Dit rapport is ook beschikbaar via Contactadres:

Transcriptie

1 Decopose-analse van energendcaoren n Vlaanderen Johan Couder, Avel Verbruggen Depareen Mleu, Technologe en Technologeanageen (MTT) Unverse Anwerpen (UA) Sude ugevoerd n opdrach van de Vlaase Mleuaaschappj, MRA MRA/24/8 Deceber 24

2 D rappor verschjn n de reeks MRA Onderseunend Onderzoek van de Vlaase Mleuaaschappj. Deze reeks beva resulaen van onderzoek gerch op de weenschappeljke onderbouwng van he Mleu- en nauurrappor Vlaanderen. D rappor s ook beschkbaar va Conacadres: Vlaase Mleuaaschappj MRA Van Benedenlaan Mechelen el ra@v.be Wjze van ceren: Couder J., Verbruggen A. (24): Decopose-analse van energe-ndcaoren n Vlaanderen, sude ugevoerd n opdrach van de Vlaase Mleuaaschappj, MRA, MRA/24/8, Unverse Anwerpen. 2

3 NHOUDSTAFL 1 DFNTS N AFBAKNNG... 8 NLDNG... 8 DFNT... 8 MTN VAN D ACTVTTNNVAUS, HT NRGGBRUK N D CO 2 -MSSS... 9 Meen van de acveennveaus... 9 Meen van he energegebruk... 9 Meen van de CO 2 -esses... 9 D KWALTT VAN D DATA... 1 Daa over energegebruk... 1 Daa over bruo oegevoegde waarde... 1 Daa over CO 2 -esses... 1 D MAT VAN DSAGGRGAT VOORSTLLNGSWJZ KUZ VAN NDCATORN N DCOMPOSTMTHODN BLANGRJKST RSULTATN VAN D DCOMPOST-ANALSS DCOMPOST VAN D NRG-NTNSTT N VLAANDRN DCOMPOST-ANALSS VOOR D SCTOR LANDBOUW Decopose van he energegebruk n de landbouwsecor Decopose van de energe-nense van de landbouwsecor Decopose van de koolsofnense van de landbouwsecor DCOMPOST-ANALSS VOOR D SCTOR NRG Decopose van he energegebruk van de energesecor Decopose van de energe-nense van de energesecor Decopose van de koolsofnense van de energesecor DCOMPOST-ANALSS VOOR D SCTOR NDUSTR... 2 Decopose van he energegebruk van de ndusresecor... 2 Decopose van de energe-nense van de ndusresecor Decopose van de koolsofnense van de ndusresecor DCOMPOST-ANALSS VOOR D SCTOR HANDL & DNSTN Decopose van he energegebruk van de densensecoren Decopose van de energe-nense van de densensecoren Decopose van de koolsofnense van de densensecoren DCOMPOST VA ALGBRAÏSCH MTHODN... 3 PRMAR NRG-NTNSTT... 3 FNAL NRG-NTNSTT... 3 RATO FNAL / PRMAR NRG-NTNSTT FNAL NRG-NTNSTT BJ CONSTANT STRUCTUUR DCOMPOST VAN HT NRGGBRUK VAN AFZONDRLJK SCTORN N ODSS DCOMPOST VAN D NRG-NTNSTT VAN AFZONDRLJK SCTORN DOOR CONOTC D LASPRS NDX DCOMPOSTMTHODN DFNTS N GRAFSCH NTRPRTAT De (klasseke) Lasperes ehode AANVRWANT LASPRS NDX DCOMPOSTMTHODN De Paasche ndex decoposeehode De gewoon geddelde ndex decoposeehode De Refned Lasperes, Sun/Shaple of Marshall-dgeworh ndex decoposeehode VRALGMNNG VAN D RFND LASPRS NDX MTHOD D DVSA NDX DCOMPOSTMTHODN NLDNG D ADDTV DVSA NDX DCOMPOSTMTHODN De addeve Paraersche Dvsa ndex ehode of PDM De addeve Paraersche Dvsa ndex ehode of PDM D MULTPLCATV DVSA NDX DCOMPOSTMTHODN

4 De ulplcaeve Paraersche Dvsa ndex ehode of PDM De ulplcaeve Paraersche Dvsa ndex ehode of PDM De ulplcaeve Adapve Weghed Dvsa ndex ehode of AWD... 5 N VRALGMNNG VAN D DVSA NDX MTHODN... 5 BSLUT VOOR D LASPRS N DVSA NDX MTHODN DCOMPOST VAN FSSCH NRG-NDCATORN D MTHOD VAN FARLA T AL (1998) D FXD BASKT BNADRNG D LASPRS FSK NDX BNADRNG D WRKLJK SC / RFRNT SC RATO BNADRNG DCOMPOST VAN D KOOLSTOFNTNSTT NLDNG MULTPLCATV DVSA DCOMPOST VAN D KOOLSTOFNTNSTT Convenone paraersche Dvsa ndex decopose van de koolsofnense Refned Dvsa ndex decopose van de koolsofnense (LMD)... 6 Adapve Weghed Dvsa ndex decopose van de koolsofnense (AWD)

5 Woord vooraf He verloop van de energe-nense en de koolsofnense van Vlaanderen zjn belangrjke ndcaoren, de elk jaar n de MRA-T rapporerng worden opgenoen. r was een behoefe onsaan o de evolue van deze ndcaoren beer e kunnen verklaren, zonder hervoor een beroep e oeen doen op zeer gedealleerde boo-up sudes. Decopose-analse bed n heore de ogeljkhed o e een absoluu nu aan gegevens de veranderng van een energegerelaeerde ndcaor n een bepaald jaar.o.v. een referenejaar e verklaren als he produc of de so van een aanal verklarende effecen, waaronder de veranderng van de acveen van de secoren, verschuvngen van de aandelen van de (deel)secoren n de oale acve van een secor of de Vlaase econoe, een verschuvng n de aandelen van de energevoren n he oale (fnale) energegebruk, een verbeerng van de energe-effcëne, enz. n d rappor onderzoeken we (heoresch) een groo aanal varanen van decoposeehoden, en proberen de ees relevane ehoden (eprsch) oe e passen op de secoren landbouw, energe, ndusre, en handel & densen n Vlaanderen. 5

