Erasmus School of Economics Sectie Algemene Economie Dr. B.S.Y. Crutzen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Erasmus School of Economics Sectie Algemene Economie Dr. B.S.Y. Crutzen"

Transcriptie

1 Erasmus School of Economcs Sece Algemene Econome Dr. B.S.Y. Cruzen Y Wan L yl@suden.eur.nl DE IMPACT VAN ONTWIKKELINGSHULP OP MENSELIJKE ONTWIKKELING: EEN CROSS-COUNTRY ANALYSE TUSSEN Absrac: In de emprsche lerauur zjn veel onderzoeken e vnden om de relae ussen onwkkelngshulp (ODA) en de groe van een land e verklaren. D onderzoek ondersched zch door de menseljke onwkkelng (HDI) e verklaren, me he onderzoek van Coller en Dollar u 2001 er referene. He effec van ODA, naonaal beled en nsuonele kwale, evens gebrukmakend van onderlnge neraceermen worden geanalyseerd. Me een onderzoeksperode van s een smplssch model voor 49 onwkkelngslanden opgeseld. Heru kan een voorzchge concluse gerokken worden da de mae van nsuonele kwale bepalend s voor de ukoms van ODA op HDI n de geseleceerde perode.

2 Ywan L Inhoudsopgave 1. Inroduce Lerauur Menseljke Onwkkelng Probleemsellng en afbakenng van de begrppen 9 2. Onwkkelngssamenwerkng ODA door DAC-leden ODA door ne-dac-leden Geldoverschrjvngen NGO s FDI en handel Inegrae van sooren onwkkelngshulp n de prakjk Egenbelang van donoren Daa Analyse Human Developmen Index Onwkkelngshulp Beled Insuonele kwale Exogene condes Sensve-analyse Mehoden Bassmodel van Coller en Dollar HDI model Ugebrede HDI - model Resulaen Ukomsen regresse BNI per capa versus HDI Doelreffendhed van onwkkelngshulp Implemenae en mplcae Concluse Samenvang Toekomsge onderzoeken 48

3 Ywan L A. Appendx 50 A1. Tabel landen n onderzoek 50 A2. Daa 51 A3. Ukomsen regresseanalyses EVews 57 A4. Grafeken rangschkkng BNI per capa en HDI 61 A5. Addonele grafeken 63 Referenes 64 Noen 67

4 Ywan L Ljs van afkorngen AIV = Advesraad Inernaonale Vraagsukken BBP = Bruo Bnnenlands Produc BNP = Bruo Naonaal Produc BNI = Bruo Naonaal Inkomen CPIA* = Evaluae van de Naonale Regelgevng en Insues DAC* = Commsse voor Onwkkelngssamenwerkng EFW = Economsche Vrjhed van de Wereld EU = Europese Une FDI* = Buenlandse nveserngen GOS = Gemenebes van Onafhankeljke Saen HDI* = Index van de Menseljke Onwkkelng HDR* = Rappor over de HDI IAO* = Inernaonale Onwkkelngshulp Bureau IDAF* = Inernaonale Onwkkelngshulp Fonds IMF = Inernaonale Moneare Fonds INGO = Inernaonale Non-Gouvernemenele Organsae ICRGE* = Inernaonale Gds voor Economsche Waardng van Rsco ODA* = Zuvere onwkkelngshulp OESO = Organsae voor Economsche Samenwerkng en Onwkkelng PQLI* = Fyseke Levenskwale Index MDG* = Mllennumdoelsellngen NGO = Non-Gouvernmenale Organsae UNCTAD* = VN Conferene voor Handel en Onwkkelng VN = Verengde Naes WDI* = Wereld Onwkkelngsndcaoren WEF* = Economsche Forum van de Wereld WEO* = Economsche Prospec van de Wereld WTO* = Wereldhandelsorgansae *Afkorng n orgnele aal

5 Ywan L Inroduce S nds de laase helf van de 20 e eeuw z onze wereld n een sroomversnellng van onwkkelngen de hebben geled o hechere samenwerkngsverbanden ussen landen. Globalserng (ofwel economsche negrae) val dan ook ne meer weg e denken u onze hedendaagse samenlevng. In jden van voorspoed n de Weserse wereld word gewerk aan duurzame onwkkelngen n de mnder onwkkelde delen n de wereld. Echer zal bj economsche eruggang me een meer nauwleend oog de effecve van onwkkelngssamenwerkng worden oegezen. Ondanks he fe da de meerderhed van de Weserse bevolkng ervan overugd s da naonale overheden 10 o 20 procen van he Bruo Naonaal Produc (BNP) als doelende sel voor onwkkelngssamenwerkng 1, bljk d plaaje helaas e rooskleurg zjn afgebeeld: gemddeld s slechs 0,5 procen van he BNP als reële ugaven en behoeve van onwkkelngssamenwerkng e verwachen. Als gevolg hervan werd een specale commsse ngeseld bj de oprchng van de Organsae voor Economsche Samenwerkng en Onwkkelng (OESO), de Commsse voor Onwkkelngssamenwerkng (DAC). Eén van de hoofdaken van he DAC s om de zuvere onwkkelngshulp (ODA), vas e sellen en e monoren. Volgens de saseken s n 2005 zelfs een recordbedrag van $106.8 mljard aan ODA bnnengehaald: me een gemddelde bjdrage van 0,33 procen per ldsaa. Echer, n 2006 behaalden slechs 5 van de 22 DAC-leden, de door de Verengde Naes (VN) vasgeselde drempel om mnmaal 0,7 procen van he BNP u e geven aan onwkkelngshulp. Nederland s her één van. Een andere hoofdaak van he DAC s he evalueren van geleverde hulppresaes. De voorgang van de Verklarng van Parjs, een conrac waarn concree oezeggngen van ldsaen en behoeve van de onwkkelngssamenwerkngsgelden saan vasgelegd, word sreng bjgehouden door he DAC 2. 5

6 Ywan L Inegrae word op meerdere vlakken dan enkel economsch oegepas. Naas he economsche vlak spelen nsuonele, socale, poleke vlakken en/of he waarborgen van mleu aspecen een belangrjke rol. De bewuswordng van de onevenredge onwkkelng n de zogenoemde onwkkelngslanden, s n eenzelfde pas gesegen me de Weserse welvaar. Een voorbeeld hervan zjn de Mllennumdoelsellngen (MDG s). Tjdens de wsselng van he mllennum zjn, n overeensemmng me de parcperende landen ach doelen vasgeseld voor onwkkelng op globaal nveau 3. Naas de nenseve werkzaamheden van de mullaerale nsanes, opereren ook non-gouvernemenele organsaes (NGO s) n deze onwkkelngslanden 4. Gezamenljk rachen zj duurzame onwkkelng n de hulpgebeden e bewerksellgen, bjvoorbeeld va nerne dalogen op congressen of lobby-acveen. Trends laen zen da de mddelen voor onwkkelngssamenwerkng momeneel dalende zjn: He door DAC gepreseneerde smulaes, laen pas een oplevng zen van ODA-onvangsen vanaf Grafek 1: Percenage ODA onvangsen naar rego % ODA van BBP Zudeljk Afrka Mdden Oosen & Noordeljk Afrka Lajns Amerka & Caraben Zud-Azë Oos-Azë & Pacfc Europa & Cenraal Azë Jaar Bron: IMF daabase, verschedende jaren Grafek 1 oon relaef bljvend hoge ODA-onvangsen als percenage van he Bruo Bnnenlands Produc (BBP) voor de rego Zudeljk Afrka, wa mogeljk e verklaren s door de aanhoudende nsable n deze landen. Tevens val op da de ODAonvangsen voor Europa en Cenraal-Azë pas n de jaren 90 zjn gesar, door he onsaan van he Gemenebes van Onafhankeljke Saen (GOS) na de val van de Sovje-Une n Leden van he GOS hebben door verdubbelng of zelfs verdrevoudgng van he Bruo Naonaal Inkomen (BNI), n mnder dan wee decenna henzelf opgewerk vanu de lage nkomsen klasse naar een hogere klasse 5. 6

7 Ywan L Daarnaas val op da voor de meese rego s he volume van ODA snds he jaar 2000 afneem (Grafek 1). He onlangs verschenen rappor over de voorgang van de MDG s (MDG Rappor 2007) bevesg de lagere ODA-onvangsen, welswaar zorgen concree oezeggngen van donoren n he MDG Rappor voor een verwache oename van gelden n andere vormen van onwkkelngshulp. Gezen de gemaake belofen den de groefacor van de hudge onwkkelngsprogramma s e verdrevoudgen n de komende jaren om de donoren aan hun woord e laen houden. To de jd zullen de mddelen voor onwkkelngswerk lager uvallen. Om de effecve e garanderen voor de hulpgebeden denen de nvloeden van onwkkelngshulp regelmag geëvalueerd e worden. 1.1 Lerauur I n de aanwezge lerauur zjn reeds alrjke emprsche onderzoeken verrch naar de effecve van de onwkkelngshulp. He baanbrekende werk van Burnsde en Dollar (2000) oon een belangrjke relae ussen de effecve van onwkkelngswerk en he groe-poeneel n een land me goed beled en regelgevng. Zj geven als aanbevelng he leeuwendeel van onwkkelngshulp oe e bedelen aan deze landen. Een neuw samenwerkngsverband ussen Coller en Dollar (2001) voor he evalueren van de Mllennumdoelsellngen, breng eenzelfde concluses naar voren: onwkkelngshulp heef nderdaad effec, doch degressef. Ook her den rekenng gehouden e worden me he gevoerde beled en de kwale van de naonale nsanes. Rego Zud-Azë zal vervolgens naar verwachng van Coller en Dollar een hogere groefacor hebben erwjl rego Afrka een lagere groe doormaak. Neumayer (2003) suggereer n zjn werk he denovereenkomsge verband da berouwbare naonale nsues waarn geldmddelen voor onwkkelng een beer resulaa boeken. Dalgaard e al. (2004) voegen een alernaef geografsch elemen oe aan de analyse: klmaa. Ook zj rekken de concluse da door onwkkelngshulp de groe van een land kan versnellen, doch he klmaa zal de mae hervan bepalen. Er s echer ook krek. Easerly e al. (2004) hebben meerdere malen gewezen op he fe da zj geen sgnfcane relae, ussen de ermen onwkkelngshulp en beled n 7

8 Ywan L he werk van Burnsde en Dollar (2000) hebben kunnen vnden, door me soorgeljke daa n verlengde jdsvakken, de regresses nogmaals u e voeren. De veelbesproken neraceerm u he onderzoek van Burnsde en Dollar (2000), besaande u onwkkelngshulp en beled, s he mees oonaangevend sgnfcane resulaa waarn de weenschappers rachen de effecve van onwkkelngshulp aan e onen n de conex van goed beled. Zodoende word her de robuushed van he gevoerde emprsch onderzoek van Burnsde en Dollar (2000) n wjfel gerokken. Roodman (2004) heef he grooschalger onderzoch. In zjn onderzoek heef hj vrjwel alle aanwezge emprsche onderzoeken meegenomen n zjn analyse. Als ukoms van he Burnsde en Dollar-onderzoek concludeer Roodman da de essenële neraceerm (onwkkelngshulp beled) bjzonder fragel bljk e zjn. Volgens Hansen en Tarp (2000) hebben de onderzoekers onder vuur, enkel de mporane neraceerm opgenomen n de vergeljkng om he polynoom-effec aan e onen n he verband ussen ODA en groe. Tevens merken Hansen en Tarp de afwezghed op van de kwadraaerm van ODA, welke n vele onderzoeken de bovenoon voer. In hun replcaeonderzoek me verlengde jdsperode hebben zj, evenals Roodman (2004), een uers daa-gevoelge neraceerm ondek en jus de onbrekende ODA-kwadraaerm bljk een robuuse sassche sgnfcane e behalen. 1.2 Menseljke onwkkelng E r word n d onderzoek ne gerach de groefacor van een land e kunnen verklaren door mddel van een regressevergeljkng (zoals reeds n de aanwezge lerauur mengmaal s ugevoerd), maar her s gekozen voor om de mae van de menseljke onwkkelng e verklaren. Naar mjns nzens s de mogeljkhed van menseljke onwkkelng van de bevolkng van crucaal belang om uendeljke groe e bewerksellgen waar een onwkkelngsland naar sreef. He Human Developmen Repor (HDR) word gezen als dé onwkkelngsmaasaf, waarn snds 1990 he monoren van he menseljke onwkkelngsnveau word verrch. Me deze propose heef d onderzoek zch engszns afgezonderd van de aanwezge lerauur waarn de groefacor van een land als e verklaren varable word gebruk. 8

