Offshoring, ondernemen en de kenniseconomie

Transcriptie

1 offshorng Ronde tafel over het effect van offshorng Offshorng, ondernemen en de kennseconome Offshorng zorgt voor een structuurveranderng van de IT-sector met ngrjpende gevolgen voor de kennseconome. Maar de groe van de IT-markt absorbeert moeteloos de verschuvng van kwaltatef hoogstaand werk naar offshorngslocates. Frank Noë In dscusses over het effect van offshorng worden vaak alarmerende, veelal Amerkaanse cjfers aangehaald. De onderlggende boodschap: offshorng zorgt op termjn voor een enorm verles aan banen n de IT-sector, hooggekwalfceerd werk verdwjnt en de concurrenteposte wordt aangetast. Voeg daarbj de stagnerende nstroom n nformatcastudes en het grote tekort aan goedopgelede IT ers en er rjst een somber beeld op. Maar klopt dat beeld wel? En vooral, klopt het ook voor Nederland en Belgë? Reden voor Informate om vertegenwoordgers van werkgevers, werknemers, wetenschap, ondernemers en analsten aan tafel te vragen om te nventarseren en deeën ut te wsselen over het effect van offshorng op de kennseconome. Het gesprek vndt plaats aan de vooravond van de Nederlandse Tweede Kamerverkezngen. Is het net opvallend dat nnovate en ICT n de verkezngscampagne nagenoeg afwezg zjn? Prof. Chrs Verhoef, hoogleraar nformatesystemen aan de Vrje Unverstet Amsterdam: Innovate s totaal onzchtbaar. Helemaal geen ssue. Ik heb er nemand ets over horen zeggen. Dat s veelbetekenend. Vooral als je het vergeljkt met de Japanse verkezngscampagne. Daar presenteerde de presdentskanddaat (en later presdent) Shnzo Abe n Unx-achtge statements op zjn webste wat hj voorstaat. Dat s totaal anders dan de Nederlandse kanddaten. Waar Abe een enorme techno joy laat zen, zjn poltc her technoschuw. Ondernemen s een lange reeks mslukkngen af en toe onderbroken door een succes. Hans van Nek, van offshorngsbedrjf Lzatec. 14

2 Ook ex-raadsld voor GroenLnks en vakbondsbestuurder Gerard van Hees van FNV Bondgenoten onderschrjft dat nnovate, kennseconome en concurrentevermogen laag op de polteke agenda staan. Alleen n de zorg krjgt ICT nog wel polteke aandacht met bjvoorbeeld het elektronsche patëntendosser. Verder s het nderdaad stl rondom dt thema. Hoe dat komt? Jaap Bloem, analst bj Soget: Na het mslukken van het nnovateplatform s het onderwerp bljkbaar n de marge terecht gekomen. Onterecht. Want offshorng s nu n omvang wellcht nog geen bedregng voor onze perfere Nederlandse econome, n de toekomst kan het dat zeker worden. De kennseconome de we voor het gemak al her hadden gestueerd, ontwkkelt zch nameljk feteljk net. Ik maak me daar echt zorgen over, zeker wanneer k ze hoe zch n Dutsland en Groot-Brttannë dt sentment ontwkkelt. Omvang offshorng Wat s de omvang van offshorng n Nederland en Belgë en hoeveel banen zjn erdoor verdwenen? Ernst & Young kwam een paar jaar geleden met een wld getal van een verles van ICT- Er moet hoognodg ets gedaan worden aan het versoepelen van het ontslagrecht. Jan Klaver, secretars economsche zaken van VNO-NCW. Moos-project FNV Bondgenoten heeft samen met andere vakorgansates ut Europa gewerkt aan het project MOOS, Makng Offshore Outsourcng Sustanable. Het project had tot doel om de gevolgen te onderzoeken van het verplaatsen van werk vanut West-Europa naar lagelonenlanden. Resultaat s naast een nformateve webste een handboek voor vakbondsvertegenwoordgers en OR-leden. FNV Bondgenoten gaat op toer door het land met het handboek. banen per jaar. Dat s volgens de meesten ver buten de realtet. Jan Klaver, secretars economsche zaken van VNO-NCW: Veel realstscher s de aanpak van Berenschot. Dat bureau heeft alle kranten doorgespt en alle cjfers ut de berchten bj elkaar opgeteld. Dat kwam voor alle sectoren van de Nederlandse