6 Saenvang n een decopose-analse onbnden we een (geaggregeerde) ndcaor zoals energegebruk, energe-nense of koolsofnense eers n een produc van een aanal (vooraf gedefneerde) verklarende facoren. We proberen vervolgens een veranderng van de (geaggregeerd) ndcaor n een bepaald jaar.o.v. een referenejaar e verklaren als he gevolg van de veranderngen van de verklarende facoren ( effecen ) over dezelfde perode. lk effec geef aan n welke ae de (geaggregeerde) ndcaor zou veranderd zjn als gevolg van een veranderng van de relevane verklarende facor, waarbj de waarden van alle andere verklarende facoren consan worden veronderseld (zelfde waarde als n he referenejaar). en veranderng van he energegebruk, de energe-nense of de koolsofnense over een bepaalde perode word eesal beschreven als een cobnae van 2 of eer van de volgende effecen: - en veranderng van he (absolue) acveennveau van de secor, of acveen effec; - een verschuvng van de aandelen van de acveennveaus van de deelsecoren n de oale acve van de secor over de perode, of srucureel effec; - een veranderng van de energe-nenseen (energe-effcëne) van de deelsecoren over de perode, of nenseseffec; - een veranderng van de CO 2-essefacoren van de energevoren n de deelsecoren over de perode, of essefacor effec; - een veranderng van de aandelen van de energevoren n he energegebruk van de deelsecoren over de perode, of brandsoffenx effec; We erken herbj op da energe-nense de recproke s van energe-effcëne. D beeken concree da een dalng van de energe-nense een verbeerng van de energe-effcëne nhoud. Wegens daaprobleen konden we enkel voor de ndusre een decopose analse van de koolsofnense uvoeren. Voor de landbouwsecor heef decoposeanalse weng zn, vers he energegebruk van deze secor n de energebalans n belangrjke ae word bepaald als he produc van een fssche acve (bv aanal deren) verengvuldgd e een geddeld energegebruk per eenhed. Deze laase facoren koen eesal u de lerauur. Bovenden kennen we de oegevoegde waarde enkel voor de secor n zjn geheel, en ne voor de deelsecoren, zoda we e behulp van de Lasperes en Dvsa decoposeehoden geen srucureel effec kunnen bepalen. Voor de energesecor laen daabeperkngen slechs wee onzuver afgebakende deelsecoren oe, waarbj he verloop van de oegevoegde waarde van de peroleuraffnagesecor serk afwjk van de evolue van de fseke acveennveaus. en ogeljke oplossng s peroleuraffnaderjen en cokesproduce negraal bj de ndusre e voegen, en de produce van elekrce en ware en gasdsrbue enkel va gedealleerde boo-up sudes e bekjken. Onze beperke decopose analse van de energesecor bevesg al bj al wa we ween u andere nforaebronnen. De energesecor realseerde n de perode een verbeerng van de energe-effcëne, vooral door he voorschakelen van gasurbnes voor besaande sookeels ( repowerng ), door nveserngen n soo- en gasurbnes (STGs) en warekrachkoppelng (WKK), en door opalserng van de processurng en verdergaande ware-negrae De ndusresecor s bj usek geschk voor he uvoeren van decopose-analses. De analses onen dudeljk aan da de dalng van de energe-nense van de ndusresecor seder 1998 vooral he gevolg s van een verbeerde energe-effcëne (dalend nenseseffec). He srucurele effec zou zonder he nenseseffec n de beschouwde perode voor een sjgng van de energenense hebben gezorgd. De dalng van de koolsofnense n de ndusre s (vanaf 1998) voornaeljk he gevolg van de verbeerde energe-effcëne (dalend nenseseffec), aar ook (zj he n es ndere ae) van een veranderng van de bransoffenx (hoofdzakeljk de oschakelng naar aardgas). Zowel he essefacor-effec (veranderng van de CO 2 -essefacoren van de 6

7 fossele brandsoffen) als he srucureel effec (verschuvngen van de aandelen van de deelsecoren n de oale oegevoegde waarde van de secor) zouden zonder de andere effecen n rekenng e brengen de koolsofnense van de ndusre hebben doen oeneen. He essefacor-effec s vrj beperk. He srucureel effec s n absolue eren ne zo groo als he nenseseffec en he brandsoffenx effec, aar we zagen nogaal bevesgd da de srucurele verschuvngen n de beschouwde perode, ceers parbus, voor een verhogng van de koolsofnense zouden hebben gezorgd. Voor de secor handel & densen leden alle analses o dezelfde endconcluse: de secor handel & densen n zjn geheel heef he n de perode op vlak van energe-effcëne heleaal ne goed gedaan. nkel de deelsecor 'gezondhedszorg en aaschappeljke densverlenng' verbeer n 22 zjn energe-effcëne e 17 %.o.v. 1995, aar alle andere densensecoren gaan erop acheru: van ongeveer -35 % voor hoels en resaurans o -1 % voor kanoren en adnsrae'. Gedealleerde sudes oeen uwjzen wa her de preceze oorzaken van zjn. De besluen voor he heoresch deel zjn als volg. Onze sude bevesg de relaeve eenvoud van de addeve LMD () ndex ehode, een perfece decoposeehode (resduele er = ) de bovenden voldoe aan de e reversal, de crcular en de facor reversal es, aar de wel probleen oplever nden de daase nulwaarden beva (de logare van nul s ne bepaald), wa e nae bj de decopose van de koolsofnense eerder regel dan uzonderng s. De AMD ndex ehode s es eenvoudger dan de LMD, aar s geen perfece decoposeehode (zj he da de resduele er eesal vrj klen s), en voldoe enkel aan de e reversal es. De addeve AMD heef geen probleen e nulwaarden n de daase. De (gewone) Lasperes ehode word voor de decopose van energe-ndcaoren nog nauweljks gebruk. De Refned Lasperes ehode voldoe aan alle dre bovenverelde esen, s bovenden perfec, aar s voor 3 of eer facoren vrj oslachg o u e rekenen. en ander nadeel van de Refned Lasperes ehode s da er enkel een addeve varan van besaa. 7

8 1 Defnes en afbakenng nledng De heore rond decopose-analse s ne ech oeljk, aar (nddels) wel vrj ugebred 1. De heore beva bovenden heel wa wskundge vergeljkngen en afledngen de welswaar nodg zjn voor de onderbouwng van de heore, aar de de odale lezer wellch eerder als ballas dan als nuge las zal beschouwen. De geïneresseerde lezer vnd daaro n afzonderljke hoofdsukken een vrj ugebrede beschrjvng van de dverse heoreën, waarbj we zoveel ogeljk hebben gesreefd naar zowel volledghed als naar he weergeven van de ees recene sand van zaken. n d en he volgende hoofdsuk over de resulaen beperken we ons o he geven van enkele noodzakeljke defnes en kenerken van de oegepase ehoden. He s onverjdeljk da bepaalde eksgedeelen n d rappor herdoor elkaar zullen overlappen. en aanal eenvoudge (algebraïsche) ehoden kunnen we akkeljk pleeneren.b.v. een spreadshee-prograa. Voor de Lasperes en Dvsa ndex ehoden hebben we de beschkbare gegevens n een daabase-pakke gesoken, en een ruw sofwareprograa onwkkeld. Wegens gebrek aan jd en ddelen, en oda we vooral bezorgd waren o de correched van de resulaen, s d prograa geen kan-en-klaar gebruksvrendeljk sofwarepakke geworden. Op voorwaarde da de srucuur van de daa-npu de volgende jaren ne drassch wjzg, laa he prograa wel oe o vrj snel de resulaen e acualseren. Defne n een decopose-analse onbnden we een (geaggregeerde) ndcaor zoals energegebruk, energe-nense of koolsofnense eers n een produc van een aanal (vooraf gedefneerde) verklarende facoren. We proberen vervolgens een veranderng van de (geaggregeerd) ndcaor n een bepaald jaar.o.v. een referenejaar e verklaren als he gevolg van de veranderngen van de verklarende facoren ( effecen ) over dezelfde perode. lk effec geef aan n welke ae de (geaggregeerde) ndcaor zou veranderd zjn als gevolg van een veranderng van de relevane verklarende facor, waarbj de waarden van alle andere verklarende facoren consan worden veronderseld (zelfde waarde als n he referenejaar). en veranderng van he energegebruk, de energe-nense of de koolsofnense over een bepaalde perode word eesal beschreven als een cobnae van 2 of eer van de volgende effecen: - en veranderng van he (absolue) acveennveau van de secor, of acveen effec; - een verschuvng van de aandelen van de acveennveaus van de deelsecoren n de oale acve van de secor over de perode, of srucureel effec; - een veranderng van de energe-nenseen (energe-effcëne) van de deelsecoren over de perode, of nenseseffec; - een veranderng van de CO 2-essefacoren van de energevoren n de deelsecoren over de perode, of essefacor effec; - een veranderng van de aandelen van de energevoren n he energegebruk van de deelsecoren over de perode, of brandsoffenx effec; We erken herbj op da energe-nense de recproke s van energe-effcëne. D beeken concree da een dalng van de energe-nense een verbeerng van de energe-effcëne nhoud. leenen waar we rekenng oeen ee houden n een decopose-analse zjn he een van de verklarende facoren (zoals acveennveaus, he energegebruk en de CO 2 -esses), de kwale van de daa, de ae van desaggregae, de voorsellngswjze en de keuze van ndcaor(en) en 1 Ang en Zhang (2) geven een overzch van 124 decoposesudes, van 1982 o Volgens Ang, Lu en Chew (23) zjn er naden nog nsens 5 sudes bjgekoen. 8

