In dít artike] wordt ingegaan op ontwikkelingen in de informatie technologie (IT) en de consequenties die dit heeft voor

Transcriptie

1 Sae of he ar van securiy echnologie nvloed van veranderingen in de infornøie eclnologie op beveiliging Àueur: ir. Paul Overbeek Fysisch en Elekronísch Laboraoriu n - TNO Posbus 96864, 2509,JG Den Haag g:me 1r i 19 n dí arike] word ingegaan op onwikkelingen in de informaie echnologie (T) en de consequenies die di heef voor inf o rma iebevei liging. Geoond word. hoe he gebruik van T is gegroeid van de klassieke compuer me kaarlezer o de huidigre siuaíe van samenwerkende compuers in newerken. fn de oekoms zal gegevensverwerking vaker en eenvoudiger gedisribueerd plaas kunnen vinden. Deze veranderingen hebben consequenies voor de noodzakelijke beveiliging: 1. veran$oordej-íjkheden voor beveiliging verschuiven. 2. Procedures moeen worden afgesemd op de gedisribueerde verwerking'.. 3. He effec van fysieke beveiligring word kleiner. 4. Er za een zwaarder beroep gedaan worden op syseem-echnische beveiliging, De rsae of he ar! op beveiligingsgebied blijf echer acher bij de snel oenemende mogrelijkheden voor gedisribueerde g'egevensverwerking.

2 TNo-papel. DECUS Securly Symposluß S novenber fnroducie 2 rn di arikel word ingeg'aan op onwikkelingen in de informaie echnologie (T) en de consequenies die di heef voor informaiebeveiliging. De invoering van compuernewerken maak he rnogerijk effecief informaie e d.eren en beer (gemeenschappelijk) gebruik e maken van kosbare compuerapparauur via he newerk. Newerken maken he mogelijk da informaie gedisribueerd word verwerk-he oenemend.e gebruik van newerken breng naas veer goede kanen ook een aanal beveilígingsproblemen me zich mee. He ijk erop da de noodzakelijke veranderingen die di rne, zich mee moe brengen momeneef onvold,oend.e worden onderkend.!r Allereers wordè he belangrijkse beveiig'ingsjargon uigelegd. Daarna word in een overzich de evoluie van de T beschreven en een blik geworpen op.oekomsige onwikkelingen. Vervoj-gens word gekeken naar d,e beveiligingsmogelijkheden en -behoefen in de verschill-end.e evoluiesadia van de T. 2. Te men en begrippen n di hoofdsuk worden in he kor de belangrijkse ermen en begrippen beveilig'ingsgebied geinroduceerd. 2.L De vaarde van infomaie rnformaiebeveiliging heef als d.oer de veiligheid. van informaíe. veiligheid (safeyl) is he grevrijwaard zijn van onbewuse risicos. BeveiTìginq (securiy) is daaroe he midd.e. Hegeen beveilígd moe vrorden is de waarde van de informaie. De waard,e van de informaie word. bepaad door de aspecen verrouwelijkheid, inegriei en beschikbaarheid.. ll!j ll _r-i r4 l Àangezlen vrljwel alle llerauu! op di gebied Engelsalig is, zíjn, indien van oepassingr de gangbare Engelse ermen ussen haakjes oegevoegrd.

