Staalframebouw STAALFRAME- In 1949 liet Philips staalframewoningen bouwen. De woningen werden

Transcriptie

1 STAALFRAME- 5 Saalframeouw In 1949 lie Pilips saalframewoningen ouwen. De woningen werden onworpen door Alexandre Horowiz, de uivinder van de Pilisave, en geproduceerd door de firma Polynorm (af. 5.1 en 5.2). He zijn de eerse saalframewoningen in Nederland. De Polynormwoningen een een sijl- en regelwerk van koudgevormde saalprofielen, maar een gevelekleding van eonplaen. De oepassing van saal is dus nie aan e uierlijk van de woningen af e zien. De Polynormwoningen zijn inmiddels gerenoveerd. af. 5.1 en 5.2 De eerse saalframewoningen in Nederland: de Polynormwoningen in Eindoven. 35

2 c c c af. 5.5 Gangare ooge, reede en dike van koudgewalse profielen. ooge reede dike oekprofiel U-profiel C-profiel omega-profiel Z-profiel Z-profiel me lippen ,5 10,0 1,5 10,0 1,5 6,0 1,5 5,0 2,0 6,0 1,5 4,0 profielen nie gesandaardiseerd. Afeelding 5.5 geef een overzic van de gangare koudgewalse profielen. Bij saalframeouw worden vrijwel uisluiend U- en C-profielen oegepas. Veel leveranciers een zelf profielvormen onwikkeld. Voor een overzic van alle escikare koudgewalse profielen kun u ij en documenaie opvragen. Voor de eoordeling van de oleranies van koudgevormde profielen worden wee normen geruik. lippen e voorzien. De effeciviei van deze lippen is me arceringen zicaar gemaak in afeelding 5.8. Bij elasing op druk eef een U-profiel een kleinere effecieve doorsnede dan een van lippen voorzien C-profiel. Bij saalframeouw geruiken we daarom voor profielen, die voornamelijk op druk worden elas, ij voorkeur C-profielen. Door versijvingen aan e rengen kan de effecieve doorsnede nog meer worden vergroo. af. 5.3 en 5.4 Demonsraieprojec saalframeouw aan de Dedemsvaarweg in Den Haag. af. 5.6 Z-profielen me lippen worden vooral geruik als dakgordingen. Anders dan in landen zoals Ausralië en Groo-Briannië is saalframeouw in Nederland nie populair geworden. Da De ouwfysisce presaies van saalframe-draagconsrucies zijn ijdens e onwerpproces aanzienlijk e eïnvloe- af. 5.7 Door de sleuven isoleer een ermoprofiel eer. eef vooral e maken me onze ouwradiie, nie me de den. kwalieien van di syseem. Een elangrijk kenmerk van een saalframe-draagcon- Om de voordelen van saalframeouw opnieuw onder de srucie is e geringe gewic. Door deze eigenscap, de aandac e rengen, werden in 1993 in Den Haag zes woningen geouwd. Di demonsraieprojec was onderdeel van e Woningouwfesival en werd escreven in Bouwen me Saal (11). In egenselling o de Polynormwoningen onen de woningen aan de Dedemsvaarweg zonder likken of lozen, da er saal is oegepas (af. 5.3 en 5.4). Kenmerken Bij saalframeouw esaa de draagconsrucie ui vloer-, dak- en wandelemenen die zijn opgeouwd ui koudgevormde, verzinke saalprofielen. Als deze elemenen worden geprefariceerd, kan de ouwijd worden ekor. kore ouwijd èn de mogelijkeid van groe, vrije overspanningen is saalframeouw uisekend gescik voor opopprojecen. Wijze van ouwen Profielen He kenmerk van saalframeouw is, da e draagconsrucie esaa ui elemenen van koudgevormde, salen profielen. De elemenen kunnen worden geprefariceerd òf op de ouwplaas worden samengeseld. In deze pulicaie lig de nadruk op e ouwen me geprefariceerde vloer-, wand- en dakelemenen. In egenselling o warmgewalse profielen zijn de afmeingen van koudgewalse NEN-EN Onw. geef de oelaaare oleranies voor koudgewalse profielen (13). De oelaaare oleranies van gezee profielen zijn e vinden in arikel van NVN-ENV (14). Tegenwoordig zijn er ook ermoprofielen escikaar. Deze zijn voorzien van