9 decoposeehoden. We bespreken eers kor deze eleenen, vooraleer n he volgende hoofdsuk de egenljke resulaen e bespreken. Meen van de acveennveaus, he energegebruk en de CO 2 -esses Meen van de acveennveaus We een de acve van de secor en zjn deelsecoren aan de hand van hun oupu. Voor de (verfjnde) Lasperes en Dvsa ndex ehoden oe de (geaggregeerde) oupu van de secor geljk zjn aan de so van de oupus van zjn deelsecoren. We oeen de oupus van de secor en zjn deelsecoren bjgevolg n dezelfde eenhed een 2. We gebruken n d rappor als oupu van landbouw, energe, ndusre en handel & densen de Bruo Toegevoegde Waarde aan consane prjzen van Voor de secoren 'hushoudens' en 'ranspor' zjn de Lasperes en Dvsa ndex ehoden ne van oepassng, oda we a) deze secoren ne kunnen onleden n deelsecoren waarvan we de oupus n dezelfde eenhed kunnen een, en b) de acveen van deze secoren ne kunnen een n dezelfde eenhed als voor landbouw, energe, ndusre of handel & densen (nl bruo oegevoegde waarde). Voor de eer eenvoudge algebraïsche ehoden zjn we ne verplch de oegevoegde waarde als ndcaor van de acveen e gebruken. Deze eenvoudge ehoden zjn aar beperk brukbaar (ze hoofdsuk 3). Meen van he energegebruk en ander ruw gegeven da we nodg hebben s he energegebruk van de deelsecoren. We een he energegebruk n d rappor n PJ. He oale energegebruk van de secor oe evden geljk zjn aan de so van de energegebruken van zjn deelsecoren. He beref voor de decopose van he energegebruk en de energe-nense seeds he fnale energegebruk of endenergegebruk voor de secoren landbouw, ndusre en handel & densen, en egen gebruk en verlezen voor de energesecor. De so van deze energegebruken van alle secoren saen (nclusef hushoudens en ranspor) s he bruo bnnenlands energegebruk (BB). Voor de decopose van de koolsofnense beperken we ons (noodgedwongen) o he energesch gebruk van fossele brandsoffen (ze ook volgende ). Meen van de CO 2 -esses Voor de decopose van de koolsofnense van een secor hebben we daa nodg over de CO 2 - esses. We een de CO 2 -esses n d rappor n kon. O redenen van ehodologsche aard, nernaonale vergeljkbaarhed, en daaprobleaek bekjken we enkel CO 2 -esses (en ne de esses van andere broekasgassen) afkosg van he energesch gebruk van fossele brandsoffen. Alle andere benodgde varabelen voor de analse kunnen we berekenen u deze dre gegeven jdreeksen (abel 1). 2 D slu de faco he gebruk van fssche eenheden u, en beeken da we enkel oneare eenheden kunnen gebruken. 9

10 Tabel 1: ruwe daa (varabelen) nodg voor de decopose-analse Varabele Oschrjvng enhed Gebruk van fnale energevor j n deelsecor n jaar PJ j Bruo Toegevoegde Waarde van deelsecor n jaar 1 9 UR (1 C CO 2 -esses gv van he gebruk van fnale energevor j n kon CO 2 j deelsecor n jaar (2) (1) consane prjzen (2) enkel.g.v. de verbrandng van fossele brandsoffen. We zen da verrassend weng ruwe daa 3 nodg zjn o een decopose-analse op bass van Lasperes of Dvsa ndex ehoden e kunnen doorvoeren. D s eeen één van de groe voordelen van d soor analses. Toch zullen we dadeljk erken da daabeschkbaarhed een levensgroo problee s en bljf. De kwale van de daa Algeeen zjn de bassdaa gebruk voor d rappor afkosg u de Kernse Mleudaa van MRA-T 24 (ze ook of zjn verkregen van he MRA-projecea. Daa over energegebruk De gegevens over he energegebruk per deelsecor zjn een verwerkng van daa afkosg van de nergebalans Vlaanderen opgeseld door de Vo, op oesand van begn sepeber 24. r zjn geen noeenswaardge probleen.v.. deze daa. r s n de nergebalans Vlaanderen een rubrek ne verder oewjsbare ware aan hushoudens, handel & densen en landbouw. We hebben deze arbrar volledg oegewezen aan de hushoudens, een secor de we n d rappor ne afzonderljk behandelen. He beref slechs een frace van he bruo bnnenlands energegebruk (BB) n Vlaanderen. Daa over bruo oegevoegde waarde De daa over de bruo oegevoegde waarde per deelsecor zjn een verwerkng van daa afkosg van de regonale en naonale rekenngen van he NR/NBB. Voor de secor landbouw kennen we enkel de bruo oegevoegde waarde voor de secor n zjn geheel, zoda we voor deze secor geen srucurele effecen (wjzgngen.g.v. verschuvngen n de acveen van de deelsecoren) kunnen berekenen. Voor de secor energe kennen we slechs de bruo oegevoegde waarde voor wee groe deelsecoren: produce en dsrbue van elekrce, gas en waer, en vervaardgng van cokes, geraffneerde aardoleproducen en splj- en kweeksoffen. en problee e deze laase deelsecor s da he verloop van de bruo oegevoegde waarde serk afwjk van andere acveen-ndcaoren voor deze deelsecor. We hebben geen verklarng kunnen vnden voor deze anoale. Daa over CO 2 -esses De Vo heef ons voor de CO 2 -esses xcel-rekenbladen bezorgd e eer deals dan de daa de beschkbaar waren rechsreeks va MRA. We oeen o de decopose van de koolsofnense e kunnen uvoeren de CO 2 -esses kunnen relaeren aan de fossele brandsoffen waarvan de verbrandng de CO 2 -esses heef veroorzaak. Deze daa zjn enkel beschkbaar voor de secoren energe en ndusre, zoda we voor de andere secoren (landbouw en handel & densen) geen decopose van de koolsofnense kunnen uvoeren. 3 He begrp ruwe oeen we nuanceren. Alle door ons gebruke gegevens zjn resulaen van berekenngen, sassche schangen e.d. Maar vanu he oogpun van de decopose-analse zjn he wel degeljk ruwe gegevens; 1

