoor, zoals lesgeld en de uigaven

Nadere informatie

Dit rapport is ook beschikbaar via www.milieurapport.be. Contactadres:

Dit rapport is ook beschikbaar via www.milieurapport.be. Contactadres: Decopose-analse van energendcaoren n Vlaanderen Johan Couder, Avel Verbruggen Depareen Mleu, Technologe en Technologeanageen (MTT) Unverse Anwerpen (UA) Sude ugevoerd n opdrach van de Vlaase Mleuaaschappj,

Nadere informatie

Blok 1 - Vaardigheden

Blok 1 - Vaardigheden 6 Blok - Vaardigheden Blok - Vaardigheden Exra oefening - Basis B-a Bij abel A zijn de facoren achereenvolgens 8 : = 6 ; 08 : 8 = 6 en 68 : 08 = 6. Bij abel A is sprake van exponeniële groei. Bij abel

Nadere informatie

Analyse en beheer van financieel risico van aandelen

Analyse en beheer van financieel risico van aandelen Analyse en beheer van fnanceel rsco van aandelen door J.J. Huj onder begeledng van dr. r. J. van den Berg en drs. W.M. van den Bergh afsudeerscrpe Informaca & Econome Erasmus Unverse Roerdam Analyse en

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 - Exponentiële formules

Hoofdstuk 1 - Exponentiële formules V-1a 4 Hoofdsuk 1 - Exponeniële formules Hoofdsuk 1 - Exponeniële formules Voorkennis prijs in euro s 70 78,0 percenage 100 119 1,19 b Je moe de prijs me he geal 1,19 vermenigvuldigen. c De BTW op de fies

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 - Overige verbanden

Hoofdstuk 2 - Overige verbanden Hoofdsuk - Overige verbanden bladzijde < a D 4 4,, 8 dus heef de vergelijking 4p p +, geen oplossingen en zijn er geen snijpunen van de grafiek me de horizonale as. b 4p p +,, p 4p p of p 4 + c Voor p

Nadere informatie

Studiekosten of andere scholings uitgaven

Studiekosten of andere scholings uitgaven 20 Aanvullende oeliching bij aangife inkomsenbelasing 20 Sudiekosen of andere scholings uigaven Volgde u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen voor een EVCprocedure

Nadere informatie

Hoofdstuk 3 Exponentiële functies

Hoofdstuk 3 Exponentiële functies Havo B deel Uiwerkingen Moderne wiskunde Hoofdsuk Eponeniële funies ladzijde 6 V-a Door zih in weeën e delen vermenigvuldig he aanal aeriën per ijdseenheid zih seeds me een faor is de eginhoeveelheid,

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 - Overige verbanden

Hoofdstuk 2 - Overige verbanden Moderne Wiskunde Uiwerkingen bij vwo C deel Hoofdsuk Overige verbanden Hoofdsuk - Overige verbanden bladzijde < a D 4 4,, 8 dus heef de vergelijking 4p p +, geen oplossingen en zijn er geen snijpunen van

Nadere informatie

BIJLAGE A BIJ BESLUIT

BIJLAGE A BIJ BESLUIT Diens uivoering en oezich Energie BIJLAGE A BIJ BESLUIT Nummer: 100947-183 Beref: Bereeningsmodel bij beslui o vasselling van de mehode o vasselling van de walieiserm ingevolge ariel 41, eerse lid, van

Nadere informatie

BIJLAGE A BIJ ONTWERP-METHODEBESLUIT

BIJLAGE A BIJ ONTWERP-METHODEBESLUIT Diens uivoering en oezich Energie BIJLAGE A BIJ ONTWERP-METHODEBESLUIT Nummer: 100947- Beref: Bijlage A bij beslui o vasselling van de mehode o vasselling van de walieiserm ingevolge ariel 41, eerse lid,

Nadere informatie

Studiekosten en andere scholings uitgaven

Studiekosten en andere scholings uitgaven 20 Aanvullende oeliching bij aangife inkomsenbelasing 20 IB 266-1T12FD (2576) Sudiekosen en andere scholings uigaven Volgde u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen

Nadere informatie

Verslag Regeltechniek 2

Verslag Regeltechniek 2 Verslag Regeltechnek 2 Door: Arjan Koen en Bert Schultz Studenten Werktugbouw deeltjd Cohort 2004 Inhoudsogave Inledng blz. 3 2 Oen lus eerste-orde systeem blz. 4 3 Gesloten lus P-geregeld eerste orde

Nadere informatie

Studiekosten en andere scholings uitgaven

Studiekosten en andere scholings uitgaven bij aangife inkomsenbelasing 20 IB 266-1TFD (2576) Sudiekosen en andere scholings uigaven Volgde u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen voor een EVCprocedure (Erkenning

