Woninglijken in de G4

Transcriptie

1

2 Woninglijken in de G4 Marcel Buser 1, Naalie Runuwene 1, Karen van den Hondel 2, Addi van Bergen 3, Renske Gilissen 4 Academische Werkplaas G4-USER: 1 GGD Amserdam, 2 Forensisch Arsen Roerdam Rijnmond, 3 Gemeene Urech, 4 GGD Haaglanden Samenvaing Achergrond: Ui eerder onderzoek bleek da in Amserdam vaker personen langdurig onopgemerk dood in een woning liggen (woninglijken) dan in de omringende minder geürbaniseerde gemeenen. Gelijkijdig werd in Roerdam he lichaam van een vrouw gevonden die ien jaar dood in een woning heef gelegen. Di leidde o de vraag of er verschil is ussen he aanal woninglijken in de vier groose seden in Nederland. Mehode: Op basis van de regisraie van de forensische geneeskunde en daa van he CBS is een vergelijking gemaak in he vóórkomen van woninglijken me een posmoraal inerval van enminse 14 dagen (14+) in de vier groe seden. Resulaa: In oaal worden er jaarlijks in de G4 gemiddeld 70 woninglijken (14+) gevonden. Di is 1,2% van de serfgevallen onder alleenwonenden. Er blijk geen saisisch significan verschil in he voorkomen van woninglijken (14+) ussen de 3 groose seden Amserdam, Den Haag en Roerdam. De cijfers in Urech weken wel af. Gecorrigeerd voor verschillen in leefijd en geslach, en beperk o de alleenwonenden, kom he in de drie groose seden bijna wee keer vaker voor dan in Urech (1,9; 95%BI:1,1-3,0) Conclusie: He fenomeen woninglijken (14+) is vergelijkbaar in de drie groose seden Amserdam, Roerdam en Den Haag maar is lager in Urech. Mogelijk is he lage aanal in Urech gerelaeerd aan de mindere mae van eenzaamheid en hogere mae van paricipaie in deze sad. Daarnaas zou ook he ype woningen een rol kunnen spelen; he percenage eengezinswoningen is in Urech hoger dan in de andere seden. Achergrond Onopgemerke doden in een woning zijn een schrikbeeld van velen. Me name de zeer langdurig onopgemerke doden, hoewel uizonderlijk, doen veel sof opwaaien in de media. Ze zeen aan o bespiegelingen over onze moderne samenleving en roepen de vraag op hoe he kan gebeuren en hoe di is e voorkomen. In de inernaionale weenschappelijke lierauur worden (langdurig) onopgemerke doden echer nauwelijks beschreven. Ook in Nederland was er o voor kor weinig bekend over de prevalenie en risicofacoren van onopgemerke overledenen. In okober 2013 preseneerde de GGD Amserdam een eerse sudie naar de prevalenie en risicofacoren van di fenomeen (Buser, 2013). Ui de bevindingen van deze sudie blijk da in he werkgebied van de forensische geneeskunde van de GGD Amserdam (Amserdam/Amselland, Zaansreek/Waerland) om de ien dagen een overleden persoon word gevonden die al langer dan wee weken onopgemerk in een woning lig. Een risicogroep is de oudere alleenwonende man, die vaak, maar nie alijd, behoor o de doelgroep van de Openbare Geeselijke Gezondheidszorg (OGGZ). Deze doelgroep word gedefinieerd als personen bij wie de zelfredzaamheid en basisvoorwaarden voor he besaan ernsig ekor schieen en ingrijpen vanui de zorgsecor gelegiimeerd is vanwege (dreigende) uival ui de zorg en samenleving (G4-USER, concepueel kader). Eén van de bevindingen van de Amserdamse sudie is da onopgemerke doden vaker voorkomen in de groe sad dan in de randgemeenen. In een eerder Deens onderzoek over alléén serven werd een vergelijkbare conclusie gerokken in een vergelijking van de sad Kopenhagen me he Deense plaeland (Smih e al. 2000). In de Amserdamse sudie worden, als verklaring voor he verschil, he hoger aanal alleenwonenden, de hogere mae van OGGZ-problemaiek in Amserdam en verschillen in bouwsijl ussen Amserdam en de