11 De (co-)verbrandng van andere brandsoffen n de energebalans Vlaanderen zouden we n prncpe bj de decopose-analse van de koolsofnense kunnen berekken, aar de beschkbare gegevens leen ne oe ondubbelznng he verband e leggen ussen de verbrandng van deze andere brandsoffen en de resulerende CO 2 -esses, zoda we ons noodgewongen beperken o de fossele bransoffen, e nae vase brandsoffen (kolen, kooleer en cokes) saen e cokesoven- en hoogovengassen, vloebare brandsoffen (peroleu en al haar dervaen), en aardgas. De ae van desaggregae De lerauur s he erover eens da hoe serker en een een secor kan desaggregeren (.e. hoe eer deelsecoren en kan defnëren), hoe beer de resulaen van de decopose-analse. Daa oeen dan wel beschkbaar zjn voor alle relevane varabelen n dezelfde ae van deal. We proberen voor de defnes van de secoren en hun ndelng n deelsecoren volledg he MRAconcep e volgen. Oda we ehodologsch gesproken voor acveennveaus, energegebruk en CO 2 -esses geen van elkaar verschllende ndelngen n secoren en deelsecoren kunnen gebruken, hebben we noodgedwongen een aanal deelsecoren u MRA oeen aggregeren, o o een soor groose geene deler e koen. Tabel 2 oon de door ons gebruke ndelng (egen coderngen). Tabel 2: ndelng n secoren (1) en deelsecoren.b.v. de ndex ehoden code deelsecor 1 hushoudens 21 chee 22 eaal (jzer, saal, non-ferro, auoobel, achnebouw) 23 voedng-, drank- en genosddelenndusre 24 exel-, schoen-, leder- en kledngnjverhed 25 paper- en paperwarenndusre,grafsche njverhed,ugeverjen e.d. 26 andere ndusrën (bouw, asfal, rubber, afvalrecuperae, ) 31 vervaardgng van cokes, geraffneerde aardoleproducen en splj- en kweeksoffen 32 produce en dsrbue van elekrce, gas en waer 4 landbouw 5 ranspor 61 handel 62 hoels en resaurans 63 kanoren en adnsrae 64 onderwjs 65 gezondhedszorg en aaschappeljke densverlenng 66 geeenschapsvoorzenngen, socaal-culurele en persoonljke densen (1) Voor de secoren hushoudens en ranspor s geen decopose-analse ugevoerd. De verschllende codeabellen, waaronder abellen e codes en oschrjvngen van de (deel)secoren, evenals een ransposeabel de aanoon hoe de ozeng van de ene ndelng naar de andere s gebeurd, s verkrjgbaar bj de aueurs op eenvoudge aanvraag. Voorsellngswjze We kunnen een ondersched aken ussen ulplcaeve en addeve ndex ehoden. Bj addeve ehoden ee en een veranderng n de (geaggregeerde) energe-ndcaor, bjvoorbeeld energe-nense, over de perode n eren van he verschl ; bj ulplcaeve ehoden n eren van de rao. He verschl ussen ulplcaeve en addeve ehoden s ehodologsch ne van zo n groo belang, aar wel qua presenae en nerpreae van de resulaen. 11

12 We kunnen de decopose van de (geaggregeerde) ndcaoren n een beschouwde perode -T bekjken voor elk jaar.o.v. een referenejaar, of we kunnen de zogenaade rollng base ear ehode oepassen waarbj we elk jaar n de perode vergeljken e he voorgaande jaar -1 (jdreeksanalse). We zullen n d rappor, enzj anders vereld, seeds vergeljken.o.v. een refenejaar, e nae Keuze van ndcaoren en decoposeehoden We bekjken de volgende dre energe(gerelaeerde) ndcaoren: energegebruk, energe-nense en koolsofnense, en d voor de ver secoren landbouw, energe, ndusre, en handel & densen. We defnëren de energe-nense van een secor enzj anders vereld als de hoeveelhed fnaal (nclusef ne-energesch) energegebruk (n PJ) per eenhed Bruo Toegevoegde Waarde (n UR, aan consane prjzen van 1995); en de koolsofnense van een secor als de hoeveelhed energegerelaeerde CO 2 -esses afkosg van fossele bransoffen (n kloon) per eenhed Bruo Toegevoegde Waarde (n UR, aan consane prjzen van 1995). Owlle van voornaeljk de reeds besproken daaprobleen kunnen we ne voor alle secoren en van alle ndcaoren een decopose-analse uvoeren. Tabel 3: ugevoerde decopose-analses, per secor en ndcaor nergegebruk nerge-nense Koolsofnense Landbouw (1) X - - nerge (2) X X (3) ndusre X X X Handel & Densen X X - (1) Voor deze secor kunnen we geen srucureel effec berekenen. (2) probleen e oegevoegde waarde deelsecor vervaardgng van cokes, geraffneerde aardoleproducen en splj- en kweeksoffen. (3) Ugevoerd, aar geen znvolle resulaen We hebben eveneens een decopose-analse ugevoerd op de energe-nense 5 van Vlaanderen (alle secoren). De ees gebruke decoposeehoden n de lerauur zjn varanen van de Lasperes of Dvsa ndex ehoden, en bjna usluend voor de secor ndusre. Andere secoren worden veel nder geanalseerd. D heef e aken e zowel daaprobleen vooral wa beref de secor handel & densen als e he gernge belang qua energegebruk van een secor als landbouw. n veel gebruke ndelngen aken peroleuraffnaderjen en cokesfabreken overgens deel u van de secor ndusre. en deale ndex oe aan een aanal kenerken voldoen. Voor de decopose analse op bass van ndces zjn 3 kenerken van belang, e nae: - de e reversal es. Deze es veres da de ndex van naar (prospecef) geljk s aan de recproke c.q. nverse van de ndex van naar (rerospecef),.e. V V (addef); 1 D, (ulplcaef), of D - de crcular es. Deze es veres da de waarde van de ndex ne afhang van hoe de ndcaor zch over de jd onwkkel onwkkel ussen jdsp en jdsp,.e. D DT DT (ulplcaef), of V V V T T (addef), e T s een jdsp ussen en ; 4 We hebben 1995 en ne 199 gekozen, oda voor deze laase de gegevens ne aljd beschkbaar waren. 5 en decopose-analse van energegebruk en koolsofnense op d geaggregeerd nveau was ehodologsch en wegens daaprobleen ne ogeljk. 12

13 - de facor reversal es. Deze es veres da he produc q.q. so van al de onbonden facoren (coponenen) geljk s aan de rao c.q. verschl van he aggregaa,.e. of V n V k k A (addef). V V n k1 D k (ulplcaef), De refned Dvsa of Logarhc Mean Dvsa (LMD) ndex ehoden, en de refned Lasperes ndex ehoden voldoen aan alle 3 bovensaande esen. De Arhec Mean Dvsa (AMD) en (gewone) Lasperes ndces voldoen enkel aan de e reversal es (Ang & Zhang, 2, p. 1168). We bespreken deze ehoden ugebred n de heoresche hoofdsukken. De oudere aar nog veel gebruke Lasperes en AMD ndex decoposeehoden kapen vaak e een sgnfcan aar oeljk of ne e verklaren resdueel effec. De neuwere ehoden (Refned Lasperes en LMD 6 ) zjn zogenaade perfece decoposeehoden,.e. er zjn geen resduele effecen. We gebruken daaro hoofdzakeljk de Refned Lasperes en de LMD ndex decoposeehoden. Voor de ndusresecor onen we er llusrae resulaen van de (gewone) Lasperes en AMD ndex decoposeehoden. r s onder onderzoekers geen consensus over welke (ndex) ehoden de bese zjn voor welk soor analses, of n de woorden van Ang (24): Afer soe 25 ears, here s sll no consensus aong researchers and analss as o whch s he bes decoposon ehod. Waar nodg of relevan zullen we een aanal ehoden e elkaar vergeljken. De uendeljke keuze zal aljd voor een deel subjecef gekleurd zjn. Naas bovenverelde (verfjnde) ndexehoden aken we ook beperk gebruk van enkele eenvoudge, algebraïsche ehoden, zoals oegepas n de uropese energe-ndcaoren daabank ODSS. Voor de decopose van de energe-nense van Vlaanderen (alle secoren), zjn we verplch een dergeljke ehode oepassen, oda de Lasperes en Dvsa ndex ehoden herop ne van oepassng zjn. n een laase heoresch hoofdsuk bespreken we kor enkele ehoden voor de decopose van fseke energe-ndcaoren. Deze koen n d rappor ne aan bod n he eprsch deel, o de eenvoudge reden da de daabeschkbaarhed voor Vlaanderen her schroeljk ekor sche. 6 Sos ook Refned Dvsa genoed. 13