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 - Formules voor groei

Hoofdstuk 2 - Formules voor groei Moderne wiskunde 9e ediie Havo A deel Uiwerkingen Hoofdsuk - Formules voor groei bladzijde 00 V-a = 08, ; 870 08, ; 70 0, 8; 60 00 00 870 70 08,, gemiddeld 0,8 b De beginhoeveelheid is 00 en de groeifacor

Nadere informatie

Gemeentefonds verevent minder dan gedacht

Gemeentefonds verevent minder dan gedacht Gemeentefonds verevent mnder dan gedacht Maarten A. Allers Drecteur COELO en unverstar hoofddocent aan de Rjksunverstet Gronngen De rjksutkerng aan gemeenten wordt verdeeld op bass van utgangspunten de

Nadere informatie

Spiegels. N.G. Schultheiss

Spiegels. N.G. Schultheiss 1 Spegels N.G. Schulhess 1 Inledng Deze module s drec e volgen vanaf de derde klas. Deze module word vervolgd me de module Lenzen of de module Parabolsche spegels maken. Uendeljk kun je me de opgedane

Nadere informatie

Studiekosten of andere scholingsuitgaven

Studiekosten of andere scholingsuitgaven 12345 Aanvullende oeliching bij aangife inkomsenbelasing IB 266-1T02FD (2464) Sudiekosen of andere scholingsuigaven Volgde u in een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Dan mag u de uigaven

Nadere informatie

Tentamen Pensioenactuariaat 2 juni 2003

Tentamen Pensioenactuariaat 2 juni 2003 Tenmen Pensoencur 2 jun 2003 Opgve 1 (10 punen) Me berekkng o een beplde overlevngsfel geld, µ = 0,15 0,10, 0 ½ µ = (0,01), ½ 1 Bereken l 1, ls l 0 =100 Opgve 2 (25 punen) Gegeven zj voor he leefjdsnervl

Nadere informatie

DE INVERTERENDE VERSTERKER

DE INVERTERENDE VERSTERKER Analoge Elekronka DE VETEENDE VESTEKE Bj de nererende erserker word de opamp negaef eruggekoppeld. D wl zeggen da de ugang an de opamp a een V weersand word erbonden me de negaee ngangsklem, zoals geekend

Nadere informatie

Bronnen & Methoden bij Marktscan medischspecialistische zorg 2015

Bronnen & Methoden bij Marktscan medischspecialistische zorg 2015 Bronnen & Methoden bj Marktscan medschspecalstsche zorg 2015 Hoofdstuk 2: Wachttjden voor medsch specalstsche zorg Ontwkkelng van wachttjden Voor de wachttjdanalyses s gebruk gemaakt van gegevens afkomstg

Nadere informatie

21 NIET-TECHNISCHE SAMENVATTING

21 NIET-TECHNISCHE SAMENVATTING /ER LNG-ermnal Zeebrugge FluxysLNGNV 21 NET-TECHNSCHE SAMENVATTNG SGS Envronmenal Servces december 2003 248 ' Projecnummer : 03.0149 1ER LN&ermnal Zeebrugge Fluxys LNG NV 21.1 Beknope omschrjvng projec

Nadere informatie

De methode tot bepaling van de x-factor voor de balanceringstaak voor de derde reguleringsperiode in formules

De methode tot bepaling van de x-factor voor de balanceringstaak voor de derde reguleringsperiode in formules Bjlage 1 De mehode o bepalng van de x-facor voor de balancerngsaak voor de derde regulerngsperode n formules Bjlage bj he beslu van 17 me 2011 me kenmerk 10379/129. Inhoudsopgave 1 Inledng... 2 2 Bepalng

Nadere informatie

. Tijd 75 min, dyslecten 90min. MAX: 44 punten 1. (3,3,3,3,2,2p) Chemische stof

. Tijd 75 min, dyslecten 90min. MAX: 44 punten 1. (3,3,3,3,2,2p) Chemische stof RUDOLF STEINERCOLLEGE HAARLEM WISKUNDE HAVO CM/EM T112-HCMEM-H579 Voor elk onderdeel is aangegeven hoeveel punen kunnen worden behaald. Anwoorden moeen alijd zijn voorzien van een berekening, oeliching

Nadere informatie

Noordhoff Uitgevers bv

Noordhoff Uitgevers bv a b c d e a Analyse De omze was in 987 ongeveer, miljard (de recher as) De wins was ongeveer 6 miljoen (linker as) 6 miljoen 6 miljoen = %, % Er is sprake van verlies als de wins/verlies-grafiek negaief

Nadere informatie

2.4 Oppervlaktemethode

2.4 Oppervlaktemethode 2.4 Opperlakemehode Teken he --diagram an de eenparige beweging me een snelheid an 10 m/s die begin na 2 seconden en eindig na 4 seconden. De afgelegde weg is: =. (m/s) In he --diagram is de hooge an de