3 l : TNo-paper. DECUS Secully Symposlun 5 november 1990 Verrouwelijkheid (confidenialiy) is he privé zijn (aan een persoon of groep) van informaie en he exclusieve gebruik er van. negriei (inegriy) is de juisheid, volledigheid. en ook he correc in de ijd zijn van informaie. Beschíkbaarheid (availabili,y) is he op een geerens momen binnen een zekere ijd kunnen beschíkken over d.e informaie, en d.us ook over de inf ormaieverwerkende middelen - 3 a.'] J il l rnformaiebeveiliging saa en d.iense van de belangen van he bedrijf of de organisaie. Nie alle informaie en informaiediensèen zijn even waardevol. nformaiebeveiliging moe afgesemd zi jn op d.e waard.e van d.e informaie. Een vorm van rubricering (classifica.ie) van d.e informaie j-s daarvoor noodzakelijk. 2.2 Beve iligingsnaa rege len Me beveiligingsmaaregelen kunnen d.e risico's voor d.e informa,ie beperk (verkleind of weggenomen) word.en. uiègangspun en verrer reg he belangrijkse is een goede organisaje van beveiliging, me duidelijke veranwoordelijkheden en aken, richlijnen, rapporagelijnen en afsermning van maaregeren. Fysieke beveiligingismaaregelen, zoals de fysieke afscherming van de compuerruime, zijn doelreffend, wan eenvoud.ig. De reikwijde is nauurlijk beperk. Syseem-ec,hnjscàe beveiliging'smaareg'elen bieden beveilíging in een compuersyseem of newerk. Di is bijvoorbeeld de beveiliging die he besuringssys.eem bied voor de scheiding ussen gebruikers of de 'loginr voor oegang o een syseem. Procedures beschrijven hoe er in bepaalde gevallen d,oor he personeel gehandej.d moe worden. Zo horen er bijvoorbeeld. proced,ures e zijn die beschrijven wie er s anneer.oegang heef o de compuerruime, of procedures die beschijven r^ anneer een accounr verval en wa er dan me de nog aanwezige informaie gebeur. Beveiligingsmaaregelen hebben alleen nu in ond.erlinge samenhang. Een beveiligingsorganisaie moe d.aar zorg voor d.ragen.!..4 d

4 lno-paper. DECUS Securly Symposlum 5 nov mber Sooren beveiligingsnaareg:elen 4 Beveiligingsmaaregelen zijn gerich op een incidenèyclus (even cycle), zíe figuur 1. bepaald momen van de Prevenie Reducie Deecie Repressie Correc,ie Eval-uaie - Figuur L: ncidencyclus. Dreigring nciden Schade HerseL n de incidencyclus worden de volgende sappen onderscheiden. Al-lereers is er een dreiging da er ies zou kunnen gebeuren. Als er daadwerkelijk ies gebeur spreken we van een (beveiligingrs)-inciden. Hierdoor onsaa schade (aan informaie of aan middelen) die hersefd moe worden. Aan al- deze sappen moe aandach beseed worden me passende beveiligingsmaaregelen, wederom afhankefijk van de waarde die aan de informaie word gehech. All-ereers word. me preyenieve beveiligingsmaaregelen gerach om e voorkomen da een inciden opreed. Tevens worden op voorhand maaèregelen g'enomen die de evenuefe schade die mogelijk zou kunnen onsaan zo beperk mogeijk moeen houden. Di zijn reduce ende beveiling:smaaregelen. Moch een inciden opreden, dan is he van belang di zo snel mogelijk e ondekken: deecie. Vervolgens word me repressjeve maaregelen voorduríng of herhal-ing van he inciden eqengegaan. Me correcierle maaregelen word de schade zo goed mogelíjk hersel. Bij ernsige incidenen is na verloop van.ijd een evafuaie nodig: wa ging er fou., hoe is he veroorzaak, en hoe kan di in de oekoms voorkomen worden. Evaluaie moe nie alleen per inciden plaas vinden maar ook op basis van inzich in alle incidenen en de onwikkeling hiervan. Deze hogere ordel eval-uaie moe onderseund worden door een meldingsprocedure voor beveiligingsincidenen. rl, _ [- -