3 randgemeenen aangedragen. Daarui volgde de vraag: Is de siuaie in Amserdam vergelijkbaar me de siuaie in andere groe seden? Binnen de academische werkplaas G4-USER is dan ook een vergelijkend onderzoek uigevoerd naar onopgemerke overledenen ussen de vier groe seden: Amserdam, Roerdam, Den Haag en Urech. Doelselling van he onderzoek is de bepaling van he aanal lijkvindingen me een posmoraal inerval van enminse 14 dagen in een woning in de 4 groe seden. De vraag hierbij is in hoeverre de prevaleniecijfers verklaard kunnen worden door verschillen in inwoneral, verdeling van leefijd en geslach, of de proporie alleenwonenden ussen de seden. De resulaen van he onderzoek kunnen mogelijk een bijdrage leveren aan één van de andere doelsellingen van de academische werkplaas G4-USER: he beschrijven en vergelijken van de OGGZ-(risico)groepen in de vier groe seden. He Amserdamse onderzoek lie zien da er bij een aanzienlijk deel van de casussen sprake was van OGGZ-problemaiek. He beschrijven en vergelijken van de OGGZ-(risico)groepen gebeur hans in de G4-OGGZ monior. Veel van de indicaoren die hierbij gebruik worden, hebben echer berekking op de groep die reeds in beeld is bij hulpverlening. Bij de onopgemerke overledenen in Amserdam ging he zowel om mensen die conac hadden me de hulpverlening als mensen die di nie (meer) hadden. Daarmee lijk een cijfer over onopgemerke doden geschik als een aanvullende, meer algemene, indicaor voor OGGZproblemaiek. Mehode Daaverzameling Voor he onderzoek is gebruik gemaak van de elekronische regisraies van de forensische diensen van de GGD van Amserdam, Roerdam, Den Haag en Urech. De forensische diens word ingeschakeld wanneer er bij een lijkvinding in een woning sprake is van een nie-nauurlijke dood, een onbekende doodsoorzaak, of wanneer er wijfel besaa over een nauurlijke dood. De diens word evens ingeschakeld wanneer er onduidelijkheid besaa over de overlijdensdaum. Voor een schaing van de overlijdensdaum maak de forensische diens, naas de posmorale veranderingen van he soffelijk overscho, gebruik van conexuele facoren. Hierbij kan gedach worden aan (on)geopende brieven of kranen, de houdbaarheidsdaum van levensmiddelen in de koelkas, he ijdsip waarop iemand voor he laas is gezien of conac heef plaasgevonden me een (mobiele) elefoon. Bij de vonds van een soffelijk overscho da enminse 24 uur in een woning heef gelegen voorda de lijkschouw is verrich, word ook wel van een woninglijk gesproken 1. De ijd vanaf de dood o lijkschouw word aangeduid me posmoraal inerval. In di arikel zullen beide ermen gehaneerd worden. Voor de vier seden zijn verschillende regisraieperioden verzameld. De reden hiervoor is da de forensische diensen van de vier seden op verschillende momenen op elekronische regisraie zijn overgegaan. Voor Amserdam was regisraieverzameling vanaf 2005 mogelijk, voor Roerdam vanaf 2006, voor Urech vanaf 2009 en, en sloe, voor Den Haag vanaf In Den Haag waren vóór 2011 alleen de dossiers van de nienauurlijke doden aanwezig. In di onderzoek zijn alle beschikbare daa meegenomen in de analyses. He onderzoek beperk zich o de woninglijken onder alleenwonenden me een posmoraal inerval van enminse 14 dagen, die binnen de vier gemeenegrenzen door de forensische diensen zijn gezien. Zowel de personen waarbij sprake was van een nauurlijke, nie-nauurlijke (ongeval, geweld of suïcide) of onbekende doodsoorzaak zijn hierbij geïncludeerd. De sporadische casussen van woninglijkvinding in een meerpersoonshuishouden zijn voor de analyse uigesloen. Di berof één casus in Amserdam, één in Roerdam en wee in Den Haag. Voor een posmoraal inerval van enminse 14 dagen is om verschillende redenen gekozen. Allereers is de grens van enminse 24 uur onopgemerk overlijden moeilijk e bepalen. Bij de schaing van overlijden word vaak slechs een daum genoeerd en geen ijdsip. Personen die de dag ervoor zijn overleden is he onderscheid op basis van de 24-uurs grens vaak nie e maken. Bovendien geld da de forensische diens nie alle woninglijken schouw. Indien de daum van overlijden vassaa en er nie 1 De erm woninglijk is overgenomen ui he Duis: onderzoek van Merz (2012), de onopgemerk overledenen dek de lading nie alijd omda er sprake kan zijn van moord of (sporadisch) van medebewoners die he soffelijk overscho al wel opgemerk hebben. In de Nederlandse forensische prakijk is waerlijk een gangbare erm voor lijkvindingen in he waer.