9 Ywan L Fguur 1: Human Developmen Index van 1995 en 2004 Bron: Human Developmen Repor, verschedene jaren Fguur 1 oon her de classfcaes van de Human Developmen Index (HDI) van (onwkkelngs-)landen welke allen ODA hebben onvangen van he DAC. U bede kaaren (1995 en 2004) s af e leden da over he laase decennum, seeds meer landen gegevens beschkbaar sellen om op deze wjze een volledg beeld e creeëren. Verder kan opgemaak worden da veel landen snds 1995 één klasse zjn opgeklommen waarna de algehele onwkkelng van menseljk nveau en goede kom. Tevens val op da de lage klasse voornameljk geconcenreerd s n Zudeljk Afrka, erwjl mddenklassers e vnden zjn n Cenraal-, Zud-, en Oos-Azë. 1.3 Probleemsellng en afbakenng van de begrppen N aar aanledng van he voorgaande zal n deze onderzoeksscrpe he menseljke onwkkelngsnveau cenraal saan. De probleemsellng voor he onderzoek lud als volg: In hoeverre draag onwkkelngshulp bj aan de groe van een onwkkelngsland door mddel van menseljke onwkkelng? He onderzoek zal zch vooral rchen op de onwkkelngslanden me een Medum o Lage score op de HDI-rangljs en welke vaak gekenmerk worden als economeën me lage nkomsen door de Wereldbank 6. 9

10 Ywan L In deze onderzoeksscrpe den onwkkelngshulp e worden beschouwd als samenwerkng op lange ermjn waarbj duurzame onwkkelng verwezenljk word n een land. In d onderzoek rach k de doelreffendhed van onwkkelngssamenwerkng e analyseren. Thans kan er ugegaan worden van wee sooren hulp: zuvere onwkkelngshulp en humanare hulp. Zodoende slu k humanare hulp u, om de reden da deze caegore enkel n jden van nood seun verleen en enkel een jdeljk karaker heef en ne gebaseerd s op onwkkelngsdoelsellngen op de langere ermjn. Als ndcaor voor de menseljke onwkkelng zal k de HDI haneren. Er s bewus ne gekozen voor de alernaeve graadmeer: Fyseke Levenskwale Index (PQLI), omda hern de economsche aspecen zjn ugezonderd. He elemen gemse nkomsen s esseneel voor de verklarng van he algemene welzjn van een land. Zonder d aspec kan he verband ussen de hooge van de benodgde nkomsen voor de mae van onwkkelngssamenwerkng ne worden aangeoond. De opze van d onderzoek s gefundeerd op de emprsche sude van Coller en Dollar (2001). He ugangspun zal lggen bj de gebruke regressevergeljkngen me de groefacor als e verklaren varabele, welke k laer zal herschrjven naar een regressevergeljkng voor he verklaren van HDI. Me d onderzoek rach k vooral de aandach e vesgen op de mae van menseljke onwkkelng n een onwkkelngsland. De onwkkelng van de bevolkng word crucaal geach en d onderzoek kan als bass denen voor verdere groepoenes. He onderzoek zal zch als volg worden gepreseneerd: sece 2 wed u over de verschllende vormen van onwkkelngshulp. De e gebruken varabelen voor n he model zullen worden oegelch n sece 3. He emprsche model en de bjbehorende daase van n oaal 49 landen worden nader oegelch n sece 4, waarna sece 5 de resulaen weergeef. To slo concludeer sece 6. 10

11 Ywan L Onwkkelngssamenwerkng O nwkkelngssamenwerkng kan op vele maneren en vlakken plaasvnden, zoals eerder n de nroduce s genoemd. Behalve de ODA welke s ngeseld door he DAC, dragen de ne-dac leden jaarljks ook een onbepaald bedrag af en behoeve van de onwkkelng n de derdewereldlanden. Naas de door de publeke secor opgeselde doelen, worden ook vanu de prvae secor naeven ondernomen. Voorbeelden hervan zjn de non-gouvernemenele organsaes, maar ook prvae donaes kunnen deel umaken van de projecgerelaeerde mddelen. In de laase jaren s he onderdeel geldoverschrjvngen door mgranen, serk gesegen. De OESO heef dan ook een rappor oegewjd aan d oenemende fenomeen. Tevens kan vanu een economsch perspecef worden gekeken naar de nvloeden van handel en nveserngen. Heronder zullen verschllende vormen van onwkkelngshulp worden oegelch. Z 2.1 ODA door DAC-leden owel de door de DAC-leden jaarljks bj e dragen 0,7 procen van he egen BNP alsmede de donaes van DAC-ongerelaeerde landen behoren o de offcële geldsromen. Deze geldsromen worden geleverd n de vorm van onwkkelngshulp aan de hulpgebeden. Deze landen saan allen geregsreerd onder de door he DAC opgeselde ljs Deel 1 van de Onvangers van Onwkkelngshulp. Zoals eerder vermeld, neem ODA de ledng n de hoeveelhed van offcële bjdragen aan onwkkelngshulp. Rum 95 procen van de ODA-bjdragen s afkomsg van de 22 DAC leden, erwjl de ne-dac leden voor he overgebleven 5 procen worden meegerekend. Herna volg de offcële defne van de ODA welke door de OESO gehaneerd word 7 : Offceel geadmnsreerde geldsromen welke als doel ngeze worden er promoe van de economsche onwkkelng en welvaar van onwkkelngslanden. Deze zjn concessoneel van karaker me een schenkng van en mnse 25 procen (me een vas verdsconerngaref van 10 procen). ODA geldsromen welke conrbues van overheden van alle nveaus omvaen, gaan rechsreeks naar de onwkkelngslanden (blaeraal) of naar de nernaonale nsues (mullaeraal). 11

12 Ywan L Naas de ODA caegore, besaan er wee andere caegoreën voor hulpmddelen volgens de HDR: Offcële Hulp: d bereffen geldsromen naar de onvangers op de ljs Deel 2 van de Onvangers van Onwkkelngshulp. De recpenen hervan zjn meer geavanceerde landen me hogere nkomensnveaus. Andere Offcële Geldsromen: deze ugekeerde geldsromen zjn ne gerch op duurzame onwkkelngen, maar bjvoorbeeld mlare asssene verlenen aan een onwkkelngsland waar veel onrus heers. Tussen de werkeljk afgedragen hoeveelheden en de procenuele bjdrage aan he ODA onder de DAC-leden s sprake van dscrepane. In 2005 den zch een opvallend verschjnsel aan. Hern voer de Verengde Saen de ljs aan me de hoogse ODA-donaes n werkeljke gelden. Terwjl, wanneer er gekeken word naar de procenuele bjdrage, de Verengde Saen op de één na laase plaas saa me 0,2 procen van he BNP, één plaas voor Ialë. Noorwegen voldoe me een bjdrage 0,9 procen al jaren aan de VN-crera van 0,7 procen van he BNP. Deze vasgeselde drempel kan dan ook worden gezen als een gezamenljke eerljke verdelng van de lasen.volgens de VN Conferene voor Handel en Onwkkelng (UNCTAD) behoor he DAC, snds he neuwe mllennum o één van de mees nvloedrjke nsues op he gebed van onwkkelngshulp, mede doorda evaluaes onder de leden me regelmaa plaasvnden en de hoge mae van ransparane. Echer, een aanal onderzoeken [Hansen en Tarp (2000); Dalgaard en Hansen (2001) Vásquez (2003); Coller en Dollar (2004)] hebben zch verdep n de doelreffendhed van onwkkelngshulp me de nadruk op de (n)effecve van de ODAgeldsromen. Daar effcëne moeljk e waarborgen s door he bureaucrasche karaker en doorsromng door de vele lagen van overheden en uvoerende nsanes moezaam verloop, lg d acuele onderwerp vaak onder vuur bj onderzoekers. 12

13 Ywan L Naas he wanrouwen op de wjze van besedng, s de selecve bj de donoren evenzeer bewsbaar. Neumayer (2003) concludeer n zjn onderzoek naar paronen van donaes van onwkkelngshulp, da ODA-sromen een unfare bas hebben rchng onwkkelngslanden me een goed besuur. In he bjzonder krjgen landen waar mensenrechen en democrae worden gerespeceerd, preferenes oegekend. Daarnaas verdenen landen me dezelfde kolonale of relgeuze achergronden de voorkeur bj blaerale donoren. 2.2 ODA door ne-dac leden N aas de verplche jaarljke donaes door de DAC leden, zjn er geldsromen en behoeve van onwkkelng door ne-dac leden, zoals Hongarje, Zud-Korea, IJsland en voormalge ranselanden. U de saseken s gebleken da ook de donaes van ne-dac leden een sjgende rend ondervnden. Deze donaes zjn zowel van blaerale aard, vaak als hulp voor sraegsche handelsparners, als van mullaerale aard. To nu oe word 5 procen van de zuvere onwkkelngshulp ngedend door de ne-dac leden. Naar verwachng zal d aanal een connue sjgng ondervnden. Een mogeljk nadeel van deze geldsromen s de dsconnuïe. Om reden da er geen bjdragen verplch word geseld, hebben de bnnengekomen donaes een sporadsch karaker. Gelb en Sundberg (2006) suggereren de neuwe opze van onwkkelngssamenwerkng, waarn opkomende economeën als de van Inda, Chna en de Golfsaen, bljvende conrbues en behoeve van de doelreffendhed van onwkkelngshulp kunnen doneren. 13

14 Ywan L Geldoverschrjvngen M granen van we he salars naar he land van herkoms (vaak een onwkkelngsland) word eruggesuurd behoren o de caegore geldoverschrjvngen. Deze geldsromen zjn moeljk e raceren doorda er geen offcële cjfers worden bjgehouden. He Inernaonale Moneare Fonds (IMF) heef welswaar saseken bjgehouden van de globale onvangsen per rego, doch de doelreffendhed van deze geldsromen word vaak n wjfel gerokken doorda deze geldoverschrjvngen van prvae aard zjn. He n 2005 gepublceerd Rappor voor Onwkkelngssamenwerkng van he OESO heef d fenomeen onder de loep genomen. Suggeses, welke door Sraubhaar en Vădean (2005) worden gemaak, beramen de wereldwjde geldoverschrjvngen o wel dremaal hoger dan de hudge ODA-onvangsen. Volgens de beschkbare saseken onvang Azë de meese geldoverschrjvngen n aanallen, maar per capa vloeen de meese geldsromen rchng he Mdden-Oosen. Om de oevoer van geldsromen e verbeeren, word voorgeseld door Adams en Page (2005) om de hoge ransacekosen, gerelaeerd aan geldoverschrjvngen door mgranen ngrjpend e doen verlagen. Daar zj een robuuse sgnfcan verband hebben gevonden ussen de geldoverschrjvngen van mgranen naar he land van herkoms en he merkbaar reduceren van armoede n de onwkkelngsgebeden, s deze ukoms van groo belang. De onderzoekers wjzen nameljk op he fe van onder-rapporerng van de geregsreerde geldsromen en dusdoende, rekenng houdend me een hoger aandeel, kan de mpac hervan nog groer worden gescha n de onwkkelngslanden. Door he verlagen van de ransacekosen, kan deze vorm van degresseve belasng voor de zenders én onvangers van geldoverschrjvngen, worden afgezwak. Bovenden kan d bemoedgend werken om de geldoverschrjvngen va formele nsanes over e maken, dan va alernaeve, mnder velge maneren. Een bjkomend voordeel s da he de offcële regsrae van saseken voor d, n gewch oenemende verschjnsel, serk zal bevorderen. 14

15 Ywan L Inden de geldoverschrjvngen voor d fenomeen daadwerkeljk zjn oegenomen door de voornoemde voorgeselde maaregelen, worden deze dan nog seeds als nedoelreffend beschouwd? Doorda de aard van geldoverschrjvngen haar oorsprong vnd n de lasenverlchng van de ne-emgranen, veelal famleleden, s he doel om he onvangen geld e gebruken voor prmar levensonderhoud. He geselde prvé-doel op mcro-nveau s zodoende wel berek. Wanneer de econome word beschouwd als geheel, neem de effecve aanzenljk af, snds he onvangen geld groendeels word afgedaan n de consumpe van de hushoudens. Wahba (2005) rach n haar mcro-onderzoek n Egype aan e onen da geldoverschrjvngen daadwerkeljk effecef gespendeerd kunnen worden: door de juse omsandgheden e creeëren. Wahba benadruk dan ook he besaan van een goed nveserngsklmaa om de geldoverschrjvngen e moblseren naar nveserngen, en onderwjsmogeljkheden voor de accumulae van menseljk kapaal. Voor de plaaseljke overheden s een mogeljk aanzenljke rol weggelegd voor he opzeen, uvoeren en evalueren van d voorsel. 2.4 NGO s N e-gouvernemenele organsaes (NGO s) spelen een seeds belangrjkere rol n de allocae van hulp. Een organsae word pas o een NGO oegerekend nden voldaan word aan de volgende voorwaarden: opereren zonder wnsoogmerk me nernaonaal ule, vasgeseld worden door de nerne wegevng van de parj en acef opereren n mnsens wee saen 8. Schangen van he aanal nernaonaal opererende NGO s (INGO s) kwam n 2004 neer op meer dan , volgens de Une van Inernaonale Organsaes 9. De opmars van deze organsaes s e danken aan dverse massameda, zoals he Inerne, waarbj he fenomeen van ne-vanzelfsprekende onwkkelng sponaan dcher bj hus ljk e zjn. He veldwerk van de NGO s heef veel bjgedragen aan de bewusmakng van de reale bj de hedendaagse Weserse samenlevng. 15