14 2 Belangrjkse resulaen van de decopose-analses n d hoofdsuk beperken we ons o een beschrjvng van de belangrjkse resulaen van de decopose-analses. Voor he weergeven van de resulaen hebben we al een selece geaak u de verschllende ehoden. He heef weng zn o alle resulaen van alle ogeljke varanen van alle decoposeehoden e onen. Ten eerse, de lezer zou al snel door de boen he bos ne eer zen. Ten weede, voor een correce oepassng van soge ehoden onbreken de nodge gegevens. n en derde, vele subele ehodologsche verschllen hebben weng of geen nvloed op de praksche nerpreae van de resulaen. We behandelen de ehodologsche verschllen en gronde n de heoresche hoofdsukken. n d hoofdsuk proberen we ussendoor de keuze van ehoden e veranwoorden. We onen verschllende resulaen voor de Vlaase econoe n zjn geheel (acro), en voor de verschllende secoren (eso) afzonderljk. De belangrjkse reden hervoor s ehodologsch van aard. He s ne ogeljk o een geaggregeerde ndcaor zoals energe-nense van de Vlaase econoe n al zjn aspecen va slechs één analse e benaderen. Decopose van de energe-nense n Vlaanderen Voor de analse van de energe-nense van de Vlaase econoe aken we gebruk van een ehode de ook door ODSS word gehaneerd. ODS s een uropees projec en ova o.a. een daabank e energe-ndcaoren. Fguur 1: energe-nense van de Vlaase econoe bj consane srucuur (Vlaanderen, ) PJ / ljard euro ,5 13, 12,5 12, 11,5 11, 1,5 1, nerge-nense 12,521 13,12 12,595 12,873 12,34 11,925 11,765 11,731 nerge-nense bj consane srucuur (1995) 12,521 12,692 11,84 12,432 11,722 11,39 11,336 11,473 Bron: Vo, en egen berekenngen. He srucurele effec s n de perode vrj beperk gebleven: de energe-nense de 11,731 PJ per ljard UR BBP n 22 bedraag, zou slechs 11,473 PJ/ljard UR bedragen nden de srucuur van de Vlaase econoe ongewjzgd was gebleven seder

15 He srucureel effec s voornaeljk he gevolg van he oegenoen belang (n oegevoegde waarde) van de chesche ndusre. en lch effec van de eaalsecor word bjna volledg gecopenseerd door he afgenoen belang van de produce, ranspor/vervoer en dsrbue van elekrce en gas, n eren van oegevoegde waarde 7. We benadrukken da we werken e acro-econosche aggregaen, en da bjgevolg een oenae van de elekrcesproduce ne noodzakeljk beeken da de oegevoegde waarde voor heel de secor (n even groe ae) sjg. Decopose-analses voor de secor Landbouw We onen enkele resulaen voor de secor landbouw, aar erg znvol s een decopose-analse van deze secor wellch ne, o de volgende redenen. He energegebruk van de secor landbouw, unbouw, bosbouw, veeeel en vsvangs n de nergebalans Vlaanderen word n belangrjke ae berekend als he produc van he aanal geproduceerde eenheden (bv ler elk) of he aanal eenheden nodg o een produce e realseren (bjvoorbeeld ha gebruk voor de eel van arwe) of he aanal deren, aal een geddeld energegebruk per eenhed of der (Vo, 22). Gegevens over de acveen van de deelsecoren zjn jaarljks beschkbaar bj he NS (gedealleerde landbouwellng op 15 e van elk jaar) en bj he Cenru voor Landbouweconoe. He geddeld energegebruk per eenhed of der (da een ndcae geef van de energe-nense en dus van de energe-effcëne) s een facor de de opsellers van de nergebalans Vlaanderen kezen op bass van (eesal) lerauurgegevens, en de ne noodzakeljk overeense e de werkeljkhed. M.a.w., he s zeer onwaarschjnljk da een decopose-analse es nug kan bjbrengen over he nenseseffec n deze secor 8. Voor de Lasperes en Dvsa ndex decoposeehoden oeen we de acveen van de deelsecoren benaderen va de Bruo Toegevoegde Waarde. We hebben echer enkel een oaal voor de gehele secor landbouw, zoda deze decopose-analses ne oelaen een srucureel effec e berekenen. We erken o slo op da de landbouwsecor n 22 een aandeel had van nauweljks 2,1 % van he bruo bnnenlands energegebruk (BB) n Vlaanderen. Alhoewel op zch geen reden o geen decopose-analse u e voeren, verklaar d gernge aandeel wellch (en dele) waaro we alhans voor de ne-onwkkelngslanden n de lerauur geen decoposesudes hebben eruggevonden voor deze secor. Decopose van he energegebruk n de landbouwsecor We gebruken voor de decopose van he energegebruk de Refned Lasperes ehode, aar o bovenverelde redenen kunnen we geen srucureel (sr) effec berekenen, zoda enkel een acveen- (ac) en nenseseffec (n) overbljven. 7 We hebben (voorlopg) he belang van peroleuraffnaderjen oeen negeren, owlle van de zeer serke (en voorlopg ne e verklaren) serke dalng van de bruo oegevoegde waarde van deze secor over de beschouwde perode. 8 Men kan beer de gedealleerde gegevens opvragen bj de Vo. 15

16 Fg. 2: decopose van he energegebruk van de secor Landbouw va de Refned Lasperes ehode 1 veranderng energegebruk.o.v (verschl) (n PJ) n 1,848-1,99-2,914-6,364-1,39-7,389-9,94 sr,,,,,,, ac -,812 1,868 2,51 3,868 6,21 2,93 6,166 Dela 1,36 -,121 -,413-2,496-4,189-4,485-2,928 Dela=verschl energegebruk ov 1995;ac=acveeneffec; sr=srucureel effec; n=nenseseffec He acveeneffec s louer bepaald op bass van de bruo oegevoegde waarde van heel de landbouwsecor. De analse ljk erop e wjzen da vooral een dalng van de energe-nense (verbeerng van de energe-effcëne) veranwoordeljk s voor de dalng van he energegebruk n de perode We oeen deze resulaen e een flnke korrel zou benaderen. Uendeljk s gezen de wjze waarop he energegebruk voor de secor word berekend (cfr. nfra) de evolue van de energeeffcëne n deze secor vooral afhankeljk van de keuzes de de opsellers van de nergebalans Vlaanderen aken wa beref he geddelde energegebruk per eenhed of der. De opsellers van de energebalans baseren zch evens op produce (acveen) n fseke eenheden per deelsecor.p.v. oegevoegde waarde voor heel de secor. De evolue van de wee jdreeksen (acveen en energe-nense) zal n de energebalans eer dan waarschjnljk (serk) verschllen van wa we her onen. De analse oon bovenal da een ondoordach gebruk van decopose-analse n fee een sbruk s van de ehode. nden gedealleerde daa (n fseke eenheden) beschkbaar zjn, kan en veel beer daar een beroep op doen. Voor de dealgegevens verwjzen we naar de Vo (24). Decopose van de energe-nense van de landbouwsecor Vers de veranderng van de energe-nense word onbonden n een srucureel effec en een nenseseffec, en we he eerse effec ne kunnen berekenen, heef een decopose-analse va de Lasperes of Dvsa ndex ehoden her geen zn. Decopose van de koolsofnense van de landbouwsecor De decopose van de koolsofnse van de secor Landbouw konden we ne uvoeren wegens gebrek aan daa (n casu CO 2 -esses per gebruk van fossele brandsof). Decopose-analses voor de secor nerge De energesecor had n 22 een aandeel van 23,9 % n he BB van Vlaanderen. Voor de Lasperes en Dvsa ndex decoposeehoden oeen we de acveen van de deelsecoren benaderen va de Bruo Toegevoegde Waarde. D heef o gevolg da we voor de energesecor slechs wee deelsecoren kunnen onderscheden, e nae produce van dsrbue van elekrce, gas en waer en vervaardgng van cokes, geraffneerde aardoleproducen en spljen kweeksoffen. Voor de eerse deelsecor relaeren we herdoor he energegebruk van enkel de elekrces- en gassecor saen aan de oegevoegde waarde van ne alleen de elekrces- en 16

