Rapport Modelleren van methodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking resultaten op nationaal niveau

Transcriptie

1 Rappor Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking resulaen op naionaal niveau w Jan van den Brakel en Sabine Krieg

2 Samenvaing: De maandelijkse schaingen over de beroepsbevolking zijn gebaseerd op de Enquêe Beroepsbevolking. Deze enquêe is gebaseerd op een roerend paneldesign. Hierbij worden de responderende huishoudens vijf keer me ussenpozen van drie maanden ondervraagd over hun arbeidsposiie. Sinds juni 00 word een srucureel ijdreeksmodel gebruik om maandcijfers over de beroepsbevolking e schaen. De waarneemsraegie van de EBB is sindsdien wee keer gewijzigd, zowel in 00 als ook in 0. Om he effec van deze wijzigingen op de uikomsen in kaar e brengen, zijn de nieuwe en de oude opze zes maanden lang parallel aan elkaar uigevoerd. Een dergelijk parallelrajec heef voor de eerse peiling in 00 en voor de eerse en weede peiling in 0 plaasgevonden. De wijzigingen leiden o hogere direce schaingen voor de werkloosheid. De schaing voor de oale werkloze beroepsbevolking neem en gevolge van de veranderingen in de waarneming oe me circa personen. Deze sysemaische effecen maken he noodzakelijk om he ijdreeksmodel aan e passen. Di gebeur door he opnemen van inervenievariabelen waarbij evens gebruik word gemaak van de informaie ui beide parallelrajecen. In di documen word de schaingsmehodiek voor de maandcijfers over de beroepsbevolking volgens de inernaionale (ILO) definiie beschreven en hoe deze is aangepas om me de wijzigingen en gevolge van de veranderingen in de waarneming rekening e houden. Trefwoorden: Heronwerp Persoonsenquêes, beroepsbevolking, srucurele ijdreeksmodellen, Kalman-filer, inervenieanalyse CBS Heerlen CBS-weg 64 EX Heerlen Posbus CZ Heerlen projecnummer PPM 0 okober 04 kennisgeving De in di rappor weergegeven opvaingen zijn die van de aueur(s) en komen nie noodzakelijk overeen me he beleid van he Cenraal Bureau voor de Saisiek.

3 . Inleiding De Enquêe Beroepsbevolking (EBB) is gebaseerd op een roerend panelonwerp. Iedere maand word een gesraificeerde weerapsseekproef van huishoudens geseleceerd. Deze worden vijf keer benaderd, seeds me ussenpozen van drie maanden. Vanaf juni 00 worden maandcijfers over de beroepsbevolking me een mulivariaa srucureel ijdreeksmodel gescha (Van den Brakel en Krieg, 009, 00). Deze schaingen worden gemaak voor heel Nederland en voor zes deelpopulaies (mannen en vrouwen uigesplis naar drie leefijdscaegorieën). De waarneemsraegie van de EBB is gewijzigd, de eerse keer in 00 en de weede keer in 0. De belangrijkse wijziging houd in da nu meer gebruik gemaak word van elefonische waarneming en inernewaarneming en minder van de (duurdere) face-o-face waarneming. Deze wijzigingen zijn ingevoerd in he kader van he projec Heronwerp Persoonsenquêes (HPE). Ten gevolge van deze veranderingen was he ook noodzakelijk om de vragenlijs aan e passen. De veranderingen in de onderzoeksopze hebben een sysemaisch effec op de uikomsen o gevolg. Di verschijnsel word korweg aangeduid me de erm mehodebreuk. De waarneemsraegie voor 00 word in di rappor he oude design genoemd. De sraegie ussen juli 00 en 0 word he ussendesign genoemd. De waarneemsraegie die in 0 is ingevoerd, word in di rappor he nieuwe design genoemd. Om de effecen van de wijzigingen in de waarneemsraegie e kwanificeren is in he eerse en weede kwaraal van 00 de eerse peiling van de EBB onder he ussendesign en he oude design parallel aan elkaar uigevoerd. De weede peiling is alleen in he weede kwaraal van 00 onder he ussendesign en he oude design parallel aan elkaar uigevoerd. In 0 heef weer een dergelijk parallelrajec plaasgevonden. In he weede en derde kwaraal van 0 is de eerse peiling van de EBB onder he ussendesign en he nieuwe design parallel aan elkaar uigevoerd. In he derde en vierde kwaraal is ook de weede peiling onder he ussendesign en onder he nieuwe design parallel aan elkaar uigevoerd. De derde peiling is alleen in he vierde kwaraal zowel onder he ussendesign als ook onder he nieuwe design parallel aan elkaar uigevoerd. De vierde en vijfde peiling zijn respecievelijk in januari en april 03 overgegaan op he nieuwe design. Deze overgangen zijn zonder parallelrajec uigevoerd. De wijzigingen in de waarneemsraegie hebben sysemaische effecen op de uikomsen. Om modelmisspecificaie e voorkomen moe he ijdreeksmodel worden aangepas bij de invoering van zowel he ussendesign in 00 en he nieuwe design in 0. Deze aanpassingen worden in di rappor beschreven. Vanaf januari 05 saan de cijfers over de beroepsbevolking gebaseerd op de inernaionale definiie van Eurosa (ILO definiie) cenraal in de maandelijkse publicaies. De cijfers in di rappor zijn gebaseerd op deze definiie. He rappor is als volg opgebouwd. In paragraaf worden de veranderingen in de waarneemsraegie van de EBB kor samengeva. Daarnaas word he parallelrajec beschreven, da uigevoerd word om de effecen van deze veranderingen e kwanificeren. In paragraaf 3 word beschreven hoe he ijdreeksmodel aangepas word om voor de breuk e corrigeren. De resulaen van he parallelrajec komen in paragraaf 4 aan de orde. Daarna volgen in paragraaf 5 de resulaen van de breukcorrecie. He rappor word afgerond me een conclusie in paragraaf 6. Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 3