4 word gewijfeld aan een nauurlijke dood, kan ook de huisars de lijkschouw verrichen en een verklaring van overlijden afgeven. Hoe langer de ijd ussen overlijden en ondekking van he soffelijk overscho, hoe groer de kans da de schouw word uigevoerd door de forensische diens. De aanname is da de forensische diens bij de vonds van een woninglijk me een posmoraal inerval van enminse 2 weken alijd word ingeschakeld. He posmoraal inerval van de geïncludeerde casussen varieerde van wee weken o enkele maanden en, in enkele gevallen, jaren. Tabel 1. Regisraieperiode per sad en aanal woninglijken me posmoraal inerval van enminse 14 dagen Amserdam Roerdam Urech Den Haag Regisraieperiode jaar 8 jaar 5 jaar 3 jaar Toaal Waarvan alleenwonend Naas he posmoraal inerval zijn voor de geseleceerde casussen he geslach, leefijd (en ijde van he overlijden), woonsiuaie (alleenwonend/anders), aard van overlijden (nauurlijk/nie-nauurlijk o.a. zelfdoding), oesand van de woning (verwaarlozing), alcohol/druggebruik en aanwijzingen van OGGZproblemaiek verzameld. De refereniedaa over he oaal aanal alleenwonenden uigesplis naar geslach, leefijd, sad en jaar over de periode 2005 o en me 2013 zijn verkregen via hp://saline.cbs.nl, de elekronische daabank van he Cenraal Bureau voor de Saisiek. Voor de selecie van alleenwonenden is binnen deze daabank gefilerd op eenpersoonshuishoudens. Me behulp van deze gegevens is de midjaarlijkse (midyear) omvang van de populaie bepaald (gemiddelde ussen de omvang op 1 januari van he bereffende en 1 januari van he volgende jaar). Daarnaas is door he CBS een besand aangeleverd me he aanal serfgevallen onder alleenwonenden uigesplis naar leefijd, geslach, sad en jaar. Voor de selecie van alleenwonenden heef he CBS de filering hierbij uigebreid. De reden hiervoor is da meerdere personen me een eenpersoonshuishouden in één woning kunnen wonen. Derhalve is, naas een filering op eenpersoonshuishoudens, ook gefilerd op overledenen die alleen in een woning verbleven. Deze selecie kon vanaf 2010 worden gemaak. Daa-analyse Vergelijking van he aanal woninglijken per alleenwonenden ussen de vier seden is uigevoerd me Poisson-regressie. Hierbij is gecorrigeerd voor verschillen in geslachs- en leefijdsverdeling. Er is gebruik gemaak van 5-jaars leefijdscaegorieën me uizondering van de jongse (20-39 jaar) en de oudse caegorie (85 jaar en ouder). Poisson-regressie is uigevoerd me behulp van he saisisch programma EGRET voor Windows. Resulaen Alleenwonenden in de G4 In de periode 2005 /m 2013 zijn er in de G4 gemiddeld alleenwonenden (eenpersoonshuishoudens). Di is 33% van he oaal aanal inwoners van 20 jaar en ouder over deze periode. De individuele seden bezien, val he op da he aandeel alleenwonenden hoger is in Amserdam en Urech (Tabel 2). Hier woon respecievelijk 38% en 34% van de inwoners alleen. In Den Haag en Roerdam lig di percenage op 30%. In de periode 2010 /m 2013 waren er gemiddeld serfgevallen per jaar. Ten ijde van serfe woon 36% (6.107) alleen. Di percenage varieer van 32% in Urech o 40% in Amserdam. In Den Haag en Roerdam is he percenage respecievelijk 33% en 36%.