Nadere informatie

Kantoor Alblasserdam Telefoon Van Eesterensingel 118b Fax CM Alblasserdam

Kantoor Alblasserdam Telefoon Van Eesterensingel 118b Fax CM Alblasserdam Kanoor Alblaerdam Telefoon 078-692 19 11 Van Eeerenngel 118b Fax 078-692 19 15 2951 CM Alblaerdam REGLEMENT (groep 6 en 7/8) De wedrjden worden gepeeld volgen de offcële reglemenen en pelregel van he KNKV,

Nadere informatie

Studiekosten en andere scholings uitgaven

Studiekosten en andere scholings uitgaven 11 IB 185-1T11FD Sudiekosen en andere scholings uigaven Volgde u in 2011 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Dan mag u de uigaven hiervoor, zoals lesgeld en de uigaven voor boeken, afrekken

Nadere informatie

t Ik bekijk de plaatjes, de titel en de tussenkopjes.

t Ik bekijk de plaatjes, de titel en de tussenkopjes. 2.1 LWB 7A-20 Les: Geen vis INFORMATIE Leeseks Teks 1: informaieve eks over walvissen. Teks 1: oud AVI 9; nieuw AVI M6. Zie ook sofware. Cenrale sraegie/leerdoel Teks inerpreeren: je bedenk de hoofdvraag

Nadere informatie

C. von Schwartzenberg 1/11

C. von Schwartzenberg 1/11 G&R havo A deel C von Schwarzenberg 1/11 1a m 18:00 uur He verbruik was oen ongeveer 1150 kwh 1b Minimaal ongeveer 7750 kwh (100%), maimaal ongeveer 1150 kwh (145,%) Een oename van ongeveer 45,% 1c 1d

Nadere informatie

haarlemmerolie van de IT? Tobias Kuipers en Per John

haarlemmerolie van de IT? Tobias Kuipers en Per John Complexiei onder conrole, kosen inzichelijk? Naar een diensbare Gezien de populariei van is he goed eens erug e gaan naar de basis en e kijken naar wa SOA eigenlijk is, wa de redenen zijn om he in e voeren,

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO 2015

Correctievoorschrift VWO 2015 Correcievoorschrif VWO 205 ijdvak wiskunde C (pilo) He correcievoorschrif besaa ui: Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores Regels voor

Nadere informatie

RAADSINFORMATIEBRIEF 12R.00353

RAADSINFORMATIEBRIEF 12R.00353 RAADSINFORMATIEBRIEF 12R.00353 gemeente WOERDEN Van Wethouder Schreurs Datum : 25 september 2012 Portefeullehouders) : wethouder Scheurs Portefeulle(s) : wethouder Schreurs Contactpersoon : R. Broekmeulen

Nadere informatie

Softwarearcheologie als basis voor strategie

Softwarearcheologie als basis voor strategie sofware legacy Besuurlijke grip op sofware Sofwarearcheologie als basis voor sraegie Als he managemen grip wil krijgen op de sofware binnen de organisaie, kan onderzoek door onafhankelijke expers uikoms

Nadere informatie

Inspiratiemap architectuur. Woningbouwproject De Verwondering Nieuwveen. Juli 2014

Inspiratiemap architectuur. Woningbouwproject De Verwondering Nieuwveen. Juli 2014 Inspraemap archecuur Wonngbouwproec De Verwonderng Neuwveen Jul 2014 Mar cobr u nesar ch ec enbur eau Eenn euwewon ngbouwen seenb zonderpr oces. Na uur l kzor genw er voordaheon wer pvol doeaan denod gemee

Nadere informatie

Pagina. Ons /242 kenmerk: Zaaknummer: /Methodebesluiten TenneT vanaf 2014 Reguleringsmethode TenneT TSO B.V.

Pagina. Ons /242 kenmerk: Zaaknummer: /Methodebesluiten TenneT vanaf 2014 Reguleringsmethode TenneT TSO B.V. Pagna 1/12 Muzensraa 41 2511 WB Den Haag Posbus 16326 2500 BH Den Haag T 070 722 20 00 F 070 722 23 55 nfo @acm.nl www.acm.nl www.consuwjzer.nl Ons 104065/242 enmer: Zaanummer: 104065/Mehodebesluen TenneT

Nadere informatie

Waarom de globale belastingdruk niet daalt

Waarom de globale belastingdruk niet daalt Waarom de globale belasingdruk nie daal Paul De Grauwe Toen de voorzier van he deparemen economie van de KULeuven zijn professoren vroeg om mee e doen aan he economische deba in de verkiezingsrijd door

Nadere informatie

Belasting en schenken 2013

Belasting en schenken 2013 Belasing en schenken 2013 Krijg u een schenking? Dan moe u misschien schenkbelasing bealen. Doe u een schenking? Dan kun u die schenking mogelijk als gif van de belasing afrekken. In deze brochure lees

Nadere informatie

Rekenen banken te veel voor een hypotheek?