4 . Veranderingen in de waarneemsraegie van de EBB De EBB is sinds 00 gebaseerd op een roerend panelonwerp. Huishoudens worden in oaal vijf keer benaderd. Voor he HPE van 00 werden de huishoudens in de seekproef de eerse keer door een inerviewer huis benaderd, die de elekronische vragenlijs via een persoonlijk vraaggesprek afneem. Deze manier van daa verzamelen word aangeduid me Compuer Assised Personal Inerviewing (CAPI). Vervolgens werden de huishoudens nog vier keer elefonisch herbenaderd, seeds me ussenpozen van een kwaraal, om een verkore versie van de vragenlijs af e nemen. Deze manier van daa verzamelen word aangeduid me Compuer Assised Telephone Inerviewing (CATI). De waarneemsraegie is recenelijk wee keer aangepas. In 00 is de waarneming van de eerse peiling overgegaan van CAPI naar een mixed-mode sraegie van CAPI en CATI. De seekproefadressen me bekend elefoonnummer worden elefonisch benaderd, de overige adressen aan huis. De waarnemingsmode voor de vervolgpeilingen blijf onveranderd CATI. In 0 is overgegaan naar een sequenieel mixed-mode design voor de eerse peiling. Hierbij worden de adressen zo veel mogelijk via inerne waargenomen. Di word aangeduid me Compuer Assised Web Inerviewing (CAWI). Een deel van de adressen die nie via inerne responderen, worden één of wee maanden laer via een andere mode benaderd. Als een elefoonnummer bekend is, gebeur da één maand laer via CATI. Als geen elefoonnummer bekend is, gebeur di wee maanden laer via CAPI. Deze verraging heef e maken me de planning van he veldwerk. De eerse peiling onder de nieuwe opze voor een zekere maand besaa ui: - de CAWI respons van de seekproef die gerokken is voor maand, - de CATI respons van de herbenadering van de seekproef die voor de eerse peiling gerokken is voor maand -, - de CAPI respons van de herbenadering van de seekproef die voor de eerse peiling gerokken is voor maand -. Bij een sequenieel mixed-mode design zou normalier iedere adres da nie via inerne respondeer vervolgens via een andere mode benaderd worden. Bij de EBB is ervoor gekozen deze herbenadering maar bij een deel van de adressen e doen. Hierdoor is he werkaanbod voor de inerviewers van de afdeling daaverzameling sabieler. Bovendien word hierdoor een relaief groo deel van de huishoudens via de goedkoopse mode (inerne) waargenomen. In 0 is de neo-seekproefgrooe voor de eerse peiling verhoogd. Di is gedaan om voor de groere paneluival onder he nieuwe design e compenseren: huishoudens die in de eerse peiling via inerne gerespondeerd hebben, zijn vaak nie bereid om aan de vervolgpeilingen deel e nemen. He is de bedoeling da de oale neo-seekproefgrooe per maand over alle peilingen samen ongeveer consan blijf. De waarnemingsmode voor de vervolgpeilingen blijf onveranderd CATI. Ten sloe is zowel in 00 als ook in 0 de vragenlijs aangepas om deze geschik e maken voor CATI-waarneming en uieindelijk ook inerne-waarneming. Om de vragenlijs voor de eerse peiling geschik e maken voor CATI-waarneming zijn in 00 een aanal vragenblokken Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 4

5 ui de eerse peiling doorgeschoven naar de weede en derde peiling. Tegelijk zijn ook andere aanpassingen in de vragenlijs gewees, de belangrijkse aanpassing is de inroducie van de basisvragenlijs in 00. Deze veranderingen hebben o gevolg da mehodebreuken opreden in de eerse peiling maar ook in de vervolgpeilingen. De mehodebreuken in 00 zijn al eerder in Van den Brakel en Krieg (0) beschreven. Di rappor geef een overzich over beide breuken en beschrijf daarnaas ook de oale breuk ussen he oude en he nieuwe design. Omda he CBS vanaf januari 05 de cijfers over de beroepsbevolking baseer op de inernaionale definiie (ILO) zijn de cijfers in di rappor gebaseerd op deze definiie. Zoals vermeld in de inleiding is de eerse peiling gedurende 6 maanden in 00 onder he oude design en onder he ussendesign parallel aan elkaar uigevoerd. In 0 was er een parallelrajec van vergelijkbare omvang voor he ussendesign en he nieuwe design voor zowel de eerse als ook de weede peiling. He parallelrajec in 00 liep van januari o en me juni. To en me juni zijn de maandpublicaies gebaseerd op de oude waarneming. Vanaf juli 00 is gebruik gemaak van de cijfers die gebaseerd zijn op he ussendesign waarbij in de inpu voor he ijdreeksmodel voor de eerse peiling de cijfers onder he oude design vanaf januari 00 zijn vervangen door de cijfers onder he ussendesign. De weede, derde, vierde en vijfde peiling zijn overgegaan in respecievelijk april 00, juli 00, okober 00 en januari 0. He parallelrajec voor de overgang van he ussendesign naar he nieuwe design liep in he weede en derde kwaraal van 0 voor de eerse peiling. He doorlopen van he sequeniële mixed-mode design voor één maandseekproef duur in oaal drie maanden. Daarom is he parallelrajec in februari 0 gesar, zoda vanaf april 0 de waarneming voor de eerse peiling is gebaseerd op de volledige mix van inerne, CAPI en CATI. De weede peiling word vanaf juli onder he nieuwe design waargenomen, de derde peiling vanaf okober. De waarneming voor he ussendesign voor de eerse peiling liep o en me sepember, voor de weede en derde peiling o en me december. Voor de publicaies van de maandcijfers werd o en me sepember volledig gebruik gemaak van de reeksen gebaseerd op he ussendesign, vanaf okober worden de schaingen zoveel mogelijk gebaseerd op he nieuwe design. Vanaf da momen zijn de cijfers in de ijdreeks van de eerse peiling vanaf april 0 gebaseerd op he nieuwe design. De reeksen in de weede, derde, vierde en vijfde peiling gaan respecievelijk in juli 0, okober 0, januari 03 en april 03 over op he nieuwe design. He verloop van beide parallelrajec is schemaisch weergegeven in figuur. Via he eerse parallelrajec kan een berouwbare direce schaing voor de mehodebreuken voor de eerse peiling worden verkregen. Via he weede parallelrajec kan een berouwbare direce schaing voor de mehodebreuken voor zowel de eerse als ook de weede peiling worden verkregen. Voor de weede peiling (in 00) en voor de derde peiling (in 0) hebben parallelrajecen van drie maanden plaasgevonden. Di is nie voldoende om berouwbare direce schaingen voor de mehodebreuk e berekenen. Deze daa zijn wel gebruik voor de kwaraal- en jaarcijfers. Voor de overige peilingen kunnen geen direce schaingen voor de breuken berekend worden via he parallelrajec. De zogenaamde basisvragenlijs is een se van vragen die in alle persoons- en huishoudensenquêes van he CBS geseld word. Hierdoor worden de analysemogelijkheden vergroo. Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 5

6 Voor een gedeailleerdere beschrijving van de veranderingen die in de onderzoeksopze van de EBB zijn doorgevoerd en de opze van he parallelrajec om mehodebreuken e kwanificeren word verwezen naar Van den Brakel en Van Berkel (0). Uigangspun bij he HPE is om de maandcijfers die in 00 o en me 0 gepubliceerd worden, e corrigeren voor de waargenomen mehodebreuken. Daardoor blijven de cijfers in deze periode op he niveau van de oude waarneemsraegie. Er is uieindelijk voor gekozen om de overgang naar he niveau van he nieuwe design samen e laen vallen me de overgang naar de inernaionale definiies. Vanaf januari 05 zijn de maandcijfers over de beroepsbevolking gebaseerd op de inernaionale definiie op he niveau van he nieuwe design. To en me eind 04 zijn de cijfers gecorrigeerd naar he niveau van he oude design. Figuur : Waarneming EBB naar opze en periode Periode Opze A A A3 A4 A5 B B B3 B4 B5 C C C3 C4 C5 # p He cijfer acher de leer van de opze geef he peilingnummer weer. In de laase rij saa he aanal peilingen da in he bereffende kwaraal word waargenomen. Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 6