5 Tabel 2. Bevolking vanaf 20 jaar in de G4 (gemiddeld 2005 /m 2013) naar ype huishouden Sad Alleenwonenden Meerpersoonshuishoudens N % n % Urech % % Den Haag % % Roerdam % % Amserdam % % Toaal % % Opvallend is da in Urech he percenage alleenwonenden hoger is dan in Roerdam of Den Haag maar he percenage serfgevallen juis lager. De alleenwonenden in Urech zijn dan ook jonger dan die in Roerdam of Den Haag. In Urech blijk 14% van de alleenwonenden ouder dan 65 jaar, in Roerdam en Den Haag is di respecievelijk 26% en 24%. In Amserdam is 18% van de alleenwonenden ouder dan 65 jaar. Alleenwonenden naar leefijd en geslach Hoewel in de G4 he aanal alleenwonende mannen nauwelijks verschil van he aanal alleenwonende vrouwen, blijk de leefijdsverdeling van de alleenwonende mannen wel serk e verschillen van de leefijdsverdeling van de alleenwonende vrouwen. Hoewel he aanal alleenwonende mannen en vrouwen vanaf he 30 se levensjaar, door samenwonen en rouwen, afneem, is de daling o he 40 se levensjaar serker voor vrouwen dan voor mannen. Toewijzing van de kinderen aan de vrouw bij een (ech)scheiding zou di sekseverschil mogelijk kunnen verklaren. Vanaf 40 jaar sabiliseer he aanal alleenwonenden onder vrouwen om vanaf he se levensjaar oe e nemen: He begin van de levensfase waarin kinderen he ouderlijk huis verlaen om zelfsandig e gaan wonen. Vanaf he se levensjaar oversijg he aanal alleenwonende vrouwen de mannen. Vrouwen hebben een hogere levensverwaching dan mannen 2. Vrouwen overleven zodoende vaker hun man en zijn op oudere leefijd vaker alleensaand. Figuur 1: aanal personen me éénpersoonshuishouden in de G4 naar leefijd en geslach (gemiddelde over de periode 2005 /m 2013) 2 CBS Saline: Levensverwaching mannen/vrouwen

6 Woninglijken (14+) in relaie o he aanal alleenwonenden In de G4 worden onder alleenwonenden per jaar gemiddeld 70 woninglijken me een posmoraal inerval van enminse 14 dagen gevonden. Hiervan worden de meese in Amserdam gevonden, gemiddeld 32,1 per jaar over de regisraieperiode In Roerdam lig he jaarlijks aanal op gemiddeld 18,0 over de periode He jaarlijks aanal in Den Haag, over de periode , is gemiddeld 16,3. In Urech worden de minse woninglijken gevonden, gemiddeld 4,0 per jaar over de periode Om de seden onderling e vergelijken is he aanal woninglijken (14+) per alleenwonenden bepaald. In de G4 zijn er per alleenwonenden 1,2 personen die enminse wee weken onopgemerk in hun woning liggen. In Amserdam, Roerdam en Den Haag kom he respecievelijk 2,9, 2,7 en 2,9 vaker voor da iemand enminse 14 dagen dood in een woning lig dan in Urech. Voor de drie groe seden gezamenlijk is di, nie gecorrigeerde, verschil 2,8 (95%BI 1,8-4,4). De lagere incidenie in Urech is deels e verklaren door verschillen in leefijdsverdeling. De alleenwonenden in Urech zijn jonger dan in de andere seden. Gecorrigeerd voor leefijd en geslach blijk he verschil kleiner, vergeleken me Amserdam 2,0 (95%BI: 1,3-3,2), vergeleken me Den Haag 1,8 (95%BI 1,1-3,1) en vergeleken me Roerdam 1,7 (95%BI: 1,1-2,7). Tevens is he aanal woninglijken vergeleken me he aanal serfgevallen onder alleenwonenden. Hier vinden we opnieuw in Urech een relaief laag percenage, maar ook in Roerdam (Tabel 3). Woninglijken (14+) beref 3,0 maal vaker een man dan een vrouw. In de G4 zijn da per alleenwonenden 0,6 vrouwen en 1,9 mannen. Di verschil is opmerkelijk omda alleenwonende vrouwen gemiddeld ouder zijn dan alleenwonende mannen. Correcie hiervoor maak he geslachsverschil nog groer, namelijk 4,4 maal vaker een man dan een vrouw (95%BI: 3,6-5,4). Wanneer he aanal woninglijken word uigedruk als percenage van de serfgevallen onder alleenwonenden word dizelfde verschil ussen vrouwen en mannen gevonden(0,5% vs. 2,1%,. De incidenie van woninglijken (14+) is hoger onder de oudere leefijdscaegorieën. He risico is in de leefijd van jaar he hoogs. Opvallend is da, ondanks een oenemende serferisico, de incidenie van woninglijken (14+) vanaf he 69 se levensjaar nie verder oeneem. Vanaf 85 jaar en ouder is de incidenie van woninglijken (14+) zelfs significan lager dan bij de refereniegroep (60-64 jaar). Ook me een correcie voor he fei da deze oudse groep veelal ui vrouwen besaa blijf di verschil besaan (gecorrigeerde RR 85- plussers = 0,5;95%BI: 0,3-0,9) Di beeld word bevesigd wanneer we he aanal woninglijken vergelijken me he oaal aanal serfgevallen onder alleenwonenden. Di percenage is hoger bij personen jonger dan 70 jaar (2,9%) dan bij hen die op een leefijd ouder dan 70 jaar serven (0,5%). Opvallend is he zeer lage percenage (0,1%) bij de 85+ groep waar serfe he mees voorkom. Juis onder de oudere serfgevallen is he percenage woninglijken lager dan bij de jongere leefijdsgroep. In di lich kan ook he eerder gevonden lage percenage van woninglijken (14+) onder de overledenen in Roerdam (0,9%) verklaard worden. He percenage ouderen onder de alleenwonenden is in Roerdam me 26% he hoogs van de 4 seden.

