onderhoudsschema Maatregelen Werken met een onderhoudsschema voor het schip en de motoren.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "onderhoudsschema Maatregelen Werken met een onderhoudsschema voor het schip en de motoren."

Transcriptie

1 Aciekaar 1.1 onderhoudsschema MACHINEKAMER We- en regelgeving Geen. Maaregelen Werken me een onderhoudsschema voor he schip en de mooren. In deze map ref u een boekje aan me drie modellen. Een dagelijks- en een periodiek schema voor conrole en een schema da u kun gebruiken bij vervanging, vernieuwing, reparaie en conservering. Zowel bij he varen me een wisselende als me een vase bemanning is he belangrijk om e ween wanneer welke onderhoudswerkzaamheden al dan nie zijn uigevoerd en door wie. Een goed bijgehouden onderhoudsschema kan behulpzaam zijn bij he ijdig plegen van onderhoud en he voorkomen van schade. He verbruik van olie, ve en koelvloeisof kan worden bijgehouden en vergeleken. De conroledaum is genoeerd en de volgende daum kan worden vasgelegd. Zodoende kan over een bepaalde ermijn inzich worden verkregen in de condiie en he funcioneren van de mooren en de sysemen. He model da wij aanbieden noem slechs één hoofdmoor, één generaor, één hydraulisch syseem, enz. Zijn er meerdere mooren of sysemen op uw schip in gebruik, dan kun u de invulvakjes nummeren of van een volgende pagina gebruik maken. Voor in he boekje zijn een aanal bladzijden beschikbaar voor de dagelijkse conrole en he onderhoud. Acher in he boekje ref u enkele bladzijden aan voor periodiek onderhoud. Of he onderhoudsschema in de prakijk voldoe, horen wij graag. Suggesies zijn ook welkom. Wis u da... - u he schema ook kun downloaden van onze websies ( en Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

2 Aciekaar 1.2 VOORKOMEN VAN BILGEWATER MACHINEKAMER We- en regelgeving De schipper heef de zorgplich om he onsaan van afval e minimaliseren. Wie bijvoorbeeld lekkage bij asafdichingen en/of pompen laa besaan, veroorzaak nodeloos afval. Zie aciekaaren 8.4 en 8.5. Maaregelen om de machinekamer droog e houden Opsporen oorzaak bilgewaer Voor he verminderen of voorkomen van bilgewaer moe u ween waar he vandaan kom. Spoor de lekkage op en neem maaregelen om deze e verhelpen. Lekwaer bij vegesmeerde schroefasafdichingen Tradiionele vegesmeerde schroefasafdichingen lekken soms waer en ve. Wanneer de assen en bussen nie versleen zijn, kun u di verminderen of zelfs voorkomen door ijdige vervanging van de vepakking en een juise afselling van pakkingdrukker en veoevoer. He plaasen van een moderne afdiching aan de binnen- en zo mogelijk de buienzijde van de as, voorkom he morsen van smeerve aan de buienkan en he binnendringen van waer en ve aan de binnenkan. Zie ook aciekaar 1.4 (asafdichingssysemen). Lekwaer bij open waergesmeerde asafdiching Open waergesmeerde sysemen vereisen een goede afdiching aan de binnenzijde. Voorkom in ieder geval da (smeer)waer in de bilge loop, bijvoorbeeld door middel van een opvangbak. Lekwaer-, koelwaer-, ballas- en dekwaspompen Vervang de pompseals en pakkingen ijdig. Verhelp lekkage direc. Lekkage in leidingsysemen Vernieuw ijdig rubberen koppelslangen en bochen. Wach nie o deze van ouderdom scheuren of barsen. Voorkomen is voordeliger, veiliger en schoner. Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

3 Aciekaar 1.2 Afvoerwaer van een wasbak in de machinekamer. De afvoer van he waer van een wasbak in de machinekamer hoor bij he huishoudelijk afvalwaer en mag, in egenselling o bilgewaer, wel in he oppervlakewaer worden geloosd. Is de wasbak onder de geladen waerlijn geplaas, dan aansluien op de vuilwaerank. Afvoerwaer van een aircondiioner De afvoer van de aircondiioner kan rechsreeks op he oppervlakewaer worden geloosd. MACHINEKAMER Waer van he schoonmaken van de machinekamer He schoonmaken van de machinekamer kan groendeels droog of me weinig waer gebeuren. Zo voorkom u onnodig veel bilgewaer. Zie ook aciekaar 1.14 (schoonmaken machinekamer). Wis u da... - u evenueel ook de wasbak bij de ingang boven de geladen waerlijn kun aanbrengen of in een ank voor huishoudelijk afvalwaer kun laen lozen? - condenswaer van aircondiioners gebruik kan worden als gedesilleerd waer voor bijvoorbeeld accu s, srijkijzer, enz.? Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

4 Aciekaar 1.3 OPVANG VAN BILGEWATER OPVANG, OPSLAG, AFGIFTE, VOORZIENINGEN MACHINEKAMER We- en regelgeving Oliehoudend waer moe aan boord kunnen worden verzameld. In di verband mag de machinekamerbilge diens doen als verzamelruime, maar aanbevolen word - indien mogelijk - een ank e gebruiken. Bilgewaer moe volgens he RPR aan een erkende onvangsvoorziening worden afgegeven me een aanekening in he olieafgifeboekje (bilgeboekje). In Nederland moe de afgife via he S-formulier bij he Landelijk Meldpun Afvalsoffen (LMA) gemeld worden. Deze melding word door de onvangsvoorziening gedaan. Maaregelen Zie ook aciekaar 1.2 (voorkomen van bilgewaer). Cenrale verzamelank voor bilgewaer Opslag van bilgewaer in een apare verzamelank of ussen enkele dichgelase wrangen me dekselplaa houd de bilge droog. He vlak word nie meer aangeas door o.a. schadelijke besanddelen ui de smeerolie. De afgife word hierdoor veel eenvoudiger. Een leiding (me een diameer gelijk aan de Europese norm EN 1305) van he bilgewaerreservoir naar een universele snelkoppeling (of in he geval van een vissersschip een MARPOL-aansluiing) aan dek, maak de afgife nog sneller en veiliger. Opvangbak voor lekwaer bij de schroefasafdichingen binnenzijde, door he dichen van wrangen Waerlekkage bij schroefasafdichingen kan opgevangen worden door één of meerdere wrangen dich e lassen. He waer kan vervolgens naar de cenrale bilgewaerverzamelank worden afgevoerd of direc worden afgegeven aan een erkende onvangsvoorziening. Opvangbak voor lekolie onder de moor, ook e maken door he dichen van wrangen en fundaie Plaas onder de moor een bak voor de opvang van lekolie. Bij een besaande siuaie kunnen ussen de wrangen, onder de moor, schojes worden gelas. Via een leiding kan de olie naar de verzamelank worden afgevoerd. Aciekaaren - Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

5 Aciekaar 1.3 Afgife De afgife van bilgewaer moe alijd gebeuren bij een erkende onvangsvoorziening. In Nederland is alleen de afgife voor de binnenvaar bij een SAB-onvangsvoorziening grais. Voor SFAV-abonnemenhouders zijn er ook andere onvangsvoorzieningen beschikbaar. Zie aciekaar 7.3 (afgifevoorwaarden). MACHINEKAMER Opmerkingen Neem geen genoegen me opvang en afgife alleen. Probeer he onsaan van bilgewaer egen e gaan. Daarmee bespaar u op inzamel- en verwerkingskosen voor de branche. He goede imago van de binnenvaar word eveneens verserk bij een afnemende producie van scheepsafval. Zie ook aciekaar 1.1 (onderhoudsschema) en 1.2 (voorkomen van bilgewaer). Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

6 Aciekaar 1.4 Asafdichingssysemen MACHINEKAMER We- en regelgeving Doorvoeringen van schroefassen en roerkoningen moeen zodanig zijn uigevoerd, da geen waerveronreinigende smeermiddelen naar buien kunnen reden (voor binnenvaar: ROSR, arikelen 8.03, lid 4 en 6.01, lid 7; geld voor nieuwbouw, ombouw en verbouw). Maaregelen Nieuwbouw asafdichingssysemen De moderne asafdichingssysemen aan binnen- en buienzijde van de schroefas en de roerkoningen garanderen een beere afdiching dan de radiionele sopbuspakking (vepakking). He uireden van overollig ve naar binnen- en buienzijde en lekkage van waer naar de binnenzijde van he schip behoren daarmee veelal o he verleden. De voordelen zijn duidelijk: - minder milieubelasing; - minder veverbruik; - minder vervuiling van de machinekamer; - minder bilgewaer; - beere smering. Zie aciekaar 8.2 (milieu-inveseringen). Verbeerde afdiching op radiionele sysemen Voor radiionele insallaies zijn goede moderne afdichingssysemen op de mark die vaak eenvoudig op de plaas van de sopbuspakking zijn aan e brengen. Aan de buienzijde kan plaasing wegens onvoldoende ruime ussen de schroefnaaf en flens soms problemaisch zijn. Onderhoudsschema (aciekaar 1.1) Noeer de daum van plaasing en de draaiuren, alsmede de vervanging van onderdelen in uw schema. Houd rekening me de levensduur van de afdichingsringen. Wis u da... - gecerificeerde sysemen in de oekoms rech kunnen geven op koring op de verwijderingsbijdrage die de binnenvaar moe bealen? Informaie bij de SAB. Aciekaaren - Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

7 Aciekaar 1.5 Asafdichingen vegesmeerd MACHINEKAMER We- en regelgeving Doorvoeringen van schroefassen en roerkoningen moeen zodanig zijn uigevoerd, da geen waerveronreinigende smeermiddelen naar buien kunnen reden (voor de binnenvaar: ROSR, arikelen 8.03, lid 4 en 6.01, lid 7; geld voor nieuwbouw, ombouw en verbouw). Maaregelen Vervangen van de radiionele asafdichingen* Er is een ruime keuze in moderne lekvrije sysemen. Voor sommige gecerificeerde sysemen geld da binnenvaarondernemers in de oekoms in aanmerking kunnen komen voor vermindering van de verwijderingsbijdrage en als Nederlander kun u nu reeds via de MIA- en EIA-regeling belasingvoordeel krijgen. In he geval van verbouw moe er sprake zijn van een omvangrijke verbouwing. Zie aciekaar 8.2 (milieu-inveseringen). Tradiionele vepakkingen Vesmeerauomaa en handveplunjer (vekanon). Afsellen vesmeerauomaa De smeervebehoefe voor de schroefassen en de roerkoningen is afhankelijk van he lagersyseem, de lagerspeling, de afdiching en de druk van he buienwaer.** De afselling moe zo zijn da; - ieder smeerpun (via de doseeruni) in de juise mae word gevoed; - geen of minimaal waer naar binnen lek en geen overollig ve naar binnen of buien word gepers.** Afsellen pakkingdrukker en vervangen pakking Bij blijvende lekkage slui de pakking nie goed meer aan op de as. U kun de pakkingdrukker voorzichig en gelijkmaig ies srakker aandraaien. Draai de pakkingdrukker nooi e srak aan, anders verniel de wrijvingswarme de pakking en word he ve vloeibaar. Wanneer de lekkage blijf, dien de pakking zo snel mogelijk vervangen e worden. Is di nie afdoende dan is in de meese gevallen de schroefas beschadigd. Deze is krom of ingelopen op lagers en/of he glijvlak van de vepakking is beschadigd. Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