17 gassecor saen aar ook van de waerdsrbuesecor, wa zeker ne correc s. Voor de weede deelsecor erken we da he verloop van de oegevoegde waarde (zeer) serk afwjk van he verloop van de fseke produce van de peroleuraffnaderjen, wa evenueel e aken kan hebben e he fe da n deze deelsecor ook de oegevoegde waarde van splj- en kweeksoffen s opgenoen. De nvloed van de deelsecor van de cokesproduce s ne dudeljk. n MRA hoor de geïnegreerde cokesfabrek van Sdar bj de ndusre, en andere cokesfabreken zjn er ne eer n Vlaanderen snds 1996 (slung Carcoke Zeebrugge). He ljk ons onwaarschjnljk da een deel van de oegevoegde waarde van Sdar aan deze deelsecor s oegewezen, aar he s ne onogeljk. Nog een andere ogeljke verklarng s da de deelsecor van vervaardgng van peroleuproducen wa beref oegevoegde waarde ne enkel berekkng heef op de peroleuraffnaderjen. He energegebruk n MRA (en n de nergebalans Vlaanderen) heef voor deze deelsecor wel usluend berekkng op de peroleuraffnaderjen. He voorgaande led onverjdeljk o de bedenkng of he ne znvoller zou zjn o alhans wa beref decopose-analses zowel de peroleuraffnage als de cokesproduce negraal oe e wjzen aan de ndusresecor, zoals n buenlandse of nernaonale sudes frequen gebeur. Saen veregenwoordgden de ndusresecor en deze wee deelsecoren n Vlaanderen n 22 45,4 % van he BB. en addonele deelsecor n de ndusresecor zou evenueel de berekenng van he srucureel effec en goede kunnen koen. He groe aandeel van de ndusre (nclusef peroleuraffnaderjen en perochee) verklaar wellch (en dele) waaro he gros van de buenlandse of nernaonale decoposesudes berekkng heef op de ndusresecor. Decopose van he energegebruk van de energesecor Voor de analse van he energegebruk van de energesecor doen we een beroep op een ehode de ook n de uropese energe-ndcaoren daabank (ODSS) word oegepas. n deze ehodek word een veranderng van he oale energegebruk van een secor onbonden als de so van een hoeveelhedseffec en een nenseseffec : He hoeveelhedseffec zeg e hoeveel PJ he energegebruk n een (deel)secor n een bepaald jaar zou zjn veranderd.o.v. een referenejaar, louer en gevolge van he veranderde acveennveau van deze (deel)secor. Men verondersel.a.w. da de energe-effcëne dezelfde s gebleven als n he referenejaar; He nenseseffec zeg e hoeveel PJ he energegebruk n een (deel)secor n een bepaald jaar zou zjn veranderd.o.v. een referenejaar, louer.g.v. een veranderng van de energe-effcëne. Men verondersel.a.w. da he acveennveau hezelfde s gebleven als n he referenejaar. en nadeel van deze ehode s da ze geen rekenng houd e he zogenaade srucurele effec,.e. veranderngen van he aandeel van he acveennveau van een deelsecor.o.v. he oale acveennveau van heel de secor. Daar saa egenover da we een groe vrjhed hebben n he gebruk van de acveenndcaor(en) voor de (deel)secor(en). We hoeven zelfs ne voor alle deelsecoren hezelfde soor acveenndcaor (bv oegevoegde waarde) e gebruken. Gezen de bovenverelde probleen e de oegevoegde waarde voor deze secor, gebruken we als acveenndcaoren de produce-ndces (bruo ndces, bassjaar 1995) voor bede deelsecoren. He oale energegebruk n een jaar s af e leden door bj he energegebruk n he referenejaar (=1995) he hoeveelhedseffec en he nenseseffec van da jaar op e ellen. 17

18 Fg. 3: decopose van he energegebruk van de secor nerge va de ODSS ehode (produce-ndex als acveenndcaor) (veranderng n) energegebruk (.o.v. 1995) (n PJ) * nenseseffec (n PJ) -1,3-9,2-14,6-24,4-2, -21,8-27, -21,6 Hoeveelhedseffec (n PJ) 18,3 24,9 66,3 52,4 43,3 43,6 58,7 68,2 nergegebruk (n PJ) 342,1 35,1 357,7 393,8 37,1 365,4 363,9 373,7 388,7 * Voorlopge resulaen De fguur llusreer dudeljk da de pek n he energegebruk n 1998 wel degeljk he gevolg s van een serk oegenoen acve, en ne van een opeens verslecherde energe-effcëne. De decopose-analse suur de anals de wl onderzoeken waaro er een pek was n he energegebruk n da jaar n de correce rchng, naeljk nagaan waaro de acve n da jaar serk s gesegen. De fguur llusreer even he gunsge effec van een dalng van de energe-nense of verbeerng van de energe-effcëne (de gele balken n he negaeve gedeele). De verbeerng van de energe-effcëne was alleszns ne voldoende o de sjgng van he energegebruk als gevolg van oegenoen acveen e copenseren ( relaeve.p.v. absolue onkoppelng ). De ODSS ehode laa oe de veranderng van de energe-effcëne per deelsecor e bepalen. en negaeve waarde beeken nu een verslecherng van de energeeffcëne. Fg. 4: verbeerng van de energe-effcëne.o.v van de deelsecoren n de energesecor va de ODSS ehode (produce-ndex als acveenndcaor) 18% veranderng v/d energe-effcëne.o.v (n %) 16% 14% 12% 1% Vervaardgng van cokes, geraffneerde aardoleproducen en spljen kw eeksoffen 8% 6% 4% 2% Produce en dsrbue van elekrce, gas en w aer % -2% * * Voorlopge resulaen De energe-effcëne s n bede deelsecoren n de perode seeds beer n vergeljkng e 1995, e uzonderng van een zeer lche dp voor de elekrces- en gassecor n De pekwaarden n 1999 kunnen we zonder bjkoend onderzoek ne verklaren. en decoposeanalse s een psche op-down benaderng, de ne veel eer nforae kan geven dan wa n de bovensaande grafeken word geoond. nden we wllen acherhalen wa de oorzaken zjn voor een 18