7 Tabel 3: Aanal woninglijken (14+) gerelaeerd aan aanal alleenwonenden en serfgevallen onder alleenwonenden naar sad, geslach en leefijdscaegorie Gemiddeld Aanal per Rae Raio # 95% BI Rae Raio Gecorrigeerd^ Aanal Serfgevallen (G4:2010- Woninglijken % serfgevallen aanal per jaar eenpers.hh. 95% BI 2013) Toaal 70,4 1, ,2% Sad 3 Urech 4,0 0, ,7% Amserdam 32,1 1,4 2,91 (1,85-4,58) 2,03 (1,29-3,20) ,5% Den Haag 16,3 1,4 2,92 (1,74-4,92) 1,82 (1,08-3,06) ,2% Roerdam 18,0 1,3 2,65 (1,66-4,23) 1,68 (1,05-2,68) ,9% Geslach Vrouw 17,8 0, ,5% Man 52,7 1,9 2,99 (2,44-3,65) 4,42 (3,58-5,44) ,1% Leefijd < 39 jr 3,1 0,1 0,04 (0,03-0,07) 0,04 (0,02-0,06) 91 3,4% jr 3,6 0,8 0,24 (0,15-0,37) 0,19 (0,12-0,29) 71 5,1% 45-49jr 3,7 0,9 0,29 (0,19-0,44) 0,23 (0,15-0,35) 109 3,4% 50-54jr 5,8 1,5 0,45 (0,32-0,65) 0,39 (0,27-0,56) 184 3,2% jr 7,0 1,8 0,53 (0,37-0,75) 0,49 (0,35-0,69) 282 2,5% jr 12,4 3, ,1% 65-69jr 11,3 3,9 1,17 (0,86-1,60) 1,27 (0,94-1,73) 473 2,4% jr 9,2 3,8 1,15 (0,83-1,58) 1,34 (0,97-1,86) 550 1,7% jr 7,5 3,3 0,97 (0,69-1,37) 1,28 (0,90-1,82) 722 1,0% jr 4,9 2,4 0,71 (0,48-1,06) 1,04 (0,69-1,55) 963 0,5% 85 jr + 2,0 0,9 0,32 (0,19-0,54) 0,50 (0,29-0,85) ,1% BI: Berouwbaarheidsinerval, #: ivm verschil in onderzoeksperiode gecorrigeerd voor sad. ^: gecorrigeerd voor de variabelen in model 3 Rae raio.o.v. Amserdam voor Urech: 0,35 (0,22-0,54); Den Haag 1,00 95%BI 0,74-1,36; Roerdam: 0,91 (95%BI: 0,74-1,11). Gecorrigeerd voor leefijd/geslach: Urech 0,49 (95% BI:0,31-0,77); Den Haag 0,89 (95%BI: 0,66-1,21), Roerdam 0,82 (95%BI: 0,67-1,01)

8 Sad Rae Raio (gecorrigeerd) 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Leefijd Rae Raio (gecorrigeerd) 2,0 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 < 39 jr jr 45-49jr 50-54jr jr jr 65-69jr jr jr jr 85jr + Geslach 6,0 Rae Raio (gecorrigeerd) 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 vrouw man Figuur 2: Rae Raio 4 gecorrigeerd voor sad, leefijd en geslach. 4 Rae raio: quoiën van incidenie per x personen per jaar bij de bereffende groep en de incidenie per x personen per jaar van de refereniegroep.