8 Aciekaar 1.5 Opvang van overollig smeerve Plaas onder de pakkingdrukker of binnenlager een opvangbak. Me moderne lekdiche buien- en binnenafdiching kan via een vereourleiding he eveel aan smeerve worden opgevangen. Bij een goed uigevoerde afdiching is de hoeveelheid reourve gelijk aan he oegevoerde smeerve. Op die manier word he smeerve auomaisch ververs. Soms kan he reourve hergebruik worden. MACHINEKAMER Reserve smeersyseem Me een handpomp (vekanon) houd u bij silliggen van he schip uw smeersysemen onder voldoende druk om he binnendringen van waer e voorkomen. *Keuze smeerve Er zijn milieuvriendelijke smeerveen in de handel. Vraag er naar bij uw leverancier. **Onderhoudsschema (aciekaar 1.1) Noeer de daum van conrole, bijselling en vervanging in uw schema. Wis u da... - he ve zich alijd zal bewegen in de riching van de laase draaibankgang van de schroefas? Aciekaaren - Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

9 Aciekaar 1.6 Asafdichingen oliegesmeerd MACHINEKAMER We- en regelgeving Doorvoeringen van schroefassen en roerkoningen moeen zodanig zijn uigevoerd, da geen waerveronreinigende smeermiddelen naar buien kunnen reden (voor binnenvaar: ROSR, arikelen 8.03, lid 4 en 6.01, lid 7; geld voor nieuwbouw, ombouw en verbouw). Maaregelen Vervang de asafdichingen ijdig. De oliegesmeerde sysemen kunnen na verloop van ijd gaan lekken, Plan he onderhoud en vervanging van de afdichingsringen ijdig in. Wanneer olielekkage opreed, moeen de afdichingsringen direc vervangen worden. Onderhoudsschema (aciekaar 1.1) Conroleer he oliepeil regelmaig. Noeer de conroledaum wanneer he syseem word bijgevuld, alsmede de vervangingsdaum van de afdichingsringen. Wis u da... - een gecerificeerd schroefassyseem voor de binnenvaar in de oekoms een koring op de verwijderingsbijdrage kan opleveren? Inlichingen bij de SAB. - da er milieuvriendelijke oliën e verkrijgen zijn? Inlichingen bij uw olieleverancier. Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

10 Aciekaar 1.7 Asafdichingen waergesmeerd MACHINEKAMER We- en regelgeving Doorvoeringen van schroefassen en roerkoningen moeen zodanig zijn uigevoerd, da geen waerveronreinigende smeermiddelen naar buien kunnen reden (voor de binnenvaar: ROSR, arikelen 8.03, lid 4 en 6.01, lid 7; geld voor nieuwbouw, ombouw en verbouw). Zie aciekaar 8.3. Maaregelen (gesloen syseem) Vermindering van he syseemwaer reed op als de schroefasafdiching aan de buien- of binnenzijde lek, of als er lekkage onsaa in andere onderdelen van he syseem, zoals pompen, filers en leidingwerk. Conroleer regelmaig he waerpeil. Verhelp lekkage direc De afdichingsringen van waergesmeerde sysemen moeen regelmaig vervangen worden. Gebruik van chemicaliën beperken Enige aanvulling van he syseemwaer me chemicaliën blijk in de prakijk nodig. De dosering van chemicaliën (anivries en anicorrosie) in he syseemwaer moe zo laag mogelijk gehouden worden. Di omda de chemicaliën bij lekkage in he oppervlakewaer erech kunnen komen. Gebruik dus een maabeker voor de juise verhouding en overschrijd de dosering nie. Maaregelen (open syseem) Bij een open syseem word de as gesmeerd door oppervlakewaer ussen as en bussen e pompen. Aan de binnenzijde dien bij voorkeur een adequae schroefasafdiching e zijn aangebrach, of he waer dien e worden opgevangen in een apare ank die vervolgens op he oppervlakewaer geleegd kan worden. Voorkomen moe worden da he waer in de bilge kom en word veronreinigd. Onderhoudsschema (aciekaar 1.1) Noeer de daum van conrole, waerverbruik, bijvulling en vervanging in uw onderhoudsschema. Wis u da... - open waergesmeerde sysemen al zeer vele jaren o evredenheid worden oegepas? Aciekaaren - Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

11 Aciekaar 1.8 voorkomen van gasoliemorsingen MACHINEKAMER We- en regelgeving Mochen morsingen opreden, dan moeen ersond de bevoegde auorieien (b.v. haven en/of vaarwegbeheerders) worden gewaarschuwd. We- en regelgeving voor he oepassen van een Bunkerovervulbeveiliging is vanaf 2003 voor de binnenvaar van krach (ROSR arikel. 8.05) voor iedere brandsofank die me een bunkerslang gevuld word. Maaregelen Overlopers beschadigen he imago van de bedrijfsak. Om morsingen e voorkomen kun u de volgende voorzieningen reffen. Bunkerovervulbeveiliging (BOB ) Een Bunkerovervulbeveiligingssyseem schakel de gasoliepomp van de bunkerboo of he bunker-saion ui bij een bijna volle bunker. Di syseem is geschik voor alle schepen. Overleg voor he laen insalleren van een BOB me uw bunkerbedrijf. Onluching bunkersyseem op de juise plaas Conroleer of de opening van de onluchingpijp nie e laag is aangebrach, van voldoende diameer is en is voorzien van een waerkering. Universeelaansluiing op de ank(s) Me een universeelaansluiing op de vulopening(en) van de gasolieank(s) kunnen bunkerslangen snel en lekvrij aangesloen worden. Overloopopvang rondom de bunkervulopening Tijdens he bunkeren kan gasolie naar buien schuimen (als u geen universele aansluiing heef). Me een overloopopvang rondom de vulopening kan de gasolie alsnog opgevangen worden. Onderhoudsschema (aciekaar 1.1) Noeer de conroledaum op goede werking van de BOB in uw onderhoudsschema. Wis u da... - bunkerbedrijven soms werken me een zogenaamde bunkeropdrach waarop nauwkeurig de e bunkeren hoeveelheden per ank worden aangegeven? - bij he bunkeren alijd personeel aanwezig moe zijn? Maak in ieder geval goede afspraken me de leverancier over de hoeveelheden die u wil bunkeren en verzeker u ervan da de ruime in de e vullen anks ruim voldoende is! Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

12 Aciekaar 1.9 OPVANG VAN AFGEWERKTE OLIE EN OVERIGE OLIëN MACHINEKAMER We- en regelgeving Opslag (verzamelank) Opslagvoorzieningen voor afgewerke olie en overige oliën zijn voor nieuwe of om e bouwen binnenvaarschepen verplich en voor andere schepen serk aanbevolen. Voor afgewerke olie moe in de machinekamer(s) een speciaal reservoir zijn aangebrach. De inhoud hiervan moe enminse 1,5 keer he volume bedragen van alle afgewerke olie ui carers van ingebouwde verbrandingsmooren, andwielkasen, en hydraulische sysemen (voor binnenvaar: ROSR arikel 8.07, lid 2, EN 1305). Afgife Afgewerke olie en overige oliën mogen alleen aan een erkende onvangsvoorziening worden afgegeven (aciekaar 8.1a en 8.1b). De afgife moe geregisreerd worden in he olieafgifeboekje (bilgeboekje). In Nederland moe de afgife via he S-formulier, door de onvangsvoorziening, worden gemeld aan he Landelijk Meldpun Afvalsoffen (LMA). De schipper moe he S-formulier (gele doordruk) drie jaar aan boord bewaren. Maaregelen Opslagank voor afgewerke olie Slui de carerafap van de hoofdmoor, via leiding en pomp, aan op de ank. Voorzie de ank eveneens van een vulrecher voor he opslaan van overige smeeroliën. De afvoerleiding van de ank bij voorkeur verbinden me een universeelkoppeling (EN 1306) aan dek. Zo kan de ank snel en veilig worden geleegd. Onderhoudsschema (aciekaar 1.1) Regisreer he verbruik van olie in uw onderhoudsschema. Wis u da... - in Nederland olieleveranciers de olie ui uw carer mogen innemen? - op smeerolie kan worden bespaard door de verversingsermijn (sandijd) e verlengen (aciekaar 1.10)? Aciekaaren - Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

13 Aciekaar 1.10 VERMINDEREN VAN HET SMEEROLIE- VERBRUIK MACHINEKAMER We- en regelgeving Geen. Maaregelen Verlenging van de sandijd van smeerolie He smeerolieverbruik kan worden beperk door de geadviseerde verversingsermijnen e verlengen. Zorgvuldigheid is echer geboden in verband me de garanievoorschrifen. Via een laboraoriumes kun u e ween komen of de olie nog voor verder gebruik geschik is. Di kan onder andere uw olie- of moorleverancier verzorgen. Voor de meese mooren zijn de besparingen zó ineressan, da deze de analysekosen ruimschoos goed maken. Verlenging van de sandijd door microfilering De levensduur van de olie kan drasisch worden verlengd door microfilraie. Plaas parallel aan he oliefiler een exra microfiler (bypass). Hiermee word de vervuiling van zeer fijne meaal- en/of roedeeljes ui de olie gehaald. De filers zijn verkrijgbaar in vele sooren en maen. Vraag hiernaar bij uw leverancier, uw organisaie of de SAB. Periodieke analyse van de olie is noodzakelijk en word vaak door de leverancier van de moor of de olie aangeboden. Verminderen van he olieverbruik per draaiuur Toename van he olieverbruik wijs op lekkage of afname van de condiie van uw machine. Goed en ijdig onderhoud alsmede he direc verhelpen van olielekkage verminder nauurlijk he olieverbruik. Onderhoudsschema (aciekaar 1.1) Conroleer en noeer he olieverbruik en de daum van verversing in uw schema en evens he verwisselen / schoonmaken van olie- en microfilers. Wis u da - verlenging van de door de moorleverancier geadviseerde sandijd de garanievoorwaarden van nieuwe mooren kan beïnvloeden? - een e hoog smeeroliepeil in he carer (bovenmaa) he smeerolieverbruik vermeerder? - er sysemen zijn die afhankelijk van de moorbelasing smeer die ui he carer afvoeren naar de brandsofank en een gelijke hoeveelheid nieuwe smeerolie oevoegen? Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