5 d 3. Onvikkeling van de infomaieechnologie 5 n di hoofdsuk word geoond hoe he gebruik van T is gegroeid van de klassieke compuer me kaarlezer o de huidige siuaíe van samenwerkende - compuers in newerken. Tevens zal een blik op oekomsige onwikkelj-ngen worden geworpen. ' Di overzich heef als doel om de veranderingen e onen in he gebruik van T; er is geen preenie van volledigheid. 3.1 Verleden De geschiedenis van de T is geschreven in de afgelopen drie decennia. Daarin zijn wee belangrijke sappen e onderscheiden: de bach-periode en de ineracieve periode Bach periode fn he eerse begin sond de hardware cenraal- in he compuergebruik. Programma's r erden geschreven in een.aaf die rdich bij de machine' sond, zoals assembl-er. De machine werd door zijn gebruikers gevoed me ponskaaren en he resu.l-aa van een job kwam via de priner beschikbaar. Al heè werk werd bachgewijs uigevoerd. Da wil zeggen da er een wachrij (gueue) is voor he ui Ee voeren werk op de compuer. He, besuringssyseem bedien die wachrij door daar een nieuwe job van af e halen zodra een vorige klaar is. Op één momen is er maar één job acief in he syseem. He besuringssyseem kon daardoor, naar de maasaven van vandaag, eenvoudig zijn nèeraci eve ve rwerking Voor bepaalde aken was bach-verwerking nie handig, me name voor beheersaken. Daar werd he volgende voor gevonden: voor bepaalde jobs kon een één-regeliqe job'aang:eboden worden en in een apare queue worden geplaas waarin de job vrijwel zonder wachijd werd uigevoerd. Eén sap verder is he queue-mechanisme vervangen door een ínerrup-mechanisme (een elecronische rbel') en is de ineracieve verwerking (U vraag, de compuer anwoord bijna direc) definiief een fei. {

6 L-- lno-påper. DECUS Securly Symposlul 5 november 1990 Eén van de eerse oepassingen rdas overigiens de vervanging van de ponskaar. Er verscheen apparauur díe he mogelijk maake om in plaas van ponskaaren e werken me kaar-beelden: he equivalen van de ponskaar op een beeldscherm. De kaarbeelden konden vanaf he scherm worden aangemaak, gewijzigd en opgeslagen. De eìecronísche sapel kaaren werd vervoj-gens weer bachgewijs voor uivoering aangeboden. De gebruiker hoefde nu nie meer me ponskaaren naar he syseem e komen maar voerde he werk ui acher een erminal' die me een vase lijn verbonden was me he syseem. Overigens maaken nie alle leveranciers deze sap op dezel-fde manier. Er zijn Ìeveranciers díe vanui een achergrrond in de procesbesurinq (lpisch een real-.ime oepassing) ineracieve sysemen zijn gaan onwikkelen. Door he oenemend aan.al aken narn de complexiei van de besuringssysemen Eoe. Karakerisiek voor deze periode is da er wel meer jobs in he syseem aanwezig zl)n, maar daa van is er maar één acíef. He besuringssyseem verdeel de beschikbare capaciei zo eerlijk mogelijk over deze jobs in de ijd. Noa Bene: he ineracieve werk is nie in plaas van he bach-werk gekomen. He bachwerk blijf gewoon besaan en de echniek hiervoor onwikkel zich verder; he ineracíeve werk kan eher voorzien in andere sooren informaiebehoefen. 3.2 Heden: nelrerken e zelfsandige sysamên van verschíllende leveranciers, PCrs. He aanal compuers binnen een organisaie neem snel oe. Om informaíe ui e kunnen wisselen ussen compuers worden newerken aangelegd, ín eerse ínsanèie voor gebruik ussen compuers onderling maar a snel worden deze newerken ook voor erminal-oegang o andere sysfemen gebruik. De gebruíker zi nie meer acher een erminal maar acher een PC of werksaion die is opgenomen in he newerk. 6 : [- - -i -