7 3. Aanpassingen in he srucurele ijdreeksmodel De schaingsmehodiek bij de EBB is groendeels gebaseerd op de gegeneraliseerde regressie (GREG) schaer (Särndal e.a., 99). De seekproefomvang van de EBB is echer e klein om me deze schaingsmehodiek op maandbasis voldoende nauwkeurige schaingen e maken. Om voldoende nauwkeurige schaingen over de beroepsbevolking op maandbasis e maken is een srucureel ijdreeksmodel onwikkeld, da in deze paragraaf beschreven word. He model leen informaie ui he verleden en verbeer zo de precisie van de GREG-schaingen, he houd rekening me de auocorrelaie ussen de peilingen die onsaa door he roerend panel onwerp, corrigeer voor sysemaische verschillen ussen de peilingen en houd rekening me de breuken in 00 en in 0 en gevolge van he heronwerp. He hier beschreven model is een uibreiding van he in Van den Brakel en Krieg (00) onwikkelde model, da geen rekening houd me de breuken. In Van den Brakel en Krieg (0) is een versie van he model beschreven die alleen voor de mehodebreuk in 00 corrigeer. Voor de mehodiek van mehodebreukschaing en correcie via een srucureel ijdreeksmodel zie Van den Brakel en Roels (00). j Laa Yˆ de GREG-schaing zijn voor maand voor de onbekende populaieparameer, gebaseerd op de seekproef waargenomen in peiling j. Iedere maand worden in vijf peilingen T daa verzameld zoda in elke maand een vecor ˆ Y ˆ Yˆ Yˆ 3 ( Yˆ 4 Yˆ 5 Y ) van vijf GREGschaingen word waargenomen. De ijdreeks Ŷ,,, T, voor de verschillende doelvariabelen word als volg gemodelleerd: Yˆ λ Δ b Δ b e, () 5,,,, me een vijf-dimensionale vecor me ieder elemen gelijk aan één, T λ ( een vecor me ijdsafhankelijke componenen voor de ) 3 panelverekening, Δ Diag ( ) een diagonaalmarix me dummy,,,,,, variabelen die aangeven op welk momen de vijf peilingen overgaan van he oude design naar he ussendesign,,, T 4 5 b (b b b b b ) een vecor me regressiecoëfficiënen die de 3 4 5,,,,,, mehodebreuken van deze overgang beschrijven, en Δ ( ) een diagonaalmarix me dummy variabelen die aangeven op welk momen de vijf peilingen overgaan van he ussendesign naar he nieuwe design en b,, (b b b b b ) vecor me regressiecoëfficiënen die de bijbehorende mehodebreuken beschrijven. Ten sloe is T e (e e e e e ) een erm voor de seekproeffouen voor de GREG-schaingen. Model () is een uibreiding van Pfeffermann (99) en word sinds juni 00 gebruik om iedere maand schaingen e maken voor de werkloze, werkzame en oale beroepsbevolking. Deze schaingen worden gemaak op naionaal niveau en voor een uisplising naar leefijd en geslach in zes caegorieën. De populaieparameer in () word gemodelleerd als de som van een rend, een seizoenseffec en een ruiserm: L S. () Hier is L de sochasische rend die me he zogenaamde smooh rend model gemodelleerd word als: T de Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 7

8 L R L R E ( ) 0, He seizoenseffec me 6 R S l, l,, (3) Cov (, ) ' 0 als als ' '. S word me een rigonomerisch model gemodelleerd als: S, (4) S l, S l, cos( h l ) S * l, sin( h l ) l, S * l, S * l, cos( h l ) S l, sin( h l ) * l,, l,..., 6, h l E ( l, 6 l, ) l,..., 6, E ( * l, ) 0, (5) Cov ( Cov ( l, l,,, l ', ' * l, ) Cov ( * l,, * l ', ' ) 0 ) 0 voor alle l en. als als l l ' en ', l l ' of ' Tensloe is een soringserm voor de nie verklaarbare variaie in de populaieparameer. Deze word gemodelleerd als wie ruis: als ' E ( ) 0, Cov (, ) ' (6) 0 als '. Roerende panel onwerpen hebben las van panelverekening. Hiermee word bedoeld da er sysemaische verschillen zien ussen de uikomsen van de opeenvolgende peilingen. Di fenomeen saa in de lierauur bekend als roaion group bias (Bailair, 975). Panelverekening word veroorzaak door verschil in meefouen ussen de peilingen en gevolge van verschillen in vragenlijs en daaverzamelingsmehoden en paneluival. Zie Van den Brakel en Krieg (009, 00) voor meer informaie over panelverekening bij de EBB. De panelverekening word in () me λ gemodelleerd. Om he model e idenificeren, word veronderseld da de eerse peiling nie verekend is. Di beeken da de eerse componen van λ gelijk is aan nul (zie Van den Brakel en Krieg (009) voor een moivaie). De andere componenen beschrijven de sysemaische verekening en opziche van de eerse peiling en worden gemodelleerd als random walks. Di lever de volgende uidrukkingen voor de elemenen van λ : j j,, j =, 3, 4, 5, (7) 0, j, E (, j, ) 0, Cov (, j,,, j ', ' ) 0 als als ' ' en of j j j' j'. De breuken worden in () me de inervenieermen diagonaalmarices waarbij de diagonaalelemenen j m, Δ en,, Δ gemodelleerd. Di zijn, j=,, 3, 4, 5, dummyvariabelen zijn die aangeven wanneer peiling j overgaa van he oude naar he ussendesign (de breuk in 00, Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 8

9 m=) en van he ussendesign naar he nieuwe design (de breuk in 0, m=). Da wil zeggen,, heef de waarde nul zolang de eerse peiling onder he oude design word waargenomen en gelijk word aan één vanaf januari 00, he momen da de waarneming overgaa op he ussendesign. Drie maanden laer gaa de weede peiling over op he ussendesign zoda in april 00 verander van nul naar één. Op overeenkomsige wijze wisselen, en van nul naar één in respecievelijk juli 00, okober 00 en januari 0. De ermen,, 3,, en voor de breuk in 0 wisselen van waarde in april 0, juli 0,, 4, 5, okober 0, januari 03 en april 03. De regressiecoëfficiënen die horen bij de dummyvariabelen, da wil zeggen b en b,, beschrijven he sysemaische effec op de uikomsen in de ijdreeksen van de verschillende peilingen en kunnen worden geïnerpreeerd als de omvang van de breuken. De omvang van de breuk in 00 voor de eerse peiling en de omvang van de breuken in de eerse en weede peiling in 0 worden gescha op basis van he parallelrajec. Naar aanleiding van de resulaen van he parallelrajec in 00 is de regressiecoëfficiën voor de eerse peiling, b, ijdsafhankelijk gekozen. Gedurende he parallelrajec is de regressiecoëfficiën gelijk aan he verschil ussen he oude design en he ussendesign in iedere afzonderlijke maand. Na afloop van he parallelrajec is de regressiecoëfficiën gelijk aan he gemiddelde verschil over de zes maanden: b, Yˆ 6, ussen ~ 5 ~ ( Yˆ Yˆ, ussen, oud Yˆ, oud ) ~ als 5 j m, ~ als [ ~,..., 5] waarbij ~ overeenkom me de maand waarin he parallelrajec gesar is (januari 00 voor de eerse peiling van he eerse parallelrajec). Zie Van den Brakel en Krieg (0) voor een moivaie voor deze keuze. Dezelfde keuze is ook voor de regressiecoëfficiënen van de eerse en weede peiling in he weede parallelrajec in 0 gemaak: ˆ j, nieuw ˆ j, ussen ~ Y Y if [ ~,..., 5] j ~ 5 b, ˆ, ˆ, ~, j =,. j nieuw j ussen ( Y Y ) if 5 6 ~ Voor de overige regressiecoëfficiënen j b j=, 3, 4, 5 en 3, 4,, 5,, j b j=3, 4, 5, is geen of onvoldoende informaie ui he parallelrajec beschikbaar om een schaing voor de omvang van de breuk e maken. Deze worden daarom gescha op basis van he ijdreeksmodel en worden om deze reden ijdsonafhankelijk veronderseld. He ijdreeksmodel voor de seekproeffouen e in () houd rekening me veranderingen in de varianie van de seekproeffou, waarbij deze veranderingen in varianie veroorzaak worden door veranderingen in de seekproefomvang en in he seekproefonwerp. Verder word rekening gehouden me de auocorrelaie in de seekproeffouen en gevolge van he roerende panelonwerp. De varianies van de seekproeffouen worden als prior informaie aan he ijdreeksmodel meegegeven via he volgende meefoumodel (Binder en Dick, 990): j j j e k e ~, j =,,3,4,5, (8) j me k de sandaardfou van de GREG-schaingen van de j-de peiling in periode. De seekproeffou in de eerse peiling is nie gecorreleerd me seekproeffouen waargenomen in Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 9