14 Aciekaar 1.11 overig oliehoudend afval SCHEIDING, OPSLAG EN AFGIFTE MACHINEKAMER We- en regelgeving Overig oliehoudend afval, zoals poesdoeken, filers ec. is gevaarlijk afval en dien aan een erkende onvangsvoorziening afgegeven e worden. De volgende voorzieningen dienen aanwezig e zijn op binnenvaarschepen, voor he aan boord bewaren van overig oliehoudend afval (ROSR arikel 10.02, lid 1d en 1e): d) een brandbesendig verzamelreservoir me deksel voor oliehoudende poeslappen, da als zodanig is aangeduid (bijvoorbeeld door middel van een sicker); e) een apar brandbesendig verzamelreservoir voor he overig vas klein gevaarlijk afval en een brandbesendig reservoir me deksel voor vloeibaar klein afval, da als zodanig is aangeduid. Maaregelen Verzamel en bewaar overig oliehoudend afval apar van andere afvalsoffen. Bewaar gebruike poesdoeken op een vase plaas. Laa oliefilers goed uilekken, voorda u deze afgeef en gie de uigeleke olie in de olieank. Geef gebruik ve zo veel mogelijk af in de oorspronkelijke verpakking. Wis u da... - in Nederland grais zakken (Fipo-zakken) beschikbaar zijn voor he bewaren en afgeven van filers en poeslappen? Inlichingen bij de SFAV en de SAB. - door oepassing van een Separ-filer, brandsoffilers minder vaak verwisseld hoeven e worden? Aciekaaren - Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

15 Aciekaar 1.12 opvang van koelvloeisof en anivries MACHINEKAMER We- en regelgeving Koelvloeisof en anivries zijn gevaarlijk afval en moeen apar opgevangen en afgegeven worden aan een erkende onvangsvoorziening. Maaregelen Opvang en afgife Vang oude koelvloeisof en anivries van bijvoorbeeld he inerkoelsyseem apar op en gebruik he opnieuw. Als da nie kan, geef he dan af aan een erkende onvangsvoorziening. Laa koelvloeisof en anivries nie in de bilge lopen. De verwerking van he bilgewaer word door vermenging me deze soffen zéér kosbaar. De exra kosen worden bij de ondoener in rekening gebrach. Repareer evenuele lekkages direc Conroleer en vernieuw ijdig rubberen koppelslangen en bochen. Wach nie o deze van ouderdom scheuren of lekken. Voorkomen is goedkoper, veiliger en schoner. Onderhoudsschema (aciekaar 1.1) Conroleer koelsysemen regelmaig en noeer de daa van vernieuwingen in uw schema. Wis u da... - als er per ongeluk koelvloeisof of anivries in de bilge erech kom, di in Nederland aan de onvangsvoorzieningen en de SFAV of de SAB gemeld moe worden om vervuiling van een groere hoeveelheid e voorkomen? Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

16 Aciekaar 1.13 verminderen van emissies naar de luch MACHINEKAMER We- en regelgeving De Cenrale Commissie voor de Rijnvaar heef normen geseld aan de uilaagassen van nieuwe scheepsdieselmooren die per 1 januari 2002 van krach zijn geworden. Srengere normen voor een volgende fase zijn in voorbereiding (ROSR, hoofdsuk 8a). Maaregelen Sel u op de hooge van de geldende emissienorm en informeer naar de mogelijkheden van subsidie en/of belasingvoordeel bij aanschaf van nieuwe mooren. Zie aciekaar 8.2 (milieu-inveseringen). Emissiewaarden Voor alle mooren die worden gebruik aan boord van vaaruigen me een nominaal vermogen (PN) gelijk aan of groer dan 37 kw. De uisoo van deze mooren mag de volgende waarden nie overschrijden: PN CO HC NO x PT (kw) (g/kwh) (g/kwh) (g/kwh) (g/kwh) 37<PN<75 6,5 1,3 9,2 0,85 75<{PN<130 5,0 1,3 9,2 0,70 PN>130 5,0 n>2800 min -1 =9,2 500<n<2800 min -1 =45.n (-0,2) 0,54 He voldoen aan de normen word in de vorm van een ypegoedkeuring vasgeseld. Deze ypekeuring word door de fabrikan aangevraagd. He esresulaa word vermeld in een meeproocol. Een inbouwkeuring is voorgeschreven om de insallaievoorschrifen en moorinselling e kunnen conroleren. Deze voorschrifen gelden vooralsnog alleen voor nieuwe mooren. Voor besaande mooren zijn eers over enige jaren op de prakijk geriche voorschrifen e verwachen. De inernesie van de Cenrale Commissie voor de Rijnvaar (CCR) vind u op: Aciekaaren - Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

17 Aciekaar 1.13 Wis u da: - zeer zuinige mooren he goed doen op he pun van vermindering van CO 2, maar vaak veel NO x produceren? Di noem men de paradox van de NO x of he dieseldilemma. - u alleen een nieuw Cerificaa van Onderzoek krijg als uw nieuwe moor een goedkeuringscerificaa heef? - di nie geld voor moorrevisie? - de emissienormen ook gelden voor boegschroef en generaormooren? MACHINEKAMER Emissie-effecen CO (koolmonoxide) Koolmonoxide is een gifig gas. Inademing van CO veroorzaak versikking doorda he zich veel serker aan ons bloed hech dan zuursof. CO is gevaarlijk doorda he reukloos is. Bij inademing word men slaperig en uieindelijk slaap men definiief in. CO 2 kooldioxide Kooldioxide verserk he broeikaseffec en draag daarmee bij aan klimaaverandering. Klimaaverandering leid o.a. o verandering in he afvoerregime van groe rivieren, zoda exreem lage en exreem hoge waersanden vaker zullen voorkomen (me als gevolg drooge of waeroverlas). NO x (siksofoxiden) = Monoxide en Dioxide Siksofmonoxide (NO) veroorzaak verzuring en as daardoor nauur, landbouwgewassen en gebouwen aan. HC (koolwaersoffen) veroorzaken, samen me NO x he op leefniveau zogenaamde foochemische smog en ozon. Foochemische smog en ozon zijn veranwoordelijk voor ca vroegijdige serfgevallen per jaar. In he oppervlakewaer brengen koolwaersoffen reeds bij lage concenraies schade aan organismen oe. Siksofdioxide (NO 2 ) is schadelijk voor de volksgezondheid. He verminder de longfuncie en vererger he onsaan en de effecen van hooikoors en bronchiis. PM10 PT (fijn sof) Fijn sof (Pariculae Maer <10 micromeer) dring diep door in de longen; de deeljes, die besaan ui koolsof en onverbrande koolwaersoffen, waaronder aromaen zoals benzeen, veroorzaken kanker en verminderen de longfuncie. Fijn sof veroorzaak en minse 1000 vroegijdige serfgevallen per jaar. De kleinse deeljes (kleiner dan 2,5 micromeer) zijn he schadelijks. Juis deze deeljes worden door zware dieselmooren (schepen en vrachwagens) uigesoen. SO 2 (zwaveldioxide) Zwaveldioxide veroorzaak verzuring en as daardoor nauur, landbouwgewassen en gebouwen aan. Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

18 Aciekaar 1.13 Emissierelaies CO 2 <-> brandsofgebruik De relaie ussen brandsofverbruik en CO 2 -emissie is lineair. Voor elke kilogram brandsof word na verbranding ca gram CO 2 uigesoen. CO 2 <-> NO x Bij verbrandingsmooren is de relaie ussen de emissie van (NO x ) en he brandsofgebruik (en dus de emissie van CO 2 ) egengeseld. Hoe zuiniger een moor is (dus minder CO 2 uisoo), hoe groer de NO x - emissie. MACHINEKAMER NO x onsaa bij hoge druk en emperauur wanneer brandsof in aanwezigheid van luch verbrand. Om een moor zuinig e maken moeen juis de verbrandingsdruk en emperauur omhoog, onder andere door drukvulling, dus onsaa er meer NO x. CO 2 <-> SO 2 en PM 10 Voor zowel zwaveldioxide als fijn sof geld, da deze emissies onsaan vanui de verbranding van de gasolie. Wanneer er minder brandsof verbrand word, is er minder emissie van SO 2 en PM 10. Dus hoe zuiniger de moor (minder CO 2 ), des e minder SO 2 en PM 10. Bovendien geld, da beide afhankelijk zijn van he zwavelgehale in de brandsof. Minder zwavel (S) in de brandsof, beeken minder SO 2.He verband ussen zwavel en PM 10 is complexer en wa minder direc. In elk geval geld, da zwavel bijdraag aan de deeljesvorming in de uilaagassen, dus: minder zwavel, minder PM 10. Aciekaaren - Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

19 Aciekaar 1.14 schoonmaken machinekamer MACHINEKAMER We- en regelgeving He gebruik van emulgerende schoonmaakmiddelen in de machinekamer is nie oegesaan. Emulgerende schoonmaakmiddelen laen ve en olie oplossen in waer, zoda di mengsel zeer moeilijk en dus duur verwerkbaar word (voor de binnenvaar: RPR, arikel 15.04, lid 2 onder c). Maaregelen Voorkom zoveel mogelijk vervuiling. Vergee nie uw machinekamerdeur dich e doen bij soffige lading. Maak alleen schoon me waer als he nie anders kan. Droog schoonmaken verdien de voorkeur. Schoonmaken me veel waer produceer bilgewaer. Als u och na schoon moe maken, doe di dan me zo weinig mogelijk waer en me een veranwoord nie-emulgerend* en chloorvrij schoonmaakmiddel. Onderhoudsschema (aciekaar 1.1) Conroleer de mooren en insallaies regelmaig op lekkage en verhelp he zo snel mogelijk. Noeer de daum van he verhelpen van een evenuele lekkage in uw schema om een goed overzich e houden. * emulgeren: een innige vermenging van fijne vloeisofdeeljes (moeilijk e scheiden) Wis u da... - een goed filer voor de venilaoropening de machinekamer schoner houd? - waswaer geen bilgewaer is en dus nie grais afgegeven kan worden? - alijd op de verpakking moe saan als een schoonmaakmiddel chloor beva? Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

20 Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

21 Aciekaar 2.1 oude accu s en baerijen scheepsonderhoud We- en regelgeving Oude baerijen en accu s zijn gevaarlijk afval en moeen aan een erkende onvangsvoorziening worden afgegeven. Volgens arikel 10.02, lid 1e van he ROSR dien aan boord van een binnenschip een brandbesendig verzamelreservoir aanwezig e zijn voor he bewaren van klein chemisch afval. Maaregelen De levensduur van accu s word verlengd door juise belading, belasing en goed onderhoud. Voorkom onnodig gebruik van baerijen. Gebruik bij voorkeur kwikvrije oplaadbare baerijen. Lever bij aankoop van nieuwe accu s en baerijen de oude bij de leverancier in. Voor de visserij He SFAV-abonnemen is voor accu s nie van oepassing, omda men reeds bij aankoop de verwijderingsbijdrage heef beaald. Opslag Bewaar zo nodig oude baerijen en oude accu s in een kis me vloeisofdiche zuurbesendige bodem, op een droge plaas. Onderhoudsschema (aciekaar 1.1) Noeer de aankoopdaum en de daa van vloeisofbijvulling en ander onderhoud in uw schema. Handig voor kwalieisvergelijking en conrole op de saa van de accu. Wis u da... - accu s een aanmerkelijk korere levensduur hebben, als de oplaadapparauur nie goed is afgeseld? - inleveren bij de leverancier uw secor veel geld bespaar? - in accu s ijdens he opladen knalgas onwikkeld word, da door he kleinse vonkje kan exploderen! Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