sleuven. Door de sleuven word de warmeweersand van de profielen aanzienlijk vergroo. Termoprofielen worden oegepas op punen waar een profiel de verinding vorm ussen innen en uien (af. 5.7). Een opvallend kenmerk van koudgewalse profielen is de geringe dike, waardoor de gevoeligeid voor plooi oeneem. Door de verouding ussen maeriaalreede en -dike e verkleinen, kan de invloed van plooi worden gereduceerd. Di kan ijvooreeld door de flenzen van de profielen van ruo doorsnedes van profielen effecieve doorsnedes van profielen onder druk af. 5.8 De invloed van versijvingen op de effecieve doorsnedes van koudgevormde profielen. U-profiel C-profiel C-profielen me versijvingen oename van effeciviei als gevolg van versijvingen 36 37

3 Verindingen a3 Om de koudgewalse profielen e verinden, saan ons verscillende meoden er escikking: lassen, drukvoegen ( clincen ) of scroeven. Voor de consrucieve oesing van verindingen dienen oofdsuk 13 van NEN 6773 (3) of oofdsuk 8 van Eurocode 3 Deel 1.3 (4). Lassen is alleen gescik voor profielen van lank saal (af. 5.12). Als verzink maeriaal word gelas, komen er namelijk lasdampen vrij, die scadelijk zijn voor de lasser (19). Di argumen geld nie, als er lasroos worden geruik, zoals in de auomoielindusrie. Een ander nadeel van lassen is, da de zinklaag word escadigd. Informaie over de lasprocessen voor e verinden van relaief dun maeriaal saa onder andere in e Teleac-cursusandoek Lassen, lijmen en plaaewerken (20). a3 af Lasverindingen zijn alleen gescik voor nie-verzinke profielen. Clincen is e zodanig vervormen van saalplaa, da een soor deuvel onsaa. Deze verinding kan alleen een scuifkrac (krac evenwijdig aan e vlak van de plaa) af. 5.9 en 5.10 He slien van saalplaa. overrengen (af. 5.13, 5.14 en 5.15). De profielen worden gefariceerd door e koudwalsen, ook wel rolvormen genoemd, van gesli andsaal (af. 5.9, 5.10 en 5.11). Me de rolvormecniek kan maeriaal me een dike o 3 mm worden verwerk. Voor de ecnisce leveringsvoorwaarden van koudgewalse profielen kan geruik worden gemaak van NEN-EN Onw. (13) of NVN-ENV (14). Voor koudgewalse profielen is een aanal saalsooren e geruiken. Deze ondersceiden zic van elkaar qua maeriaaleigenscappen en afwerking. Er is keuze ui onder andere nie-eklede plaa volgens NEN-EN (15) en NEN-EN (16), coninu-dompelverzinke and volgens NEN-EN (17) en andgelake plaa volgens NEN-EN (18). De consrucieve oesing van de profielen, vervaardigd van deze maerialen, is mogelijk volgens NEN 6773 (3). In deze norm saan ook de vloeiserke en rekserke van deze saalsooren. De keuze voor de afwerking van e maeriaal is afankelijk van e gewense uierlijk en de gewense levensduur. Op di laase aspec word ingegaan in de paragraaf Ook zelforende scroeven worden oegepas. Er is een ruim assorimen scroeven, waarmee alle denkare maerialen aan koudgevormd saal zijn vas e zeen (af. 5.16). Voor e verinden van gips of ou aan saal dienen scroeven of spijkers me een fla of wafer kop. Hiermee is de eplaing op e saal e drukken en verdwijn de scroefkop in e zace plaamaeriaal. Een pancake kop is geruikelijk ij arder maeriaal. Voor de monage van koudgevormd òp koudgevormd saal zijn er scroeven me een ex of pan kop. Als over een saalop-saalverinding plaamaeriaal moe worden evesigd, is een scroef me pancake kop weer een goede keuze. Die seek namelijk nie ui. af Door middel van een oge perskrac. en een speciaal gevormd sempel en marijs word e plaamaeriaal er plaase van de verinding o vloeien gerac. He maeriaal vloei zijwaars weg, waardoor een uisulping onsaa in e sempelzijdige maeriaal. Hierdoor kom de (gasdice) verinding o sand. Levensduurverwacing verderop in di oofdsuk. Voor saalframeouw word in de meese gevallen verzink andsaal volgens NEN-EN (17) oegepas. af Verscillende scroefkoppen voor verscillende maerialen. af He uierlijk van een clincverinding. af Clinc-apparauur word seeds licer. voor evesigen van gips of ou op saal voor speciale gevallen voor evesigen van saal op saal af He rolvormen van gesli andsaal. "fla" kop "ex" kop "pancake" kop "wafer" kop "pan" kop 38 39