16 Ywan L Over he algemeen worden wee verschedene rollen aangemeen voor NGO s: Bjdrage leveren aan he normaef newerk. Realseren van en oezch houden op he respeceren van nernaonaal o sandgekomen regels. NGO s worden veelal beschouwd als nformele onderhandelngsparners van nernaonale organsaes. De Advesraad Inernaonale Vraagsukken (AIV) voorze dan ook een opkomend verschjnsel van deelname van ne-saeljke acoren n organsaes zoals de Wereldhandelsorgansae (WTO), de Wereldbank, he IMF en de Europese Une (EU). De experse en consulae de de NGO s kunnen beden aan de nernaonale organsaes, geef hen een neresssane pose jdens de besluvormngsprocessen. NGO s maken onder meer schaduwrapporen over de achergronden van mplcaes van projecen voor de WTO en bekleden dusdang een aanzenljke rol als advserend orgaan. Op he ne-handelsgerelaeerde gebed, vervullen NGO s relaef een groere rol bj de Wereldbank dan bj he IMF. Geen gesgneerde verdragen, maar nformele beledsmaaregelen zorgen voor een bljvende deelname van NGO s n de oezchhoudende funces bj de Wereldbank. In egensellng o de voornoemde nsane, besaa er bj he IMF geen permanene rume voor raadgevng door de NGO s. Desondanks rach he IMF de laase jaren een hecher samenwerkngsverband e realseren me d groeend georganseerd newerk. Zelfs op regonaal nveau verrchen de NGO s de nodge lobby-acveen, hoewel de EU geen offcële relaes onderhoud me de NGO s, oefenen zj veel nvloed u op de gemaake beslssngen van de EU door mddel van presse- en belangengroepen. Er den wel nadruk gelegd e worden op he fe da NGO s n sommge gevallen ne handelen om onwkkelng op lange ermjn e behalen. In d geval bevnden zj zch op he humanare vlak van de onwkkelngssamenwerkng. Daarnaas s gebleken da NGO s he mns zjn erkend (dus ook onderonwkkeld) wanneer de econome van he land n he belang word geseld, zeker n he geval wanneer de aanwezghed van NGO s ongewens s. De meese krek s opgewek door de legme van de organsaes; NGO s schesen zchzelf vaak onbewus af als onwege organsaes zonder enge represenave. Volgens Wallace e al. (2006) zjn ndcaes aanwezg 16

17 Ywan L da INGO s geen dudeljke rol en doelsellng voor ogen hebben. Tevens kampen de organsaes me onhelderhed over de egen legme van besaans- en handelswjze. Hoe kunnen NGO s hun vse omzeen naar acveen nden he voor henzelf onmogeljk s de zenswjze e legmeren? Volgens de AIV kan volledge ransparane een mogeljke ukoms beden bj de NGO s voor he ondervnden van legme en seun. Een NGO kan door mddel van zelfregulae zch een permanene oegang o bjvoorbeeld nernaonale bjeenkomsen behouden én onhouden. Bovenden kan he vermogen van zelfoverschang bj één enkele NGO de overmach nemen. He Cardoso Rappor geef herbj als voorsel: nensevere coöperae e realseren onder de NGO s om samen serker e saan n de consulaeve pose 10. NGO s maken deel u van een bjzondere vorm van onwkkelngssamenwerkng. De werkwjze van NGO s heef mnder bureaucrasche rompslomp, vergeleken me de aanpak van de overhedsnsanes. Geldmddelen zamelen zj n bj he groe publek va (lefdadgheds)fondsen en fnanceren op deze wjze de egen lokaal opgezee projecen. He s daarom crucaal da deze apare vorm van aangeboden hulp zjn voorgang vnd. Op deze wjze onsaa de permanene lnk ussen de hogere machen en de gewone bevolkng. 2.5 FDI en handel V aak word deelname aan wereldhandel gezen als één van de mees effeceve maneren voor armoedebesrjdng en onwkkelng van een land. Helaas hebben onwkkelngslanden momeneel nog weng beekensvolle handelscapaceen om een vale rol e kunnen spelen n de wereldeconome. De prvae secor n deze landen zjn nog ne volledg n een onwkkeld sadum waarn zj zelfsandg een subsanële rol kunnen vergaren. Buenlandse Inveserngen (FDI) hebben een opmars ondervonden snds de laasse wee decenna van de vorge eeuw, erwjl mulnaonals voornameljk de Tjgers op krachen hebben geholpen door voornameljk hun fabrcage-produceakken e verhuzen naar deze lagelonenlanden 11. Echer, een dergeljk beperke, ondergeschke rol als leverancer van goedkope endproducen, s moezaam als een duurzame relae e beschouwen. Landen denen me egen concurrerende producen op de wereldmark e komen, om op deze wjze een aanmerkeljke pose af e kunnen dwngen. 17

18 Ywan L Voor deze mogeljke ukoms s handelsgerelaeerde hulp opgeze, me als doel n onderseunng van de handelscapace van onwkkelngslanden een verbeerng van markoegang e bevorderen; zoals he omlaag bjsellen van areven op producen u onwkkelngslanden, en egeljkerjd ook de overhedssubsdes af e schaffen op landbouwproducen. Aangezen weederde deel van de bevolkng op he plaeland werk, en slechs een besaansmnmum heef van mnder dan 1 Amerkaanse dollar per dag, zjn deze maaregelen uers crucaal voor een duurzame onwkkelng n deze landen. De bjeenkoms van de WTO n 2005 heef zodoende geled o een verneuwde verklarng: de Verklarng van Hong Kong, waarn men ple voor he beschkbaar sellen van meer mddelen en behoeve van handelsgerelaeerde hulp 12. Derhalve s gebleken da de geldmddelen welswaar suffcën zjn, echer de doelreffendhed hervan s dscuabel. He voornoemde bezwaar voor handelsgerelaeerde hulp word dkwjls aangeschreven als he mees voornameljke belemmerng op he pad van zelfsandge onwkkelng. Ook op d gebed rach men mehoden en geldmddelen aan e wenden om ook de effecve van deze vorm van onwkkelngssamenwerkng e realseren. Als krek op he onderdeel FDI word he ne-permanene karaker aangewezen. Deze sromen zjn vaak ne-conssen: n jden van depresses en onrus zullen de FDI-sromen n groe gealen afnemen. Naas deze bovengenoemde waarneembare problemaeken, maken ook ne-zchbare kweses deel u van obsakels de verbeerng van de markoegang blokkeren. Corrupe s één van de oorzaken. Wanneer de kwale van de nsues en overheden ne gewaarborgd kan worden, kan d nveseerders ervan weerhouden FDI e laen oesromen naar een poeneel exploaegebed. He onderzoek van Alesna en Weder (2002) heef ugewezen da corrupe n overheden geen excesseve rol speel. De hooge van de ODA-geldsromen heef geen dalng ondervonden. 18

19 Ywan L Inegrae van sooren onwkkelngshulp n de prakjk E lk reeds besproken vorm van onwkkelngshulp ken zjn egen voor- en nadelen. Sommgen zjn afkomsg van samenwerkng ussen offcële nsanes, erwjl anderen als prvé-naeven word beschouwd. Sommgen zjn erkend door naonale en nernaonale nsuen en sommgen zjn o op heden ne aangemerk als een vorm van onwkkelngshulp. Wa hebben deze vormen als uwerkng n de prakjk? Begnnende de mogeljkheden af e zeen bj ODA. ODA word gezen als de mees oonaangevende (alhoewel enkel door he offcële karaker) vorm van onwkkelngssamenwerkng. Besluvormng vnd voornameljk plaas ussen de mullaerale nsanes, de vaak e kampen heef me de jdsoverbruggngen. Verschllende vses worden zorgvuldg afgewogen, bjgeseld en meegenomen n de beslssng. Als bjgevolg kunnen mogeljke sarheden onsaan n de uvoerng van he gekozen beled. Inden de schaal van voornoemde soor onwkkelngssamenwerkng word vergroo, kan he mogeljk een aanledng geven o meer communcae ussen overlegorganen en haar parcpanen waardoor he rgde karaker aanserk. Wa gebeur er als de nu aanwezge vormen van onwkkelngssamenwerkng zch ranformeren naar de karakerseken van de NGO s? Ook deze nsanes zjn offceel erkend om n de onwkkelngslanden e opereren voor groe en onploong. Zoals eerder s opgemerk word he bureaucrasche karaker welswaar omzeld, echer de legme van de NGO s kan n wjfel worden gerokken. De reserende wee besproken vormen (handelsgerelaeerde hulp en geldoverschrjvngen) zjn dusdang n een onderonwkkeld sadum, zoda zj momeneel weng van beekens kunnen denen op nernaonaal nveau. Beden denen nog de egen onvolkomenheden e overwnnen. Een lmae van handelgerelaeerde hulp, s da deze vorm zch n he bjzonder bezghoud me he ransformeren van de produce- en handelsmogeljkheden naar de nernaonale sandaarden, herbj behoor welswaar de benodgde nfrasrucuur geassoceerd me handel. Terwjl geldoverschrjvngen ne prmar gerch zjn om de naonale econome e smuleren, maar louer lasenverlchng breng voor 19

20 Ywan L famleleden. Vaak word als kanekenng gegeven da de geldsromen consumpef word gespendeerd en zodoende geen wederkerend effec zal oebrengen aan de econome. Tevens bljk weng erkennng zjn voor deze vorm van onwkkelngssamenwerkng. Gezen de exploseve groe van deze ongerepe vorm, besaa wellch de mogeljkhed om n de nabje oekoms de geldoverschrjvngen om e vormen en va overhedsnaeven om e leden naar produceve consumpeechneken, zoals he moblseren rchng nveserngen. 2.7 Egenbelang bj donoren P oleke belangenversrengelngen zjn vaak de schuldge n de oewjzng van ODA-geldsromen. Donoren en onvangers hebben verschllende vses op he gebruk van deze mddelen en o voor kor, waren de bede parjen n veel opzchen ne eensgeznd. Poleke als economsche moeven spelen dkwjls een rol n he versrekken van blaerale seun aan een onwkkelngsland. Voorbeelden als olevoorraden en dergeljke waardevolle grondsoffen worden beschermd door goede relaes e onderhouden me he bereffende land, welke vaak enkel de grond n bez heef. D soor van machsmsbruk s veelvoorkomend bj landen me hoge bevolkngsaanallen, om op deze wjze de oevoer van grondsoffen velg e sellen voor de groe bevolkng. Hoe zou de ODA-relae verlopen ussen bede parjen, nden er word ondaan van kore ermjn belangenversrengelngen n de polek en prmar gerch word op de fundamenele problemen? Vele onderzoekers hebben een, neuw op e zeen, overkoepelende organsae en behoeve van de armse landen als aanbevelng gegeven. In he boekwerk van Rddell (2007) saan deze voorsellen ugeljnd: Inernaonale Onwkkelngshulp Bureau (IAO): de rol van he overzen en garanderen van he effecef funconeren van he Bureau voor de onwkkelngslanden s hervoor weggelegd. Inernaonale Onwkkelngshulp Fonds (IDAF): soorgeljke commsse als he DAC, waarbj de rjkse landen verplch een bjdrage denen e leveren aan de armse landen. De verplche donaes worden berekend aan de hand van he BNI. 20

21 Ywan L He s aannemeljk da bede voorsellen onderlng verbonden zjn. Daar al gerume jd he verzoek besond van ODA-onvangende landen om een egen represenaeve organsae op e sellen, wa als egenhanger kan werken van he DAC. Helaas zjn de bovengenoemde voorsellen o op heden nog ne ugewerk n de fase van concreserng. Men heef wel logsche verwachngen van deze organsae om n de VN e huzen. Wel den gele e worden op de legme van deze, nog op e zeen organsaes. Ongewjfeld den eers goedkeurng gevonden e worden bj de wereldwjde polek, dan volg vanzelf de legme. 21