Rekenen banken te veel voor een hypotheek? Rekenen banken e veel voor een hypoheek? J.P.A.M. Jacobs en L.A. Toolsema Me enige regelmaa word door consumenen en belangenorganisaies gesuggereerd da banken de hypoheekrene onmiddellijk naar boven aanpassen

Nadere informatie

ALCOHOLKENNIS DOORGESPEELD

ALCOHOLKENNIS DOORGESPEELD Al cohol kenn s door gespeel d Eval uat eal cohol voor l cht ng doorpeer sopf est val s ALCOHOLKENNIS DOORGESPEELD Evaluate alcoholvoorlchtng door peers op festvals December 2005 INTRAVAL Gronngen-Rotterdam

Nadere informatie

wiskunde A bezem havo 2017-I

wiskunde A bezem havo 2017-I Disribuieriem Een disribuieriem is een geribbelde riem die in een moderne verbrandingsmoor van een auo zi. Zo n riem heef en opziche van een keing voordelen: hij maak minder lawaai en er is geen smering

Nadere informatie

Toelichting Hoe gebruikt u deze toelichting? Correspondentieadres Wat is een schenking? Voor meer ontvangers samen aangifte doen

Toelichting Hoe gebruikt u deze toelichting? Correspondentieadres Wat is een schenking? Voor meer ontvangers samen aangifte doen 2011 Toeliching Aangife schenkbelasing Di is een oeliching bij he formulier Aangife schenkbelasing. Deze oeliching besaa ui vier onderdelen: A Algemene informaie over de schenkbelasing B Uileg bij de vragen

Nadere informatie

Statica in een notendop

Statica in een notendop Statca n een notendop Systematsche Probleem Analyse (SPA) 1. Gegevens: Lees de vraag goed door. Maak een schematsche tekenng van het probleem. 2. Gevraagd: Schrjf puntsgewjs alle dngen op waar naar gevraagd

Nadere informatie

Uw auto in 3 simpele stappen

Uw auto in 3 simpele stappen Uw auo in 3 simpele sappen 1 Als financieringsmaaschappij van Fia Group Auomobiles SA is Fia Financial Soluions als geen ander op de hooge van he Ialiaanse auoaanbod. Daarnaas beschik Fia Financial Soluions

Nadere informatie

Inhoudsopgave Bijlage 1 Uitwerking van de methoden in rekenkundige formules Inleiding Methode tot vaststelling van de x-factor

Inhoudsopgave Bijlage 1 Uitwerking van de methoden in rekenkundige formules Inleiding Methode tot vaststelling van de x-factor Inhoudopgave Bjlage 1 Uwerkng van de mehoden n rekenkundge formule...1 1 Inledng... 2 2 Mehode o vaellng van de x-facor...3 2.1 Toepang van de x-facor en rekenvolumna...3 2.2 Kernbegrppen... 4 2.3 Sandaardae

Nadere informatie

Wind en water in de Westerschelde. Behorende bij de Bacheloropdracht HS

Wind en water in de Westerschelde. Behorende bij de Bacheloropdracht HS Behorende bij de Bacheloropdrach HS Door: Julia Berkhou Lena Jezuia Sephen Willink Begeleider: Prof.dr. A.A. Soorvogel Daum: 17 juni 2013 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Achergrondinformaie 3 2.1 He geij.................................

Nadere informatie

artikel 41, eerste lid, van de Elektriciteitswet 1998 voor de derde reguleringsperiode

artikel 41, eerste lid, van de Elektriciteitswet 1998 voor de derde reguleringsperiode Nederlandse Mededngngsauore ONTWERPBESLUIT Nummer 102282 / 45 Beref zaak: Beslu o wjzgng van he mehodebeslu o vassellng van de kwaleserm ngevolge arkel 41, eerse ld, van de Elekrceswe 1998 voor de derde

Nadere informatie

Pagina 1/14. Bijlage 1 Uitwerking van de methode in formules. Ons kenmerk: ACM/DE/2015/ Zaaknummer:

Pagina 1/14. Bijlage 1 Uitwerking van de methode in formules. Ons kenmerk: ACM/DE/2015/ Zaaknummer: Ons kenmerk: ACM/DE/2015/206746 Zaaknummer: 15.0384.52 Blage 1 Uwerkng van de mehode n formules Blage b he mehodebeslu me kenmerk ACM/DE/2015/206745 Pagna 1/14 T 070 722 20 00 F 070 722 23 55 nfo @acm.nl

Nadere informatie

Belasting en schenken 2012

Belasting en schenken 2012 Belasing en schenken 2012 Krijg u een schenking? Dan moe u misschien schenkbelasing bealen. Doe u een schenking? Dan kun u die schenking mogelijk als gif van de belasing afrekken. In deze brochure lees