9 Doodsoorzaak en aanwijzingen OGGZ De doodsoorzaak voor personen die enminse 14 dagen overleden zijn is moeilijk me zekerheid vas e sellen. Vaak kan wel beoordeeld worden of he een nauurlijke dood of nie-nauurlijke dood beref. 5 De doodsoorzaak beref gemiddeld 86% een nauurlijke dood. He percenage me een nie-nauurlijke doodsoorzaak loop uieen van 7% in Roerdam o 18% in Den Haag. Onder de woninglijken is zelfdoding de belangrijkse nie-nauurlijke doodsoorzaak en varieer van 5% in Roerdam o 13% in Urech. Voor de G4 gezamenlijk word he jaarlijks aandeel van nie-nauurlijke serfe c.q. zelfdoding gescha op (respecievelijk 14% en 9%). Tabel 4: Aandeel nie nauurlijk overlijden, zelfdoding per sad Sad Toaal nie-nauurlijk overlijden % zelfdoding Urech 17% 13% Den Haag 18% 12% Roerdam 7% 5% Amserdam 14% 8% G4 14% 9% Harde crieria voor de inschaing van he aandeel OGGZ onder de woninglijken zijn er nie. Voor aanwijzingen van OGGZ-problemaiek is hier gekozen voor: een verwaarloosde/vieze woonomgeving, aanwijzingen voor excessief gebruik van alcohol/drugs, suïcide als doodsoorzaak, ypering als zorgmijder en psychiarische problemaiek. In Roerdam en Amserdam word he aandeel OGGZ gescha op respecievelijk 50% en 47%. In Urech word he aandeel gescha op 67%. De aangeleverde gegevens ui Den Haag waren e summier om uispraken over he aandeel OGGZ e doen. Discussie Voor de eerse maal is een vergelijkend onderzoek naar he fenomeen woninglijken uigevoerd ussen de vier groe seden: Amserdam, Roerdam, Den Haag en Urech. In di onderzoek komen de vakgebieden epidemiologie en forensische geneeskunde samen. Hierdoor word he fenomeen woninglijken in een epidemiologisch perspecief geplaas. Woninglijken, me een posmoraal inerval van enminse 14 dagen, blijken onder alleenwonenden in de seden Amserdam, Den Haag en Roerdam in vergelijkbare mae voor e komen, respecievelijk 1,4, 1,4 en 1,3 per alleenwonenden. In Urech komen woninglijken (14+) echer minder vaak voor, 0,5 per alleenwonenden. Gecorrigeerd voor verschillen in leefijd en geslach, en beperk o de alleenwonenden, kom he in de drie groose seden bijna wee keer vaker voor dan in Urech (1,9; 95%BI:1,1-3,0) Jaarlijks worden er in de G4 gemiddeld 70 woninglijken (14+) gevonden. Of di hoog of laag is blijf onderwerp van discussie. Elke gebeurenis is schrijnend, maar zal nie alijd e voorkomen zijn. De zeer langdurig onopgemerke overledenen (o 10 jaar in Roerdam) zijn gelukkig een uizondering. De posmorale periode van minsens 2 weken, waarvoor in di onderzoek is gekozen, kan worden gezien als een indicaor voor sociaal isolemen; de feielijke siuaie van he nie of nauwelijks conac hebben me andere mensen. In deze gevallen vind ondekking van soffelijk overscho regelmaig plaas doorda de poliie word gealarmeerd door buurbewoners, wegens de sank- of insecenoverlas die de onbinding me zich meebreng. Indien er sprake zou zijn van een (gezond) sociaal newerk, zou de ondekking van he soffelijke overscho waarschijnlijk eerder hebben plaasgevonden. 5 Nie nauurlijke dood: serfe als gevolg van zelfdoding, moord/doodslag of ongeluk

10 In he eerse onderzoek naar woninglijken bleek de incidenie in Amserdam hoger dan in de omringende gemeenen (Buser, 2013). De groosedelijke conex kan een hogere incidenie van woninglijken verklaren. Zo is bekend da psychiarische soornissen vaker voorkomen in de groe sad (Peen, 2007). Daarnaas voel een groer deel van de groosedelijke bevolking zich eenzaam. In de G4 voel 12% van de inwoners zich (zeer) ernsig eenzaam, egenover 8% in heel Nederland. Sociaal isolemen heef raakvlakken me eenzaamheid, al is he laase primair een subjecieve beleving. Eenzaamheid kan echer wel samenvallen me, óf door een samenloop van omsandigheden omslaan in, sociaal isolemen. Hierbij zou de archiecuur een rol kunnen spelen. In de groe seden zijn minder eengezinswoningen (22% in G4 egenover 65% in Nederland) en word er vaker in apparemenen gewoond me, mogelijk, minder vanzelfsprekend conacen ussen buren. Eenzaamheid en he fenomeen van