10 he verleden. Hierui volg da de erm voor de eerse peiling e word gemodelleerd als wie ruis me ~ E ( e ) 0 en ~ Var ( e ). Merk op da Var ( e ) ( ) e k. Indien de e modelschaing voor gelijk is aan één, is Var e ) gelijk aan de varianie van de GREGschaingen. e De auocorrelaie voor de overige peilingen kan worden beschreven me he volgende AR()- model (Van den Brakel en Krieg, 009): ~ j ~ j j e e j 3 j j j als ', j =,3,4,5, (9) ej E ( ) 0, Cov (, ) ' 0 als '. Omda voor e ~ een AR()-proces word aangenomen, geld da ~ j Var ( ) /( ). ej Indien de schaing voor gelijk is aan ( ), dan geld voor de vervolgpeilingen da j e Var ( ) gelijk is aan de varianie van de GREG-schaingen. Omda in de programmauur word geschaald me een facor ( ), zeg, is Var ( ) gelijk aan de varianie van de GREG-schaingen, indien de modelschaingen voor ~ gelijk zijn aan één. De ej auocorrelaiecoëfficiën word gescha ui de GREG-schaingen per peiling per maand via de procedure van Pfeffermann e al. (998). Een AR()-proces voor de seekproeffouen houd rekening me de auocorrelaie die onsaa doorda de opeenvolgende peilingen voor een groo deel gebaseerd zijn op dezelfde ~ ej seekproefeenheden. Een groe posiieve waarde voor ( ~ j e e ej ej word gevonden als de seekproefoverlap groo is en de arbeidsposiie ussen de peilingen nie snel verander. Vergelijking (9) verondersel dezelfde auocorrelaiecoëfficiën voor alle peilingen. Daarnaas word de auocorrelaie consan in de ijd veronderseld, ook als he design verander. De eerse veronderselling word geschonden doorda de paneluival ussen de eerse en de weede peiling groer is dan ussen de overige vervolgpeilingen. Hierdoor is de seekproefoverlap ussen eerse en weede peiling kleiner dan bijvoorbeeld ussen de weede en derde peiling. Me de inroducie van he nieuwe design lijk de paneluival ussen de eerse en de weede peiling groer e worden. Di beeken da ook de weede veronderselling (auocorrelaie consan in de ijd) geschonden word. De seekproefoverlap ussen de vervolgpeilingen blijk nauwelijks e veranderen onder he nieuwe design. Vanwege deze veranderingen zou he model aangepas kunnen worden. Hiervoor zou een mehode onwikkeld moeen worden die verschillende auocorrelaiecoëfficiënen voor de verschillende peilingen scha en ook verschillende auocorrelaiecoëfficiënen voor de periodes voor en na de breuk van 0. Omda de auocorrelaiecoëfficiënen in de prakijk een vrij kleine invloed hebben op de modelschaingen, is he nie urgen om he model op di onderdeel aan e passen. Om he ijdreeksmodel e schaen word he als oesands-ruime model geschreven. Dan kunnen me behulp van he Kalman-filer opimale schaingen voor de modelvariabelen berekend worden. De zogenaamde gefilerde schaingen zijn de schaingen voor een bepaalde periode die gebaseerd zijn op de ijdreeks o en me periode. Deze schaingen kunnen verbeerd worden door gebruik e maken van de informaie die na periode beschikbaar kom. De schaingen die gebaseerd zijn op de volledige reeks worden de gesmoohe schaingen genoemd. In di paper word me gefilerde schaingen gewerk omda di de schaingen zijn Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 0

11 gebaseerd op de informaie die in he producieproces beschikbaar is om maandcijfers over de beroepsbevolking e publiceren. Via he Kalman-filer worden ook sandaardfouen voor de modelschaingen berekend. Voor deails over oesands-ruimemodellen en he Kalman-filer zie Harvey (989) of Durbin en Koopman (00). De schaingen worden berekend me he sofwarepakke Ox in combinaie me Ssfpack 3.0, zie Doornik (007) en Koopman e.a. (999, 008). Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking

12 4. Resulaen parallelrajec 4. Respons ijdens parallelrajecen in 00 en 0, eerse peiling In de periode januari 00 o en me juni 00 is de eerse peiling van de EBB zowel volgens he oude als ook volgens he ussendesign waargenomen. Huishoudens waarvoor geen elefoonnummer bekend is, zijn onder beide designs via CAPI waargenomen; de overige huishoudens zijn volgens he oude design via CAPI en volgens he ussendesign via CATI waargenomen. Tabel 4. laa de respons en non-respons voor di parallelrajec zien. In oaal is he responspercenage onder he ussendesign lager dan onder he oude design. Vooral in de groep me bekend elefoonnummer gaa de respons omlaag. Di word vooral veroorzaak door een oename van he aanal kaderfouen (kaderfouen bij CATI hangen vaak samen me niecorrece elefoonnummers), en he aanal huishoudens waarmee geen conac gelegd kon worden. He aanal nie benaderde huishoudens word echer nihil. Zoals verwach verander in de groep zonder bekend elefoonnummer he responspercenage nauwelijks, daar is immers ook weinig in de waarneemsraegie veranderd. Tabel 4.: respons eerse peiling, oud design en ussendesign, parallelrajec 00 Oud design CAPI - elefoonnummer CAPI elefoonnummer oaal bekend onbekend Resulaa Aanal % Aanal huishoudens % Aanal % huishoudens huishoudens Uigezee seekproef ,0% ,0% ,0% Kaderfouen 769 3,7% 039 7,% 808 5,% Nie benaderd 68 3,0% 463 3,% 08 3,% Taalbarrière 390,9% 878 6,% 68 3,6% Weigering ,6% 3,5% 80,7% Geen conac 889 4,3% 455 0,% 344 6,6% Ander non-respons 9 4,4% 689 4,8% 60 4,6% Volledige respons 37 59,% ,% ,3% Tussendesign CATI - elefoonnummer bekend CAPI - elefoonnummer onbekend oaal Resulaa Aanal huishoudens % Aanal huishoudens % Aanal huishoudens Uigezee seekproef ,0% ,0% ,0% Kaderfouen 539 7,6% 98 7,4% 5 7,5% Nie benaderd 0,0% 48 3,% 49,3% Taalbarrière 37,6% 788 5,9% 05 3,3% Weigering 4545,5% 903,8% 7448,% Geen conac 33,0% 333 0,0% ,6% Ander non-respons 963 4,8% 64 4,8% 604 4,8% Volledige respons ,6% ,0% ,3% % De resulaen voor de eerse peiling ui he weede parallelrajec worden in abel 4. geoond. De respons onder he ussendesign is en opziche van de respons in he parallelrajec van 00 lich gesegen. In he weede deel van abel 4. word de respons onder he nieuwe design weeggegeven. In de eerse sap worden alle huishoudens via CAWI benaderd. Een klein deel van deze huishoudens (40 van in oaal 66750) kan vrij snel als non-respons afgehandeld worden. Hierbij gaa he om kaderfouen, huishoudens die weigeren mee e doen of nie kunnen responderen en om onvolledig ingevulde vragenlijsen. Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking

13 Tabel 4.: respons eerse peiling, ussendesign en nieuw design, parallelrajec 0 Tussendesign CATI - elefoonnummer bekend CAPI - elefoonnummer onbekend oaal Resulaa Aanal % Aanal % Aanal % huishoudens huishoudens huishoudens Uigezee ,0% ,0% ,0% seekproef Kaderfouen 78 0,% 0 6,% 89 8,0% Nie benaderd 0,0% 5,8% 5,5% Taalbarrière 47,4% 04 5,7% 89 3,7% Weigering 848 6,6% 3876,3% 674 9,% Geen conac 868 0,9% 760 9,7% 368 0,3% Ander non-respons 855 5,0% 859 4,7% 74 4,9% Volledige respons ,9% ,6% 859 5,7% Nieuw design Uize CAWI Non-respons 40 CAWI Respons 6686 CAWI Nie 07 herbenaderd CATI CAPI Toaal Aanal huishoudens Aanal huishoudens % van uize CATI % van uize CAPI Aanal huishoudens % van uize CATI/CAPI % van uize CAWI/ CATI/CAPI (*) Uize ,0% ,0% ,0% 7,4% CATI/CAPI Kaderfouen 46,4% 874 6,3% 335 9,% 6,5% Nie - 0,0% 404,9% 404,6%,% benaderd Taalbarrière 03,7% 979 7,% 8 4,6% 3,3% Weigering 300 5,6% ,0% 758 8,0% 0,0% Geen conac 564 3,% 368 9,9% 93,5% 8,% CAWI-nonrespons ,6% Ander nonrespons 83 7,0% 738 5,4% 56 6,% 4,4% Volledige respons ,% ,4% ,% 53,0% (*) ficieve percenages als er nie uigedund zou worden en de feielijk uigedunde huishoudens op dezelfde manier verdeeld zijn over de respons- en non-responscaegorieën als de feielijk uigezee huishoudens Een aanzienlijk deel respondeer via CAWI (6686 huishoudens). Van de overige huishoudens word slechs een deel herbenaderd via CATI of via CAPI. In he onderse deel van abel 4. worden de resulaen van de CATI- en CAPI-benadering geoond. In kolom 3, 5 en 7 worden de percenages berekend van respecievelijk CATI, CAPI en CATI/CAPI en opziche van de CAWInon-respons die voor herbenadering via CATI en CAPI is uigeze (respecievelijk CATI, CAPI en CATI + CAPI). He responspercenage is lager dan onder he oude design en he ussendesign, vooral he percenage weigeringen neem serk oe. Di lig in de lijn der verwachingen, he gaa immers om een speciale groep huishoudens die al via CAWI benaderd zijn maar nog nie gerespondeerd hebben. In deze responspercenages zijn de respondenen ui de CAWIbenadering nie meegenomen. He oale responspercenage is 40%. Ruim de helf van de 60% nie responderende huishoudens is alleen via inerne benaderd, he responspercenage is dus vooral zo laag omda nie alle huishoudens via CATI of CAPI herbenaderd worden. Een oaal Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 3

14 responspercenage da vergelijkbaar is me de responspercenages van he ussendesign en he oude design kan berekend worden als aangenomen word da de gerealiseerde respons op de seekproef die voor CATI/CAPI-herbenadering is uigeze represenaief is voor he deel da na CAWI benadering nie meer voor herbenadering uigeze is. Di is gedaan in de laase kolom van abel 4.. Op deze manier word een responspercenage van 53% gevonden. Di is bijna gelijk aan he responspercenage van he ussendesign in 0 gedurende he parallelrajec. Ook de verdeling van de non-respons over de belangrijkse caegorieën onder he nieuwe design lijk op de verdeling onder he ussendesign. 4. Respons in de vervolgpeilingen Ook voor de weede peiling heef een parallelrajec plaasgevonden en kan de respons onder he oude design en he ussendesign (in 00) en onder he ussendesign en he nieuwe design (in 0) me elkaar vergeleken worden. Huishoudens die in de eerse peiling responderen worden ijdens di inerview gevraagd of ze bereid zijn ook aan he panel deel e nemen. Een deel van de huishoudens weiger verdere deelname aan de EBB. De overige huishoudens worden voor de weede peiling benaderd, waarvan een deel nie respondeer. Tabel 4.3 laa zien hoeveel huishoudens in de eerse peiling responderen, hoeveel aangeven bereid e zijn aan de weede peiling deel e nemen en hoeveel uieindelijk responderen in de weede peiling. De percenages worden berekend me berekking o he aanal respondenen in de eerse peiling. De abel laa zien da de bereidheid om aan he panel deel e nemen en de respons voor de weede peiling onder he ussendesign en he oude design vergelijkbaar is. Ruim 80% van de respondenen van de eerse peiling neem ook deel aan de weede peiling. Tabel 4.3: respons weede peiling ijdens parallelrajec Oud design Tussendesign Tussendesign Nieuw design respons peiling (*) April juni 00 April juni 00 Juli december 0 Juli december 0 Aanal huishoudens % Aanal huishoudens % Aanal huishoudens % Aanal huishoudens CAWI 6686 CATI CAPI oaal bereid o panel CAWI 63 69,7% CATI ,8% 9 95,% ,% CAPI 86 93,4% 949 9,9% ,6% ,7% oaal 86 93,4% ,8% ,0% ,0% % respons peiling ,5% ,7% 536 8,4% 630 6,% (*)voor he oude design en he ussendesign ijdens he parallelrajec 00 is de respons van de eerse peiling exclusief huishoudens me alleen personen van 65 jaar of ouder, omda deze huishoudens nie doorsroomden naar he panel. Voor he ussendesign(na afloop van he parallelrajec) en he nieuwe design worden deze huishoudens wel voor he panel geworven. Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 4