22 Aciekaar 2.2 verf en verfafval scheepsonderhoud We- en regelgeving We Milieubeheer Bik-, slijp-, schuur-, en verfafval is gevaarlijk afval. Di afval moe aan een erkende onvangsvoorziening worden afgegeven. Bij een binnenschip moe volgens arikel van he ROSR een brandbesendig verzamelreservoir aan boord zijn voor he opslaan van di afval. Maaregelen Inkoop en gebruik van verf verminderen Trach he onsaan van verfresanen e voorkomen door de juise hoeveelheid e kopen. Opslag van verf en gebruik gereedschap Bewaar verf vorsvrij en op een koele plaas. Slui blikken na gebruik zorgvuldig af. Verzorg kwasen en ander gereedschap goed zoda hergebruik mogelijk is. Lees de gebruiksaanwijzing op de verpakking. Keuze van minder milieubelasende verf Gebruik zo weinig mogelijk verfsooren die oplosmiddelen bevaen. Deze zijn schadelijk voor uw gezondheid en he milieu. Kies voor he binnenschilderwerk bij voorkeur acrylverf en voor he buienwerk he liefs zogenaamde high-solid verf. De onwikkeling van milieuvriendelijke verf gaa snel. Probeer op de hooge e blijven. Opvangen en afgeven van bik-, slijp- en schuurafval Neem maaregelen om di afval op e vangen en voorkom da he in he oppervlakewaer erech kom. Geef he afval aan een erkende onvangsvoorziening af. Onderhoudsschema (aciekaar 1.1) Noeer de daum waarop u groere schilderwerken heb uigevoerd. Handig voor kwaliei- en prijsvergelijking. Wis u da... - he in Nederland verboden is om voor binnenschilderwerk verf e gebruiken da oplosmiddelen beva? - ingedroogde lege verfblikken me een resaninhoud >10% bij he huisvuil mogen? Aciekaaren - Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

23 schoonmaken onder de buikdenning BINNENVAART DROGE LADING Aciekaar 2.3 scheepsonderhoud We- en regelgeving Afval van onder de buikdenning is gevaarlijk afval en moe aan een erkende onvangsvoorziening worden afgegeven. Di kan overeengekomen worden me he bedrijf da onder de buikdenning schoonmaak. Wanneer u zelf schoon maak, moe u ook de afgife zelf regelen. U ben alijd wel zelf voor een juise gang van zaken veranwoordelijk. Maaregelen Aanbrengen van een salen buikdenning Bij he aanbrengen van een salen buikdenning kunnen Nederlanders gebruik maken van de VAMIL-regeling: de Regeling Willekeurige Afschrijving van Milieuinveseringen. Zie daarvoor aciekaar 8.2 (milieu-inveseringen). Onderhoudsschema (aciekaar 1.1) Noeer de daum van he schoonmaken, de naam van he bedrijf en van he conserveringsmiddel in uw schema. Handig voor een kwalieisvergelijking en wanneer er och ies fou is gegaan me de afvoer van he afval. Wis u da... - u een laboraoriumanalyse van he afval van onder de buikdenning kun laen maken, wanneer de kosen voor verwerking naar uw mening e hoog zijn? Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

24 Aciekaar 2.4 opofferingsanodes scheepsonderhoud We en regelgeving Geen. Maaregelen Afhankelijk van de uikomsen van oekomsig onderzoek kunnen beperkende maaregelen voor oepassing van anodes in de binnenvaar van krach worden. To op heden is daarover geen zekerheid. Opmerkingen Gebruik van opofferingsanodes (opofferingsblokken) De anodes dienen om schade door elecrolyische corrosie e voorkomen en worden op of nabij de nu volgende scheepsonderdelen aangebrach: - scheepsschroeven - boegschroef - koelingsbeunen - roeren De opimale plaas en he ype anode word door de bereffende deskundigen geadviseerd. Onderhoudsschema (aciekaar 1.1) Noeer de daum van vervanging en he soor anode in uw schema. Aciekaaren - Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

25 Aciekaar 3.1 droge lading BINNENVAART ladingresen en waswaer ui laadruimen We- en regelgeving We Veronreiniging Oppervlakewaeren He zonder vergunning lozen van schadelijke, veronreinigende afvalsoffen in he oppervlakewaer is verboden. Aan de binnenvaar en de binnenvaargebruikers word dringend geadviseerd om: - laden en lossen zonder morsing e laen plaasvinden; - de ruimen voor he wassen veeg- of vacuümschoon e maken; - vervuiling door buis- en hemelwaer van lading of ladingresen e voorkomen. Scheepsafvalsoffenverdrag He inernaionale Scheepsafvalsoffenverdrag (SAV) da de Rijnoeversaen, België en Luxemburg voornemens zijn middels naionale regelgeving van krach e verklaren, bepaal in hoofdsuk B een aanal regels voor he omgaan me ladingresen en waswaer ui laadruimen. Aan de hand van o.a. een uigebreide soffenlijs*, kan worden vasgeseld welke soffen onder welke voorwaarden me spoelwaer mogen worden geloosd en welke nie. Zodra de bepalingen van he SAV van krach zijn geld he volgende: Als waswaer geloosd mag worden, gelden enminse de volgende regels: l de ruimen dienen, afhankelijk van de sof, bezem- dan wel vacuümschoon e zijn voorda de ruimen gewassen worden; l degene die los is, volgens he SAV, veranwoordelijk voor he schoon opleveren van de ruimen en moe een losverklaring opmaken. Uizonderingen kunnen gelden voor dedicaievaar indien er een verklaring is op-gemaak da er bij een aanal achereenvolgende reizen verenigbare lading word vervoerd. Aan de hand van de soffenlijs* zal men ook kunnen vassellen welke soffen nie me he waswaer in he oppervlakewaer mogen worden geloosd. Voor bedoelde soffen - en dus ook he waswaer - geld da deze moeen worden afgegeven aan een erkende onvangsvoorziening. He SAV kan bij oepassing voor meer helderheid zorgen, zowel voor de binnenvaar als voor haar gebruikers. Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

26 Aciekaar 3.1 Bovendien kan duidelijke regelgeving er oe leiden da onvangsvoorzieningen zullen inveseren in locaies waar ladingresen en waswaer kunnen worden afgegeven. * De soffenlijs zal bij he van krach worden van he SAV worden samengeseld. Zodra bekend is wanneer de bepalingen van he SAV van krach worden, zal u een acuele aciekaar worden oegezonden. ladingresen en waswaer ui laadruimen Aciekaaren - Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

27 Aciekaar 3.2 laden en lossen vloeibare lading TANKSCHEPEN BINNENVAART ladingresen en waswaer ui laadruimen We- en regelgeving We Veronreiniging Oppervlakewaeren He zonder vergunning lozen van schadelijke, veronreinigende afvalsoffen in he oppervlakewaer is verboden. Prakijkrichlijn Afvalsoffen Binnenankvaar In de prakijkrichlijn, opgeseld door binnenvaarorganisaies, verladers en de overheid, saan de aken en plichen voor de berokken parijen. In de prakijkrichlijn zijn ondermeer eisen opgenomen voor voorzieningen om veilig en efficiën e kunnen lossen. De bovengenoemde prakijkrichlijn is een vrijwillige overeenkoms (convenan) ussen de berokken parijen. De rechen en plichen van de parijen zijn vooralsnog nie in wegeving vasgelegd. Bij he van krach worden van de bepalingen ui he Scheepsafvalsoffenverdrag (SAV) is de inhoud van de prakijkrichlijn opgenomen in de nieuwe wegeving (namelijk he Scheepsafvalsoffen Beslui). Documenen Cerificaa AB; Officieel ladingjournaal waarin de handelingen in saan van: - he innemen van lading; - he lossen van lading me inbegrip van efficiën nalossen; - he reinigen van ladingank(s); - he afgeven van waswaer; - he ballasen van ladingank(s); - he afgeven van ballaswaer; - evenuele incidenen. Werkwijze - bij he lossen moe efficiën nalossen worden oegepas; - ballaswaer ui ongewassen ladinganks en waswaer moe worden afgegeven aan een erkende onvangsvoorziening. Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

28 Aciekaar 3.2 Maaregelen Maaregelen die volgen ui de prakijkrichlijn zijn: he aanleggen en he beproeven van een efficiën nalossyseem. In he ondersaande schema is de maximale hoeveelheid ladingresan per ankleiding syseem weergegeven. ladingresen en waswaer ui laadruimen Voor oudere schepen: Voor schepen waarvan de kiel na 1 januari 1992 gelegd is: 10 lier per ladingank 5 lier per ladingank 15 lier per leidingsyseem 15 lier per leidingsyseem 15 lier voor de laas gelose ank 10 lier voor de laas gelose ank Dedicaed ranspor voorkom schoonmaken. Varen me gelijksoorige lading maak he wassen van de anks groendeels overbodig. Nieuwe we- en regelgeving Bij de inwerkingreding van de nieuwe we- en regelgeving volgens he SAV zullen de bereffende aciekaaren worden aangepas. Onderhoudsschema (aciekaar 1.1) Noeer de daum van vernieuwingen en vervangingen van onderdelen in uw pomp- en leidingsyseem. Aciekaaren - Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

29 wassen en conserveren van visruimen VISSERIJ Aciekaar 3.3 ladingresen en waswaer ui laadruimen We- en regelgeving (zie aciekaar 8.11) Inernaionale Mariieme Organisaie (IMO). Doelselling van he verdrag is he voorkomen van veronreiniging van de zee als gevolg van lozingen van schadelijke soffen van schepen. Daaroe zijn er voorschrifen opgeseld die lozingen verbieden in bepaalde gebieden en grenzen sellen aan de lozingen in de gebieden waar da wel is oegesaan. Daarnaas worden specifieke eisen geseld aan de bouw, inriching en uirusing van schepen waardoor prakisch kan worden voldaan aan de voorschrifen van he verdrag. Voorschrifen Schoonmaken van de visruimen. l voor he reinigen van he visruim adviseren wij om de HACCP-eisen e volgen zoals die van oepassing zijn op de visserij; l spoelwaer moe schoon zoe waer zijn. Lozingsnorm l oegesaan e lozen op he oppervlakewaer. Conservering visruim l verf voor he conserveren van de visruimen moe voldoen aan de voorschrifen voor inern gebruik, zoals voorgeschreven voor de voedingsindusrie. Voor meer inlichingen zie adressenlijs, aciekaar 8.1. Wis u da... - uw leverancier u moe adviseren en aanonen da u de juise maerialen geleverd krijg? Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

30 Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

31 Aciekaar 4.1 lozen/afgeven van ballaswaer BINNENVAART ballaswaer We- en regelgeving We Veronreiniging Oppervlakewaeren He zonder vergunning lozen van schadelijke, veronreinigende afvalsoffen in he oppervlakewaer is verboden. Vervuild ballaswaer moe worden afgegeven aan erkende onvangsvoorzieningen. In Nederland is melding bij he Landelijk Meldpun Afvalsoffen (LMA) via he S-formulier verplich. Maaregelen Gebruik voor ballasen zo veel mogelijk een ballasank He ballaswaer mag dan in he oppervlakewaer worden geloosd. Gebruik de bilge nooi als ballasruime He is verboden om waer opzeelijk e veronreinigen. Waer in de machinekamerbilge moe bij een erkende onvangsvoorziening worden afgegeven en da breng aanzienlijke kosen me zich mee. Ballasen in laadruim of ank Indien u geen andere mogelijkheid heef om e ballasen, dan moe de laadruime goed schoon worden gemaak alvorens e ballasen. Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