4 Elemenen Me de koudgewalse profielen zijn vlakke èn eenzijdig gekromde elemenen e maken (af. 5.17). Voor de profielen die zic in e vlak van e elemen evinden dienen C-profielen, voor de randen U-profielen (af. 5.18). He frame van de dak- en wandelemenen vervul uisluiend een consrucieve aak, de afouwmaerialen zorgen voor warme- en geluidsisolaie. Om de mogelijkeden van e ouwen me geprefariceerde elemenen opimaal e enuen, is e nodig da er ij e onwerp rekening word geouden me de grenzen van e concep. Deze worden mede epaald door e consrucieve principe, de ranspormogelijkeden en de enodigde ruime voor de profielen. af Dragende wand me raamopening. laei van gekoppelde C-profielen kreupele sijl esaande ui een C- en een U-profiel de regels zijn U-profielen de sijlen zijn C-profielen af Me koudgewalse profielen zijn ook gekromde wanden e maken, zoals me e innenwandsyseem Verera van Gyproc. kreupele sijl He consrucieve principe van saalframeouw is, da de elasing níe geconcenreerd via punvormige elemenen, zoals kolommen, maar gespreid via lijnvormige elemenen, zoals wanden, op de fundering word overgerac. Daarom saan de sijlen in de wandelemenen relaief dic ij elkaar (af. 5.19). In de saalframeouw zijn elemenen, die veel elasing naar zic oe rekken, principieel ongewens. Zodra op één pun in de consrucie een warmgewals profiel word oegepas, versoor di e consrucieve principe. Als wandsijlen worden C-profielen geruik. Deze zijn gevoelig voor knik en orsieknik. Di euvel is e verelpen door de sijlen me elkaar e verinden me eplaing of me srippen. Me eplaing is de sailiei in e vlak van e elemen gewaarorgd. vericaal: C-profiel orizonaal: U-profiel 4 af Dakspan me oplegdeail. af Nie-dragende wand me raamopening

5 af Horizonale verinding ussen op druk elase C-profielen. Bij saalframeouw is een ransparane oekoplossing alleen mogelijk door me e consrucieve principe e reken en een koker- of uisprofiel oe e passen. Di is ook geeurd in de woningen aan de Dedemsvaarweg in Den Haag (af en 5.25). Srippen moeen aan eide zijden worden aangerac. Eén srip dien aan een sarpun, ijvooreeld een knoop van een sailieisverand, e zijn evesigd. Om orderen van e profiel e voorkomen, worden wee C-profielen ussen de srippen aangerac (af. 5.21). Bij e ouwen me elemenen van koudgewalse profielen zijn exra profielen nodig ij oeken en openingen. Wandelemenen een randprofielen, dus ij elke oek onmoeen minsens 2 sijlen elkaar (af. 5.22). af Onmoeing dragende-wandelemenen. af Raamopening in een dragende wand. Ook ij openingen in dragende wanden, groer dan de ar-op-ar afsand van de sijlen, reed een verdueling van sijlen op door middel van een duele C of een C in een U. Bij e onwerp van ramen moe ier rekening mee worden geouden (af. 5.23). af Transparane oekoplossing in saalframeouw aan de Dedemsvaarweg in Den Haag. af Transparane oekoplossing in saalframeouw aan de Dedemsvaarweg in Den Haag