19 dalende of sjgende energe-effcëne, dan kan d enkel va ugebred boo-up onderzoek. De gegevens over he energegebruk n 23 zjn nog zeer voorlopge resulaen, zoda we beer geen verregaande concluses rekken u de scherpe dalng van de energe-effcëne n de peroleuraffnagesecor n da jaar. De decopose analse bevesg al bj al wa we ween u andere nforaebronnen. De energesecor realseerde n de perode een rendeensverbeerng, vooral door he voorschakelen van gasurbnes voor besaande sookeels ( repowerng ), door nveserngen n soo- en gasurbnes (STGs) en warekrachkoppelng (WKK), en door opalserng van de processurng en verdergaande ware-negrae. Decopose van de energe-nense van de energesecor Voor de decopose van de energe-nense van de energesecor oeen we één van de Lasperes of Dvsa ndex ehoden gebruken, e bruo oegevoegde waarde als acveenndcaor. Fg. 5: veranderng van de energe-nense.o.v n de energesecor va de Revsed Dvsa ehode veranderng energe-nense.o.v (verschl) (n PJ/ljard UR BBP) n -7,476-5,48 6,16-2,449 -,89 15,131 26,121 sr -,136-2,179-1,218-5,233-7,2-15,365-14, ,612-7,659 4,889-7,682-7,892 -,234 11,848 -=verschl energenense ov 1995; sr=srucureel effec; n=nenseseffec De Revsed Dvsa decopose van de energe-nense geef heel andere resulaen dan de ODSS decopose van he energegebruk. De dalng of sablsae van de energe-nense (.o.v. 1995) vanaf 1999 zou vooral he gevolg zjn van een srucureel effec (verschuvngen van de aandelen van de deelsecoren n de oale acve van de energesecor). n 21 en 22 zou de energe-nense zelfs (serk) zjn oegenoen, of.a.w. de energe-effcëne serk verslecherd. Gezen we slechs wee deelsecoren konden defnëren, deze deelsecoren qua oegevoegde waarde onzuver zjn afgebakend, en vooral gele op de probleen e bruo oegevoegde waarde n de peroleuraffnagesecor, ljk he ons weng waarschjnljk da deze decopose-analse een correc beeld geef van de veranderngen van de energe-nense n de energesecor. D s nogaals een waarschuwng da we voorzchg oeen osprngen e he gebruk van decoposeehoden. Decopose van de koolsofnense van de energesecor We hebben een decopose-analse ugevoerd van de koolsofnense n de energesecor, aar oda we hervoor één van de Dvsa ndex ehoden oeen gebruken, en gele op bovensaande probleen, leek he ons ne opporuun deze resulaen e onen. He was ons alleszns onogeljk o een coheren beeld u de resulaen e fleren. 19

20 Decopose-analses voor de secor ndusre De ndusresecor had n 22 een aandeel van 39,9 % (nclusef ne-energesch gebruk) en 24,8 % (exclusef ne-energesch gebruk) n he BB van Vlaanderen. We zullen de ndusresecor n vergeljkng e de andere secoren vrj ugebred bespreken. D s ne zo verwonderljk, vers decoposeehoden van energe-ndcaoren vooral voor deze secor werden onwkkeld. Decopose van he energegebruk van de ndusresecor Voor de analse van he energegebruk van de ndusresecor doen we eers een beroep op de reeds verelde ehode de ook n de uropese ndcaorendaabank ODSS word oegepas. We gebruken voor alle deelsecoren de produce-ndces (bassjaar 1995) als acveenndcaor. Fg. 6: decopose van he energegebruk van de secor ndusre va de ODSS ehode (produce-ndex als acveenndcaor) 7 veranderng n energegebruk.o.v (n PJ) * nenseseffec (n PJ) 2, -34,8-35,5-63,2-112,1-126, -175, -162,8 Hoeveelhedseffec (n PJ) 12,3 73, 87,7 124,4 196,6 184,5 234,6 245,4 nergegebruk (n PJ) 564,9 579,2 63,1 617, 626,2 649,4 623,4 624,5 647,5 * Voorlopge resulaen He energegebruk ova eveneens he (n de ndusresecor vrj aanzenljke) ne-energesch gebruk. De produce (acve) word ers ne zo goed gerealseerd door he ne-energesche als he gewone fnale energegebruk. We krjgen ongeveer hezelfde plaaje als voor de energesecor: de verbeerng van de energeeffcëne (dalende energe-nense) copenseer groendeels aar ne volledg he (sjgende) effec.g.v. een oenae van de produce. D roep auoasch de vraag op of deze verbeerng van de energe-effcëne even relevan s voor alle deelsecoren van de ndusresecor. De ODSS ehodek bed gelukkg de ogeljkhed o de verschllende effecen per deelsecor e bekjken. 2

21 Fg. 7: verbeerng van de energe-effcëne.o.v van de deelsecoren n de ndusresecor va de ODSS ehode (produce-ndex als acveenndcaor) 4% 3% 2% 1% veranderng v/d energe-effcëne ov 1995 (n %) voedng-, drank- en genosddelenndusre paper- en paperw arenndusre,grafsch e njverhed,ugeverjen e.d. chee % -1% -2% * eaal (jzer, saal, non-ferro, auoobel, achnebouw ) andere ndusrën (bouw, asfal, rubber, afvalrecuperae, ) exel-, schoen-, leder- en kledngnjverhed -3% * Voorlopge resulaen Uscheers n poseve zjn de voedngsnjverhed, de papernjverhed en de chesche deelsecor, waarvan de verbeerng van de energe-effcëne (.o.v. 1995) vanaf 2 ussen de 2 en 3 % schoel. De eaalnjverhed doe he evenn slech, e een verbeerng rond de 1 % (en een ne verklaarde pek n 21). De exelnjverhed en de overge ndusreën doen he veel nder goed, e zelfs een verslecherde energe-effcëne ussen de 15 en 25 % n de perode Vanaf 2 kennen deze deelsecoren een verbeerng van de energe-effcëne.o.v. de perode , alhoewel hun energe-effcëne n 23 (voorlopge saseken) nog aljd slecher s dan n He acherhalen van de oorzaken van de veranderngen n de energe-effcëne n de deelsecoren van de ndusre veres een zeer gedealleerde boo-up sude, zelfs o op he nveau van de ndvduele produceprocessen. Dergeljke sude val buen he opze van d onderzoekssrappor. Ter vergeljkng onen we een decopose-analse van he energegebruk.b.v. de Refned Lasperes ndex ehode 9, waarbj we als acveenndcaoren de bruo oegevoegde waarde van de deelsecoren haneren. He groe voordeel van de Lasperes of Dvsa ndex decoposeehoden s da we de veranderng van he energegebruk kunnen usplsen n dre effecen naas he reeds gekende hoeveelhedseffec [da we zoals gebrukeljk voor d soor analses vooraan he acveseffec (ac) zullen noeen] en he nenseseffec (n) naeljk ook he zogenaade srucureel effec (sr). He srucureel effec geef, ceers parbus, aan wa de nvloed s op he oale energegebruk van een secor.g.v. verschuvngen van aandelen van de acveen van de dverse deelsecoren n de oale acve van de secor. Als acveenndcaor gebruken we seevas de bruo oegevoegde waarde (n UR, consane prjzen van 1995). He nadeel van de Lasperes of Dvsa ndex ehoden s da we de decopose enkel kunnen oepassen op he nveau van heel de secor, en ne eer voor de deelsecoren afzonderljk (zoals bj de ODSS decoposeehode). Zoals bj de ODSS decoposeehode bekjken we he oale fnale energegebruk, dus nclusef he ne-energesch gebruk. 9 De Refned Dvsa ndex decoposeehode geef quas deneke resulaen; 21