woninglijken lijken een keerzijde e zijn van de verminderde sociale cohesie en conrole in de sad; Ies wa de groe sad voor sommige ook juis aanrekkelijk maak. Opvallend is da de incidenie van woninglijken in Urech lager lig dan in de res van de G4. Di verschil kan slechs en dele worden verklaard door de relaief jonge leefijd van de alleenwonenden in Urech. Ui de OGGZ-monior van G4-USER blijk da de OGGZ-siuaie in Urech op sommige erreinen vergelijkbaar is me de andere seden (bijvoorbeeld me berekking o he aanal veelplegers en he aanal feielijk daklozen gerelaeerd aan he inwoneral). Bij vergelijking ussen de vier seden blijk Urech echer op een aanal relevane punen posiief e verschillen. Zo blijk ui de OGGZ-monior van G4-USER he percenage (zeer) ernsig eenzame inwoners in Urech een suk lager e liggen dan in de overige G4. Urech heef daarnaas een lagere serfe als gevolg van alcoholgebruik dan landelijk en de andere G4 seden, en de laagse druggerelaeerde serfe van de G4. Ook op he gebied van armoede en paricipaie doen de inwoners van Urech he beer dan de res van de G4. Zo blijk in Urech he aandeel huishoudens me een laag inkomen rond he landelijk percenage e liggen (9%.o.v. 8%). In de overige seden is he aandeel huishoudens me een laag inkomen consisen hoger (13% in Den Haag, 14% Roerdam en 15% Amserdam). Bovendien onvangen in Urech relaief weinig personen in de poeniële beroepsbevolking een werkeloosheids-, bijsand-, of arbeidsongeschikheidsuikering (12%,.o.v. 17% Roerdam, 16% Amserdam, 15% Den Haag). Tevens is he aandeel eengezinswoningen, ondanks he hoge aandeel alleenwonenden in Urech, me 44% aanzienlijk hoger dan gemiddeld in de G4 (22%). De beere siuaie op verschillende erreinen van de OGGZ en een hoger aandeel eengezinswoningen zouden beide kunnen bijdragen aan he lage aanal woninglijken. Wel lijk he in Urech zo e zijn da als er een woninglijk gevonden word er vaker sprake is van problemen duidend op verwaarlozing, psychiarie, verslaving of zorgmijding (67%) dan in Amserdam of Roerdam (47% en 50%). In Amserdam en Roerdam waren bij de helf, en in Urech bijna weederde van de woninglijken aanwijzingen voor OGGZ-problemaiek. He ging hierbij om alcohol/drugsverslaving, psychiarische problemaiek, de verwaarloosde oesand van de woning en vaak in combinaie me sociaal isolemen. Deze percenages zijn echer slechs een indicaie voor OGGZ-problemaiek omda zij door de forensische diens nie gesrucureerd worden geregisreerd. Wel is duidelijk da he relaief vaak de OGGZ-groep beref. Als we he fenomeen woninglijken zouden beschouwen als indicaor voor OGGZ problemaiek moeen we ons er echer wel van bewus zijn da he hier enkel gaa om alleenwonenden; he zeg daarmee weinig over de siuaie me berekking o daklozen of de OGGZ problemen bij jongeren of gezinnen. De bevindingen over geslach- en leefijdsverschillen ui de eerdere Amserdamse sudie worden in di onderzoek onderseund. Zo is in alle seden de incidenie van woninglijken (14+) onder mannen hoger dan onder vrouwen. Voor di verschil kunnen een aanal verklaringen worden aangedragen.. Mannen zijn hiernaas vaak oververegenwoordigd bij OGGZ-gerelaeerde problemaiek, zoals alcohol- en drugsverslaving (Jaarberich LADIS), waardoor he risico op vroegijdig overlijden vergroo word (Verdurmen 2004, EMCDDA 2011). Ook suïcides komen in Nederland weemaal vaker voor bij mannen dan bij vrouwen (Gilissen, de Bruin, Burger, van Hemer, 2013). Ten sloe zijn mannen minder geneigd o he zoeken van hulp dan vrouwen (Galdas, 2005) waardoor de noodzakelijke medische hulp en sociale conacen mogelijk vaker onbreken. De verschillen in he aanal woninglijken ussen leefijdsgroepen zijn in alle seden vergelijkbaar. He risico op onopgemerk overlijden sijg serk ussen de leefijd van jaar; he momen waarop men veelal he werkzame leven beëindig. Werkende alleenwonenden zullen in he algemeen snel op de werkvloer worden gemis. Opvallend is da, ondanks een oenemend serferisico, de incidenie van woninglijken (14+) onder de oudse groepen weer afneem. Mogelijk worden oudere alleenwonenden beer in de gaen gehouden door