6 Afvoeren orizonale elasing De saalframe-elemenen zijn ongescik om orizonale (wind)elasing af e voeren. Hiervoor zijn exra voorzieningen nodig: scijven òf kruisvormige sailieisveranden. Door een elemen van eplaing e voorzien onsaa een scijf. Er kan ijvooreeld gipsplaa aan de innenzijde en riplex aan de spouwzijde van e elemen worden aangerac. Voor opimale scijfwerking moe aandac worden eseed aan de deaillering. Zo moe de eplaing aan de sijlen worden evesigd om de scijfwerking over de vericale naden een e waarorgen, en zijn voor orizonale naden de regels en exra aan e rengen salen srippen e enuen (af. 5.26). af Scijf over wee verdiepingen. af Simpson voeanker. Woningsceidende wanden zijn zeer gescik om als scijf e laen dienen. Di zijn immers lange wanden zonder openingen. Om de kracen van de scijf op de onderconsrucie over e dragen, word geruik gemaak van voeankers. Deze ankers rengen de rekkrac ui de randsijl op de fundering over (af. 5.27). He is geruikelijker om kruisvormige sailieisveranden aan e rengen. Hiervoor worden gewoonlijk salen srippen geruik. De veranden komen aan de spouwzijde, zoda ze ij e vasscroeven van de gipseplaing nie in de weg zien. Ook nu moe de vericale componen van de krac me een voeanker op de onderconsrucie worden overgerac. He anker moe zo dic mogelijk ij e pun waar de arlijnen van sijl en srip de regel snijden, worden aangerac (af. 5.28). Bij de aansluiing in afeelding 5.28 is een scesplaa oegepas. De krac in de srip gaa via de scesplaa naar de sijlen en regels. Bij een scesplaa, is de srip op asis van de oegesane vervorming e dimensioneren. Als een redere srip word oegepas, mag de scesplaa worden weggelaen. Di eef als voordeel da er één verinding minder is, maar er word wel meer maeriaal geruik (af. af Uivoering sailieisverand en aansluiing srip. In Nederland zijn nog geen rekenregels voor oesing van saalframescijven escikaar. Vooralsnog zijn de rekenregels ui de Verenigde Saen e geruiken. In ijlage C Saalframeouw scijfpanelen is daarom een uigave van de Lig Gauge Seel Engineers Associaion opgenomen. 5.29). af Sailieisverand van rede srip

7 Saalframe-draagconsrucie Als afzonderlijke elemenen worden gedimensioneerd, moe rekening worden geouden me de sailiei van onderdeel randwerendeid m... Inroducie Een saalframe-draagconsrucie esaa ui geprefariceerde ouwdelen voor vloeren, wanden en daken. Er word uigegaan van de plaformmeode. Hierij zijn de wandelemenen verdiepingoog; de vloer en dakelemenen worden op de wanden gelegd (af. 5.30). af Plaformmeode. Sailiei van e draagconsrucie Bij saalframeouw zijn wandelemenen onder e verdelen in dragende, nie-dragende en sailieiswanden. Om de poeniële ouwsneleid van saalframeouw e realiseren, moe elk elemen door kruisveranden saiel worden gemaak. Dan kunnen de elemenen eenvoudig aan elkaar worden evesigd (af. 5.31). e geele draagconsrucie. Door geruik e maken van scijfwerking in vloeren en dak, onsaa een saiele consrucie. Vloeren en dak zorgen ervoor, da de windelasing via veranden of scijven naar de onderconsrucie afgedragen word. De orizonale (wind)elasing loodrec op een kopgevel word via de vloeren overgedragen op de sailieisvoorziening. Deze saa evenwijdig aan de ricing van de sceidende funcie ezwijken daken 1) 2) vloeren woningsceidend nie-woningsceidend ) woningsceidende wanden eide spouwladen ezamen elk spouwlad in geval van woningsceidende vloer 60 sailieisfuncie 60 elasing. Vloeren spelen dezelfde rol ij de overdrac van windelasing, die evenwijdig aan de kopgevel opreed. Een vooreeld van deze werkwijze is e vinden uienwanden kopgevels in geval van woningsceidende vloer 60 in geval van nie-woningsceidende vloer 20 3) i.v.m. randoverslag in TNO-rappor Te applicaion of seel in uran aia Srucural design of opopped ousing. (21). uienwanden langsgevels i.v.m. randoverslag 