7 TNo-paper. DECUS SeculÈy Symposlun 5 november 1990 fe 'll Een normale verwerkingsomgeving voor informaie beva sysemen van verschillend.e leveranciers en me verschilfende besuringssysemen. Er zijn mainframers, minis, PCrs en servers. Een deel van de infrasrucuur saa veelal cenraal opgeseld en wo'rd ook cenraal beheerd. Een ander deel word door de gebruikers zelf beheerd, vrijwel zonder conrole vanui de organisaie. De conneciviei ussen de sysèemen word bereik me diverse newerkproducen, soms over gescheiden, soms over dezelfde bekabeling'. Tevens kan vaak gebruik gemaak worden van de publieke PTl-infrasrucuur. Een opkomend fenomeen is da he onderscheid ussen lokale verwerking en 7! van ven erking of opslag word in oenemende mae dynamisch bepaald. Complexe informaiesysemen, waarvan de juise werkíng vóóraf nie eens voj,j-edig geoes kan worden, moeen in deze omgeving funcioneren. n d.eze omgeving vol onzekerheden word informaie die van viaal belang is voor een organisaie verwerk, geransporeerd en opgeslagen. De opkoms van de PCs en werksaions verserk he belang van newerken. Langzamerhand onsaa een scheiding van opsj-ag: (op fileservers) en verwerking (op de lokal-e PC of op een cenraal syseem da beer geschik is voor een bepaalde oepassing). Newerken verzorgen de hiervoor noodzakelijke verbindingsmogelijkheden (conneciviei). 3.3 Toekoms: newerken me geèisrijcueerde gegievensverwerking '-r Er zijn een aanal rends e onderkennen. Newerken zullen in de oekoms belangrrijker worden. De huidige groei in he grebruik van lokal-e newerken (newerken binnen een lokaie en in eiqendom van he bedrijf), zal zich ook gaan manifeseren in de rwide area-newerken (newerken Èussen lokaies en in eigendom van een PTT). De nu nog g'escheiden (J-okale) newerken zullen seeds meer me el-kaar verbonden worden. Newerken zuflen gedeej-d worden voor gebruik door verschillende organisaies.

8 L_. TNo-paper. DECUS Securly Symposlum S nov mber 1990 Pasina De gebruiker zal nie meer gebonden zijn aan zijn werkplek. Vanaf iedere pc of werksaíon zal hij zijn werk kunnen uivoeren. overigens zar de apparauur die daarvoor nodig is makkelijk meegenomen kunnen worden. Voo de gebruiker zal he verschil ussen'okaal'en newerk'vervagen. Taken worden uigevoerd daar waar he op da momen he bese uikom. De geg'evensopslag en -verwerking zal vaker en eenvoudiger gedisribueerd. plaas kunnen vinden. verdere sandaardisaie van ner,rerkproocollen is d.aarvoor noodzakej-ijk. Tevens moeen besuring'ssy emen êangepas r orden voor de gredísribueerde verwerkingrsmogelijkheden. Ze zulen bijvoorbeeld. in saaè moeen zijn om informaie ui e wisselen me and.ere compuersysemen over de beschikbare middelen en diensen. 4. Onwikkellng van beveiliging Uigaande van deze kore beschouwing over de onwikkeling van d.e T, word nu beschreven hoe de beveilig:ing zich daarbij heef onwikkeld.. Hierbij word g:ekeken naar de drie beveiligingsaspecen verrouhrelijkheid, inegriei en beschikbaarheid,,' naar de sooren beveiligingsmaaregelen en naar hun werking. 4.1 Verleden Bach periode De mac ine moes beschermd word.en, wan d.eze was kwesbaar en kosbaar. Daarom werd de compuer in een apare ruime geplaas waar beperke oegangsmogelijkheden oe waren. fnvoer (ponskaaren) en uivoer (prinèwerk) vond plaas via een soor loke bij de cenrale compuerruime. Een bijkomende funcie van di loke was (sociale) conrole van he compuergebruik. :: [ r i l l Ë Ë Ë i Ë L r l_ li,,, rl. rl