Nadere informatie

Uitwerking van de methoden in rekenkundige formules

Uitwerking van de methoden in rekenkundige formules Bjlage 1 Uwerkng van de mehoden n rekenkundge formule Inhoudopgave Bjlage 1 Uwerkng van de mehoden n rekenkundge formule...1 1 Inledng... 2 2 Mehode o vaellng van de x-facor...3 2.1 Toepang van de x-facor

Nadere informatie

Testen aan de voorkant

Testen aan de voorkant esen als kriische Tesen aan de voorkan Opimaal rendemen halen ui s De meese organisaies zien esen als noodzakelijke en effecieve maaregel om de kwaliei van sysemen e bepalen en fouen erui e halen voorda

Nadere informatie

Een levensloopregeling voor software

Een levensloopregeling voor software Een levensloopregelng voor Neuwe benaderng - en nformatebevelgng De gebruker van een nformatesysteem streeft naar contnuïtet. De ongestoorde werkng van s hervoor essenteel. Maar wat weet de gebruker van

Nadere informatie

1 Rekenen met complexe getallen

1 Rekenen met complexe getallen Rekenen met complexe getallen In dt hoofdstuk leer je rekenen met complexe getallen. Ze vormen een getallensysteem dat een utbredng s van het bekende systeem van de reële getallen. Je leert ook hoe je

Nadere informatie

Master data management

Master data management meadaa Maser daa Aanpak voor opzeen van maserdaa-programma De kwaliei van de oenemende hoeveelheid daa in ondernemingen is van groo belang. Om die kwaliei e waarborgen kan maser daa worden oegepas. De

Nadere informatie

Rekenen met rente en rendement

Rekenen met rente en rendement Rekenen met rente en rendement Woekerpols? Lenng met lokrente? Er wordt met de beschuldgende vnger naar banken en verzekeraars gewezen de op hun beurt weer terugwjzen naar de consument: Deze zou te weng

Nadere informatie

Erasmus School of Economics Sectie Algemene Economie Dr. B.S.Y. Crutzen

Erasmus School of Economics Sectie Algemene Economie Dr. B.S.Y. Crutzen Erasmus School of Economcs Sece Algemene Econome Dr. B.S.Y. Cruzen Y Wan L 288732yl@suden.eur.nl DE IMPACT VAN ONTWIKKELINGSHULP OP MENSELIJKE ONTWIKKELING: EEN CROSS-COUNTRY ANALYSE TUSSEN 1975 2004 Absrac:

Nadere informatie

Bij een invalshoek i =(15.0 ± 0.5) meet hij r =(9.5 ± 0.5). 100%-intervallen. Welke conclusie kan de onderzoeker trekken?

Bij een invalshoek i =(15.0 ± 0.5) meet hij r =(9.5 ± 0.5). 100%-intervallen. Welke conclusie kan de onderzoeker trekken? INLEIDING FYSISCH-EPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) --003, 9.00-.00 UUR Dt tentamen bestaat ut 3 opgaven. Geef noot alleen maar het antwoord op een vraag, maar laat altjd zen hoe je tot dat antwoord gekomen

Nadere informatie

De Belastingsgrondslag van Registratierechten

De Belastingsgrondslag van Registratierechten De Belasingsgrondslag van Regisraierechen Soor Fiscaliei Seunun Beleidsrelevan onderzoek Besuurlijke Organisaie laanderen De Belasingsgrondslag van Regisraierechen (oorloige versie: mag nie versreid worden

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO

Correctievoorschrift VWO Correcievoorschrif VWO 009 ijdvak wiskunde A, He correcievoorschrif besaa ui: Regels voor de beoordeling Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores Regels voor de beoordeling

Nadere informatie

Simulatiestudie naar Methodebreuken in het Onderzoek Verplaatsingen in Nederland

Simulatiestudie naar Methodebreuken in het Onderzoek Verplaatsingen in Nederland Simulaiesudie naar Mehodebreuken in he Onderzoek Verplaasingen in Nederland Bianca Wouers Cenraal Bureau voor de Saisiek bias@cbs.nl Jan van den Brakel Cenraal Bureau voor de Saisiek jbrl@cbs.nl Bijdrage

Nadere informatie

STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM. Protocol Collegiale Visitaties

STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM. Protocol Collegiale Visitaties 1 STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM Proocol Collegiale Visiaies Inleiding Aanleiding projec collegiale visiaie De gymnasia van de SHZG werken seeds inensiever samen aan de kwaliei van de gymnasiumopleiding,

Nadere informatie

Variantie-analyse (ANOVA)