22 Ywan L Daa Analyse N avolgende sece zal de regressevergeljkngen preseneren waarn verschllende varabelen gekozen worden om een emprsch HDI-model e vormen. He model zal rachen de effecve de onwkkelngssamenwerkng (voornameljk ODA) weer e geven. De HDI zal als e verklaren varabele gebruk worden om, onder andere he effec van de onwkkelngshulp, he naonaal beled, de nsuonele kwale en de exogene condes onder de loep e nemen. Respeceveljk zullen ndcaoren zoals de ODA - onvangsen, de jaarljkse nflae, de Economsche Vrjhed van de Wereld (EFW) ndex, de afsand o de evenaar als breedegraad of he oorspronkeljke nveau van BNI n gebruk worden genomen. 3.1 Human Developmen Index D e gegevens voor deze gebruke ndcaor om de menseljke onwkkelng e meen, word snds 1975 verzameld. De HDI besaa u dre dmenses waarn de mae van onwkkelng word opgemeen: gezondhed, onderwjs en nkomsen (Human Developmen rapporen). Door de levensverwachng op e meen vanaf de geboore word de Gezondhedsndex bepaald: voor een gezond en lang leven. De gecombneerde percenages van alfabesme op volwassen leefjd en nschrjvngen bj de prmare, secundare en erare onderwjsnsellngen vormen de Onderwjs-ndex. Als laase besaa de Inkomsen-ndex u he gecorrgeerde BBP, gemeen n Amerkaanse Dollar koopkrachpare, deze ndex saa voor een fasoenljk besaansmnnum. De Gezondhedsndex, Onderwjsndex en Inkomsenndex hebben allen een geljke wegng n de berekenng. Door de dre voormelde ndces e cumuleren en evenredg e delen, word de HDI voor he bereffende jaar berekend. Hoewel de HDI word berekend me behulp van dre verschedene componenen, zal door gebrek aan daa van de dre ndces afzonderljk, alleen gebruk gemaak worden van de uendeljk, gecombneerde ukoms van de HDI. De jaarljks ugegeven Human Developmen Repors van geven de beschkbare HDI s van de jdsperode n vjf-jaar nervallen. Voor he onderzoek zal gebruk worden gemaak van gemddelden van deze ndces per onderzoch land, daar de beschkbare jaarljkse daa 22

23 Ywan L ne voorhanden s, s he sassch onveranwoord om elk vjf-jaar ndex vanzelfsprekend e beschouwen als één enkele observae. Volgens Barro en Sala-- Marn (2004) hebben nervallen over een langere perode (10-jaar en vjf-jaar) nameljk de negng om gevoelger e zjn voor jdeljke facoren de geassoceerd worden me conjuncuurcycl, wa resuleer n lagere correlaewaarden. He selece onderzoek zal over 49 landen omvaen welke allen zuvere onwkkelngshulp (ODA) onvangen. Me de reden da voor deze 49 landen de complee saseken beschkbaar zjn van de gekozen varabelen. Daarnaas, zjn de landen me ne-complee of ne-beschkbare saseken u he onderzoek geflerd. Vervolgens word me de onsane daase van deze landen de bjdrage van ODA aan de menseljke onwkkelng onderzoch. 3.2 Onwkkelngshulp A ls ndcaor voor de hooge van de onwkklngshulp word de ODA daa gebruk, welke beschkbaar zjn n de onlne daabase Onwkkelngsndcaoren van de Wereld bj de Wereldbank. De keuze van ODA onvangsen s he mees represenaef, aangezen de daa per hulp-onvangend land he mees complee zjn en bovenden zjn de offcële geldsromen rchng de onwkkelngslanden meer berouwbaar van aard. Van de n oaal 49 landen welke n d onderzoek worden geëvalueerd, s vanaf me vjf-jaar nervallen, he BNP-percenage van de ODA-onvangsen per land opgenomen voor he model. Ook her zjn uendeljk gemddelde waarden berekend per onderzoch land over de beschreven perode. Op bass van he besprokene word verwach da ODA een posef effec zal uoefenen op de HDI. 3.3 Beled A ls ndcaor voor he gevoerde beled voor de plaaseljke overheden s gekozen voor de jaarljkse nflae. Inflae saa ook wel bekend als de Consumenen Prjs Index. De cenrale banken n de saen hebben de prmare aak de nflae zo laag mogeljk e houden om zodoende de koopkrach e handhaven. Door nflae daal de koopkrach van de consumenen en d kan o gevolg hebben da de 23

24 Ywan L groe van de econome afrem. Over he algemeen word he nflaecjfer posef gemeen. Inden he cjfer negaef s, word er gesproken over deflae. In he geval van exreem hoge pelngen van nflae, spreek men over hypernflae. De saseken zjn verkregen u de Economsche Prospec van de Wereld (WEO)- daabase, waarn de jaarljkse nflaecjfers van beschkbaar zjn geseld voor onderzoek. De daa geef her de jaarljks gemddeld procenuele veranderng n he nflaecjfer. Er den wel opgemerk e worden da voor sommge onwkkelngslanden de daa verzameld kan zjn voor fscale jaren en ne voor kalenderjaren, daarnaas s he n hoge mae aannemeljk da cjfers voor recenere jaren op de door he IMF geschae bass zjn. Er word vanu gegaan da nflae een negaeve nvloed zal hebben op de HDI. 3.4 Insuonele kwale E conomsche Vrjhed van de Wereld (EFW) s een relaef neuwe ndex om de kwale van de nsues n een land vas e sellen en de mengen worden beschouwd als een waarhedsgerouwe afspegelng van de verschllen ussen landen op he gebed van economsche vrjhed. De afhankeljkhed van de mark bepaal n serke mae de hooge van de EFW ndex zelf. In landen waar de markkrachen overvloedg aanwezg zjn en poleke processen n mndere mae overheersen n de allocae van goederen en densen, scoren een hogere waarde n de EFW ndex. De ndex word n vjf verschllende gebeden opgemeen: 1) grooe van de overhed 2) weeljke srucuur en velghed van egendomsrechen 3) drec oegang o overhed-gefnancerde geldmddelen 4) vrje nernaonale handel 5) regulerng van kredeen, arbed en bedrjfsleven In oaal zjn 38 sub-componenen meegenomen n de berekenng van de EFW ndex. Gemeen op een numereke schaal van 0 o 10, geef elke sub-componen de verdelng aan van de verzamelde daa; allen hebben dusdoende een evenredge wegng n he endcjfer. He uendeljk berekende EFW cjfer heef de waarde 0, nden de nsues als mees slech worden besempeld. In egensellng, waarde 10 geef een usekende nsuonele kwale aan. Deze relaef neuwe benaderng van 24

25 Ywan L nsuonele kwales-mengen, werd als eers geïnroduceerd door Gwarney, Lawson en Block n 1996, verbonden aan he Fraser Insuu. In de recene jaren, hebben meer dan 200 weenschappeljke arkelen gebruk gemaak van de gepublceerde EFW-daa 13. De verzamelde mcro-daa n de verschllende landen word mogeljk gemaak door verschedene non-prof opererende nsanes n deze landen. Ook sellen onafhankeljke nernaonale bronnen als de Wereldbank, he IMF en he Economsche Forum van de Wereld (WEF) hun daa beschkbaar voor de berekenng Als mnpun van deze ndex kan worden beschouwd da kwalaef de EFW veel e beden heef, maar kwanaef defcën s. Landen waarn economsche of poleke nsable heers, zullen ne worden opgenomen n de ljs. D geld ook voor landen me relaef klene bevolkngsaanallen. He aanal landen da deze ndex besrjk n ons onderzoek s zodoende verklend. In de jdperode van s de daa beschkbaar n de vorm van vjf-jaar nervallen. Hoewel de pre-1980 daa op aanvraag beschkbaar s bj he Fraser nsuu, word gemakshalve vanaf 1975 eenzelfde ndexcjfer aanhouden als geconsaeerd n Voor de EFW cjfers zjn evenals eerder genoemde ndcaoren, gemddelden genomen. Ook her word verwach da de EFW ndex een poseve nvloed zal uoefenen op een beere menseljke onwkkelng. 3.5 Exogene condes U he onderzoek van La Pora e al. (1999) word opgemaak da de absolue breedegraad effec heef op de onwkkelng van de econome. De waarden zjn opgemeen en geschaald ussen 0 en 1. De afsand o de evenaar word lange jd beschouwd als een varabele van groo belang, doorda weenschappers als Easerly (2004) ervan overugd zjn da klmaa, of beer geformuleerd, ropsche weersomsandgheden groe nvloed kunnen uoefenen op groepoene van een land. Zodoende voor de afsand o de evenaar s als ndcaor gekozen voor de exogene condes, waar een land zelf geen nvloed op heef. 25

26 Ywan L Tevens zal k ook he nveau van BNI per capa u 1975 gebruken, als alernaef van de afsand o de evenaar. De hooge van d geal kan he begnsadum aangeven; op deze maner word een kenmerkend groe-relae benaderd per onderzoch land me he jaar 1975 als sarpun. Saseken van deze varabele, genaamd Wereld Onwkkelngsndcaoren (WDI), zjn ngewonnen bj de Wereldbank-daabase. 3.6 Sensve-ndcaoren O m de sensble van de berekende coëffcënen e bepalen, zal na he uvoeren van de regresseanalyses, een weeal varabelen worden oegevoegd aan he model. He s van belang om de gevoelghed e esen van de gevonden facoren me berekkng o he onderzoeksprobleem. Neuwe oegevoegde varabelen kan de verklarende krach van he model doen oenemen. Wanneer de oegevoegde varabelen n de sensvesanalyse geen addoneel verklarende krach kan oebrengen, heef d als beekens da de neel gekozen daase solde s egen nvloeden van buenaf. Naar he voorbeeld van Coller en Dollar (2001) s gekozen voor de overhedsconsumpe als percenage van he BBP en de openhed van een land voor he drjven van handel. Ook her zjn de saseken van overhedsconsumpe per land verkregen bj de Wereldbank. Een hoge mae van overhedsconsumpe heef als beekens da een klener deel reseer voor andere ugaven en behoeve van de bevolkng 14. De gegevens voor de varabele van openhed s verkregen u he onderzoek van Frankel en Romer (1999). De openhed s berekend als de rao van expor plus mpor van he BBP. Voor bede ndcaoren s daa gebruk van eenzelfde jdsperode als evoren: , me vjf-jaar nervallen. Daa van deze ndcaoren worden gemddeld om zodoende e sroken me de overge onderzoekssaseken. 26

27 Ywan L Mehoden D e regressevergeljkngen, welke opgeseld zullen worden n subseces 4.2 en 4.3 zjn gebaseerd op de door Coller en Dollar (2001) gepreseneerde groevergeljkngen n Can he World Cu Povery n Half?. Hern worden de MDG s door de onderzoekers geëvalueerd of deze goed op weg zjn om de geselde doelen n 2015 e kunnen behalen. Eers zal subsece 4.1 d bassmodel nroduceren, waarna subseces 4.2 en 4.3 respeceveljk he sandaard HDI-model en he ugebrede HDI-model zal preseneren. Aan de hand van de beschkbare daa en gegevens s voor d onderzoek een neuwe daase aangemaak voor de analyse. 4.1 Bassmodel van Coller en Dollar M e een daase van 62 onwkkelngslanden hebben Coller en Dollar (2001) emprsch onderzoek verrch, om onder andere he neraceeffec van zuvere onwkkelngshulp me he naonale beled e analyseren (naar he voorbeeld van Burnsde en Dollar n 2000). He onderzoek besloeg de perode , me ver-jaar nervallen elk. In oaal zjn 349 observaes geregsreerd welke voor de mplemenae van de resulaen gebruk kan worden. He onderzoek vab Coller en Dollar heef gebruk gemaak van de klense kwadraenmehode (OLSmehode) om de ondersaande mulple lneare regresse u e voeren. 2 ( A ) + ( A P ) G β (1) = c+ 1X + β2p + β3a + β4 β5 Groefunce (1) s opgeseld aan de hand een veral varabelen. D.. de nële condes ( X ), gevormd door he BNP per capa en ICRGE (Inernaonale Gds voor Economsche Waarderng van Rsco) een varabele voor he meen van nsuonele kwale; CPIA ( P ), varabele om he hudge raamwerk van naonaal beled en nsues e beoordelen; en ODA ( Alsmede s een kwadrasche erm ( A 2 ) en een neraceerm ( A ), als percenage van he BNP n. A P ) bjgevoegd, 27