30 i.v.m. sailieisfuncie Brandveiligeid 1) 2) Geen eis. Voorijdig omrekken van de spouwladen van de woningsceidende wanden moe worden voorkomen door: dak en vloer voldoende randwerend e maken of juise deaillering van de aansluiingen. De randwerendeid van saalframeouw is afankelijk 3) Tenminse gelijk aan de randwerendeid m... ezwijken van de vloer en van de afouw. Bij een volledig onwikkelde rand ezwijk een consrucie van koudgevormde profielen na af Overzic eisen randwerendeid. vijf o ien minuen. De afouw me isolerende plaamaerialen voorkom de direce looselling van de profielen aan rand. De rand- De eisen, weergegeven in af. 5.32, zijn opgeseld me als werendeid van individuele ouwdelen kom aan od in uigangspun, da ezwijken van één ouwdeel in een oofdsuk 6. Hieronder is de randwerendeid van een woning geen invloed mag een op de sailiei van de draagconsrucie escreven. naasgelegen woning. Hieraan is e voldoen door elke woning e onwerpen als een vrijsaande woning me een In oofdsuk 4 saa da ij opoppen de randveilig- eigen sailieisconsrucie. eidseisen voor esaande ouw geldig zijn. De randwerendeidseis aan de oofddraagconsrucie van een woon- Bij de in af gegeven eis aan vloeren saa da e geouw me een vloer oger dan 13 m oven e ezwijken van een vloer nie mag leiden o e omrek- aangrenzende errein is maximaal 60 minuen. Voor de ken van de wanden. Als di wèl geeurd, word de wand ouwconsrucie innen de woning is de eis 20 of 30 van de naasgelegen woning aan de spouwzijde looge- af Juis en onjuis geplaase sailieisveranden. minuen. In oofdsuk 4 saa ook, da voor de eisen aan de weersand egen randdoorslag en randoverslag (WBDBO) e Bouweslui geld. Afeelding 5.32, afkomsig ui TNO-rappor Megaprojec seld aan de rand. Di is nie gewens. Als de vloer inac lijf, kunnen de wee spouwladen, die gezamelijk een woningsceidende wand vormen, als één wand worden escouwd. Zo n wand moe 60 minuen randwerend (Saalframewoningouw op esaand woongeouw) zijn. Voor de draagconsrucie geld dus, da: Eisenniveau m... randveiligeid (7), geef een over- - de consrucie nie is veronden me die van de naas- zic van de randwerendeidseisen. Hierij is er van ui liggende woning gegaan da de vloer van e oogse verlijfsgeied oger - ezwijken van de vloer nie mag leiden o e omrek- goed fou is gelegen dan 13 m. ken van wanden 46 47

8 In e kader van e Uran-Haiaprojec is een consrucie onworpen die aan eide eisen voldoe. Deze consrucie is gees ij e Cenrum voor Brandveiligeid (22) (af en 5.34). Hoofdsuk 6 Vloeren, wanden en daken espreek de ouwfysisce presaies van de ouwdelen. Deze paragraaf gaa in op e ouwfysisce gedrag van de woning in de zomer. He nu van zonwering lig voor de and. Wel moe er op worden gele, da de zonwering esand is egen alle weersomsandigeden én egen ploselinge weersveranderingen (af. 5.35). af Overzic consrucie. De elasing op vloer 1 is aangerac me egels. Saalframeouw is een lice wijze van ouwen. Daardoor kan de woning in de winer zeer snel worden opgewarmd. Daarenegen kan e in de zomer snel e warm worden. In e TNO-rappor Te applicaion of seel in uran Exra isolaie van de wanden eef s zomers alleen zin als de emperauuronwikkeling in de woning acerlijf ij de onwikkeling van de uienemperauur. Bij wanden, die in de zon saan, is exra isolaie alijd nuig. aia Indoor climae during summer in dwellings wi Me insallaieecnisce maaregelen is e klimaa naar ligweig seel frame consrucions A case sudy (8) wens e regelen. Lucverwarming pas e ese ij saal- is e emperauurverloop in een saalframewoning in de frameouw. In de winer kan de woning snel worden zomersiuaie vergeleken me een zware woning. Daar- opgewarmd en in de zomer kan er exra mee worden ij is e effec onderzoc van de volgende maaregelen: gevenileerd. He acerwege laen van maaregelen, doe P1 P2 ovendak IPE exra isolaie van de wanden - exra isolaie van e dak afreuk aan de mogelijkeden van ouwen op oplocaies. 