32 Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

33 Aciekaar 5.1 brandsof besparen energiebesparen We- en regelgeving Geen. Maaregelen Algemeen Naas de keuze van he merk, he soor moor en goed onderhoud, kun u op brandsof besparen indien u rekening houd me de volgende zaken: Aankomsijd en brandsofmeer Evenals in de auo lever een versandige bediening van de regulaeur de hoogse besparing op. Wanneer u geen haas heef is er de mogelijkheid om he brandsofverbruik en de vaarsnelheid zo voordelig mogelijk op elkaar af e semmen. Een brandsofverbruiksmeer in he suurhuis is daarbij een goede hulp (EIA- regeling aciekaar 8.2). Suurauomaa Afhankelijk van he schip en de roerganger kan een suurauomaa brandsofbesparend werken. Combinaie van schroef, overbrenging en moor opimaliseren Laa nauwkeurig uirekenen wa de bese combinaie is van schroef, overbrenging en moorvermogen. Aanbrengen van een sraalbuis Veel schepen zijn reeds voorzien van een sraalbuis. Een besparing o 20% op de brandsof is mogelijk doorda he nuig rendemen van he moorvermogen aanzienlijk word verhoogd. Schroef me ipbladen Onderzoek en ervaring hebben aangeoond, da schroeven me zogenaamde ipbladen (opsaand randje aan he uieinde van he schroefblad) aanzienlijk meer rendemen kunnen leveren (EIA-regeling aciekaar 8.2). Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

34 Aciekaar 5.1 Onderhoudsschema (aciekaar 1.1) Noeer de daum van reparaie of vervanging van de schroeven in uw schema. Wis u da... - via de inveseringsregelingen in Nederland milieu-inveseringen worden gesimuleerd? Zie aciekaar 8.2 (milieu-inveseringen). energiebesparen Aciekaaren - Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

35 Aciekaar 5.2 verliching energiebesparen We- en regelgeving Geen. Maaregelen Alleen lich waar da nodig is De moor draai och word vaak gezegd, maar alle energie moe worden opgewek en kos dus brandsof. Bovendien heef elke lamp een beperk aanal branduren. He uischakelen van onnodige verliching is versandig en bespaar geld. Gebruik energiezuinige TL-lampen Gloeilampen vragen 4 keer zoveel energie als TL-verliching. De exra aanschafkosen worden bij gebruik erugverdiend. Spaarlampen zijn soms minder geschik, omda deze snel kapo kunnen gaan door rillen van he schip. Voor een opimaal gebruik van lichbronnen kun u gebruik maken van een zogenaamde lichsensor en/of bewegingssensor. Ook ijdschakelaars kunnen energiebesparend werken. Wis u da... - halogeen spojes en lampen vaak zonder rafo op 12 vol kunnen branden? Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

36 Aciekaar 5.3 energieopwekking energiebesparen We- en regelgeving Geen. Maaregelen Generaor aangedreven door de hoofdmoor Schepen die regelmaig varen, laden gelijkijdig de accu s. Bij voldoende accucapaciei (KvA.) kan men via een omvormer 220 V leveren voor o.a. huishoudelijke apparauur. Wanneer de hoofdmoor evens een generaor voor opwekking van 220 en 380 vol aandrijf, word opwekking via een separaa aggregaa ijdens de vaar veelal overbodig. Aggregaa 24, 220, 380 Vol Le bij de aanschaf van een aggregaa naas he vermogen ook op brandsofverbruik, decibellenproducie en emissiewaarden. De kwaliei en genoemde kenmerken van he aggregaa kunnen he leef- en werkklimaa aan boord danig beïnvloeden. Elekriciei van zonne-energie Me foo-elekrische cellen kan zonne-energie omgeze worden in laadsroom voor de accu s. Een zonne-energiesyseem is me name ineressan voor vaaruigen die langere ijd silliggen. In diverse havens zijn walaansluiingen me sroomvoorziening ( V). Via regelingen in Nederland worden bepaaldemilieu-inveseringen gesimuleerd (zie aciekaar 8.2). Onderhoudsschema (aciekaar 1.1) Noeer de daum van aanschaf, reparaie, revisie, draaiuren en carerverversing in uw schema. Wis u da... - he evenueel auomaisch overschakelen op een kleiner aggregaa of omvormer in de daluren, veel brandsof kan besparen? - silliggende schepen, behalve ijdens overslag, op 25 m afsand zijdelings van de scheepswand nie meer geluid mogen produceren dan 65 decibel (ROSR, arikel 8.08)? - he door een varend schip voorgebrache geluid op 25 m afsand zijdelings van de scheepswand nie meer mag bedragen dan 75 db(a)? Aciekaaren - Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

37 Aciekaar 5.4 VERWARMING energiebesparen Wegeving Geen. Maaregelen Verwarming van lading-, werk- en woonruimen Benuing van de warme van uilaagassen en koelwaer van mooren via een warmewisselaar is mogelijk voor he verwarmen van bijvoorbeeld de lading van bepaalde ankschepen en van woon- en werkruimen op schepen en vaaruigen in he algemeen. Er zijn sysemen die auomaisch overschakelen van moorwarme naar keelwarme en omgekeerd. Da di een aanzienlijke besparing van brandsof kan opleveren zal duidelijk zijn. Isoleren He isoleren van wanden, vloer en dak van werk- en woonruimen is nie alleen comforabel maar ook financieel rendabel. Dubbel glas beslaa minder snel en is naas energiebesparend en comforabel ook veiliger. Verwarmingssyseem Veel schepen zijn nog uigerus me een op gasolie gesooke CV-keel. Vaak is een VR- of HR-keel aan e bevelen. Voor informaie over VR- of HR-keels kun erech bij uw leverancier. He hoogse rendemen kan echer worden behaald door benuing van de warme van mooren. In de meese gevallen is een zonneboiler nie aan e bevelen. Warmwaervoorziening Besparen op warm en koud waer kan me een douchespaarkop en bruiskoppen op de kranen. Ook hier kan de warme van de mooren worden gebruik voor de warmwaervoorziening. Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

38 Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

39 Aciekaar 6.1 milieuvoorzieningen voor besaande schepen grooonderhoud en vernieuwingen Voorzieningen in verband me beperking scheepsafval Machinekamer Aciekaar verzamelank voor oliehoudend bilgewaer me niveau-indicaor en leiding naar dek me univerzele koppeling; - opvangbak acher de schroefasafdichingen binnenzijde, door he dichen van enkele wrangen; - opvangbak lekolie onder de moor, ook e maken door he dichen van enkele wrangen; - opvangbakken lekolie onder oliepompen, oliefilers, generaor(en) en hulpmooren de afvoer van de wasbak in de machinekamer en/of aircondiioner condenswaer buienboord leiden of op de vuilwaerank aansluien; - binnendringen van regen- en buiswaer egengaan bunkerovervulbeveiliging; - onluching bunkers op juise plaas; - overloopopvang rondom de bunkervulopening opslagank voor afgewerke olie; - opvang afgewerke olie van de hoofdmoor via leiding naar ank; - opslagvoorziening overige oliën. Schroefassen en roerkoningen aanpassingen asafdichingen naar lekvrij smeer- en afdichingssyseem (vegesmeerd, oliegesmeerd of waergesmeerd). Voorbeeld bij vesmering vervangen of ombouwen van de radiionele vepakking door en minse een buien- en een binnenafdiching me vereourleiding; - opvang van overollig ve bij schroefassen en roerkoningen; - vesmeerauomaa (me minimale inselling) en handvepomp. Schip juise opslag van accu s vase opslagvoorziening voor alle afvalsoffen (vooral oliehoudend) Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

40 Aciekaar 6.1 Droge lading Binnenvaar aanbrengen salen buikdenning. Tankvaar Binnenvaar voorzieningen genoemd in de Prakijkrichlijn Afvalsoffen Binnenankvaar, o.a efficiën nalossyseem. grooonderhoud en vernieuwingen Voorzieningen in verband me energiebesparing opimale combinaie moor, overbrenging en schroef; - sraalbuis; - suurauomaa; - schroefbladips; - brandsofverbruiksmeer verliching energie opwekking verwarming. Aciekaaren - Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

41 Aciekaar 6.2 milieuvoorzieningen voor NIEUWBOUW schepen grooonderhoud en vernieuwingen Voorzieningen in verband me he verminderen van scheepsafval Machinekamer Aciekaar verzamelank voor oliehoudend bilgewaer me niveau-indicaor en leiding me universeelkoppeling aan dek; - opvangbak acher de schroefasafdichingen binnenzijde; - opvangbak lekolie onder de moor; - opvangbakken lekolie onder oliepompen, oliefilersen hulpmooren; - evenueel leidingen en een pomp waarmee lekolie ui de opvangbakken naar de verzamelank gepomp kan worden waerafvoer van foneinje in de machinekamer naar buien, of naar de vuilwaerank; - waerafvoer van een aircondiioner bunkerovervulbeveiliging; - onluching bunkeranks op juise plaas; - overloopopvang rondom de bunkervulopening opslagank voor afgewerke olie; - opvang afgewerke olie van de hoofdmoor via leiding naar ank; - opslagvoorziening overige oliën. Schroefassen en roerkoningen naar buien en binnen gesloen asafdichingen. Schip juise opslag van accu s vase opslagvoorziening alle afvalsoffen (vooral oliehoudend). Drogelading binnenvaar salen buikdenning. Tankvaar binnenvaar voorzieningen genoemd in de Prakijkrichlijn Afvalsoffen Binnenankvaar, o.a. efficiën nalossyseem. Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

42 Aciekaar 6.2 Voorzieningen in verband me energiebesparing opimale combinaie moor, overbrenging en schroef; - sraalbuis; brandsofverbruiksmeer; suurauomaa; - schroefbladips verliching energieopwekking verwarming. grooonderhoud en vernieuwingen Aciekaaren - Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij

43 Aciekaar 7.1 afvalopslag bedrijfsvoering We- en regelgeving Scheepvaar Lozing op he oppervlakewaer van afvalsoffen of afvalwaer is nie oegesaan. Volgens arikel van he ROSR dienen de volgende voorzieningen aan boord e zijn voor he bewaren van oliehoudend afval: - een brandbesendig verzamelreservoir me deksel voor oliehoudende poeslappen en filers da als zodanig is aangeduid; - een apar brandbesendig verzamelreservoir voor he overig vas klein gevaarlijk afval da als zodanig is aangeduid. De afvalsromen aangemerk als gevaarlijk afval zijn ondermeer: oliehoudend waer; verfafval; afgewerke olie; oplosmiddelen zoals hinner; veen; bik-, slijp en schuurafval; oliehoudend afval; accu s en baerijen; anivries of koelvloeisof; TL-buizen. Overige afvalsoffen zijn o.a.: huishoudelijk afval; huishoudelijk afvalwaer; grof bedrijfsafval; bruin- en wigoed. Opslag oliehoudend waer Vrijkomend oliehoudend waer moe aan boord kunnen worden verzameld. Hiervoor mag de machinekamerbilge worden gebruik, maar een ank word serk aanbevolen. Afgife (KGA) Afgife mag alleen bij een erkende onvangsvoorziening. De onvangs moe aangeekend worden in he olieafgifeboekje. Daarnaas is he bij afgife in Nederland verplich om via een S-formulier de afgife e melden bij he Landelijk Meldpun Afvalsoffen (LMA). De onvangsvoorziening en de ondoener zijn in gelijke mae veranwoordelijk voor de juisheid van de gegevens. Scheepsmilieuplan Binnenvaar & Visserij - Aciekaaren

Uw auto in 3 simpele stappen

Uw auto in 3 simpele stappen Uw auo in 3 simpele sappen 1 Als financieringsmaaschappij van Fia Group Auomobiles SA is Fia Financial Soluions als geen ander op de hooge van he Ialiaanse auoaanbod. Daarnaas beschik Fia Financial Soluions

Nadere informatie

Studiekosten of andere scholingsuitgaven

Studiekosten of andere scholingsuitgaven Bij voorlopige aanslag inkomsenbelasing 2013 IB 275-1T31FD Volg u in 2013 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen voor een EVC-procedure (Erkenning Verworven Compeenies)?