22 Fg. 8: decopose van he energegebruk van de secor ndusre va de Refned Lasperes ndex ehode (bruo oegevoegde waarde als acveenndcaor) 15 veranderng fnaal energegebruk.o.v (verschl) (n PJ) n -14,87-48,936-2,125-32,476-44,96-71,164-78,443 sr 18,95 32,289 17,828 21,138 19,619 2,127 22,982 ac 11,97 54,856 54,414 72,571 18,997 19,58 115,5 Dela 14,323 38,28 52,117 61,234 84,52 58,471 59,588 Dela=verschl n energegebruk ov 1995;ac=acveeneffec; sr=srucureel effec; n=nenseseffec We zen da de oenae van de acveen, zeker vanaf 1997, he ees donane effec s n de verklarng van he oegenoen fnaal energegebruk n de secor ndusre. D effec word, vanaf , vrj goed gecopenseerd door he dalend nenseseffec (verbeerng van de energeeffcëne). He srucureel effec,.e. de verschuvngen n de aandelen van de deelsecoren n he oale acveennveau van de secor, s welswaar he klense effec, aar zeker ne verwaarloosbaar. He srucureel effec s, ceers parbus, veranwoordeljk voor een addonele (zj he relaef klene) oenae van he fnaal energegebruk n de secor ndusre. De resulaen van de Refned Lasperes ndex ehode seen vrj goed overeen e deze van de ODSS ehode, en dele oda voor de ndusre bruo oegevoegde waarde een aeljk goede benaderng s van de producenveaus n de deelsecoren. Decopose van de energe-nense van de ndusresecor De Dvsa ndex decoposeehoden zjn he bes geschk voor de ndusresecor, en daaro gaan we n d hoofdsuk wa deper n op deze ehoden. Fg. 9: veranderng van de energe-nense.o.v n de ndusresecor va de addeve Revsed Dvsa ehode 1,5 veranderng n energe-nense.o.v (verschl) (n PJ/ljard UR TW) 1,,5, -,5-1, -1,5-2, -2, n -,452-1,43 -,589 -,936-1,228-1,981-2,173 sr,55,944,523,611,548,561,637 -,98 -,485 -,66 -,325 -,681-1,42-1,536 22

23 -=verschl energenense ov 1995; sr=srucureel effec; n=nenseseffec Bj de decopose van de energe-nense hoeven we enkel rekenng e houden e een srucureel effec en een nenseseffec. He acveseffec z al verva n de defne van energenense, e nae (fnaal) energegebruk per eenhed acve. De fguur laa dudeljk zen da de dalng van de energe-nense van de ndusresecor seder 1998 vooral he gevolg s van een verbeerde energe-effcëne (= negaef en dalend nenseseffec). He srucurele effec zou zonder he nenseseffec n de beschouwde perode voor een sjgng van de energe-nense hebben gezorgd. He s gebrukeljk de energe-nense van een secor weer e geven n ndex-vor (bjvooorbeeld 1995 = 1). en ander voordeel van de Dvsa ndex decoposeehoden s da we deze ne zo goed kunnen oepassen op ndcaoren n ndex-vor. Men spreek n d verband van ulplcaeve ehoden (de Refned Lasperes ehode s psch een addeve ehode, waarvan zelfs geen ulplcaeve varan besaa). De ulplcaeve ehoden onleden de rao van de energenense n jaar op de energe-nense n he referenejaar (1995) naar een produc van verklarende facoren (.p.v. een so van verklarende eren). en ulplcaeve decoposeehode s perfec nden he resduele effec geljk s aan 1. Fg. 1: veranderng van de energe-nense.o.v n de ndusresecor va de ulplcaeve Revsed Dvsa ehode 1,1 veranderng energe-nense (ndex 1995=1) 1,1 1, 1,,9,9, / 1,6,972,996,981,961,918,911 Dsr 1,32 1,57 1,31 1,36 1,33 1,34 1,39 Dn,974,92,967,947,93,888,877 /=energenense ndex 1995=1; Dsr=srucureel effec; Dn=nenseseffec De nerpreae van de resulaen van de addeve en ulplcaeve ehoden s ueraard dezelfde; alleen de voorsellngswjze s anders. O e bekleonen da de Revsed Dvsa ndex ehode een perfece decoposeehode s, vergeljken we de resulaen van deze ehode e de radonele aar nog seeds veel gebruke (gewone) Lasperes en Arec Meand Dvsa (AMD) ehoden. We zen da vooral de (gewone) Lasperes ehode een resduele effec geef da, voor wa beref de addeve varan, sgnfcan verschl van nul. Voor de (ne weergeven) ulplcaeve varan geven de resulaen voor de gewone Lasperes en AMD ehoden een resduele effec sgnfcan verschllend van één (1). 23

24 Tabel 4: vergeljkng (addeve) Revsed Dvsa, AMD en (gewone) Lasperes decopose van de energe-nense van de ndusre Revsed Dvsa Arhec Mean Dvsa (gewone) Lasperes Jaar sr n sr n rsd sr n rsd 1996,55 -,452,55 -,452,,546 -,467, ,944-1,43,944-1,43,2,933-1,46, ,523 -,589,523 -,589,,53 -,633, ,611 -,936,61 -,936,1,617-1,45,13 2,548-1,228,546-1,23,4,538-1,333,114 21,561-1,981,561-1,987,6,585-2,165,16 22,637-2,173,637-2,176,3,649-2,287,12 sr=srucureel effec; n=nenseseffec; rsd=resdueel effec De verschllende ehoden (Refned Dvsa, AMD of gewone Lasperes) 1 geven andere waarden voor de verschllende effecen. Noch de heore, noch de epre kunnen ondubbelznng aanduden welke ehode uendeljk de bese s. n d voorbeeld wjken de resulaen van de AMD ehode ne ver af van deze van de Revsed Dvsa ehode, aar voor de (gewone) Lasperes ehode s de resduele er egenljk e groo o deze ehode nog ech relevan e kunnen noeen 11. Men kan (eprsch) aanonen da onder bepaalde (realssche) voorwaarden he resduele effec de andere effecen vele alen kan overreffen, o een facor 1 of eer. 12 n da soor suaes heef he gebruk van een perfece decoposeehode nog weng zn. Decopose van de koolsofnense van de ndusresecor De ndusresecor s de enge secor waarvoor we voldoende gegevens hadden o op znvolle wjze een decopose van de koolsofnense e berekenen. Vers de koolsofnense vaak word weergegeven n ndexvor, operen we voor de ulplcaeve vanan van de Refned Dvsa ndex decoposeehode. De koolsofnenense defnëren we als de rao van de CO 2 -esses.g.v. de verbrandng van fossele bransoffen, op de acve (bruo oegevoegde waarde) van een (deel)secor. Voor de decopose van de koolsofnense kunnen we ver verschllende effecen onderscheden: - een veranderng van de CO 2-essefacoren 13 van de energevoren n de deelsecoren over de beschouwde perode, of essefacor effec (Dec); - een veranderng van de aandelen van de energevoren n he energegebruk van de deelsecoren over de beschouwde perode, of brandsoffenx effec (Dfsh); - een veranderng van de energe-nenseen (energe-effcëne) van de deelsecoren over de beschouwde perode, of nenseseffec (Dn); en - een verschuvng van de aandelen van de (acveen van de) deelsecoren n de oale acve van de secor over de beschouwde perode, of srucureel effec (Dsr). We onderscheden op bass van de ons door de Vo er beschkkng geselde daa dre groe caegoreën van fossele brandsoffen, e nae vase brandsoffen (kolen, cokes, kooleer) + cokesoven- en hoogovengas, vloebare brandsoffen (peroleuproducen), en aardgas. 1 r zjn nog andere ehoden de n he heoresch deel aan bod koen, aar de her nes relevan bjdragen o de dscusse. 11 n he verleden was he gebrukeljk da analsen de resduele er verzwegen, of da ze verwezen naar oeljk of ne e nerpreeren nerace-effecen. 12 D fenoeen doe zch vooral voor wanneer en de analse oepas op ndcaoren u verschllende landen of rego s n de wereld. 13 en CO 2-essefacor van een energedrager s ne noodzakeljk consan over de jd. Zelfs bnnen een bepaalde energevor, bjvoorbeeld vase brandsoffen, s er een groe verschedenhed, en de saensellng van deze energevor kan en zal verschllen van jaar o jaar. 24