Variantie-analyse (ANOVA) Statstek voor Informatekunde, 2006 Les 6 Varante-analyse (ANOVA) Met de χ 2 -toetsen zjn we nagegaan of verschllende steekproeven bj dezelfde verdelng horen. Vaak komt men echter ook de vraag tegen of

Nadere informatie

Studiekosten of andere scholings uitgaven

Studiekosten of andere scholings uitgaven 20 Aanvullende oeliching bij aangife inkomsenbelasing 20 voor buienlandse belasingplichigen IB 266-1T21FD BUI Sudiekosen of andere scholings uigaven Volgde u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige)

Nadere informatie

Antwoordmodel VWO wa II. Speelgoedfabriek

Antwoordmodel VWO wa II. Speelgoedfabriek Anwoordmodel VWO wa 00-II Anwoorden Speelgoedfabriek Voorwaarde II hoor bij immeren Voor immeren zijn 60x + 40y minuen nodig Voor immeren zijn 80 uur dus 4800 minuen beschikbaar 60x + 40y 4800 kom overeen

Nadere informatie

Tuinstijlen. Tuinstijlen. Het ontstaan van tuinstijlen. Formele tuinstijl. Informele tuinstijl. Moderne tijd

Tuinstijlen. Tuinstijlen. Het ontstaan van tuinstijlen. Formele tuinstijl. Informele tuinstijl. Moderne tijd Tuinsijlen Tuinsijlen He aanleggen van een uin word voorafgegaan door he maken van een uinonwerp. Om de uin o een geheel e maken moe u in he onwerp rekening houden me een bepaalde uinsijl. Door allerlei

Nadere informatie

Hoofdstuk 10. Enkelvoudige (zuivere) elementen in een wisselstroomkring.

Hoofdstuk 10. Enkelvoudige (zuivere) elementen in een wisselstroomkring. Elekrce Hoofdsk 0. Enkelvodge (zvere) eleenen n een wsselsrookrng. Algeeenheden: n d deel beschowen we enkelvodge keens (ds geen parallelle akken) e eleenen waarvan alle paraeers consan zjn (zoals de zvere

Nadere informatie

Ze krijgt 60% korting op het basisbedrag van 1000,- (jaarpremie) en moet dan 400,- (jaarpremie) betalen.

Ze krijgt 60% korting op het basisbedrag van 1000,- (jaarpremie) en moet dan 400,- (jaarpremie) betalen. 1a 1b G&R havo A deel 1 Tabellen en grafieken C. von Schwarzenberg 1/14 Een buspakje kan door de brievenbus, een pakke nie. Een zending die voorrang krijg. 1c 5, 40. (Worldpack Basic prioriy Buien Europa

Nadere informatie

Noordhoff Uitgevers bv

Noordhoff Uitgevers bv 60 Hoofdsuk Eponeniële funies ladzijde 6 V-a Door zih in weeën e delen vermenigvuldig he aanal aeriën per ijdseenheid zih seeds me een faor is de eginhoeveelheid, dus 0 g is de groeifaor, dus g d gewih

Nadere informatie

Middenkaderfunctionaris bouw & infra (Netwerkschool)

Middenkaderfunctionaris bouw & infra (Netwerkschool) Mddenkaderfunctonars bouw & nfra (Netwerkschool) MBO College voor Bouw, Infra & Intereur Door ondernemend te zjn krjg k meer verantwoordeljkhed. 2013-2014 BOL Nveau 4 Thorbeckelaan 184 Almelo Crebo: 22012

Nadere informatie

Toepassing: Codes. Hoofdstuk 3

Toepassing: Codes. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 3 Toepassng: Codes Als toepassng van vectorrumten over endge lchamen kjken we naar foutenverbeterende codes. We benutten slechts elementare kenns van vectorrumten, en van de volgende functe.

Nadere informatie

Het spel over genetisch gemodificeerd voedsel. Handleiding

Het spel over genetisch gemodificeerd voedsel. Handleiding Vr He spel over geneisch gemodificeerd voedsel Handleiding Achergrond Er besaa nog seeds veel discussie over geneisch gemodificeerd voedsel. Voorsanders hechen veel waarde aan de mogelijkheden, zoals goedkopere

Nadere informatie

Wat is een training? Het doel van een trainingssessie is om met het team en de spelers vastgestelde doelstellingen te bereiken.