Nadere informatie

Transparantie: van bedreiging tot businessmodel

Transparantie: van bedreiging tot businessmodel rends Impac op organisaie en informaievoorziening Transparanie: van bedreiging o businessmodel Transparanie is een rend die zowel in he bedrijfsleven als in de publieke secor langzaam maar zeker in krach

Nadere informatie

Outsourcing. in control. kracht geworden. Ad Buckens en Dennis Houtekamer

Outsourcing. in control. kracht geworden. Ad Buckens en Dennis Houtekamer IT-audi & Ousourcing in conrol Leveranciersmanagemen en hird pary reporing Via ousourcing van sandaardprocessen proberen veel organisaies hun diensverlening aan de klan e verbeeren. Om in conrol e blijven

Nadere informatie

Door middel van deze memo informeren wij u over de stand van zaken met betrekking tot het dossier hoogspanningslijnen.

Door middel van deze memo informeren wij u over de stand van zaken met betrekking tot het dossier hoogspanningslijnen. Gemeene Ede Memo Aan : Gemeeneraad Van : College van burgemeeser en wehouders Daum : 5 okober 203 Zaaknummer : 594 Opgeseld door : Rikker Sniselaar, Adviseur geluid, luchkwaliei en exerne veiligheid Bijlagen

Nadere informatie

Tuinstijlen. Tuinstijlen. Het ontstaan van tuinstijlen. Formele tuinstijl. Informele tuinstijl. Moderne tijd

Tuinstijlen. Tuinstijlen. Het ontstaan van tuinstijlen. Formele tuinstijl. Informele tuinstijl. Moderne tijd Tuinsijlen Tuinsijlen He aanleggen van een uin word voorafgegaan door he maken van een uinonwerp. Om de uin o een geheel e maken moe u in he onwerp rekening houden me een bepaalde uinsijl. Door allerlei

Nadere informatie

De Woordpoort. De besteksverwerker van Het Digitale Huis

De Woordpoort. De besteksverwerker van Het Digitale Huis De Woordpoor De beseksverwerker van He Digiale Huis Een STABU-beseksverwerker zonder weerga. Verfrissend eenvoudig en och me meer mogelijkheden dan welke andere beseksverwerker ook. Zeer uigebreide mogelijkheden

Nadere informatie

Etagevloeren. Ruimte creëren doe je met Nolte Opslag Systemen. www.nolteopslagsystemen.nl

Etagevloeren. Ruimte creëren doe je met Nolte Opslag Systemen. www.nolteopslagsystemen.nl Eagevloeren Ruime creëre g Sysemen g Sysemen is gespecialiseerd in de producie en levering van Eagevloeren. Een eagevloer ook wel enresol, mezzanine, ussenvloer, verdiepingsvloer of bordes genoemd, is

Nadere informatie

Testen aan de voorkant

Testen aan de voorkant esen als kriische Tesen aan de voorkan Opimaal rendemen halen ui s De meese organisaies zien esen als noodzakelijke en effecieve maaregel om de kwaliei van sysemen e bepalen en fouen erui e halen voorda

Nadere informatie

Geen enkel lakproces is gelijk aan andere systemen.

Geen enkel lakproces is gelijk aan andere systemen. My of i l er ec hni eki n er na i ona l T : +31( 0) 481461191 E : i nf o@my ogend. c om W: www. my ogend. c om Pos a dr es Wi l l em Al e x a nder s r a a 23c 6691E EGend Geen enkel lakproces is gelijk

Nadere informatie

Privacy en cloud computing

Privacy en cloud computing legale kaders Privacy en cloud compuing Beveiliging van persoonsgegevens in de cloud E-mail leen zich goed als cloudservice. He voordeel is da de ICT-afdeling geen eigen mailserver hoef op e zeen, wa efficiëner

Nadere informatie

Master data management

Master data management meadaa Maser daa Aanpak voor opzeen van maserdaa-programma De kwaliei van de oenemende hoeveelheid daa in ondernemingen is van groo belang. Om die kwaliei e waarborgen kan maser daa worden oegepas. De

Nadere informatie

De Droomstroom. Het project/document-beheerprogramma van Het Digitale Huis

De Droomstroom. Het project/document-beheerprogramma van Het Digitale Huis De Droomsroom He projec/documen-beheerprogramma van He Digiale Huis In he bouwvoorbereidingsproces spelen seeds meer gegevens een rol. We produceren als bezeenen informaie me een keur aan compuerprogramma

Nadere informatie

Testgedreven projectvoering

Testgedreven projectvoering esen Tesgedreven projecvoering Uiloop en budgeoverschrijding voorkomen In veel i-projecen worden fouen in requiremens en documenaie pas bij de esvoorbereiding ondek. Di is duur omda de fouen pas laa in

Nadere informatie

nr. 833 OMBOUWSET NS 2530 De Bisschop

nr. 833 OMBOUWSET NS 2530 De Bisschop Deze bouwse beva beselnr. - 55 cabine NS 2530-5556 huif NS 2530-5558 bufferbalk open (2x) - 5559 bufferbalk dich; virine (2x) - 5560 vacuüm gevormde cabine ramen - 5561 geës rooser.b.v. venilaor op huif

Nadere informatie

Softwarearcheologie als basis voor strategie

Softwarearcheologie als basis voor strategie sofware legacy Besuurlijke grip op sofware Sofwarearcheologie als basis voor sraegie Als he managemen grip wil krijgen op de sofware binnen de organisaie, kan onderzoek door onafhankelijke expers uikoms

Nadere informatie

Leveringsvoorwaarden voor werken van beeldende kunst Beroepsvereniging van Beeldende Kunstenaars BBK Amsterdam

Leveringsvoorwaarden voor werken van beeldende kunst Beroepsvereniging van Beeldende Kunstenaars BBK Amsterdam Leveringsvoorwaarden voor werken van beeldende kuns Beroepsvereniging van Beeldende unsenaars BB Amserdam Gedeponeerd er griffie van de Arrondissemens-Rechbank e Amserdam d.d. 23-6-1983 onder nummer 174/1983

Nadere informatie

Studiekosten of andere scholingsuitgaven

Studiekosten of andere scholingsuitgaven 12345 20 Aanvullende oeliching Bij voorlopige aanslag inkomsenbelasing 20 Volg u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Dan mag u de uigaven hiervoor, zoals lesgeld en de uigaven

Nadere informatie

Voorkom onzichtbare verspilling: energiebehoefte

Voorkom onzichtbare verspilling: energiebehoefte Voorkom onzichbare verspilling: energiebehoefe van sofware Energie besparen dankzij zuinigere sofware De afgelopen jaren is de energie-efficiënie van ICT-sysemen al serk oegenomen als gevolg van de behoefe

Nadere informatie

Efficiënter zakendoen en innoveren met mobiele communicatie

Efficiënter zakendoen en innoveren met mobiele communicatie Whiepaper One Ne Efficiëner zakendoen en innoveren me mobiele communicaie One Ne is een complee oplossing voor hosed elefonie die kosen helder en beheersbaar maak, zorg voor eenvoud en de bereikbaarheid

Nadere informatie

Wat is een training? Het doel van een trainingssessie is om met het team en de spelers vastgestelde doelstellingen te bereiken.

Wat is een training? Het doel van een trainingssessie is om met het team en de spelers vastgestelde doelstellingen te bereiken. Wa is een raining? He doel van een rainingssessie is om me he eam en de spelers vasgeselde doelsellingen e bereiken. De doelselling van de raining bepaal de inhoud van de rainingssessie. De keuze van de

Nadere informatie

Lees deze bijsluiter op een rustig moment aandachtig door, ook als dit geneesmiddel al eerder aan u werd toegediend. De tekst kan gewijzigd zijn.

Lees deze bijsluiter op een rustig moment aandachtig door, ook als dit geneesmiddel al eerder aan u werd toegediend. De tekst kan gewijzigd zijn. I B2.4. Onwerp van de bijsluier voor HepBQuin Informaie voor de paiën Lees deze bijsluier op een rusig momen aandachig door, ook als di geneesmiddel al eerder aan u werd oegediend. De eks kan gewijzigd

Nadere informatie

Fibbe Advocaten. Wilhelminastraat 66. 2011 VP Haarlem

Fibbe Advocaten. Wilhelminastraat 66. 2011 VP Haarlem Fibbe Advocaen Wilhelminasraa 66 2011 VP Haarlem Wij, Fibbe Advocaen e Haarlem, doen ons bes om u zoveel mogelijk van diens e zijn. Daarom willen wij u vragen mee e werken aan een klanevredenheidsonderzoek.