28 Ywan L om achereenvolgens de afnemende sjgng van ODA rendemenen e waarnemen, en de wsselwerkng ussen ODA en regelgevng e deeceren. De onderzoekers rachen n hun analyse aan e onen n welke de groefacor van een onwkkelngsland versneld kan worden door de nbreng van ODA en beledshervormng. Als mees oonaangevend resulaa s de sassche sgnfcane van de neraceerm ( A P ) aan e wjzen. Ten gevolge mplceer deze ukoms da ODA me beled ezamen, door he effec van wsselwerkng, de uendeljke groe zal verserken. Bovenden hebben de onderzoekers een sensvesanalyse ugevoerd me een dreal varabelen: he jaarljkse nflaecjfer, de overhedsconsumpe als percenage van he BBP en de openhed voor handel als percenage van he BBP. Uendeljk hebben deze varabelen weng kenbare nvloed ugeoefend op de coëffcënen en daarbj de verklarende krach van he model ne vergroo. De ukoms s ne verrassend, snds de gekozen varabelen al n de gebruke ndcaor voor regelgevng (CPIA), zjn opgenomen. Z 4.2 HDI model odoende s voor d onderzoek een varae op he besaande model oegepas: de HDI als e verklaren varable, om op deze maner mplce de onwkkelng van landen e evalueren. Voors word gerach de neuw op e sellen HDI-vergeljkng e conformeren aan de opbouw van Coller en Dollargroevergeljkng, nochans zullen alernaeve varabelen gekozen worden voor de opmaak hervan. De daase besaa u 49 geseleceerde landen, n de bereffende perode van , enkel me observaes n vjf-jaar nervallen, waarvan deze zjn gemddeld zoda voor elk onderzoch onwkkelngsland (49 observaes) uendeljk een egen groefunce kan worden gepreseneerd n relae o he HDI nveau. De ondersaande regressevergeljkng zal denovereenkomsg me de OLSmehode ugevoerd worden, gebruk makend van de mehode Pooled Equaon Esmaon n EVews, opgeseld aan de hand van de gebalanceerde mehode. HDI 2 ( A ) + β ( A P ) ε = c+ β 1 X + β3p + β4iq + β5a + β6 7 + (2) 28

29 Ywan L Waarna regressevergeljkng (2) zal omgeschreven worden naar de benamngen van de e gebruken ndcaoren voor de analyse: HDI = c+ β β 6 1 ( BNI) + β ( INFL) + β ( EFW) + β ( AID) 2 ( AID ) + β ( AID INFL ) + ε (3) De opgeselde sandaard HDI-model verschl her van de groevergeljkng van Coller en Dollar (2001) me één enkele varabele, d.. de oegevoegde EFW-erm, de graadmeer voor de kwale van de naonale nsues. Doch den men gepas de opbouw e evalueren: mmers, zjn louer de bede componenen van de nële condes ( X ) u de groevergeljkng gespls n wee apare varabelen: BNI per capa u 1975 als ndcaor voor de nële condes en de nsuonele kwale ( IQ ) me EFW als ndcaor n d model 15. Bovenden neem de varabele ( P ) een neuwe beekens aan. Voorheen hebben Coller en Dollar (2001) de graadmeer CPIA gekozen voor he opmeen van de kwale van he beled en nsues, hans zal he HDI-model slechs he naonale beled (me nflae als ndcaor) gebruken er nvullng van ( P ). He reserende deel voor de verklarng van nsuonele kwale ( IQ ) word ngevuld door de ndcaor EFW. De aanpassng n de beekens van de gekozen graadmeer, zal ook als wjzgng n de srucuur van de regressevergeljkng gerefleceerd worden. Hoewel gerach word de groevergeljkng n de orgnele saa e behouden, den wel aandach e worden geschonken aan de acherlggende beekens van he HDI-model. Me de voorkeur om de nvloeden van he beled en de kwale van nsues van elkaar e scheden, word hans daardoor mogeljk gemaak om he ugeoefende effec van deze wee componenen afzonderljk e analyseren. He s aannemeljk da jdens he opsellen van de groevergeljkng, de voorgeselde specfcae als ne-noodzakeljk werd gezen door de onderzoekers Coller en Dollar zelf en zodoende s enkel de neraceerm van ( A P ) oegevoegd. 29

30 Ywan L Vergeljkng (3) geef dan ook usluend de herschrjvng van de groevergeljkng weer. In he sandaard HDI-model word de varabele voor beled ( P ) enkel veregenwoordgd door he jaarljkse nflaecjfer, vervolgens zal ODA ( A ), ne van beekens verschllen me vergeljkng (1). Vergeljkng (3) maak eveneens gebruk van de kwadrasche erm ( A 2 ) en de neraceerm ( A P ). Een varan op de sandaard HDI-model word gepreseneerd door he vervangen van de sobere neraceerm ( AID INFL ), waarn beled enkel word veregenwoordgd door de nflae, door een nhoudeljk veelomvaende varabele ( EFW ) AID om de wsselwerkng van ODA en EFW als resulaa op voor de veranderng n menseljke onwkkelng e onderzoeken. Ondersaande vergeljkng (4) word gezen als he sandaard HDI-varan-model en de ukomsen word ueraard vergeleken me de sandaard HDI-model waarn ( INFL ) AID cenraal saa. HDI = c+ β β 6 1 ( BNI) + β ( INFL) + β ( EFW) + β ( AID) 2 ( AID ) + β ( AID EFW ) + ε (4) 4.3 Ugebrede HDI model M jn neresses lggen voornameljk n welke mae de neuwe ndcaor voor de nsuonele kwale, EFW zch zal preseneren; afzonderljk en gezamenljk me ODA. Daar deze ndex s opgebouwd u een scala van deelwaarnemngen op he gebed van economsche vrjhed, kan deze varabele een serke nvloed uoefenen n he model. Daarom s al eerder gekozen om een varan op de sandaard HDI-model oe e passen n de vorge paragraaf waarn EFW de plaas nneem van nflae, als sngular neraceerm. Ineressaner word he model door ubredngen. Door bede neraceermen ( AID INFL ) en ( EFW ) AID aan he regressemodel oe e voegen kunnen we wellch de gecombneerde wsselwerkngen van ODA, beled en de kwale van naonale nsues samen weergeven of danwel n welke mae ze bjdragen aan de 30

31 Ywan L groe van he HDI. Resulerend n vergeljkng (5), word de neuwe combnae aangedud als he ugebrede HDI-model bj besprekng van de resulaen. HDI = c+ β β 6 1 ( BNI) + β ( INFL) + β ( EFW) + β ( AID) 2 ( AID ) + β ( AID INFL ) + β ( AID EFW ) + ε (5) He uvoeren van he ugebrede HDI-model zal volgens de voorschrfen van Braumoeller (2004) voor he gebruk van dubbele neraceermen plaasvnden. Braumoeller wjs n zjn handboek voor he gebruk van neraceermen aan da bj geljkjdg gebruk van dre varabelen ( X 1, X 2, X 3 ), mmer alle ussen-neraces n de berekenng den e worden meegenomen. Wanneer ( X 1X2 ) en ( X 1X 3 ) word oegevoegd aan he model, den ook de ermen ( X 2 X 3 ) en ( X 1X 2 X 3 ) worden bjgevoegd. Inden de bovensaande aanbevelngen ne parcperen als neraceerm n he model, word veronderseld da de coëffcënen van deze ermen kunsmag op waarde nul zjn vasgeze; wa kan resuleren n schjnverbanden of excessef verhoogde verklarende krach van he onderzoche model. To slo, waarom zjn de keuzes gevallen jus voor nflae en EFW als mporane graadmeers voor de neraceermen en ne voor de gebruk zjn n vergeljkng (1) van Coller en Dollar (2001)? Hoewel CPIA wel een varabele s da veelvuldg word gebruk door weenschappers, s er bewus ne gekozen voor CPIA als ndcaor voor beled. Mees voornameljke reden s da de daa ne voorhanden s voor ne-weenschappers en deze daa alleen op aanvraag verkrjgbaar s bj de Wereldbank. Tevens worden de vjf oegekende classfcaes als uers subjecef beschouwd, mede doorda geen nummereke waarden-oekennng plaasvnd bj elk van de 20 sub-componenen. Bovenden geef de Wereldbank zelf erkennng aan d verschjnsel. Daarom s weloverwogen gekozen voor een uers eenvoudge weergave van beled, me enkel één componen: nflae. Immers, he vermogen om he nflaecjfer aan banden e leggen, kan er opmaal voor zorgen da de koopkrach gehandhaafd bljf en op deze wjze de prjzen van onder andere de bassproducen ne onnodg laa sjgen. 31

Project B11: Vladymo update. KULeuven maart 2012

Project B11: Vladymo update. KULeuven maart 2012 Projec B11: Vladymo updae KULeuven maar 2012 Algemeen secrearaa Seunpun beledsrelevan Onderzoek Fscale & Begrong Voskenslaan 270 9000 Gen Belgë Tel: 0032 (0)9 248 88 35 E-mal: vanessa.bombeeck@hogen.be

Nadere informatie

Geestelijke gezondheidszorg, een methode e voor het bepalen van volume- en prijsontwikkelingen0g

Geestelijke gezondheidszorg, een methode e voor het bepalen van volume- en prijsontwikkelingen0g 07 k07 Geeseljke gezondhedszorg, een mehode e voor he bealen van volume- en rjsonkkelngen0g kelngen Arhur Denneman ublcaedaum CBS-ebse: 5 december 2008 Den Haag/Heerlen, 2008 Verklarng van ekens. = gegevens

Nadere informatie

Dit rapport is ook beschikbaar via www.milieurapport.be. Contactadres:

Dit rapport is ook beschikbaar via www.milieurapport.be. Contactadres: Decopose-analse van energendcaoren n Vlaanderen Johan Couder, Avel Verbruggen Depareen Mleu, Technologe en Technologeanageen (MTT) Unverse Anwerpen (UA) Sude ugevoerd n opdrach van de Vlaase Mleuaaschappj,

Nadere informatie

21 NIET-TECHNISCHE SAMENVATTING

21 NIET-TECHNISCHE SAMENVATTING /ER LNG-ermnal Zeebrugge FluxysLNGNV 21 NET-TECHNSCHE SAMENVATTNG SGS Envronmenal Servces december 2003 248 ' Projecnummer : 03.0149 1ER LN&ermnal Zeebrugge Fluxys LNG NV 21.1 Beknope omschrjvng projec

Nadere informatie

Bijlage 1 Uitwerking van de methoden in rekenkundige formules

Bijlage 1 Uitwerking van de methoden in rekenkundige formules Bjlage 1 Uwerkng van de mehoden n rekenkundge formules 1 Inledng... 2 2 Mehode o vassellng van de x-facor...3 2.1 Toepassng van de x-facor en rekenvolumna...3 2.2 Sandaardsae van presaes... 4 2.2.1 Economsche

Nadere informatie

Informatie van uw gemeente Uitlaatzones & uitlaatregels Hondenpoepbeleid

Informatie van uw gemeente Uitlaatzones & uitlaatregels Hondenpoepbeleid Informae van uw gemeene laazones & ulaaregels Hondenpoepbeled Honden zjn voor veel mensen gelefde husderen. Hondenpoep daarenegen s een groe ergerns van veel nwoners van Capelle aan den IJssel. Daarom

Nadere informatie

Bijlage 4 De methode van de kwaliteitsterm in rekenkundige formules

Bijlage 4 De methode van de kwaliteitsterm in rekenkundige formules Bjlage 4 De mehode van de waleserm n reenundge formules Inledng. In onderhavg beslu geef de Raad van Besuur van de Nederlandse Mededngngsauore (herna: de Raad uvoerng aan arel 4, ld van de Elerceswe 998

Nadere informatie

Analyse en beheer van financieel risico van aandelen

Analyse en beheer van financieel risico van aandelen Analyse en beheer van fnanceel rsco van aandelen door J.J. Huj onder begeledng van dr. r. J. van den Berg en drs. W.M. van den Bergh afsudeerscrpe Informaca & Econome Erasmus Unverse Roerdam Analyse en

Nadere informatie

De methode tot bepaling van de x-factor voor de balanceringstaak voor de derde reguleringsperiode in formules

De methode tot bepaling van de x-factor voor de balanceringstaak voor de derde reguleringsperiode in formules Bjlage 1 De mehode o bepalng van de x-facor voor de balancerngsaak voor de derde regulerngsperode n formules Bjlage bj he beslu van 17 me 2011 me kenmerk 10379/129. Inhoudsopgave 1 Inledng... 2 2 Bepalng

Nadere informatie

artikel 41, eerste lid, van de Elektriciteitswet 1998 voor de derde reguleringsperiode

artikel 41, eerste lid, van de Elektriciteitswet 1998 voor de derde reguleringsperiode Nederlandse Mededngngsauore ONTWERPBESLUIT Nummer 102282 / 45 Beref zaak: Beslu o wjzgng van he mehodebeslu o vassellng van de kwaleserm ngevolge arkel 41, eerse ld, van de Elekrceswe 1998 voor de derde

Nadere informatie

Bijlage 1 Uitwerking van de methoden in rekenkundige formules

Bijlage 1 Uitwerking van de methoden in rekenkundige formules Bjlage 1 Uwerkng van de mehoden n rekenkundge formules 1 Inledng... 2 2 Mehode o vassellng van de x-facor...3 2.1 Toepassng van de x-facor en rekenvolumna...3 2.2 Kernbegrppen... 4 2.3 Sandaardsae van

Nadere informatie

ALCOHOLKENNIS DOORGESPEELD

ALCOHOLKENNIS DOORGESPEELD Al cohol kenn s door gespeel d Eval uat eal cohol voor l cht ng doorpeer sopf est val s ALCOHOLKENNIS DOORGESPEELD Evaluate alcoholvoorlchtng door peers op festvals December 2005 INTRAVAL Gronngen-Rotterdam