9 l J i # TNo-paper. DECUS SecurlÈy Symposlum 5 november 1990 l j voor een job werd gesar werden aan de hand van de job-conrol-kaaren de juise schijven en besanden bereikbaar gemaak. Àls er al werd gecpn,roleerd of oegang o bepaalde gegevens oegesaan was, dan gebeurde da vooraf. Deze conrole riche zich op ongeoorloofde oegrang o de gegevens, vooral om de verrouwelijkheid e bewaren. fnegriei en 9 beschikbaarheid vraren nog van minder belang.. De veranwoordelijkheid voor de beveiliging van de compuer en de gegevens was uibeseed aan he hoofd van de compuerafdeling. Beveiliqing was lzoo namelijk fyqiek. Even,uele sysegm'lechnþchqbqveil-iging ggrd qgqra! uigevoerd, vras voornarnelijk gerich op verrouwelijkheid en had een prevenieve werking. Procedures waren simpel en vanui beveij.igingsoogpun was he leven eenvoudig nerac ieve ve Ewerking De opkoms van de ineracieve verwerking brach een aanal- nieuwe beveij-igingrsproblemen: de gebruikers acher de erminals waren anoniem en moesen geconèroleerd worden,' he erminalverkeer was onbeschermd,' gebruikers moesen in he syseem ui, elkaar gehouden worden, en van elkaars gegevens afblijven. Omda de compuer, priner en gegievens nog cenraal waren opgeseld, bras he nog seeds mogelijk deze me fysieke beveiligingsmaaregelen e beschermen. Daarnaas moes de syseemechnische beveiligíng aanzienlijk worden uigebreid omda in de bach-periode nog nie veel behoefe was aan di soor beveiliging. n he verleden was beveiliging in informa.iesysemen (applicaies, besuringssysemen en newerken) nooi een onèwerpcríerium. Beveiliging moes alijd in een laer sadiurn oegevoegd worden. Di is een rnoeilijke exerciie omda dan alle beveiligingslekken in he syseem of onwerp gevonden moeen worden, die dan vervolgens r{eer verholpen moeen worden. Als di a succesvol- verloop dan is er enminse sprake van verlies aan performance of funcionaliei en een negaieve beeldvorming bij de gebbuiker.

10 TNO-faper. DEcUs gecurly symposluú 5 november nhegunsigsegevalwerddesyseemechnischebeveiiginggebaseerdop heconcepvandereferenie-monior'infiguur2vereenvoudigd weergìegeven- rn di concep word ieder verzoek voor een bepaalde acie voorr ivoeringge,oes.dezeoesingvindplaasvóóruivoering,aan dehaodvansaischegegevensoverdeberokkenenmaarookaandehandvan dynamische gegevens over de oesand in he gehele syseem' verzoek oesing evenuel e uivoerrng FLE Of PROEES sa.ische. en dvnamrscne Qegevens Figuur 2z oesing door refereniemonior De refereniemonior moe zorgdragen voor geconroleerde Èoesandsovergangenvandeeneveiligeoesandnaa devolgende.ofeen oesandsovergangisoegesaan'wordbeoordeeldopbasisvaninformaie uisecuriy-daabaseswaarinb.v.informaieoverrechenenplichendie bijdeberokkenfilesofprocessen(gebruikers)horen.opbasisvandeze informaiebeoordeelderefereniemoniorofheverzoeklendaarmeede overgangnaareennieuweoesandoegesaanis.tijd'ensdebeoordeling door de refereniemonior mogen er geen voor beveiliging relevane wijzigingenopreden.deoesandinhesyseemwordalsheware bevrorenr ' i r i È r r Diconcep'isalleenbruikbaarinsysemenwaarinéénbeheersbareoesand is. Di is bijvoorbeeld he geval op compuers me processor' ln newerkeneningedisribueerdesysemenisgeensprakevanéénvaser beheersbare oesand' De referenie nonièor is voor deze sysemen dan ook minder geschik '