Nadere informatie

Studiekosten en andere scholings uitgaven

Studiekosten en andere scholings uitgaven bij aangife inkomsenbelasing 20 IB 266-1TFD (2576) Sudiekosen en andere scholings uigaven Volgde u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen voor een EVCprocedure (Erkenning

Nadere informatie

Belasting en schenken 2013

Belasting en schenken 2013 Belasing en schenken 2013 Krijg u een schenking? Dan moe u misschien schenkbelasing bealen. Doe u een schenking? Dan kun u die schenking mogelijk als gif van de belasing afrekken. In deze brochure lees

Nadere informatie

De Knaakbaak. Het begrotingsprogramma van Het Digitale Huis

De Knaakbaak. Het begrotingsprogramma van Het Digitale Huis De Knaakbaak He begroingsprogramma van He Digiale Huis De Knaakbaak - gemaak door De Twee Snoeken Auomaisering - is een nieuwkomer in begroingsland, waarvan he markaandeel gesaag begin e groeien. He programma

Nadere informatie

Studiekosten of andere scholingsuitgaven

Studiekosten of andere scholingsuitgaven 12345 Aanvullende oeliching bij aangife inkomsenbelasing IB 266-1T02FD (2464) Sudiekosen of andere scholingsuigaven Volgde u in een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Dan mag u de uigaven

Nadere informatie

Multidisciplinair veranderen

Multidisciplinair veranderen archiecuur Innovaief simuleer he verandervermogen Mulidisciplinair veranderen Zorgverzekeraars hebben voordurend e maken me veranderingen in regelgeving en producen. Di vereis een goede afsemming ussen

Nadere informatie

In dít artike] wordt ingegaan op ontwikkelingen in de informatie technologie (IT) en de consequenties die dit heeft voor

In dít artike] wordt ingegaan op ontwikkelingen in de informatie technologie (IT) en de consequenties die dit heeft voor Sae of he ar van securiy echnologie nvloed van veranderingen in de infornøie eclnologie op beveiliging Àueur: ir. Paul Overbeek Fysisch en Elekronísch Laboraoriu n - TNO Posbus 96864, 2509,JG Den Haag

Nadere informatie

Toelichting Hoe gebruikt u deze toelichting? Correspondentieadres Wat is een schenking? Voor meer ontvangers samen aangifte doen

Toelichting Hoe gebruikt u deze toelichting? Correspondentieadres Wat is een schenking? Voor meer ontvangers samen aangifte doen 2011 Toeliching Aangife schenkbelasing Di is een oeliching bij he formulier Aangife schenkbelasing. Deze oeliching besaa ui vier onderdelen: A Algemene informaie over de schenkbelasing B Uileg bij de vragen

Nadere informatie

CONVE NANT KI N DEROPVANG EN ONDERWIJS

CONVE NANT KI N DEROPVANG EN ONDERWIJS CONVE NANT K N DEROPVANG EN ONDERWJS { ( ì 'h!\ irl Ëf \- 'v 1, û \ e a i '.* L(l. ìli-, \ i, ù. * qr 'L,i /,! 2. \ al> - ç Di convenan beschrijf de samenwerkingsafspraken ussen de aanbieders van Kinderopvang

Nadere informatie

Investeringsbeslissingen

Investeringsbeslissingen Inveseringsbeslissingen 1. Begrippen 1.1. Wa is inveseren? Een dadelijke (zekere) beschikbare koopkrach inruilen egen: 1. een oekomsige onzekere inkomenssroom; 2. besparingen van uigaven; 3. een nie-financieel

Nadere informatie

INSTALLATIE-, GEBRUIKS- EN ONDERHOUDSVOORSCHRIFTEN

INSTALLATIE-, GEBRUIKS- EN ONDERHOUDSVOORSCHRIFTEN INSTALLATIE-, GEBRUIKS- ONDERHOUDSVOORSCHRIFT N / N / N NL INHOUDSTAFEL INLEIDING Gebruikers van di handleiding Symbolen Geldende normen Waarschuwingen GEBRUIKERSHANDLEIDING Gebruik van de keel Vergrendeling

Nadere informatie

Studiekosten of andere scholings uitgaven

Studiekosten of andere scholings uitgaven 20 Aanvullende oeliching bij aangife inkomsenbelasing 20 Sudiekosen of andere scholings uigaven Volgde u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen voor een EVCprocedure

Nadere informatie

GEBRUIKSAANWIJZING. Binnenunit voor lucht-waterwarmtepompsysteem EKHBRD011ABV1 EKHBRD014ABV1 EKHBRD016ABV1 EKHBRD011ABY1 EKHBRD014ABY1 EKHBRD016ABY1

GEBRUIKSAANWIJZING. Binnenunit voor lucht-waterwarmtepompsysteem EKHBRD011ABV1 EKHBRD014ABV1 EKHBRD016ABV1 EKHBRD011ABY1 EKHBRD014ABY1 EKHBRD016ABY1 GEBRUIKSAANWIJZING Binnenuni voor luch-waerwarmepompsyseem en opies EKHBRD011ABV1 EKHBRD014ABV1 EKHBRD016ABV1 EKHBRD011ABY1 EKHBRD014ABY1 EKHBRD016ABY1 EKHBRD011ACV1 EKHBRD014ACV1 EKHBRD016ACV1 EKHBRD011ACY1

Nadere informatie

Hoe goed bent u in control over de robuustheid van uw ICT-keten?

Hoe goed bent u in control over de robuustheid van uw ICT-keten? IT-audi & Hoe goed ben u in conrol over de robuusheid van uw ICT-keen? Mehodiek voor bepalen van mae van beheersing van robuusheid in ICT-keens ICT-keens worden enerzijds seeds complexer en anderzijds

Nadere informatie

Studiekosten en andere scholings uitgaven

Studiekosten en andere scholings uitgaven 20 Aanvullende oeliching bij aangife inkomsenbelasing 20 IB 266-1T12FD (2576) Sudiekosen en andere scholings uigaven Volgde u in 20 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Of had u kosen

Nadere informatie

haarlemmerolie van de IT? Tobias Kuipers en Per John

haarlemmerolie van de IT? Tobias Kuipers en Per John Complexiei onder conrole, kosen inzichelijk? Naar een diensbare Gezien de populariei van is he goed eens erug e gaan naar de basis en e kijken naar wa SOA eigenlijk is, wa de redenen zijn om he in e voeren,

Nadere informatie

Bijverdiensten of opbrengsten als freelancer, gastouder, artiest of beroepssporter

Bijverdiensten of opbrengsten als freelancer, gastouder, artiest of beroepssporter bij aangife inkomsenbelasing 2014 voor buienlands belasingplichigen IB 264-1T41FD BUI Bijverdiensen of opbrengsen als Werke u in 2014 als freelancer of gasouder of had u bijverdiensen? Selde u een beziing,

Nadere informatie

Bij het bewerken van plaatmateriaal ontstaat vaak de situatie dat materiaal langs

Bij het bewerken van plaatmateriaal ontstaat vaak de situatie dat materiaal langs 12_DRUK_nr2_2005 19-04-2005 11:33 Pagina 12 Druk op de INLEIDING Bij he bewerken van plaamaeriaal onsaa vaak de siuaie da maeriaal langs een radius moe bewegen. Meesal heef men dan van doen me he maken

Nadere informatie

64% 70% 94% 85% 87% 73% 67% 75% 93% 60% 70% 100% 90% 100% 75% 70% 85% 100% Groen Vrij Internet Partij. Stelling CDA VVD D66 PvdA Groen Links

64% 70% 94% 85% 87% 73% 67% 75% 93% 60% 70% 100% 90% 100% 75% 70% 85% 100% Groen Vrij Internet Partij. Stelling CDA VVD D66 PvdA Groen Links Semwijzer COC Nederland Gayvoe parijvergelijking 2006 www.gayvoe.nl Parij is he zeer oneens Parij is he oneens Parij voel er wel wa voor Parij is posiief Selling CDA VVD D66 PvdA Algehele score Gelijke

Nadere informatie

Belasting en schenken 2012

Belasting en schenken 2012 Belasing en schenken 2012 Krijg u een schenking? Dan moe u misschien schenkbelasing bealen. Doe u een schenking? Dan kun u die schenking mogelijk als gif van de belasing afrekken. In deze brochure lees

Nadere informatie

STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM. Protocol Collegiale Visitaties

STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM. Protocol Collegiale Visitaties 1 STICHTING HET ZELFSTANDIG GYMNASIUM Proocol Collegiale Visiaies Inleiding Aanleiding projec collegiale visiaie De gymnasia van de SHZG werken seeds inensiever samen aan de kwaliei van de gymnasiumopleiding,

Nadere informatie

Rekenen banken te veel voor een hypotheek?

Rekenen banken te veel voor een hypotheek? Rekenen banken e veel voor een hypoheek? J.P.A.M. Jacobs en L.A. Toolsema Me enige regelmaa word door consumenen en belangenorganisaies gesuggereerd da banken de hypoheekrene onmiddellijk naar boven aanpassen

Nadere informatie

Wie is er bang voor zijn pensioen? Pleidooi voor een vraaggerichte aanpak van pensioenvoorlichting

Wie is er bang voor zijn pensioen? Pleidooi voor een vraaggerichte aanpak van pensioenvoorlichting Wie is er bang voor zijn pensioen? Pleidooi voor een vraaggeriche aanpak van pensioenvoorliching ERIK VAN DER SPEK De laase jaren is pensioenvoorliching vaak negaief in he nieuws gewees. Ui verschillende

Nadere informatie

Examen beeldverwerking 10/2/2006

Examen beeldverwerking 10/2/2006 Richlijnen Examen beeldverwerking 10/2/2006 Di is een gesloen boek examen. Communicaieapparauur en beschreven of bedruk papier of andere voorwerpen zijn dus nie oegelaen. Schrijf je naam op elk blad. Schrijf

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 - Overige verbanden

Hoofdstuk 2 - Overige verbanden Moderne Wiskunde Uiwerkingen bij vwo C deel Hoofdsuk Overige verbanden Hoofdsuk - Overige verbanden bladzijde < a D 4 4,, 8 dus heef de vergelijking 4p p +, geen oplossingen en zijn er geen snijpunen van

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 - Overige verbanden

Hoofdstuk 2 - Overige verbanden Hoofdsuk - Overige verbanden bladzijde < a D 4 4,, 8 dus heef de vergelijking 4p p +, geen oplossingen en zijn er geen snijpunen van de grafiek me de horizonale as. b 4p p +,, p 4p p of p 4 + c Voor p

Nadere informatie

Overzicht. Inleiding. Classificatie. NP compleetheid. Algoritme van Johnson. Oplossing via TSP. Netwerkalgoritme. Job shop scheduling 1

Overzicht. Inleiding. Classificatie. NP compleetheid. Algoritme van Johnson. Oplossing via TSP. Netwerkalgoritme. Job shop scheduling 1 Overzich Inleiding Classificaie NP compleeheid Algorime van Johnson Oplossing via TSP Newerkalgorime Job shop scheduling 1 Inleiding Gegeven zijn Machines: M 1,,..., M m Taken: T 1, T 2,... T n Per aak

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO 2015

Correctievoorschrift VWO 2015 Correcievoorschrif VWO 205 ijdvak wiskunde C (pilo) He correcievoorschrif besaa ui: Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores Regels voor

Nadere informatie

wiskunde A bezem havo 2017-I

wiskunde A bezem havo 2017-I Disribuieriem Een disribuieriem is een geribbelde riem die in een moderne verbrandingsmoor van een auo zi. Zo n riem heef en opziche van een keing voordelen: hij maak minder lawaai en er is geen smering

Nadere informatie

Werkboek. meer. check! Geluk. in 3Weken! Marjan van de Bult

Werkboek. meer. check! Geluk. in 3Weken! Marjan van de Bult Werkboek meer Geluk J check! in 3Weken! Marjan van de Bul www.gelukfabriek.nl Unlock your Luck vormgeving www.somehingilse.nl Alsjeblief! Hier is jouw eigen werkboek voor meer geluk in 3 weken. Misschien

Nadere informatie

Financiële hulpaanvragen, hoe gaat u er mee om? Keuzewaaier: Handleiding voor de diaconie, ZWO- of zendingscommissie

Financiële hulpaanvragen, hoe gaat u er mee om? Keuzewaaier: Handleiding voor de diaconie, ZWO- of zendingscommissie Financiële hulpaanvragen, hoe gaa u er mee om? Keuzewaaier: Handleiding voor de diaconie, ZWO- of zendingscommissie Ieder jaar word in uw gemeene een collecerooser vasgeseld. Daarin is plaas voor projecen