Nadere informatie

Gemeentefonds verevent minder dan gedacht

Gemeentefonds verevent minder dan gedacht Gemeentefonds verevent mnder dan gedacht Maarten A. Allers Drecteur COELO en unverstar hoofddocent aan de Rjksunverstet Gronngen De rjksutkerng aan gemeenten wordt verdeeld op bass van utgangspunten de

Nadere informatie

Toelichting advies gemeenteraad bij aanvraag aanwijzing als lokale publieke media-instelling

Toelichting advies gemeenteraad bij aanvraag aanwijzing als lokale publieke media-instelling B000012403 25 ĩ O Toelchtng adves gemeenteraad bj aanvraag aanwjzng als lokale publeke meda-nstellng Ì...Ï 1. Algemeen De wetgever heeft gekozen voor een s ys teem waarbj per gemeente, voor de termjn van

Nadere informatie

Een levensloopregeling voor software

Een levensloopregeling voor software Een levensloopregelng voor Neuwe benaderng - en nformatebevelgng De gebruker van een nformatesysteem streeft naar contnuïtet. De ongestoorde werkng van s hervoor essenteel. Maar wat weet de gebruker van

Nadere informatie

Simulatiestudie naar Methodebreuken in het Onderzoek Verplaatsingen in Nederland

Simulatiestudie naar Methodebreuken in het Onderzoek Verplaatsingen in Nederland Simulaiesudie naar Mehodebreuken in he Onderzoek Verplaasingen in Nederland Bianca Wouers Cenraal Bureau voor de Saisiek bias@cbs.nl Jan van den Brakel Cenraal Bureau voor de Saisiek jbrl@cbs.nl Bijdrage

Nadere informatie

Master data management

Master data management meadaa Maser daa Aanpak voor opzeen van maserdaa-programma De kwaliei van de oenemende hoeveelheid daa in ondernemingen is van groo belang. Om die kwaliei e waarborgen kan maser daa worden oegepas. De

Nadere informatie

effectief inzetten? Bert Dingemans

effectief inzetten? Bert Dingemans archtectuur Is meten weten? Kwaltateve en kwanttateve analyse n archtectuurmodellen Kwaltateve en kwanttateve analyses kunnen de denstverlenng van de enterprsearchtect verbeteren. Toch s de nzet van deze

Nadere informatie

Cats. Den Haag, ~ '' Kenmerk: DGB 2010-423

Cats. Den Haag, ~ '' Kenmerk: DGB 2010-423 Cats Den Haag, ~ '' Kenmerk: DGB 2010-423 ] Motverng vanjhet beroepschrft n cassate (rolnummer 10/00158) tegen de utspraak van het Gerechtshof te Arnhem van 1 december 2009, nr. 08/00145, j j/ nzake SËËÊÊÊÈÈÊÈtemÈ

Nadere informatie

EH SmartView. Een slimme kijk op risico s en mogelijkheden. www.eulerhermes.nl. Monitoring van uw kredietverzekering. Euler Hermes Online Services

EH SmartView. Een slimme kijk op risico s en mogelijkheden. www.eulerhermes.nl. Monitoring van uw kredietverzekering. Euler Hermes Online Services EH SmartVew Euler Hermes Onlne Servces Een slmme kjk op rsco s en mogeljkheden Montorng van uw kredetverzekerng www.eulerhermes.nl EH SmartVew Montor uw rsco s en maak onmddelljk gebruk van neuwe kansen

Nadere informatie

De kloof: welke kennis heeft een opdrachtgever nodig?

De kloof: welke kennis heeft een opdrachtgever nodig? projectmanagement Goed opdrachtgeverschap De kloof: welke kenns heeft een opdrachtgever nodg? Een van de redenen waarom projecten net succesvol zjn s de kloof tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Om

Nadere informatie

i i Datzelfde aggregaat in een vorig jaar 0 stellen we voor door

i i Datzelfde aggregaat in een vorig jaar 0 stellen we voor door Bjlage 20A Groefactoren en ndces In deze bjlage gaan we deer n o enkele veelgebrukte rjs- en hoeveelhedsndces We belchten ook de kookrachtsartetswsselkoers, de toelaat om aggregaten tussen landen te vergeljken

Nadere informatie

lus+ De klachtencommissie en de rol van de vertrouwenspersoon ongewenste omgangsvormen

lus+ De klachtencommissie en de rol van de vertrouwenspersoon ongewenste omgangsvormen De klachtencommsse en de rol van de vertrouwenspersoon ongewenste omgangsvormen Op het moment dat emand te maken krjgt met ongewenst gedrag zjn er verschllende mogeljkheden om dat ongewenst gedrag te stoppen.

Nadere informatie

Is de app een onmisbaar onderdeel van de les of het leerproces? nee. Is de leerling/student 16 jaar of ouder?

Is de app een onmisbaar onderdeel van de les of het leerproces? nee. Is de leerling/student 16 jaar of ouder? Beslsboom onderwjsapps Deze beslsboom helpt je bj het maken van de afwegng of (en onder welke voorwaarden) je een onderwjsapp kunt gebruken bnnen jouw les. START HIER het onderzoek naar je app Is de app

Nadere informatie

MEERJAREN OPBRENGSTEN VO 2013 TOELICHTING

MEERJAREN OPBRENGSTEN VO 2013 TOELICHTING MEERJAREN OPBRENGSTEN VO 2013 TOELICHTING Utrecht, me 2013 INHOUD 1 Algemeen 5 2 Het opbrengstenoordeel 7 3 Rendement onderbouw 8 4 Van 3e leerjaar naar dploma (rendement bovenbouw) 11 5 Gemddeld CE-cjfer

Nadere informatie

De Waarde van Toekomstige Kasstromen

De Waarde van Toekomstige Kasstromen De Waarde van Toekomstge Kasstromen De kosten van onderpandmnmalserng Jeroen Kerkhof, VAR Strateges BVBA Introducte Voor de fnancële crss hadden fnancële ngeneurs op bass van een aantal redeljke assumptes

Nadere informatie

Variantie-analyse (ANOVA)

Variantie-analyse (ANOVA) Statstek voor Informatekunde, 2006 Les 6 Varante-analyse (ANOVA) Met de χ 2 -toetsen zjn we nagegaan of verschllende steekproeven bj dezelfde verdelng horen. Vaak komt men echter ook de vraag tegen of

Nadere informatie

fit BOUMAN MAKELAARDIJ Parkweg 158 te Vlaardingen KvK: BTl[r: NVM Bouman Makelaardij Riouwlaan NL Vlaardingen

fit BOUMAN MAKELAARDIJ Parkweg 158 te Vlaardingen KvK: BTl[r: NVM Bouman Makelaardij Riouwlaan NL Vlaardingen BOUMAN MAKELAARDJ Plon F. Bouman - de Wolf Regeer makelaer - axaeur Parkweg 158 e Vlaardngen Bouman Makelaardj Rouwlaan 56 3131 NL Vlaardngen Telefoon: OLO -2342693 KvK: 24294373 BTl[r: 057263607801 E-mal:

Nadere informatie

Testen aan de voorkant

Testen aan de voorkant esen als kriische Tesen aan de voorkan Opimaal rendemen halen ui s De meese organisaies zien esen als noodzakelijke en effecieve maaregel om de kwaliei van sysemen e bepalen en fouen erui e halen voorda

Nadere informatie

Juli 2003. Canonpercentages Het vaststellen van canonpercentages bij de herziening van erfpachtcontracten

Juli 2003. Canonpercentages Het vaststellen van canonpercentages bij de herziening van erfpachtcontracten Canonpercenages He vassellen van canonpercenages bij de herziening van erfpachconracen Juli 23 SBV School of Real Esae Drs. L.B. Uienbogaard Drs. J.P. Traudes Inhoud Blz. 1. Inleiding... 3 2. Toeliching

Nadere informatie

Outsourcing. in control. kracht geworden. Ad Buckens en Dennis Houtekamer

Outsourcing. in control. kracht geworden. Ad Buckens en Dennis Houtekamer IT-audi & Ousourcing in conrol Leveranciersmanagemen en hird pary reporing Via ousourcing van sandaardprocessen proberen veel organisaies hun diensverlening aan de klan e verbeeren. Om in conrol e blijven

Nadere informatie

wiskunde A bezem havo 2017-I

wiskunde A bezem havo 2017-I Disribuieriem Een disribuieriem is een geribbelde riem die in een moderne verbrandingsmoor van een auo zi. Zo n riem heef en opziche van een keing voordelen: hij maak minder lawaai en er is geen smering

Nadere informatie

Bronnen & Methoden bij Marktscan medischspecialistische zorg 2015

Bronnen & Methoden bij Marktscan medischspecialistische zorg 2015 Bronnen & Methoden bj Marktscan medschspecalstsche zorg 2015 Hoofdstuk 2: Wachttjden voor medsch specalstsche zorg Ontwkkelng van wachttjden Voor de wachttjdanalyses s gebruk gemaakt van gegevens afkomstg

Nadere informatie

Spiegels. N.G. Schultheiss

Spiegels. N.G. Schultheiss 1 Spegels N.G. Schulhess 1 Inledng Deze module s drec e volgen vanaf de derde klas. Deze module word vervolgd me de module Lenzen of de module Parabolsche spegels maken. Uendeljk kun je me de opgedane

Nadere informatie

Tentamen Pensioenactuariaat 2 juni 2003

Tentamen Pensioenactuariaat 2 juni 2003 Tenmen Pensoencur 2 jun 2003 Opgve 1 (10 punen) Me berekkng o een beplde overlevngsfel geld, µ = 0,15 0,10, 0 ½ µ = (0,01), ½ 1 Bereken l 1, ls l 0 =100 Opgve 2 (25 punen) Gegeven zj voor he leefjdsnervl

Nadere informatie

EH SmartView. Een slimme kijk op risico s en opportuniteiten. www.eulerhermes.be. Monitoring van kredietverzekering. Euler Hermes Online Services

EH SmartView. Een slimme kijk op risico s en opportuniteiten. www.eulerhermes.be. Monitoring van kredietverzekering. Euler Hermes Online Services EH SmartVew Euler Hermes Onlne Servces Een slmme kjk op rsco s en opportunteten Montorng van kredetverzekerng www.eulerhermes.be De voordelen van EH SmartVew De juste nformate op het juste moment helder

Nadere informatie

Tuinstijlen. Tuinstijlen. Het ontstaan van tuinstijlen. Formele tuinstijl. Informele tuinstijl. Moderne tijd

Tuinstijlen. Tuinstijlen. Het ontstaan van tuinstijlen. Formele tuinstijl. Informele tuinstijl. Moderne tijd Tuinsijlen Tuinsijlen He aanleggen van een uin word voorafgegaan door he maken van een uinonwerp. Om de uin o een geheel e maken moe u in he onwerp rekening houden me een bepaalde uinsijl. Door allerlei

Nadere informatie

Pagina. Ons /242 kenmerk: Zaaknummer: /Methodebesluiten TenneT vanaf 2014 Reguleringsmethode TenneT TSO B.V.

Pagina. Ons /242 kenmerk: Zaaknummer: /Methodebesluiten TenneT vanaf 2014 Reguleringsmethode TenneT TSO B.V. Pagna 1/12 Muzensraa 41 2511 WB Den Haag Posbus 16326 2500 BH Den Haag T 070 722 20 00 F 070 722 23 55 nfo @acm.nl www.acm.nl www.consuwjzer.nl Ons 104065/242 enmer: Zaanummer: 104065/Mehodebesluen TenneT

Nadere informatie

STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM. Protocol Collegiale Visitaties

STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM. Protocol Collegiale Visitaties 1 STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM Proocol Collegiale Visiaies Inleiding Aanleiding projec collegiale visiaie De gymnasia van de SHZG werken seeds inensiever samen aan de kwaliei van de gymnasiumopleiding,

Nadere informatie

Rekenen banken te veel voor een hypotheek?