11 TNo-paper. DECUS Securly Sl mposlun 5 november De veranwoordej-ijken voor informaiebeveiliging hebben een zware aak. He onbreek aan esseniële hulpmiddelen voor informaiebeveiliging. Bijna ae beveij.igingshulpmiddelen zijn gerich op prevenie. Voor de andere sappen van de incidencyclus bèsaan e weinig geauomaiseerde huj-prniddelen. De beheersing van de inegrriei van informaie en sofware is voorlopig nog onderwerp van ond.erzoek. Hezelfde geld voor de beschikbaarheid van inffrmaie en diensen Ve r an wo o rde i j k h ede n Hoe ziè da inmiddels me de veranwoordelijkheden voor beveíliging? Liggen die nog precies hezelfde als in he bach'-ijdperk? Er is een endens naar gedisribueerde gegevensverwerking in newerken op worksaions en PCrs. De berokkenheid en veranwoordelijkheid van de compuerafdeling voor deze decenrale sysemen is in veel orqanisaies minimaal. voor beveiliging kan di negraieve gevolgen hebben, om de volgende drie redenen: 1 Bij gedisribueerde giegevensverwerking zal een deel van de veranwoordelijkheid voor de echnische beveiliging', die vroeger uibeseed was aan de compuerafd.eling, ingevuld moeen worden door de gebruikers (denk aan de beveiliging van gegevens op een PC in he newerk). Al-s di a efficiën g'ebeur, dan nog onsaa een onaanrekkelijke siuaie van verdeling' van veran!.roordelijkheden ussen de compuerafdel-ing en de gebruikers. Er kunnen delen van de infrasrucuur en geqevensverzamelingen onsaan waar niemand zich veranwoordelijk voor voel. 2 Werken in een siuaie me worksaions en PCs in newerken vergroo de behoefe aan beveiliging. Ímers, neererken brengen naas veel goede zaken (zelfs op beveiligingsgebied) ook een aanal beveiligingsproblemen me zich meei daarnaas word he aanal sysemen da veilig moe zijn seeds groer. De priorieien van de compuerafdelingi liggen in veel gevallen nog' bij de cenrale sysemen. 1 [--. i l,!

12 ,rl i.:d.aã i TNo-paper. DECUS Secully Symposlum 5 novenber 1990 Een vraag: die de compuerafdej-ing zich voordurend zou moeen selfen is of de diensen die de gebruikers nodig hebben we1 geboden worden. OP een hoger nivo moe de vraag geseld worden:!{aar komen, gezien de veranderingen, de veranwoordelijkheden voor informaiebeveiliging e liggen, en welke middelen en organisaie zijn daarvoor noodzakelijk. 13 Be.reer Door d.e oenemende cornplexiei en conneciviei ussen sysemen word ook seeds duidelijker da de beschikbare middelen voor gioed beheer, inclusief bevelligingsbeheer, oneoêreikènd zijn. De noodzakelijke samenhang ussen applicaie-, syseem- en newerkbeheer is moeilijk af e dwingen. Er zijn zoveel poeniële lekken da de beheerders deze onmoqelijk zelf allemaal in de gaen kunnen houden Procedures He effec van procedures neem af naarmae er meer mensen zijn die zich er aan moeen houden. He maak een groo verschil of er één persoon is die overal- een backup van moe maken, of da er honderd een deel moeen doen. n onderzoeken word gemeld da beveiligingsinciden,en in de meese gevallen veroorzaak worden door de eigen medewerkers. Vee hangi af van de moívaie en he. beveiligingsbewuszijn (awareness) van he personeel. Daarnaas moe conrole van de werkzaamheden van he eigen personeel nie geschuwd worden (wie conroleer de beheerder) en is een goede afbakening van veranwoordelijkheden van belang. Tevens moe de vraag geseld worden of die afhankelijkheid van de goede wil van he eigen personeel wel zo wenselijk is. s he nie zo da de kwesbaarheid van informaiesysemen voor menselijk falen e groo is? Techniek zou daar een oplossing voor moeen bieden Fysieke beveíliging vroeger vras er één cenrale ruime die fysiek beveiligd moes worden om informaie veilig e sellen. Nu is informaie op veel meer plaasen aanwezig. Beveiliging van de informaie op de werkplek is beangrijk, maar er moe een evenwich zijn ussen de beveiliging van de werkplek en andere delen van de infrasrucuur. He heef weínig nu Uw PC om e bouwen o een kaseel als he newerk d.a U gebruik zo goed als open is.