11 familie en buurgenoen. Waarschijnlijk is de oudere groep ook meer in zich bij professionele zorgverleners voor evenuele medische klachen waar zij mee kampen. Voor de refereniedaa over he oaal aanal alleenwonenden is gebruik gemaak van he aanal eenpersoonshuishoudens zoals beschikbaar via CBS/Saline. Deze aanname is nie helemaal juis. In de prakijk blijken soms meerdere eenpersoonshuishoudens één woning e delen. Hierdoor zal he cijfer van he aanal woninglijken per alleenwonenden een beperke onderschaing geven. Bij he aanal serfgevallen onder alleenwonenden is hier wel rekening mee gehouden, maar deze cijfers hebben enkel berekking op de periode 2010 /m Woninglijken kunnen worden beschouwd als een signaal om op elkaar e leen. Oudere mensen zullen de komende jaren seeds langer alleen wonen en wijkeams zullen veranwoordelijk zijn voor de onderseuning hierbij. Bij deze groep is he belangrijk da er formele en/of informele conacen zijn die exra hulp kunnen inroepen als da nodig is. Voor alleenwonende ouderen zou hieraan explicie aandach kunnen worden gegeven door wijkzorgeams en huisarsen. Ook woningbouwcoöperaies kunnen mogelijk acief conac zoeken me alleenwonende personen waarmee voor langere ijd geen persoonlijk conac is gewees. Daarnaas bieden gemeenen, door verschillende meldpunen, mogelijkheden voor omwonenden om hun zorgen over hun buren kenbaar e maken. De gemeene kan vervolgens poolshooge nemen en, afhankelijk van de erns van de problemaiek, me verleiding, overreding en soms dwang deze personen de zorg bieden die zij nodig hebben. Hierbij blijf he dilemma besaan da kenmerkend is voor de OGGZ: he respeceren van he rech om he leven op eigen wijze in e richen en he afwenden van mogelijk gevaar voor de persoon of zijn omgeving. Dankwoord: De aueurs danken Helma Schapendonk-Maas, CBS, Kees Dirksen en Lonneke Vink, GGD Haaglanden, Ronald Smi, Eline Mjelnek, Gemeene Urech, Kees Das, GGD Amserdam voor hun bijdrage bij he verkrijgen van de gegevens me berekking o, respecievelijk, he oaal aanal serfgevallen onder alleenwonenden en de woninglijken in Den Haag, Urech en Amserdam. Lierauur: - Amserdammers gezond en wel? Amserdamse Gezondheidsmonior (2013) GGD Amserdam, Cluser Epidemiologie, Documenaie en Gezondheidsbevordering, Amserdam. - Buser MCA, Kiers C, Das K (2013) Woninglijken een probleem van de groe sad? GGD Amserdam, Cluser Epidemiologie, Documenaie en Gezondheidsbevordering, Amserdam. - G4 USER (2012) Concepueel kader OGGZ. Academische werkplaas G4-USER. - Dekker, J; Schoevers, RA; en Have, M; de Graaf, R; Beekman, AT. (2007) Is he prevalence of psychiaric disorders associaed wih urbanizaion? Social Psychiary and Psychiaric Epidemiology. Vol.42(12), EMCDDA (2011), Moraliy relaed o drug use in Europe, public healh implicaions. European Monioring Cenre of Drug and Drug Addicion, Lisbon. - Smih E, Larsen DF, Rosdah N (2011) Dying alone, a big ciy problem? Ugeskr Læger 63(22) Galdas PM, Cheaer F, Marshall P. (2005) Men and healh help-seeking behaviour: lieraure review. Journal of Advanced Nursing. 49(6): Merz M, Heidorn F, Birngruber C, Ramshaler F, Ribe M, Kreuz K, Krahahn J, Verhoff MA. (2012) Definiion der Wohnungsleiche eine rerospekive Sudie anhand von 211 Leichenfunder. Archiv fur Kriminologie; 230: Monior OGGZ-G4 (2014) Academische werkplaas G4-USER. - Gilissen, R., de Bruin, K., Burger, I., van Hemer, A.M. (2013). Kenmerken van personen overleden door zelfdoding. Epidemiologisch bullein, 48, 4, p Verdurmen J, van der Meulen A, van Laar M (2004) Onwikkelingen in alcohol gerelaeerde serfe in Nederland. CBS, bevolkingsrends, 3e kwaraal. - Wisselink DJ, Kuijpers WGT, Mol A (2014) Kerncijfers verslavingszorg, Landelijk Alcohol en Drugs Informaie Syseem, IVZ, Houen.

12 Col of on eks Mar c elbus er Na al i erun uwene c l us erepi demi ol ogi e&gez ondhei ds bev or der i ng el ef oon emai leg@ggd. ams er dam. nl webs i eggd. ams er dam. nl ui gav eda um dec ember2014