15 De bereidheid o paneldeelname onder he nieuwe design is echer veel lager dan die onder de voorgaande designs. Vooral CAWI-respondenen zijn minder bereid hieroe. He resulaa is da he percenage van de respondenen van de eerse peiling die ook in de weede peiling responderen is gedaald naar 6%. Voor de overige peilingen heef er geen (of alleen een kor) parallelrajec plaas gevonden en is een vergelijking van de responspercenages zoals in abel 4.3 nie mogelijk. De responspercenages voor de derde, vierde en vijfde peiling zijn bij de overgang van he oude naar he ussendesign en ook naar he nieuwe design nie serk veranderd. Deze zijn alijd rond de 90% (in de vijfde peiling zelfs 94%), waarbij gerekend word en opziche van de respons van de voorgaande peiling. Meer informaie over de respons bij de EBB is e vinden in Leden askforce EBB (00), Daaverzameling monioren en analyse (00, 0, 03). 4.3 Vergelijking schaingen gebaseerd op oude design, ussendesign en nieuwe design in de eerse peiling De abellen 4.4 en 4.5 laen voor de eerse peiling de verschillen zien ussen de GREGschaingen gebaseerd op he ussendesign en he oude design en ussen de GREG-schaingen gebaseerd op he nieuwe design en he ussendesign voor Nederland. In de eerse zes rijen zijn de verschillen per maand berekend, daarna volg he gemiddelde van de waargenomen verschillen over de zes maanden. In de achse rij is de gemiddelde sandaardfou voor he verschil per maand berekend, en in de laase rij de sandaardfou voor he gemiddelde verschil over zes maanden. De verschillen ussen he ussendesign en he oude design zijn vooral voor de werkloze beroepsbevolking vrij groo. Voor Nederland is he verschil gemiddeld ruim 7% van de doelvariabele, waarbij is geperceneerd op he niveau van he oude design. Hierbij is de schaing gebaseerd op he ussendesign (mixed mode CATI en CAPI) groer dan die gebaseerd op he oude design (alleen CAPI). Voor de werkzame en oale beroepsbevolking zijn de absolue verschillen ussen he ussendesign en he oude design in dezelfde orde van grooe als voor de werkloze beroepsbevolking, relaief en opziche van de doelvariabele zijn de verschillen duidelijk kleiner. De verschillen ussen he nieuwe design en he ussendesign zijn voor de werkloze beroepsbevolking duidelijk kleiner dan die ussen he oude design en he ussendesign. Voor de werkzame en oale beroepsbevolking zijn de verschillen ussen he nieuwe design en he ussendesign in dezelfde orde van grooe als de verschillen ussen he ussendesign en he oude design. De schaingen voor de werkzame en oale beroepsbevolking op basis van he ussendesign, zijn lager en opziche van he oude design. De schaingen voor de werkzame en oale beroepsbevolking op basis van he nieuwe design zijn doorgaans hoger en opziche van he ussendesign. He gemiddelde verschil ussen he nieuwe design en he ussendesign over 6 maanden is voor geen enkele variabele significan (5%-significanieniveau); de sandaardfou is echer vrij groo, de verschillen kunnen dus alleen me vrij groe berouwbaarheidsmarges gescha worden. Zoals al in Van den Brakel en Krieg (0) is opgemerk, schommel he verschil door de maanden Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 5

16 heen serk. He kan hierbij gaan om gewone seekproefflucuaies, om een verschil in seizoensparoon ussen de designs, om onregelmaigheden in he veldwerk gedurende de uivoering van beide parallelrajecen in de verschillende maanden of een combinaie van deze oorzaken. Tabel 4.6 oon de schaingen voor de mehodebreuken ussen he nieuwe en he oude design, berekend als som van he verschil ussen he ussendesign en he oude design en he verschil ussen he nieuwe design en he ussendesign. Alleen voor de werkloze beroepsbevolking voor heel Nederland is een significane mehodebreuk gevonden. Tabel 4.4: Verschillen ussen de GREG-schaingen gebaseerd op he ussendesign en he oude design voor werkloze, werkzame en oale beroepsbevolking (ILO definiie), eerse peiling (x 000), ve: significan verschil Werkloze BV Werkzame BV Toale BV Verschil per maand Januari Februari Maar April Mei Juni Gemiddeld verschil Gemiddelde sandaardfou per maand Sandaardfou gemiddeld verschil Tabel 4.5: Verschillen ussen de GREG-schaingen gebaseerd op he nieuwe design en he ussendesign voor werkloze, werkzame en oale beroepsbevolking (ILO definiie), eerse peiling (x 000), ve: significan verschil Werkloze BV Werkzame BV Toale BV Verschil per maand Januari 3 4 Februari Maar April Mei Juni Gemiddeld verschil Gemiddelde sandaardfou per maand Sandaardfou gemiddeld verschil Tabel 4.6: Breukschaingen eerse peiling: verschil ussen nieuwe design en oude design, berekend op basis van parallelrajecen 00 en 0 (x 000), ve: significan verschil Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 6

17 Verschil Sandaardfou Werkloze beroepsbevolking 49 4 Werkzame beroepsbevolking Toale beroepsbevolking Vergelijking schaingen gebaseerd op ussendesign en nieuwe design, weede peiling Tabel 4.7 laa de verschillen zien ussen de GREG-schaingen gebaseerd op he ussendesign en he nieuwe design voor de weede peiling. De verschillen voor de werkloze beroepsbevolking in de weede peiling zijn vergelijkbaar me de waargenomen verschillen in de eerse peiling. Voor de werkzame beroepsbevolking is he verschil in de weede peiling negaief in plaas van posiief. De verschillen zijn echer nie significan. Voor de oale beroepsbevolking is he verschil in de weede peiling oegenomen, maar is nog seeds nie significan ongelijk aan nul. De waarnemingsmehodiek voor de weede peiling is nie gewijzigd. Mogelijke verklaringen voor waargenomen breuken in de weede peiling zijn aanpassingen in de vragenlijs en selecieeffecen vanui de eerse peiling die een rol blijven spelen in de vervolgpeilingen. De meese verschillen zijn echer nie significan. Tabel 4.7: Verschillen ussen de GREG-schaingen gebaseerd op he nieuwe design en he ussendesign voor werkloze, werkzame en oale beroepsbevolking (ILO definiie), weede peiling (x 000), ve: significan verschil Werkloze BV Werkzame BV Toale BV Verschil per maand Januari Februari Maar April 5-3 Mei Juni Gemiddeld verschil Gemiddelde sandaard fou per maand Sandaardfou gemiddeld verschil Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 7