econome tezamen op een jaarljkse verplaatsng naar lageloonlanden van 10 tot banen n totaal. ICT-banen zjn daar maar een fracte van. Dat s vorg jaar apart bekeken n een stude van de Raad voor Werk en Inkomen. De stude kwam ut op totaal een verles van crca 2000 verplaatste ICT-banen. Ongetwjfeld zal verplaatsng van banen naar lageloonlanden toenemen. En offshorng van banen zorgt altjd voor veel commote. Maar het valt n het net bj de normale verschuvng van werkgelegenhed en het verloren gaan en ontstaan van neuwe banen n onze econome. Offshorng wordt veel te eenzjdg en doorgaans te somber bekeken. Hans van Nek s drecteur van Lzatec, een bedrjf dat offshorng verzorgt naar Rusland. In Snt- Petersburg werken teams van Russsche programmeurs aan software voor Nederlandse bedrjven. Ik schat dat er door onze offshorngcapactet n de afgelopen jaren hoogut vjf Nederlandse banen zjn verdwenen. Meer net. Maar aan de andere kant zjn er bj mjn klanten, mede door offshorng, tentallen banen bjgekomen. 15

3 offshorng Offshorng ljkt op dt moment dus net de enorme bedregng voor de werkgelegenhed, sterker nog: n een aantrekkende econome s het effect van offshorng op de werkgelegenhed van IT ers nagenoeg onzchtbaar. Dat neemt net weg dat we de offshorngovereenkomsten n Nederland en Belgë bj elkaar optelt voor 2006 al snel rchtng 750 mljoen euro gaat. Offshorng blokkades Apple en Intel hebben hun Indase vestgngen waar ze software wlden gaan produceren n de afgelopen maanden gesloten of de plannen daartoe stopgezet. Naast elk verhaal over succesvolle offshorng, s ook een verhaal te plaatsen over een problematsch project. Wat zjn de belangrjkste blokkades voor offshorng? Marleen van der Aa, IT-audtor bj KPMG, deed onderzoek naar offshorng: Gezen de grote vraag s ook n Inda de capactet van goedopgelede IT ers endg. Verder moet je er als offshorende organsate goed op letten dat de kwaltet van het aan jou toebedeelde team gewaarborgd bljft. Dergeljke contnuïtet vraagt vaak meer dan normale aandacht. Voeg daarbj algemene problemen als cultuurverschl, nfrastructuur en bureaucrate en je hebt al een aardg ljstje. Verder s de schaal waarop Indase denstverleners opereren enorm: Infosys s n een paar jaar tjd gegroed tot een bedrjf van mensen. Met een verloop van twntg procent betekent dat ze alleen al sollctategesprekken per jaar moeten hebben gevoerd. Dat kan net goed gaan. Een junor programmeur wordt bnnen twee weken gepromoveerd tot senor programmeur. En volgens Chrs Verhoef zt er ook aan de demand -kant een probleem: Offshorng wordt vaak eenzjdg benaderd. Men denkt: een Indase programmeur kost 20 euro per uur. Her kost een Kennsoverdracht Een Indër komt bj een Nederlandse wtteboordenwerker met de vraag of hj zjn kenns wl overdragen. Dat s vaak een bedregng. Gerard van Hees van FNV Bondgenoten: Dan bellen ze me op en zeggen: Gerard wat moet k doen? Moet k zomaar mjn kenns overdragen? Ben k msschen morgen mjn baan kwjt. Ik leg ze dan ut dat ze een arbedsovereenkomst hebben artkel 1637a van het Burgerljk Wetboek en dat daarut volgt dat ze een arbedsovereenkomst hebben waarn ze onder een gezagsverhoudng hun arbed verhuren tegen een bepaald loon. Maar dat k graag langskom om de stuate te bespreken met drecte en OR. Offshorng wordt te eenzjdg benaderd. Prof. Chrs Verhoef, Vrje Unverstet Amsterdam. programmeur 80 tot 100 euro. Maar een offshorngproject moet per defnte veel meer geformalseerd zjn dan een puur lokaal project. Het werkt alleen als je goed gespecfceerde blokken daar kunt laten maken. Daardoor ontstaat ook veel meer wachttjd dan n de wat nformele werksfeer de wj kennen, waarbj veel zaken parallel worden gedaan. De wachttjd neemt toe tot wel dertg procent. Utendeljk ben je er net met de vergeljkng