1,9 kn/m 2 P3 deail 1 - zonwering - verscillende ypen insallaies IPE 300 vloer 1 Ui de simulaies lijk, da e in lice woningen zoals spouw saalframeouw, s zomers zeer warm kan worden. De +0 Bij de proef leek de consrucie ruim e voldoen aan de eisen. De gipsplaen van vloer 1 vielen na 32 minuen. De emperauur loop zó oog op, da e nie preig is om onder deze omsandigeden in de woning e verlijven. elemenopouw - Noflam 15 mm - Noflam 15 mm - C-profiel vol isolaie - dampremmende folie deail 1 egels van vloer 1 vielen na 48 minuen door de vloer. De proef is na 66 minuen eëindigd. De consrucie was op da momen nog nie ezweken en de woningsceidende wanden voldeden nog aan de crieria, geseld in NEN 6069: 1991 Experimenele epaling van de randwerendeid van ouwdelen (23). Ui de proef lijk, da us- Ook e effec van de maaregelen is ekeken. Exra isolaie op e dak en zonwering lijken effecief. Exra isolaie op e dak voorkom, da de warme van e dak o de woning doordring. af Weersesendige zonweringen (24). oeksaal lenge 3920 mm minerale wol 2 50 mm elemenopouw - underlaymen 18 mm - C-profiel minerale wol 50 mm - Noflam 15 mm sen de woningen een randwerendeid kan worden ereik van meer dan 60 minuen. Hierij volsaa een vloer me een randwerendeid van 30 minuen als us- koppelsrip o oplegvil en EKI-and sen de vloerelemenen een koppeling is aangerac. De proef laa zien da me saalframeouw is e voldoen aan de randveiligeidseisen, die voor opoppen gelden 15 (zie af. 5.32). vloerliggers.p.v. de oplegging versevigd me C-profiel mm lenge 100 mm oeksaal ,5 Bouwfysisce eigenscappen 12,5 12, af Tesopselling vloer-wandcominaie. 12,5 12,5 75 Ook de ouwfysisce presaies van een saalframedraagconsrucie zijn afankelijk van de afouw. Me ermoprofielen kan de warmeweersand van gesloen delen van e draagconsrucie worden opgevoerd o 5,0 m 2 K/W. Door de draagconsrucies van woningen nie onderling e koppelen, kan de geluidsisolaie ussen de woningen ver oven de eisen van e Bouweslui worden opgevoerd

9 Levensduurverwacing In egenselling o warmgewalse profielen in saalskele- De corrosiviei waaraan een saalframe word loo- en zijn koudgevormde profielen in saalframes moeilijk e geseld, is afankelijk van de funcie van e ouwdeel. Als onderouden. Ze zijn namelijk opgenomen in de consrucie. Voor de dike van de conservering zijn de resulaen van e onderzoek Duurzaameid van nie-inspeceerare salen ouwdelen (25) e geruiken. De conservering van nie-inspeceerare salen ouw- e ouwdeel geen onderdeel is van een klimaasceidende consrucie, zoals een vloer, val e in corrosieklasse C1. Saalframes, die zijn opgenomen in klimaasceidende consrucies vallen ook in corrosieklasse C1. De elemenen zijn namelijk zó onworpen, da er geen condensaie in opreed. Toc is e nie uigesloen, da af De Referenieuinkamerwoning van Novem op e edrijfserrein van Hoogovens Sar-Frame in Velsen-Noord. delen ang af van: luc vanui de woning in de uienwand doordring, - de corrosiviei van de omgeving waardoor condensaie opreed. Daarom is geruik van - e gewense veiligeidsniveau verzink óf geverfd saal aan e evelen. Bij zink is e kiezen - de scade, die ezwijken van een consruciedeel kan ui zeven laagdiken. Als een ouwdeel weinig corrosiege- veroorzaken voelig is, kan de dunse zinklaag worden gekozen (af. 5.37). Bij da laase aspec is de aanwezigeid van