Wat is een training? Het doel van een trainingssessie is om met het team en de spelers vastgestelde doelstellingen te bereiken. Wa is een raining? He doel van een rainingssessie is om me he eam en de spelers vasgeselde doelsellingen e bereiken. De doelselling van de raining bepaal de inhoud van de rainingssessie. De keuze van de

Nadere informatie

Leveringsvoorwaarden voor werken van beeldende kunst Beroepsvereniging van Beeldende Kunstenaars BBK Amsterdam

Leveringsvoorwaarden voor werken van beeldende kunst Beroepsvereniging van Beeldende Kunstenaars BBK Amsterdam Leveringsvoorwaarden voor werken van beeldende kuns Beroepsvereniging van Beeldende unsenaars BB Amserdam Gedeponeerd er griffie van de Arrondissemens-Rechbank e Amserdam d.d. 23-6-1983 onder nummer 174/1983

Nadere informatie

Hoofdstuk 3 - Exponentiële functies

Hoofdstuk 3 - Exponentiële functies Hoofdsuk - Eponeniële funcies Voorkennis: Groeifacoren ladzijde 7 V-a 060, 80 8, - euro 079, 0, 9, 88 c 0, 98, - 998, V-a De facor waarmee je de oude prijs vermenigvuldig om de nieuwe prijs e krijgen is

Nadere informatie

Antwoordmodel VWO 2002-II wiskunde A (oude stijl) Speelgoedfabriek

Antwoordmodel VWO 2002-II wiskunde A (oude stijl) Speelgoedfabriek Anwoordmodel VWO 00-II wiskunde A (oude sijl) Anwoorden Speelgoedfabriek Voorwaarde II hoor bij immeren Voor immeren zijn 60x + 40y minuen nodig Voor immeren zijn 80 uur dus 4800 minuen beschikbaar 60x

Nadere informatie

w 73 »EFSTATIŒN VOOR DE GROENTEN- EN FRUITTEELT ONDER GLAS, te NAALDWIJK. Verslag andijvierassenproef onder staand glas,

w 73 »EFSTATIŒN VOOR DE GROENTEN- EN FRUITTEELT ONDER GLAS, te NAALDWIJK. Verslag andijvierassenproef onder staand glas, cb Bblotheek Proefstaton Naaldwjk 06 w 73»EFSTATIŒN VOOR DE GROENTEN- EN FRUITTEELT ONDER GLAS, te NAALDWIJK. Verslag andjverassenproef onder staand glas,956-957. door : W.P.van Wnden Naaldwjk,958. Proefstaton

Nadere informatie

INLEIDING FYSISCH-EXPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) , UUR

INLEIDING FYSISCH-EXPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) , UUR INLEIDING FYSISCH-EXPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) 3--00, 4.00-6.30 UUR Dt tentamen bestaat ut opgaven. Geef noot alleen maar het antwoord op een vraag, maar laat altjd zen hoe je tot dat antwoord gekomen

Nadere informatie

INLEIDING FYSISCH-EXPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) , UUR

INLEIDING FYSISCH-EXPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) , UUR INLEIDING FYSISCH-EPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) 4-11-003, 9.00-1.00 UUR Dt tentamen bestaat ut opgaven. Geef noot alleen maar het antwoord op een vraag, maar laat altjd zen hoe je tot dat antwoord

Nadere informatie

Uitslagen voorspellen

Uitslagen voorspellen Eindexamen vwo wiskunde A pilo 04-I Vraag Anwoord Scores Uislagen voorspellen maximumscore 3 De afsand ussen Wilders en Thieme is 4 De conclusie: nie meer dan wee maal zo groo maximumscore 3 Bij gelijke

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO. Wiskunde A1,2 (nieuwe stijl)

Correctievoorschrift VWO. Wiskunde A1,2 (nieuwe stijl) Wiskunde A, (nieuwe sijl) Correcievoorschrif VWO Voorbereidend Weenschappelijk Onderwijs 0 0 Tijdvak Inzenden scores Uierlijk op juni de scores van de alfabeisch eerse vijf kandidaen per school op de daaroe

Nadere informatie

Studiekosten en andere scholings uitgaven

Studiekosten en andere scholings uitgaven 2010 Aanvullende oeliching vraag 5e 10 Sudiekosen en andere scholings uigaven jaar u ze heb beaald. Voor de overige kosen, zoals voor boeken, neem u de werkelijke kosen. U rek deze kosen af in he jaar

Nadere informatie

BIJLAGE B BIJ ONTWERP-METHODEBESLUIT

BIJLAGE B BIJ ONTWERP-METHODEBESLUIT Nederlandse Mededingingsauoriei BIJLAGE B BIJ ONTWERP-METHODEBESLUIT Nummer: 102282-1 Beref zaa: Bijlage B bij beslui o vasselling van de mehode o vasselling van de walieiserm ingevolge ariel 41, eerse

Nadere informatie

Seizoencorrectie. Marcel van Velzen, Roberto Wekker en Pim Ouwehand. Statistische Methoden (10007)

Seizoencorrectie. Marcel van Velzen, Roberto Wekker en Pim Ouwehand. Statistische Methoden (10007) 109 Seizoencorrecie Marcel van Velzen, Robero Wekker en Pim Ouwehand Saisische Mehoden (10007) Den Haag/Heerlen, 2010 Verklaring van ekens. = gegevens onbreken * = voorlopig cijfer ** = nader voorlopig