13 - TNo-paper. DEcUs secuely syrnposlum 5 november 1990 De vroegere eenzijdiqe nadruk op he aspec verrouwelijkheid is aan he vervagen. Vanvrege he Oenemende belang van de informaieverwerking word de beschikbaarheid van gegevens seeds belangrijker' Voorlopig' word de oplossing voor di probleem gevonden in verd'ubbeling van de rardware ' Di werk goed egen echnische soringen in die hard'ware' maar nauurlijk nie egenmenselijkefouenofanderesoringen,bijvoorbeeldinhenewerk. Daarnaas word ook de inegriei van de gegevens seeds berangrrijker' Gegevens veregenvloordigen geld, besellingen en sraèegische informaie' Fouen in die gegevens kunnen groe gevolgen hebben' 4.3 Toekoms : newerken Ee gedisribuee de çjegievensverwerkíng 14 om he hoofd e bieden aan de beveiligingsproblemen in een siuaie waar nie anger,de compu,erl maar.he newerk' cenraal saa moe er oplossingen gevonden worden op de volgende gebieden: lgegevenszullenseedsvakergelansporeerdwordenviamogelijk 'vijandige, newerken en opgeslagen zijn in mogelijk onveiligre compuersysemen Deze gegevens kunnen beschermd word'en door gebruik e maken van crlt)ografie (codering). Er zijn snelle crlpografische echnieken nod,ig die frexiber genoe g zi)n om gebruik e worden in nèwerken. Deze echnieken moeen çjegevens beschermen afhankelijk vanhebelangvandegegevensendezebeschermingbindenaande eigenaar van de gegevens ' 2SyseemÈechnischebeveiligingincompuersysemenennewerkenmoe gelnegreerd en verbeerd worden' (Momeneel heef een compuersyseemgeenkennisvandebeveiliginginhenewerkende beveiliging op een ander conpuersyseem' ) NieuwesysemenzullenbeÈerommoeengaanmeinegrieívan çjegevens.onderdeelhiervanishebewakenvandeinegrieivan sofware. Beschikbaarheid word ook belangrijker' Nie anger zal he híer in de eerse plaas gaan om bescherming egen soringen' maar om he beschikbaar houden van bepaalde gegevens en diensen' mmers' in een gedisribueerde omgeving kunnen gegevens via meer wegen bereikbaar zijn, en Èaken op meerdere plaasen worden uigevoerd' - -_ i: ar rl ( rj- LJ L Ê -.

14 J rho-paper. DEcus sècurlèy s] mposluln 5 november 1990 n j j 3 O n veilígheid ussen verschillende besuringssysemen en newerkproocollen o sand e brengen is sandaardisaie noodzakelijk. î 4 prevenieve beveiligingsmaaregelen blijven van belanq. Daarnaas ) =a he belang van maaregelen voor deecie, repressie en correcie r oenemen. Hiervoor zijn echnische hulpmiddelen noodzakelijk. - 5 Hoe kunnen deze complexe sysemen beheersbaar gehouden worden? ls 5. ro slo n di arikel is duideijk gemaak da de onwikkeling in de informaie echnologie consequenies moe hebben voor beveiliging. Di be'ref vooral verand.eringen op organisaorisch en syseemechnisch gebied. De rol van de fysieke en procedurele beveiliging zal ook veranderen' De syseemechnische beveíiging is achergebleven bij de oegenomen rnogelijkheden van T, me name he gebruik van nelrerken. om deze achersand in be halen is nodig: - Aand.ach voor inegriei en beschikbaarheid in besuringssysemen en newerken,' - Meer aandach voor hulpmiddelen er deecuie, repressie en correcie van beveiligingsincidenen,' - Sandaardisaie op beveiligingsgebied. Daarnaas zijn beere hulpmiddelen voor he beheer van lt-voorzieningen en onwikkeling van complexe informaiesysemen noodzakelijk. As aan deze zaken nu geen aandach word beseed dan zal beveiliging acher blijven lopen bij de andere onwikkel-ingen in de informaie echnologie. Hierdoor kan he gebruik van de nieuwe mogeijkheden in prakijk ernsig beperk of zelfs onmogelijk worden.

15 BBLOTHEEK FEL - TNO 'S GRAVENHAGE D E C U S PROCEEDNGS van he TWEEDE DECUS SECURTY SYMPOSUM 5 NOVEMBER 1990 DECUS Securiy SymPosium Proceedings