Rekenen banken te veel voor een hypotheek? Rekenen banken e veel voor een hypoheek? J.P.A.M. Jacobs en L.A. Toolsema Me enige regelmaa word door consumenen en belangenorganisaies gesuggereerd da banken de hypoheekrene onmiddellijk naar boven aanpassen

Nadere informatie

Uitgebreide aandacht warmtapwatersystemen. Door afnemende warmtevraag voor ruimteverwarming, neemt het belang van het

Uitgebreide aandacht warmtapwatersystemen. Door afnemende warmtevraag voor ruimteverwarming, neemt het belang van het NEN 5128: overzcht van rendementen Utgebrede aandacht warmtapwatersystemen Door afnemende warmtevraag voor rumteverwarmng, neemt het belang van het opwekkngsrendement voor warmtapwater toe. In de norm

Nadere informatie

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een VERORDENING VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD. betreffende de loonkostenindex

COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een VERORDENING VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD. betreffende de loonkostenindex COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 23.07.2001 COM(2001) 418 defnef 2001/0166 (COD) Voorsel voor een VERORDENING VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD bereffende de loonkosenndex (door de

Nadere informatie

Prijs ƒ 3.- "OCTllCO' HA AD

Prijs ƒ 3.- OCTllCO' HA AD Prjs ƒ 3.- "OCTllCO' HA AD._,-, Ter nzage gelegde, j^-vk Octrooaanvrage Nr./ 7 3 1 4 8 6 0 Int. Cl. G 01 t l/l8. NEDERLAND ludenugsdatum: 25 oktober 1973? Datum van ternzageleggmg: 19 november 1974. 15

Nadere informatie

Wind en water in de Westerschelde. Behorende bij de Bacheloropdracht HS

Wind en water in de Westerschelde. Behorende bij de Bacheloropdracht HS Behorende bij de Bacheloropdrach HS Door: Julia Berkhou Lena Jezuia Sephen Willink Begeleider: Prof.dr. A.A. Soorvogel Daum: 17 juni 2013 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Achergrondinformaie 3 2.1 He geij.................................

Nadere informatie

Studiekosten of andere scholingsuitgaven

Studiekosten of andere scholingsuitgaven Bij voorlopige aanslag inkomsenbelasing 2013 IB 275-1T31FD Volg u in 2013 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen voor een EVC-procedure (Erkenning Verworven Compeenies)?

Nadere informatie

5. SAMENVATTING EN CONCLUSIES

5. SAMENVATTING EN CONCLUSIES Co eeshopsnaar deper er e Eval uat ever pl aat s ng t weeco eeshops nvenl o. 5. SAMENVATTING EN CONCLUSIES In dt hoodstuk worden aan de hand van de onderzoeksvragen de concluses besproken. Allereerst wordt

Nadere informatie

Waardeoverdracht. Uw opgebouwde pensioen meenemen naar uw nieuwe pensioenuitvoerder

Waardeoverdracht. Uw opgebouwde pensioen meenemen naar uw nieuwe pensioenuitvoerder Waardeoverdracht Uw opgebouwde pensoen meenemen naar uw neuwe pensoenutvoerder In deze brochure 3 4 5 6 Gefelcteerd! Een neuwe baan Wel of net kezen voor waardeoverdracht? Vergeljk de regelngen Hoe waardevast

Nadere informatie

Aandacht voor allochtone studenten in het hoger onderwijs

Aandacht voor allochtone studenten in het hoger onderwijs Aandach voor allochone sudenen in he hoger onderwijs Inhoudsopgave Samenvaing en conclusies 5 1 Inleiding 15 1.1 Achergrond van he onderzoek 15 1.2 Opze van he onderzoek 16 1.3 Analyse van de nonrespons

Nadere informatie

Integere programmering voor cyclische personeelsplanning

Integere programmering voor cyclische personeelsplanning UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2011 2012 Integere programmerng voor cyclsche personeelsplannng Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Scence

Nadere informatie

RAADSINFORMATIEBRIEF 12R.00353

RAADSINFORMATIEBRIEF 12R.00353 RAADSINFORMATIEBRIEF 12R.00353 gemeente WOERDEN Van Wethouder Schreurs Datum : 25 september 2012 Portefeullehouders) : wethouder Scheurs Portefeulle(s) : wethouder Schreurs Contactpersoon : R. Broekmeulen

Nadere informatie

Ontvlechting van ICT vereist nieuwe samenwerking

Ontvlechting van ICT vereist nieuwe samenwerking Behoefte aan Archtectuur Lfecycle Management Ontvlechtng van ICT verest neuwe samenwerkng Bnnen de ICT s sprake van verzulng van zowel de systemen als het voortbrengngsproces. Dt komt doordat de ICT n

Nadere informatie

Seizoencorrectie. Marcel van Velzen, Roberto Wekker en Pim Ouwehand. Statistische Methoden (10007)

Seizoencorrectie. Marcel van Velzen, Roberto Wekker en Pim Ouwehand. Statistische Methoden (10007) 109 Seizoencorrecie Marcel van Velzen, Robero Wekker en Pim Ouwehand Saisische Mehoden (10007) Den Haag/Heerlen, 2010 Verklaring van ekens. = gegevens onbreken * = voorlopig cijfer ** = nader voorlopig

Nadere informatie

Lans Bovenberg, Roel Mehlkopf en Theo Nijman Techniek achter persoonlijke pensioenrekeningen in de uitkeringsfase. Netspar OCCASIONAL PAPERS

Lans Bovenberg, Roel Mehlkopf en Theo Nijman Techniek achter persoonlijke pensioenrekeningen in de uitkeringsfase. Netspar OCCASIONAL PAPERS Nespar OCCASIONAL PAPERS Lans Bovenberg, Roel Mehlkopf en Theo Nijman Techniek acher persoonlijke pensioenrekeningen in de uikeringsfase Techniek acher persoonlijke pensioenrekeningen in de uikeringsfase

Nadere informatie

10 zijn ingesloten binnen, het gesloten koelsysteem. Indien evenwel

10 zijn ingesloten binnen, het gesloten koelsysteem. Indien evenwel OCTROOIRAAD / NEDERLAND Ter nzage gelegde Octrooaanvrage Nr. 7 3 1 3 1 8 1 Int. CL, G 21 f 9/00. Indeflngsdatum: 25 septmeber 1973» Datum van ternzageleggng: aprl 1974. 15 uur 45 mn» De herna volgende

Nadere informatie

Verslag Regeltechniek 2

Verslag Regeltechniek 2 Verslag Regeltechnek 2 Door: Arjan Koen en Bert Schultz Studenten Werktugbouw deeltjd Cohort 2004 Inhoudsogave Inledng blz. 3 2 Oen lus eerste-orde systeem blz. 4 3 Gesloten lus P-geregeld eerste orde

Nadere informatie

haarlemmerolie van de IT? Tobias Kuipers en Per John

haarlemmerolie van de IT? Tobias Kuipers en Per John Complexiei onder conrole, kosen inzichelijk? Naar een diensbare Gezien de populariei van is he goed eens erug e gaan naar de basis en e kijken naar wa SOA eigenlijk is, wa de redenen zijn om he in e voeren,

Nadere informatie

Zo krijg je wél grip op IT-investeringen

Zo krijg je wél grip op IT-investeringen T-servcemanagement Zo krjg je wél grp op T-nvesterngen ntegrate van applcate- en projectportfolomanagement Met één druk op de knop een overzcht genereren van alle T-projecten en bjbehorende applcates (of

Nadere informatie

Deze factsheet ouderen en eenzaamheid is een gezamenlijke uitgave van GGD Midden-Nederland en Schakels, adviesbureau voor welzijn en zorg.

Deze factsheet ouderen en eenzaamheid is een gezamenlijke uitgave van GGD Midden-Nederland en Schakels, adviesbureau voor welzijn en zorg. Deze factsheet ouderen en eenzaamhed s een gezamenljke utgave van GGD Mdden-Nederland en Schakels, advesbureau voor welzjn en zorg. Inhoud Informateblad Wat s eenzaamhed? Wat veroorzaakt eenzaamhed? Overge

Nadere informatie

1. SAMENVATTING EN CONCLUSIES

1. SAMENVATTING EN CONCLUSIES Doel gr oepenanal yse DeFr esewouden I nvent ar sat e( pot ent ël e) dak-ent hu sl ozen,al cohol -en har ddr ugsver sl aaf den ndefr esewouden 1. SAMENVATTING EN CONCLUSIES In het najaar van 2001 heeft

Nadere informatie

GEMEENTE HELLEN DOORN lichand.: 1 FEB 2013. A1 B Stuk itreťw.: Werkpr.. Kopie aan: Archief' ü 1 N reeks/vlvcrtr.:

GEMEENTE HELLEN DOORN lichand.: 1 FEB 2013. A1 B Stuk itreťw.: Werkpr.. Kopie aan: Archief' ü 1 N reeks/vlvcrtr.: 13INK00403 mn 11 Mnstere van Bnnenlandse Zaken en Konnkrjksrelates > Retouradres Postbus 200112500 EA Den Haag Burgemeesters Wethouders Gemeenteraadsleden Overhedsmedewerkers GEMEENTE HELLEN DOORN lchand.:

Nadere informatie

Nota van B&W. onderwerp Uitrol gemeentelijk hondenbeleid in overig deel Nieuw-Vennep. Portefeuilehouder S. Bak, drs. Th.L.N.

Nota van B&W. onderwerp Uitrol gemeentelijk hondenbeleid in overig deel Nieuw-Vennep. Portefeuilehouder S. Bak, drs. Th.L.N. gemeente Haarlemmermeer Nota van B&W onderwerp Utrol gemeenteljk hondenbeled n overg deel Neuw-Vennep Portefeulehouder S. Bak, drs. Th.L.N. Weterngs ollegevergaderng 5 november 20 3 nlchtngen A. Monster

Nadere informatie

Testgedreven projectvoering

Testgedreven projectvoering esen Tesgedreven projecvoering Uiloop en budgeoverschrijding voorkomen In veel i-projecen worden fouen in requiremens en documenaie pas bij de esvoorbereiding ondek. Di is duur omda de fouen pas laa in

Nadere informatie

DETERGENTEN IN UW DAGELIJKS LEVEN

DETERGENTEN IN UW DAGELIJKS LEVEN Het etket van hushoudeljke detergenten beter begrjpen Vanaf 8 oktober 2005 zullen de etketten en verpakkngen van detergenten geledeljk aan meer nformate bevatten. WAT MOET U HIEROVER WETEN? De komende

Nadere informatie

Het spel over genetisch gemodificeerd voedsel. Handleiding

Het spel over genetisch gemodificeerd voedsel. Handleiding Vr He spel over geneisch gemodificeerd voedsel Handleiding Achergrond Er besaa nog seeds veel discussie over geneisch gemodificeerd voedsel. Voorsanders hechen veel waarde aan de mogelijkheden, zoals goedkopere

Nadere informatie

Onderhoud en beheer van infrastructuur voor goederenvervoer

Onderhoud en beheer van infrastructuur voor goederenvervoer CE Oplossngen voor mleu, econome en en technologe Oude Oude Delft Delft 180 180 2611 HH Delft tel: tel: 015 0152 2150 150 150 fax: 015 2 150 151 fax: 015 2 150 151 e-mal: ce@ce.nl webste: e-mal: ce@ce.nl

Nadere informatie

anwb.nl/watersport, de site voor watersporters

anwb.nl/watersport, de site voor watersporters Het s net zo gebrukeljk om voor klene jachten een sleepproef te laten utvoeren. Zo'n proef s duur en daardoor vaak net rendabel. Toch loont een sleepproef de moete. Aan de hand ervan kunnen bj voorbeeld

Nadere informatie

DE INVERTERENDE VERSTERKER

DE INVERTERENDE VERSTERKER Analoge Elekronka DE VETEENDE VESTEKE Bj de nererende erserker word de opamp negaef eruggekoppeld. D wl zeggen da de ugang an de opamp a een V weersand word erbonden me de negaee ngangsklem, zoals geekend

Nadere informatie

aantallen in van de prooiresten gewicht min of meer mogelijk, doch als de gebitsmaten van een groot aantal gevangen dat de gewichtsfaktor

aantallen in van de prooiresten gewicht min of meer mogelijk, doch als de gebitsmaten van een groot aantal gevangen dat de gewichtsfaktor 39 Verwerk ng van voedselgegevens bjulenen stootvogels (het gebruk van prooeenheden en/of aantallen n voedseltabellen). Onlangs s zowel n De Peper als n De Fts een artkel verschenen van de hand van F.J.

Nadere informatie

Toepassing: Codes. Hoofdstuk 3

Toepassing: Codes. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 3 Toepassng: Codes Als toepassng van vectorrumten over endge lchamen kjken we naar foutenverbeterende codes. We benutten slechts elementare kenns van vectorrumten, en van de volgende functe.