Nadere informatie

MEERJAREN OPBRENGSTEN VO 2013 TOELICHTING

MEERJAREN OPBRENGSTEN VO 2013 TOELICHTING MEERJAREN OPBRENGSTEN VO 2013 TOELICHTING Utrecht, me 2013 INHOUD 1 Algemeen 5 2 Het opbrengstenoordeel 7 3 Rendement onderbouw 8 4 Van 3e leerjaar naar dploma (rendement bovenbouw) 11 5 Gemddeld CE-cjfer

Nadere informatie

Fibbe Advocaten. Wilhelminastraat 66. 2011 VP Haarlem

Fibbe Advocaten. Wilhelminastraat 66. 2011 VP Haarlem Fibbe Advocaen Wilhelminasraa 66 2011 VP Haarlem Wij, Fibbe Advocaen e Haarlem, doen ons bes om u zoveel mogelijk van diens e zijn. Daarom willen wij u vragen mee e werken aan een klanevredenheidsonderzoek.

Nadere informatie

UITVOERINGSBELEID) Berekening Kinderopvangtoeslag docx; ATT00001.txt

UITVOERINGSBELEID) Berekening Kinderopvangtoeslag docx; ATT00001.txt (UITVOERINGSBELEID) Van: (UITVOERINGSBELEID) Verzonden: iriiç1 29 mei 2015 9:01 Aan: (UITVOERINGSBELEID) Onderwerp: FW: Ber: RE: Kinderopvangoeslag Bijlagen: Berekening Kinderopvangoeslag 201 2.docx; ATT00001.x

Nadere informatie

Lees deze bijsluiter op een rustig moment aandachtig door, ook als dit geneesmiddel al eerder aan u werd toegediend. De tekst kan gewijzigd zijn.

Lees deze bijsluiter op een rustig moment aandachtig door, ook als dit geneesmiddel al eerder aan u werd toegediend. De tekst kan gewijzigd zijn. I B2.4. Onwerp van de bijsluier voor HepBQuin Informaie voor de paiën Lees deze bijsluier op een rusig momen aandachig door, ook als di geneesmiddel al eerder aan u werd oegediend. De eks kan gewijzigd

Nadere informatie

Oefeningen Elektriciteit I Deel Ia

Oefeningen Elektriciteit I Deel Ia Oefeningen Elekriciei I Deel Ia Di documen beva opgaven die aansluien bij de cursuseks Elekriciei I deel Ia ui he jaarprogramma van de e kandidauur Indusrieel Ingenieur KaHo Sin-Lieven.. De elekrische

Nadere informatie

C. von Schwartzenberg 1/8. 1b Bij situatie II is er sprake van een evenredig verband. bij p = 12,50 hoort q = 6500. W is evenredig met S,

C. von Schwartzenberg 1/8. 1b Bij situatie II is er sprake van een evenredig verband. bij p = 12,50 hoort q = 6500. W is evenredig met S, G&R havo A eel C vo Schwarzeberg 1/8 1a Bij I wor y vier keer zo klei (us he viere eel) ; bij II wor y (precies als ) ook vier keer zo groo 1b Bij siuaie II is er sprake va ee evereig verba a (rech)evereig

Nadere informatie

Examen VWO. Wiskunde B1 (nieuwe stijl)

Examen VWO. Wiskunde B1 (nieuwe stijl) Wiskunde B (nieuwe sijl) Examen VW Voorbereidend Weenschappelijk nderwijs Tijdvak Donderdag 22 mei 3.30 6.30 uur 20 03 Voor di examen zijn maximaal 83 punen e behalen; he examen besaa ui 20 vragen. Voor

Nadere informatie

Waardeoverdracht. Uw opgebouwde pensioen meenemen naar uw nieuwe pensioenuitvoerder

Waardeoverdracht. Uw opgebouwde pensioen meenemen naar uw nieuwe pensioenuitvoerder Waardeoverdracht Uw opgebouwde pensoen meenemen naar uw neuwe pensoenutvoerder In deze brochure 3 4 5 6 Gefelcteerd! Een neuwe baan Wel of net kezen voor waardeoverdracht? Vergeljk de regelngen Hoe waardevast

Nadere informatie

4?- COA y} Centraal Orgaan opvang asielzoekers. Lil PVE Keuken caravan. Algemene omschrijving

4?- COA y} Centraal Orgaan opvang asielzoekers. Lil PVE Keuken caravan. Algemene omschrijving 4? COA y} Cenraal Orgaan opvang aselzoekers WABO20606 PVE Keuken caravan äehoor bj beslu lamens burgemeeser en wehouders ld. 97206 rum Husman D m gev ngs yvgün n n gverlener Ll 203 Algemene omschrjvng

Nadere informatie