18 5. Resulaen breukcorrecie Maandelijks worden vanui de EBB schaingen over de werkloze, werkzame en oale beroepsbevolking gepubliceerd voor heel Nederland en voor de 6 domeinen. Maandschaingen, die gecorrigeerd zijn voor de mehodebreuken, worden berekend als som van de rend en he seizoenseffec, L S. Deze schaing word ook wel he signaal genoemd. Als alernaief voor seizoensgecorrigeerde cijfers word de rend L gepubliceerd. Deze schaingen liggen op he niveau van de eerse peiling van he oude design. Schaingen op he niveau van de eerse peiling van he nieuwe design kunnen berekend worden als respecievelijk L de eerse peiling ijdsonafhankelijk. S b b en b en L b b. De schaingen voor de wee breuken in b zijn in di geval de gemiddelden over he parallelrajec en daarom In plaas van een addiive correcie, waarbij de breuken bij de rend of he signaal worden opgeeld, zou ook kunnen worden gekozen voor een zogenaamde muliplicaieve correcie. In da geval word de rend of signaal vermenigvuldigd me de verhouding ussen de GREG schaing onder he nieuw en he oude design, gedurende he parallelrajec. Deze correcie impliceer da de omvang van de mehodebreuk evenredig is aan de grooe van de doelvariabele. Meer concree: ~ L Y L Y Oud GREG Tussen, GREG Oud GREG Y Y Nieuw GREG Tussen, GREG. Hierbij is Y de GREG-schaing voor de doelvariabele onder he oude design op basis van he parallelrajec in de eerse peiling in 00, Tussen GREG, Y de GREG-schaing voor de doelvariabele onder he ussendesign op basis van he parallelrajec in de eerse peiling in Tussen GREG, 00, Y de GREG-schaing voor de doelvariabele onder he ussendesign op basis van Nieuw he parallelrajec in de eerse peiling in 0 en Y GREG de GREG-schaing voor de doelvariabele onder he nieuwe design op basis van he parallelrajec in de eerse peiling in 0. Een soorgelijke correcie kan worden uigevoerd voor he signaal. Een dergelijke correcie heef als voordeel da gecorrigeerde schaingen nooi negaieve waarden kunnen aannemen. Er is om de volgende redenen och voor een addiieve correcie gekozen. Ten eerse pas een addiieve correcie beer bij he veronderselde ijdreeksmodel. Bij he onwikkelen van he ijdreeksmodel is onderzoch of muliplicaieve modellen beer passen bij de waargenomen ijdreeksen door de daa logarimisch e ransformeren. Di resuleer nie in een verbeering van he model. Ten weede leer een vergelijking van de schaingen van de panelverekening me de rend, da de panelverekening nie evenredig is me de waarde van de rend (zie Van den Brakel en Krieg (0), figuur 4. en 4.3). Omda mehodebreuken en panelverekening veroorzaak worden door dezelfde sooren fouenbronnen lig he voor de hand om beide vormen van verekening op een vergelijkbare manier e modelleren en voor e corrigeren. De vergelijking in Van den Brakel en Krieg (0) geef geen onderbouwing voor de veronderselling da de omvang van mehodebreuken evenredig is aan de hooge van de doelvariabelen. In deze paragraaf worden resulaen geoond voor de schaingen voor de werkloze, werkzame en oale beroepsbevolking voor Nederland. Figuur 5. laa de gefilerde rend voor de werkloze Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 8

19 beroepsbevolking zien op he niveau van he oude design (blauwe lijn) en he niveau van he nieuwe design (rode lijn). Aan de figuur zijn ook de reeksen van de GREG-schaingen oegevoegd (zware lijnen). De figuur laa zien da in de periode voor de eerse HPE-breuk de rendschaingen op he niveau van de GREG-schaing voor de eerse peiling liggen (ononderbroken zware lijn). Da verander in 00 doorda door de breuken de inpureeksen en opziche van he oude design op een hoger niveau komen e liggen. De rendschaingen op he niveau van he nieuwe design liggen vanaf 0 wel op he niveau van de GREG-schaingen voor de eerse peiling, die in 0 op he nieuwe design gebaseerd zijn. Figuur 5. laa he gefilerde signaal voor de werkloze beroepsbevolking voor Nederland zien op he niveau van he oude design (blauwe lijn) en op he niveau van he nieuwe design (rode lijn). Ook aan deze figuur zijn de reeksen van de GREG-schaingen oegevoegd (zware lijnen). Ne als de rend lig ook he signaal in de periode voor de eerse HPE-breuk op he niveau van de GREG-schaing voor de eerse peiling liggen, wa verander in 00 door de breuk. De signaalschaingen op he niveau van he nieuwe design liggen op he niveau van de GREGschaingen voor de eerse peiling; ook di is vergelijkbaar me he resulaa voor de rend. Figuur 5.3 laa de sandaardfouen van de gefilerde rend van de werkloze beroepsbevolking zien. Bij de berekening van de sandaardfou word geen rekening gehouden me de sandaardfou van de direce schaing voor de breuken in de eerse en weede peiling ui de parallelrajecen. Hierdoor word de sandaardfou vanaf 00 enigszins onderscha. De sandaardfouen voor de rend op he niveau van he oude en he nieuwe design zijn gelijk, omda he verschil ussen beide rends juis deze breukschaingen zijn, waarvan de sandaardfou genegeerd word. De sandaardfou van de gefilerde rend voor ijdsip hang af van de seekproeffouen van de inpureeksen (de GREG-schaingen), de lenge van de inpureeks o ijdsip en de complexiei van he model. De daling van de sandaardfou in de periode o 009 word veroorzaak doorda de inpureeksen seeds langer worden en he model in deze periode nie verander. De liche sijging in 009 hang samen me de sijging van de seekproeffouen in deze periode. In 00 is een serke sijging van de sandaardfou e zien. Di kom doorda in deze periode de inervenievariabelen voor he modeleren van de breuken in de vervolgpeilingen ingeschakeld worden. Iedere keer als een vervolgpeiling overgaa van he oude design naar he ussendesign, word een nieuwe regressiecoëfficiën aan he model oegevoegd. Deze coëfficiën word gescha op basis van de waarnemingen in de daarop volgende perioden. In he begin is de onzekerheid rondom deze schaing hoog, waardoor de sandaardfou van de gefilerde rend en he signaal ook oeneem. Nada de eerse HPE-breuk voor alle peilingen geïnroduceerd is, daal de sandaardfou weer omda seeds meer informaie beschikbaar kom om de nieuwe modelparameers beer e schaen. Vanaf he laase kwaraal van 0 is weer een sijging van de sandaardfou e zien, veroorzaak door de weede HPE-breuk in de derde peiling. Deze oename houd aan oda de vijfde peiling is overgegaan op he nieuwe design. Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 9

20 Figuur 5.: Gefilerde rend op he niveau van he oude design en he nieuwe design en GREGschaingen, werkloze beroepsbevolking (ILO definiie), Nederland, januari 003 sepember 04 Figuur 5.: Gefilerde signaal op he niveau van he oude design en he nieuwe design en GREGschaingen, werkloze beroepsbevolking (ILO definiie), Nederland, januari 003 sepember 04 Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 0