Nadere informatie

. Tijd 75 min, dyslecten 90min. MAX: 44 punten 1. (3,3,3,3,2,2p) Chemische stof

. Tijd 75 min, dyslecten 90min. MAX: 44 punten 1. (3,3,3,3,2,2p) Chemische stof RUDOLF STEINERCOLLEGE HAARLEM WISKUNDE HAVO CM/EM T112-HCMEM-H579 Voor elk onderdeel is aangegeven hoeveel punen kunnen worden behaald. Anwoorden moeen alijd zijn voorzien van een berekening, oeliching

Nadere informatie

Multidisciplinair veranderen

Multidisciplinair veranderen archiecuur Innovaief simuleer he verandervermogen Mulidisciplinair veranderen Zorgverzekeraars hebben voordurend e maken me veranderingen in regelgeving en producen. Di vereis een goede afsemming ussen

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek Keten Economische Statistieken

Centraal Bureau voor de Statistiek Keten Economische Statistieken Aan: Gemeenten en gemeenschappeljke regelngen Van: Bureau Kredo Onderwerp: Iv3 plausbltetstoetsen vana 1e kwartaal 2010 Datum: 23 maart 2010 Aanledng Gemeenten en gemeenschappeljke regelngen. Het CBS toetst

Nadere informatie

Softwarearcheologie als basis voor strategie

Softwarearcheologie als basis voor strategie sofware legacy Besuurlijke grip op sofware Sofwarearcheologie als basis voor sraegie Als he managemen grip wil krijgen op de sofware binnen de organisaie, kan onderzoek door onafhankelijke expers uikoms

Nadere informatie

Efficiënter zakendoen en innoveren met mobiele communicatie

Efficiënter zakendoen en innoveren met mobiele communicatie Whiepaper One Ne Efficiëner zakendoen en innoveren me mobiele communicaie One Ne is een complee oplossing voor hosed elefonie die kosen helder en beheersbaar maak, zorg voor eenvoud en de bereikbaarheid

Nadere informatie

Bij een invalshoek i =(15.0 ± 0.5) meet hij r =(9.5 ± 0.5). 100%-intervallen. Welke conclusie kan de onderzoeker trekken?

Bij een invalshoek i =(15.0 ± 0.5) meet hij r =(9.5 ± 0.5). 100%-intervallen. Welke conclusie kan de onderzoeker trekken? INLEIDING FYSISCH-EPERIMENTELE VAARDIGHEDEN (3A560) --003, 9.00-.00 UUR Dt tentamen bestaat ut 3 opgaven. Geef noot alleen maar het antwoord op een vraag, maar laat altjd zen hoe je tot dat antwoord gekomen

Nadere informatie

Kantoor Alblasserdam Telefoon Van Eesterensingel 118b Fax CM Alblasserdam

Kantoor Alblasserdam Telefoon Van Eesterensingel 118b Fax CM Alblasserdam Kanoor Alblaerdam Telefoon 078-692 19 11 Van Eeerenngel 118b Fax 078-692 19 15 2951 CM Alblaerdam REGLEMENT (groep 6 en 7/8) De wedrjden worden gepeeld volgen de offcële reglemenen en pelregel van he KNKV,

Nadere informatie

~~i~il' 1025 VS Amsterdam. Geacht bestuur,

~~i~il' 1025 VS Amsterdam. Geacht bestuur, / - Mr. W. Nass Vrjstraat 2a Postbus 420 5600 AK Endhoven Tel 040-2445701 Fax 040-2456438 Advocatenkantoor Mr. W. Nass Het bestuur van de BOA. e-mal Neuwe Purrnerweg 12 na~kanooma.n 1025 VS Amsterdam nternet

Nadere informatie

Applicatieportfoliomanagement

Applicatieportfoliomanagement governance Applcateportfolomanagement Governance zet applcatebeheer op scherp Nu applcates steeds nauwer verweven zjn met bedrjfsprocessen, s een gestructureerde aanpak van het applcatebeheer noodzakeljk,

Nadere informatie

digitale signaalverwerking

digitale signaalverwerking digiale signaalverwerking deel 2: sampling en digiale filerechniek Hoewel we de vorige keer reeds over he samplen van signalen gesproken hebben, komen we daar nu op erug, om de ermee samenhangende effecen

Nadere informatie

- 2 - Datum vergadenn Nota openbaar: ľľo 9. Verzoek toepassing regeling Rood voor Rood met gesloten beurs op de locatie Scharlebeltweg 1 te Nijverdal

- 2 - Datum vergadenn Nota openbaar: ľľo 9. Verzoek toepassing regeling Rood voor Rood met gesloten beurs op de locatie Scharlebeltweg 1 te Nijverdal - 2 - Nota Voor burgemeester en wethouders Nummer: 4INT05600 IIIIIIlllllllllIIIIIIIIIIIlllllllllllllllll Onderwerp: Datum vergadenn Nota openbaar: ľľo 9 Gemeente Hellendoorn DEC. 20W Verzoek toepassng

Nadere informatie

case Gelaagde berichtenuitwisseling strafrechtsketen Respect voor verschillen en uiteenlopende bevoegdheden xml/integratie Brian Dommisse

case Gelaagde berichtenuitwisseling strafrechtsketen Respect voor verschillen en uiteenlopende bevoegdheden xml/integratie Brian Dommisse xml/inegraie Respec voor verschillen en uieenlopende bevoegdheden Gelaagde berichenuiwisseling in de srafrechskeen He programma epv houd zich bezig me elekronische berichenuiwisseling in de srafrechskeen.

Nadere informatie

Blok 1 - Vaardigheden

Blok 1 - Vaardigheden 6 Blok - Vaardigheden Blok - Vaardigheden Exra oefening - Basis B-a Bij abel A zijn de facoren achereenvolgens 8 : = 6 ; 08 : 8 = 6 en 68 : 08 = 6. Bij abel A is sprake van exponeniële groei. Bij abel

Nadere informatie

SUPERIOR STANDARDS IN REMANUFACTURING

SUPERIOR STANDARDS IN REMANUFACTURING c.pmg.be a r f x ONDERHOUDEN HERSTELVAN VOERTUIGEN P509147 nr.65,jun2013 10EUR(excl.bw) Verschjn8xperjaar,nfeb,maar,me,jun,sep,ok,nov& dec SUPERIOR STANDARDS IN REMANUFACTURING KOEN VANKEIRSBILCK AuobedrjfVankersblck

Nadere informatie

Dit document beschrijft de methode voor de waarneming van de Dienstenprijzen; commerciële dienstverlening (Dienstenprijzenindex, DPI).

Dit document beschrijft de methode voor de waarneming van de Dienstenprijzen; commerciële dienstverlening (Dienstenprijzenindex, DPI). 1. nleiding Di documen beschrijf de mehode voor de waarneming van de Diensenprijzen; commerciële diensverlening (Diensenprijzenindex, DP). 2. Doel De DP heef als doel om de gemiddelde prijsonwikkeling

Nadere informatie

officiële bijdrage aan het CMMI. Jan Jaap Cannegieter

officiële bijdrage aan het CMMI. Jan Jaap Cannegieter Nederlandse bjdrage aan offcële CMM CMMI-s De Nederlandse stchtng SPIder heeft s ontwkkeld voor het CMMI, verschllende routes door het CMMI voor het oplossen van bepaalde problemen of het halen van bepaalde

Nadere informatie

Transparantie: van bedreiging tot businessmodel

Transparantie: van bedreiging tot businessmodel rends Impac op organisaie en informaievoorziening Transparanie: van bedreiging o businessmodel Transparanie is een rend die zowel in he bedrijfsleven als in de publieke secor langzaam maar zeker in krach

Nadere informatie

BIJLAGE B BIJ ONTWERP-METHODEBESLUIT

BIJLAGE B BIJ ONTWERP-METHODEBESLUIT Nederlandse Mededingingsauoriei BIJLAGE B BIJ ONTWERP-METHODEBESLUIT Nummer: 102282-1 Beref zaa: Bijlage B bij beslui o vasselling van de mehode o vasselling van de walieiserm ingevolge ariel 41, eerse

Nadere informatie

Quality Cube 2013 05-03- 15. 1.Doel

Quality Cube 2013 05-03- 15. 1.Doel 05-0- 5 Qualty Cube 0 Overzcht Bun:nx Tranng & Consultancy W www.bun:nx.org T 060798066 E btc@bun:nx.org.doel u Onderzoek van kwaltetservarngen met betrekkng tot de gegeven zorg en ondersteunng (ervarngen

Nadere informatie

Inhoudsopgave Bijlage 1 Uitwerking van de methoden in rekenkundige formules Inleiding Methode tot vaststelling van de x-factor

Inhoudsopgave Bijlage 1 Uitwerking van de methoden in rekenkundige formules Inleiding Methode tot vaststelling van de x-factor Inhoudopgave Bjlage 1 Uwerkng van de mehoden n rekenkundge formule...1 1 Inledng... 2 2 Mehode o vaellng van de x-facor...3 2.1 Toepang van de x-facor en rekenvolumna...3 2.2 Kernbegrppen... 4 2.3 Sandaardae

Nadere informatie

Rekenen met rente en rendement

Rekenen met rente en rendement Rekenen met rente en rendement Woekerpols? Lenng met lokrente? Er wordt met de beschuldgende vnger naar banken en verzekeraars gewezen de op hun beurt weer terugwjzen naar de consument: Deze zou te weng

Nadere informatie

3.7.3 Welke meetinstrumenten zijn geschikt voor het vastleggen van motorische vaardigheden?

3.7.3 Welke meetinstrumenten zijn geschikt voor het vastleggen van motorische vaardigheden? 3. Dagnostek 3.7. Hoe meet je verbeterng of verslechterng n het dageljks functoneren met betrekkng tot de mobltet (ztten, staan, lopen, verplaatsen) bj CP? 3.7.3 Welke meetnstrumenten zjn geschkt voor

Nadere informatie

Dit is de digitale schoolgids van. IKC Het Sterrenbos

Dit is de digitale schoolgids van. IKC Het Sterrenbos 2015 2016 Dt s de dgtale schoolgds van IKC Het Sterrenbos IKC het Sterrenbos IKC-gds schooljaar 2015-2016 IKC het Sterrenbos; Onderwjs Knderopvang 2 4 jargen Buten Schoolse Opvang schoolvakantes adressen

Nadere informatie

Er zijn deeloplossingen voor de verschillende architectuurterreinen beschikbaar, zoals de Unified Modeling Language (UML) voor softwaremodellering

Er zijn deeloplossingen voor de verschillende architectuurterreinen beschikbaar, zoals de Unified Modeling Language (UML) voor softwaremodellering business alignmen case Overkoepelende aal en echnieken ArchiMae-mehode verbind archiecuurdomeinen In juli 2002 sare een aanal Nederlandse insiuen en bedrijven he projec ArchiMae. He doel is een aal voor

Nadere informatie

Herziening van de WWB-raming voor het Centraal Economisch Plan 2012

Herziening van de WWB-raming voor het Centraal Economisch Plan 2012 Herziening van de WWB-raming voor he Cenraal Economisch Plan 2012 CPB Achergronddocumen Maar 2012 Gijs Roelofs 1 Samenvaing In di CPB Achergronddocumen word een nieuwe ramingsregel voor he bijsandsvolume

Nadere informatie

Digitale Atlas Europa en de Digitale Agenda

Digitale Atlas Europa en de Digitale Agenda Europa Bevorderng van vertrouwen n en deelname aan dgtale wereld Dgtale Atlas Europa en de Dgtale Agenda De Dgtale Atlas Europa, bestaand ut dertg natonale atlassen, heeft als doel een beeld te schetsen

Nadere informatie

De essenties van drie jaar NK ICT Architectuur

De essenties van drie jaar NK ICT Architectuur Trends in de inzendingen De essenies van drie jaar NK ICT Archiecuur He Nederlands Kampioenschap ICT Archiecuur is voor he eers georganiseerd in 2004 en heef o nu oe geleid o 25 archiecuurbeschrijvingen.

Nadere informatie

Dit is de digitale schoolgids van R.K. basisschool St. Jacobusschool 2014-2015

Dit is de digitale schoolgids van R.K. basisschool St. Jacobusschool 2014-2015 Dt s de dgtale schoolgds van R.K. bassschool St. Jacobusschool 2014-2015 s t n p 5 v f 1 z k c o g 2 8 x u e d b r z l y g 6 4 m q h t 7 9 St. Jacobusschool schoolgds 2014-2015 3 schoolvakantes adressen

Nadere informatie

DE SPORTCLUB: NIET ALLEEN VOOR MAAR OOK VAN DE JEUGD

DE SPORTCLUB: NIET ALLEEN VOOR MAAR OOK VAN DE JEUGD DE SPORTCLUB: NIET ALLEEN VOOR MAAR OOK VAN DE JEUGD Mogeljkheden en tps om de jeugd actever bj de sportclub te betrekken INHOUD 1. Het wat en waarom van jeugdpartcpate n de sportverengng Jeugdpartcpate:

Nadere informatie

-,".v.. ... j~r ..~,... I ~ l'. i ---- - ~I I I.. - L r. Flevoland. i,n,,. i. . 8~_~i OMGEVINGSPLAN. i SAMENVATTING. .,'" '"i +- ~"J.~ ~,J ~ ..

-,.v.. ... j~r ..~,... I ~ l'. i ---- - ~I I I.. - L r. Flevoland. i,n,,. i. . 8~_~i OMGEVINGSPLAN. i SAMENVATTING. .,' 'i +- ~J.~ ~,J ~ .. İ 8_ jr SAMENVATTNG "" OMGEVNGSPLAN Flevoland, j "J,J u JlJ, l','" '" + L r,n,, t,"v : ' = :J : f, "':', '52: : SAMENVATTNG Omgevng5plan Flevoland c \lenwlchtlge gluêl Het Omgevngsplan Q :f ": Flevoland

Nadere informatie