tussen uurlonen. Jan Klaver van VNO-NCW onderschrjft dat: Bekend s dat een offshorngproject vaak per saldo maar ongeveer ten procent besparng oplevert. Tegenover de plus van veel lagere loonkosten staan vaak ook de nodge mnnen. Op zchzelf s ten procent besparng natuurljk net slecht. Als het maar om een zekere ten procent zou zjn. En dat s bj offshorng lang net altjd zo. Offshorng mpulsen Naast alle potentële problemen zjn er ook voordelen van offshorng. Prjs s al genoemd. Maar het kostenvoordeel s net overheersend. Als je prjs opvat als een onderdeel van kwaltet, kun je dan zeggen dat vooral de behoefte aan kwaltet een belangrjke mpuls s voor offshorng? Hans van Nek s het daarmee eens en hj zet 16

4 offshorng vooral als een nnovateprkkel. Ondernemers met een dee kunnen dat va de offshoreroute realseren. Als ze de software her hadden moeten laten schrjven, was hun bedrjf noot van de grond gekomen. Het ntellectuele egendom en de patenten bljven n Nederland en Belgë. Wat wj leveren s goede software. Mjn Russsche programmeurs zjn van een nveau dat k her noot aantref. Ze zjn gepassoneerd, het zjn teamspelers. Net voor nets wnt Snt-Petersburg bjna standaard het WK programmeren. En lokale problemen n de omgevng van ons bedrjf als drankmsbruk, corrupte en crmnaltet zjn hanteerbaar te maken omdat daar de topkwaltet tegenover staat. Marleen van der Aa van KPMG: Offshorng kan schaarste aan kwaltet nderdaad opvullen. Grote bedrjven zjn door kwaltets- of capactetstekort soms gedwongen om te gaan offshoren. En ze zjn n Inda ook werkeljk heel goed, op voorwaarde natuurljk dat je met de juste partjen n zee gaat, de relate goed n de gaten houdt enzovoort. Dat moet je allemaal meenemen n je totaalplaatje van transactekosten. Maar door de bank genomen werken ze ontzettend hard. Desnoods slapen ze op een matje naast het bureau. Vakbondsbestuurder Gerard van Hees tekent daarbj aan: In Inda s het net alleen maar een jzeren arbedsethos hoor. Vaak s de belangrjkste reden dat emand naast zjn bureau slaapt dat het op kantoor droog en warm s en dat de wc s er beter zjn dan thus. Jaap Bloem van Soget: Net zelden ze je dat de kwaltet van de offshore-outsourcngsrelate wordt geoptmalseerd door mensen herheen te halen: door fyseke nsourcng dus. Zo lopen er bj ABN Amro n Amsterdam-zudoost een heel aantal Indërs rond. Het gaat utendeljk n eerste nstan- te om vaardgheden en om de kwaltet van de relate. Offshore-outsourcen s vaak een strategsche beslssng. Dan kan goedkoop een ntële trgger zjn en uteraard een leuk voordeel, maar de betrouwbaarhed van je nformatevoorzenng staat voorop, want de bepaalt voor een belangrjk deel je concurrentevoordeel. Daarnaast s het n aanbestedngsprocedures vaak een noodzakeljke voorwaarde om offshorngcapactet te kunnen aanbeden. Kennseconome Nederland en Belgë zouden n de heersende opvattng een toonaangevende kennseconome moeten worden. Een econome de draat om de toegevoegde waarde van kenns. Lukt dat? Jan Klaver: Egenljk s elke moderne econome een kennseconome. Het draat altjd om kenns. De vraag s of we de concurrente voor kunnen bljven. Alle polteke partjen vnden dat er meer geïnvesteerd moet worden n het onderwjs. Dat s heel postef. Daarnaast vnden wj als VNO- NCW dat er meer rumte moet komen voor ondernemerschap, want ondernemers zullen voor onze econome de neuwe actvteten moeten verznnen de n plaats moeten komen van het werk dat verplaatst wordt. En er moet hoognodg ets gedaan worden aan het versoepelen van het ontslagrecht. Ondernemers moeten sneller kunnen nspelen op veranderngen. Van Hees van FNV Bondgenoten pareert drect: Ik denk dat k het FNV-standpunt herover als bekend mag veronderstellen? Een paar keer n het gesprek komt de noodzaak om te poneren naar voren. De roep om het hstorsche goedontwkkelde ondernemerschap dat we nu ontberen. Men vat het samen onder de term VOC-mentaltet. Dat staat voor: neuwe Na het debacle van het nnovateplatform s het onderwerp n de marge terecht gekomen. Jaap Bloem, analst bj Soget. 17