21 Figuur 5.3: Sandaardfouen voor de gefilerde rend, werkloze beroepsbevolking (ILO definiie), Nederland, januari 003 sepember 04 Figuren 5.4 en 5.5 laen de gefilerde rend en he gefilerde signaal voor de werkzame beroepsbevolking voor Nederland zien, op he niveau van he oude design (blauwe lijn) en op he niveau van he nieuwe design (rode lijn). Ook aan deze figuren zijn de reeksen van de GREGschaingen oegevoegd (zware lijnen). Ook voor de werkzame beroepsbevolking geld da rend en signaal in de periode voor de eerse HPE-breuk op he niveau van de GREG-schaing voor de eerse peiling liggen. Da verander weer in 00 doorda door de breuken de GREGschaingen voor de eerse peiling lager komen e liggen en opziche van he oude design. De gefilerde rend en he gefilerde signaal op he niveau van he nieuwe design liggen vanaf 0 op he niveau van de GREG-schaingen voor de eerse peiling. Figuur 5.6 laa de sandaardfou van de rendschaingen voor de werkzame beroepsbevolking zien. He paroon is verglijkbaar me da van de sandaardfou voor de rend van de werkloze beroepsbevolking, me een daling o 009, een liche sijging in 009, een serke sijging in 00, daarna weer een daling o aan he begin van he weede heronwerp in 0. Gedurende de periode van he weede heronwerp sijg de sandaardfou wederom. Vanaf de weede helf van 03 daal de sandaardfou weer. Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking

22 Figuur 5.4: Gefilerde rend op he niveau van he oude design en he nieuwe design en GREGschaingen, werkzame beroepsbevolking (ILO definiie), Nederland, januari 003 sepember 04 Figuur 5.5: Gefilerde signaal op he niveau van he oude design en he nieuwe design en GREGschaingen, werkzame beroepsbevolking (ILO definiie), Nederland, januari 003 sepember 04 Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking

23 Figuur 5.6: Sandaardfou voor de gefilerde rend, werkzame beroepsbevolking (ILO definiie), Nederland, januari 003 sepember 04 Figuren 5.7 en 5.8 laen de gefilerde rend en he gefilerde signaal voor de beroepsbevolking van Nederland zien op he niveau van he oude design (rode lijn) en he niveau van he nieuwe design (rode lijn). He verschil ussen he oude en he nieuwe design is voor deze variabele relaief klein, wa samenhang me de kleine breuk die hier gevonden is (abel 4.0). Ook aan deze figuren zijn de reeksen van de GREG-schaingen oegevoegd (zware lijnen). Ook voor de beroepsbevolking geld da rend en signaal in de periode voor de eerse HPE-breuk op he niveau van de GREG-schaing voor de eerse peiling liggen. Da verander weer in 00 door de breuk. Ook hier liggen de modelschaingen voor rend en signaal in de periode 0/0 hoger dan de GREG-schaingen voor de eerse peiling. De rendschaing en signaalschaing op he niveau van he nieuwe design liggen op he niveau van de GREG-schaingen voor de eerse peiling. Omda de breuken voor deze variabele relaief klein zijn, is di in de figuren nauwelijks zichbaar. Figuur 5.9 laa de sandaardfou van de modelschaing voor de rend van de beroepsbevolking zien. He paroon is verglijkbaar me da van de sandaardfou voor de rend van de werkloze en werkzame beroepsbevolking. Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 3

24 Figuur 5.7: Gefilerde rend op he niveau van he oude design en he nieuwe design en GREGschaingen, beroepsbevolking (ILO definiie), Nederland, januari 003 sepember 04 Figuur 5.8: Gefilerde signaal op he niveau van he oude design en he nieuwe design en GREGschaingen, beroepsbevolking (ILO definiie), Nederland, januari 003 sepember 04 Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 4

25 Figuur 5.9: Sandaardfou voor de gefilerde rend, beroepsbevolking (ILO definiie), Nederland, januari 003 sepember 04 Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 5

26 6. Conclusies Voor he maken van officiële saisieken gebruiken saisische bureaus zoals he CBS vaak schaingsmehodieken afkomsig ui de radiionele seekproefheorie zoals de gegeneraliseerde regressieschaer. Deze mehodiek ken een aanal belangrijke beperkingen. Ten eerse resuleer de gegeneraliseerde regressieschaer bij een kleine seekproefomvang in groe varianies. Bij de EBB doe deze siuaie zich onder andere voor bij he maken van maandcijfers over de beroepsbevolking. Ten weede kan de gegeneraliseerde regressieschaer slechs in beperke mae omgaan me de verekening in de uikomsen van de verschillende herbenaderingen van een roerend panelonwerp en sysemaische verschillen in de uikomsen die worden veroorzaak door veranderingen in de waarneemsraegie. Voor de EBB is een schaingsmehodiek onwikkeld waarbij gebruik word gemaak van een mulivariaa srucureel ijdreeksmodel. Aan de hand van deze mehodiek kunnen voldoende nauwkeurige schaingen over de werkloze, werkzame en oale beroepsbevolking op maandbasis worden gemaak. Di kom omda via he ijdreeksmodel op efficiëne wijze gebruik word gemaak van seekproefinformaie ui voorgaande perioden. Daarnaas houd he model rekening me de verekening ussen de opeenvolgende peilingen en de auocorrelaie en gevolge van he panelonwerp. Om bovengenoemde redenen is deze mehodiek zeer geschik om officiële cijfers over de beroepsbevolking op maandbasis e publiceren. Deze mehodiek is in 00 geïnroduceerd. Ten gevolge van veranderingen in de waarneemsraegie in 00 en in 0 onsaan mehodebreuken in de inpureeksen voor he ijdreeksmodel. Om modelmisspecificaie e voorkomen, moe he ijdreeksmodel worden aangepas om rekening e houden me deze mehodebreuken. De omvang van deze mehodebreuken word zo nauwkeurig mogelijk gescha door voor de eerse peiling een zo groo mogelijk parallelrajec ui e voeren bij de overgang in 00 en in 0. In he ijdreeksmodel worden de uikomsen gebenchmark op de eerse peiling, omda de eerse peiling als de mees berouwbare word beschouwd. Om die reden is ervoor gekozen om he beschikbare budge voor he parallelrajec e gebruiken om de breuk in de eerse peiling zo nauwkeurig mogelijk waar e nemen. Bij de overgang in 0 was he parallelrajec voor de weede peiling ook van voldoende omvang om een direce schaing voor de mehodebreuk e geven. Voor de overige peilingen word via inervenievariabelen rekening gehouden me mehodebreuken. He ijdreeksmodel geef modelschaingen voor de omvang van deze breuken. Deze zijn kor na de overgang nog insabiel. Deze insabiliei werk nie door in de punschaingen omda he ijdreeksmodel uikomsen benchmark naar de eerse peiling. De uibreidingen van he ijdreeksmodel en de insabiele schaingen voor de breuken direc na de overgang in de vervolgpeilingen zorgen wel voor een oename van de sandaardfou van de gefilerde rend en he gefilerde signaal. Via he srucurele ijdreeksmodel kunnen schaingen berekend worden op he niveau van de waarneemsraegie van voor 00. Hiermee zijn de maandcijfers over de beroepsbevolking door de ijd heen vergelijkbaar. He is ook mogelijk om schaingen e berekenen die op he niveau van de nieuwe waarneemsraegie zijn. Vanaf januari 05 worden cijfers over de beroepsbevolking gepubliceerd op he niveau van he nieuwe design. Modelleren van mehodebreuken in maandcijfers over de beroepsbevolking 6