een weede draagweg een ander ouwdeel neem de las over na ezwijken e ondersceidende crierium. Als er een weede draagweg is, zijn de conserveringseisen minder zwaar (af. 5.36). Milieuaspecen plaas in de consrucie corrosieklasse 1) veiligeidsklasse 1) referenieperiode vooreeld maeriaal en (in jaren) escermingssyseem innen; disconinu na C gesraald saal me > 20 µm coaing innen; droog C oneandeld saal 1) volgens NEN-ISO 9223 (34) 2) volgens NEN 6700 af Toegesane conservering ij sraalframe ouwdelen me weede draagweg. Gesimuleerd door de onwikkelingen op e geied van duurzaam ouwen een IVAM Environmenal Researc en W/E Duurzaam Bouwen in 1998 een onderzoek uigevoerd naar de milieueffecen van saalframewoningouw. De Referenie-uinkamerwoning van Novem was onderwerp van onderzoek (af. 5.38). Bij di onderzoek zijn me eulp van Eco-Quanum de milieueffecen van saalframeouw in kaar gerac. Daarij is de draagconsrucie van een saalframewoning vergeleken me draagconsrucies van andere ouwmeoden (26). Bij e in kaar rengen van milieueffecen van saalframeouw eef één aspec veel invloed: wa geeur er ij sloop van e geouw me de salen ouwdelen? In de sudie is een aanal zogenaamde afvalscenario s doorgerekend. Één daarvan is maeriaalrecycling. He resulaa van deze scenario s saa in afeelding ypeaanduiding van e produc gemiddeld gewic van de zinklaag (som van eide zijden, epaald ui 3 meingen) minimum voor gewic van zinklaag (som van eide zijden, epaald ui 1 meing) 100% 90% saalframe op asis van maeriaalrecycling (g/m 2 ) (g/m 2 ) (µm) 80% 70% minimum overige ouwwijzen Z Z Z Z Z Z Z af Typeaanduiding voor zink op saal volgens NEN-EN (17). 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% grondsofuipuing emissies energie afval maximum overige ouwwijzen af Vergelijking ussen draagconsrucies van de saalframewoning en andere ouwmeoden. (Berekening van de milieueffecen van een woning me een saalframe me eulp van Eco-Quanum, IVAM, Amserdam, juli 1998)

10 He lijk, da e saalframe vergeleken me andere ouwmeoden slec scoor ij de milieumaa Grondsofuipuing. Da word voor circa 80% veroorzaak door e relaief scaarse zinkers, da voor de conservering word geruik. Voor de draagconsrucie van de Referenie-uinkamerwoning is een laagdike van 2 maal 50 g/m 2 geruik. Hierdoor zi er op de geele draagconsrucie van de onderzoce woning 26 kg zink. De 2684 kg saal, geruik voor e frame, eef weinig invloed op e mindere resulaa voor grondsofuipuing. De andere draagconsrucies zijn groendeels samengeseld ui ruim voorradige seenacige maerialen of ou. Bij de milieumaen Emissies en Energie val de draagconsrucie van de saalframewoning innen de spreiding van de andere draagconsrucies. De oeveeleid geruik maeriaal is namelijk veel kleiner, zoda de ogere scores per kilogram verzink saal ij deze milieumaen (deels) worden gecompenseerd. Bij de milieumaa Afval scoor de saalframewoning relaief goed, dankzij de mogelijkeden van recycling. He afval, da nie erruikaar is, esaa voornamelijk ui producafval van gips geruik voor de eplaing van e saalframe en mijnafval, da vrijkom ij de winning van ersen. De resulaen van de vergelijking ussen e saalframe van de Referenie-uinkamerwoning me andere draagconsrucies zijn nie algemeen geldend. He onwerp van de refereniewoning is namelijk vrij radiioneel, zoda voor alle ouwmeoden nog wins mogelijk is. Voor de saalframewoning is milieuwins e ealen door salen ouwdelen meer e ergeruiken en minder zink oe e passen. Door ij e onwerp rekening e ouden me de eigenscappen van saalframeouw door ijvooreeld ogere warme-isolaie oe e passen word de meese milieuwins eaald. 52