5 offshorng wegen durven nslaan, goed organseren, kansen grjpen. Bloem stelt voor de term VOC voortaan te laten staan voor: Vrtual & Open Communty. Met de neuwe ladng van de letters VOC zou de ondernemngsgeest een duw n de rug moeten krjgen. We hebben n Nederland nauweljks een ondernemerstradte. Ik ze vooral een angst om te falen, zegt Chrs Verhoef. Toch verandert er wel wat. Net langer gaat de jeugd automatsch voor een velg traneeshp bj een bank. Er komt een meer posteve benaderng van het ondernemerschap, zegt Gerard van Hees. Kaptaal Een knelpunt n het genereren van neuwe producten en densten n de ICT s het krjgen van kaptaal. Waar bedrjven n de botechnologe heel gemakkeljk aan nvesteerders kunnen komen, kjken fnancers sceptsch tegen ICT-starters aan. Hoe komt dat? Jan Klaver van VNO-NCW: Ik denk dat je ook net moet overdrjven. Er s kaptaal genoeg voor goede deeën. Maar net elk dee van een paar ICT ers op een zolderkamer s natuurljk altjd ook rjp genoeg om je geld n te stoppen. De kaptaalmarkt s ook een zeef voor levensvatbare deeën. Maar dat wordt net altjd geaccepteerd.»er s een groot gebrek aan ICT-kenns bj banken en andere kaptaalverstrekkers.«hans van Nek s het daar net mee eens: Er s een absoluut gebrek aan technologsche kenns bj banken en andere kaptaalverstrekkers. Ze hebben totaal geen benul waar het om gaat. Het zjn grjze heren n grjze pakken de een heleboel nnovate tegenhouden omdat ze het smpelweg net snappen. Veel van de starters waar wj voor werken, hebben het heel erg moeljk om aan kaptaal te komen. Volgens hem moet de fnancële sector technsche kenns moblseren om IT-busnessplannen sereus en gedegen te kunnen beoordelen. In de wetenschappeljke wereld geldt dat ook. Waar een hoogleraar n de geneeskunde voor zjn onderzoek vrj gemakkeljk fnancerng kan krjgen, s het n de nformatca vaak uterst lastg om zelfs maar de fnancerng van één ao rond te krjgen. Verhoef: Geneeskunde en botechnologe zjn tastbaar. Het s aabaar onderzoek. Voor softwareonderzoek geldt hetzelfde als voor deeën van ICT-starters: het s moeljk om daar geld voor te krjgen. In Inda heerst nog echt een jzeren arbedsethos. Daar slapen ze als het moet op een matje naast het bureau. Marleen van der Aa, IT-audtor bj KPMG. 18

6 Onderwjs Slut het onderwjs voldoende aan op de behoefte om als kennseconome voorop te bljven lopen? Chrs Verhoef van de Vrje Unverstet. Er studeren bj alle Nederlandse unversteten 300 nformatcastudenten per jaar af. Daarnaast zjn er 30 promovend. Dat s volstrekt ontoerekend voor de vraag n de markt. Gerard van Hees van FNV: Dat klopt ook n bredere zn. We kennen geen bètacultuur. Er zjn maar weng boegbeelden waardoor knderen op de mddelbare school denken: dat wl k ook. Daar zjn we de boot mee ngegaan. Hans van Nek van Lzatec vndt ook dat het onderwjs onvoldoende gekwalfceerde IT ers aflevert, maar: Dat s net het enge probleem. Naast de bèta s heb je ook meer communcatef ngestelde mensen nodg. En ondernemers. Mensen de rsco durven nemen. Van de honderd softwareproducten de k gemaakt heb, waren er maar een paar een succes. Van Nek s oprchter van Grote Beer software. De paar successen maken je totale wnst. De rest levert nets op. Dat moet je aankunnen. Heel belangrjk voor de ontwkkelng van ondernemerschap zjn voorbeelden. Je ouders, famle, vrenden. Ondernemerschap leer je net op de unverstet. Jaap Bloem en Chrs Verhoef wjzen op het effect dat het researchcentrum van Phlps heeft op de Nederlandse en de Belgsche econome. Met 8000 researchers s het een van de grootste hgh-tech campussen van de wereld, met een utstralng de verder gaat dan Nederland en Belgë. Bloem: Klesterlee heeft eens gezegd: we hebben een tweede Phlps nodg. Daar heeft hj geljk n. Slot Utendeljk draat de dscusse om schaarste. Schaarste aan bètakenns. Schaarste aan ondernemersgeest. En, voor de ICT-sector, schaarste aan kaptaal. Om offshorng werkeljk als nnovateprkkel te kunnen gebruken en op een slmme maner vanut een strakke rege her, kwaltatef hoge software elders te laten ontwkkelen, s het nodg dat de schaarste wordt opgelost. Met dank aan redacte Automatserng Gds en VINT van Soget. Marleen van der Aa heeft op persoonljke ttel deelgenomen aan het rondetafel gesprek. Lnks: nformate-offshorng.blogspot.com/ Omdat het op kantoor droog, schoon en warm s. Gerard van Hees, FNV Bondgenoten. 19

7 offshorng Butenlandse R&D als nnovatestratege Haal buten naar bnnen! door Jaap Bloem Onze tjd staat n het teken van een toenemende wereldwjde herverdelng. Promnent aanwezg n dat verband s de offshore-outsourcng van producte, denstverlenng, IT en R&D. Om te kjken hoe n het kader van de gewenste kennseconome met name met dat laatste wordt omgegaan, sprak k op het mnstere van Economsche Zaken met Hugo Erken, beledsmedewerker bj de Drecte Stratege, Onderzoek en Internatonale Zaken van het Drectoraat- Generaal voor Ondernemen en Innovate en Stephan Raes, plaatsvervangend drecteur. Voor de Nederlandse econome s R&D een belangrjk aandachtsgebed. Want elke extra R&D-euro levert ons ten mnste vjf extra euro s voor de samenlevng op, en soms zelfs meer dan ten. Maar tradtoneel heeft Nederland weng harde R&D, omdat we ons meer bezghouden met zaken als geld, transport en logstek. In fete s er her een neuw Phlps nodg, zoals Gerard Klesterlee begn dt jaar n de Volkskrant aangaf. Maar, waar halen we dat zo gauw vandaan? We hadden sterke voorbeelden van (door)ontwkkelng van werkgelegenhed n R&D-actvteten, bjvoorbeeld het chemeconcern DSM, dat ontstond na de slutng van de Dutch State Mnes. Tegenwoordg zen we ook weer utbredngsnvesterngen n R&D bj onder meer Dow n Terneuzen, bj ASML n Veldhoven en bj Phlps n Endhoven. Maar hoewel het belang van R&D voor de Nederlandse econome net terugloopt, bljven we qua R&D-nvesterngen behoorljk achter bj het OESO-gemddelde. De ambte s om de Nederlandse R&D te verhogen tot dre procent van het Bruto Bnnenlands Product (BBP), waarvan tweederde gefnancerd door het bedrjfsleven. Berekenngen suggereren dat dt Nederland op lange termjn potenteel 26 mljard euro extra toegevoegde waarde zou kunnen opleveren. End augustus stuurde staatssecretars Karen van Gennp het beledsstuk In acte voor acquste: hoe Nederland profteert van butenlandse nvesterngen naar de Tweede Kamer. Wj moeten de kwaltet van de acquste verhogen en het acqustenetwerk beter benutten. Want bjvoorbeeld ook de Mdden-Europese landen hebben nmddels een aantrekkeljk nvesterngsklmaat. Aantrekkeljk s echter net meer goed genoeg. Daarom moet Nederland zch met name rchten op de sectoren waar goede kansen lggen. Dat zjn er negen: createve ndustre, duurzame energe, farmace, nanotech, embedded systemen, polymeren, agr-food, logstek en fnancële nstellngen. Hoewel n dt verband de nodge zaken nog ophelderng behoeven zo ervaart het bedrjfsleven een tekort aan bèta s, maar s er volgens het CPB geen tekort vnden Erken en Raes dat we voorzchtg optmstsch mogen zjn over het R&D-nvesterngsklmaat n Nederland. Toch zal Nederland als klene, open econome extra nzet moeten tonen om aantrekkeljk te bljven voor het butenland. Aan de mndset zal het n elk geval net lggen. De OESO-conferente over globalserng en open nnovate, de op 6 december plaatsvond n het Schevenngse Kurhaus, onderstreept dat. 20