Nadere informatie

Ernst de Boer en Albert Kleinjan

Ernst de Boer en Albert Kleinjan archiecuur verzekeringen Inernaionale afsemming archiecuur noodzakelijk Archiecuurimpac van rends in de verzekeringswereld In de voorbije jaren is archiecuur vaak synoniem geworden aan beheersing : conroleren

Nadere informatie

Evolueren met portfoliomonitoring

Evolueren met portfoliomonitoring sofware-engineering Evolueren me porfoliomonioring Toolki analyseer en visualiseer sofwaresysemen Door gebrek aan inzich beschouwen bedrijven hun sofwareporfolio vaak als weerbarsige en onbeheersbare doos

Nadere informatie

Over het hoe en wat. Onderhouds ABC

Over het hoe en wat. Onderhouds ABC Over he hoe en wa Onderhouds ABC Onze woningen verkeren in goede saa. Toch zijn af en oe reparaies nodig. Die laen wij snel en vakkundig uivoeren. Daarover maken we duidelijke afspraken. Nauurlijk houden

Nadere informatie

Gebruik van condensatoren

Gebruik van condensatoren Gebruik van condensaoren He spanningsverloop ijdens he laden Als we de schakelaar s sluien laden we de condensaor op. De condensaorspanning zal oenemen volgens een exponeniële funcie en de spanning over

Nadere informatie

Bijlage 1: Toelichting wettelijk kader

Bijlage 1: Toelichting wettelijk kader Bijlage 1: Toeliching weelijk kader 1. Woningwe 2015 Begin 2015 is de nieuwe Woningwe aangenomen. In de we zijn aangescherpe regels voor de oegelaen inselling voor de volkshuisvesing aan genomen. Toegelaen

Nadere informatie

Van grijs naar groen. Richtlijnen voor energiebesparingen in het rekencentrum. groene IT MVO. Esther Molenwijk

Van grijs naar groen. Richtlijnen voor energiebesparingen in het rekencentrum. groene IT MVO. Esther Molenwijk Van grijs naar groen Richlijnen voor energiebesparingen in he rekencenrum Ook binnen de ICT-branche word men zich seeds bewuser van de invloed van hun acivieien op he klimaa. Seeds meer ICT-managers houden

Nadere informatie

Bijverdiensten of inkomsten als freelancer, gastouder, artiest of beroepssporter

Bijverdiensten of inkomsten als freelancer, gastouder, artiest of beroepssporter bij aangife inkomsenbelasing 2012 12 freelancer, gasouder, aries of apparemenen zijn onsaan die u verkoch of nog gaa verkopen. he voor en minse 30% zelf uivoeren van groo onderhoud of andere aanpassingen

Nadere informatie

Bijverdiensten of inkomsten als freelancer, alfahulp, artiest of beroepssporter

Bijverdiensten of inkomsten als freelancer, alfahulp, artiest of beroepssporter bij aangife inkomsenbelasing 2012 12 U verbouwde bijvoorbeeld een pand, zoda er afzonderlijke apparemenen zijn onsaan die u verkoch of nog gaa verkopen. he voor en minse 30% zelf uivoeren van groo onderhoud

Nadere informatie

BINDEND ADVIES. : A te B in deze vertegenwoordigd door C te D vs E te F : No-claimteruggave : : 7 november 2007

BINDEND ADVIES. : A te B in deze vertegenwoordigd door C te D vs E te F : No-claimteruggave : : 7 november 2007 STICHTING KLACHTEN EN GESCHILLEN ZORGVERZEKERINGEN A BINDEND ADVIES Parijen Zaak Zaaknummer Ziingsdaum : A e B in deze veregenwoordigd door C e D vs E e F : No-claimeruggave : 20070983 : 7 november 2007

Nadere informatie

Oefeningen Elektriciteit I Deel Ia

Oefeningen Elektriciteit I Deel Ia Oefeningen Elekriciei I Deel Ia Di documen beva opgaven die aansluien bij de cursuseks Elekriciei I deel Ia ui he jaarprogramma van de e kandidauur Indusrieel Ingenieur KaHo Sin-Lieven.. De elekrische

Nadere informatie

xxx SNEL, SNELLER, SNELST SNELLOOPDEUR A2020 hoogte onderzijde lagerplaat - 50mm hoogte onderzijde lagerplaat A2020 DICHT BIJ U ALTIJD

xxx SNEL, SNELLER, SNELST SNELLOOPDEUR A2020 hoogte onderzijde lagerplaat - 50mm hoogte onderzijde lagerplaat A2020 DICHT BIJ U ALTIJD hooge onderzijde lagerplaa an hooge en breede x A2020 A2020 hooge onderzijde lagerplaa an hooge en breede x A2020 Bedrijfsdeurenfabriek.nl is specialis op he gebied van overheaddeuren, laad- en lossysemen,

Nadere informatie

Bijverdiensten of inkomsten als freelancer, alfahulp, artiest of beroepssporter

Bijverdiensten of inkomsten als freelancer, alfahulp, artiest of beroepssporter bij aangife inkomsenbelasing 2011 11 U verbouwde bijvoorbeeld een pand, zoda er afzonderlijke apparemenen zijn onsaan die u verkoch of nog gaa verkopen. he voor en minse 30% zelf uivoeren van groo onderhoud

Nadere informatie

Bedieningshandleiding. Draadloze schakelactor

Bedieningshandleiding. Draadloze schakelactor Bedieningshandleiding (inbouw). Funcie.. De draadloze schakelacor maak draadloos schakelen van elekrische lasen (AC 230 V ~/ 0 A) mogelijk. De draadloze schakelacor kun u evens via een impulsgeveringang

Nadere informatie

Afvalafgifte in de beroepsbinnenvaart Het hoe, wat en waar

Afvalafgifte in de beroepsbinnenvaart Het hoe, wat en waar Afvalafgifte in de beroepsbinnenvaart Het hoe, wat en waar Binnenvaart: schoon en milieuvriendelijk Afval betreft ons allemaal. De wijze van afgifte is van grote invloed op het milieu en onze leefomgeving.

Nadere informatie

1800W. 2. De klemspanning van een batterij daalt van 14,4V naar 8V bij het belasten met 100A. Hoe groot is de inwendige weerstand van de batterij?

1800W. 2. De klemspanning van een batterij daalt van 14,4V naar 8V bij het belasten met 100A. Hoe groot is de inwendige weerstand van de batterij? Basisleersof vragen: oplossingmodel. Een accu van ol lever een sroom van 50A aan een moor. Hoe groo is de weersand (impedanie) van de moor? Hoe groo is he geleverde vermogen in W en PK? Geg. Ω 4 Gevr.?

Nadere informatie

Van metadata naar kennis

Van metadata naar kennis meadaa Een onologie creëren me Topic Maps Van meadaa naar kennis Soms zijn meadaa e beperk om een documen gemakkelijk erug e vinden en zouden de meadaa eigenlijk me meer kennis verrijk moeen worden. Me

Nadere informatie

t Ik bekijk de plaatjes, de titel en de tussenkopjes.

t Ik bekijk de plaatjes, de titel en de tussenkopjes. 2.1 LWB 7A-20 Les: Geen vis INFORMATIE Leeseks Teks 1: informaieve eks over walvissen. Teks 1: oud AVI 9; nieuw AVI M6. Zie ook sofware. Cenrale sraegie/leerdoel Teks inerpreeren: je bedenk de hoofdvraag

Nadere informatie

ten deze handelend als schriftelijk gevolmachtigde van:

ten deze handelend als schriftelijk gevolmachtigde van: 1 Abma Schreurs Advocaen Noarissen Waerlandlaan 52, Purmerend Posbus 575 1440 AN Purmerend T 088 433 43 33 F 088 433 43 00 info@abmaschreurs.nl RC/2011.003068.01/JA/JA 1 VESTIGING OPSTALRECHT Op éénenderig

Nadere informatie

Er zijn deeloplossingen voor de verschillende architectuurterreinen beschikbaar, zoals de Unified Modeling Language (UML) voor softwaremodellering

Er zijn deeloplossingen voor de verschillende architectuurterreinen beschikbaar, zoals de Unified Modeling Language (UML) voor softwaremodellering business alignmen case Overkoepelende aal en echnieken ArchiMae-mehode verbind archiecuurdomeinen In juli 2002 sare een aanal Nederlandse insiuen en bedrijven he projec ArchiMae. He doel is een aal voor

Nadere informatie

AANBEVELINGEN EN INFORMATIE VOOR DE BINNENVAART ALS HULPMIDDEL VOOR EEN CORRECTE TOEPASSING VAN DE VOORSCHRIFTEN OVER DE AFVALVERWIJDERING

AANBEVELINGEN EN INFORMATIE VOOR DE BINNENVAART ALS HULPMIDDEL VOOR EEN CORRECTE TOEPASSING VAN DE VOORSCHRIFTEN OVER DE AFVALVERWIJDERING 2 Bijlage AANBEVELINGEN EN INFORMATIE VOOR DE BINNENVAART ALS HULPMIDDEL VOOR EEN CORRECTE TOEPASSING VAN DE VOORSCHRIFTEN OVER DE AFVALVERWIJDERING Op grond van het CDNI-Verdrag en de daarop gebaseerde

Nadere informatie

Noordhoff Uitgevers bv

Noordhoff Uitgevers bv a b c d e a Analyse De omze was in 987 ongeveer, miljard (de recher as) De wins was ongeveer 6 miljoen (linker as) 6 miljoen 6 miljoen = %, % Er is sprake van verlies als de wins/verlies-grafiek negaief

Nadere informatie

stjosephbuurt type begijn

stjosephbuurt type begijn sjosephbuur ype begijn sjosephbuur Buur me karaker Welkom in de nieuwe sjosephbuur. Een buur op hisorische grond, ook een buur me veel woon- en werkvoorzieningen. Me behoud van karaker, maar wel een nieuw

Nadere informatie

Juli 2003. Canonpercentages Het vaststellen van canonpercentages bij de herziening van erfpachtcontracten

Juli 2003. Canonpercentages Het vaststellen van canonpercentages bij de herziening van erfpachtcontracten Canonpercenages He vassellen van canonpercenages bij de herziening van erfpachconracen Juli 23 SBV School of Real Esae Drs. L.B. Uienbogaard Drs. J.P. Traudes Inhoud Blz. 1. Inleiding... 3 2. Toeliching

Nadere informatie

Deel 2. Basiskennis wiskunde

Deel 2. Basiskennis wiskunde Deel 2. Basiskennis wiskunde Vraag 26 Definieer de funcie f : R R : 7 cos(2 ). Bepaal de afgeleide van de funcie f in he pun 2π/2. (A) f 0 ( 2π/2) = π (B) f 0 ( 2π/2) = 2π (C) f 0 ( 2π/2) = 2π (D) f 0

Nadere informatie

Gebouwautomatisering. Science Park. Drie gebouwen, één systeem, of toch niet?

Gebouwautomatisering. Science Park. Drie gebouwen, één systeem, of toch niet? Gebouwauomaisering WKO Amserdam Science Park Drie gebouwen, één syseem, o och nie? B+U 2 2014 33 In de bouw is men gewend e wheelen en e dealen binnen besaande siuaies. Zo ook was he geval bij de realisaie

Nadere informatie

4.9 Berekening van dragend metselwerk onderworpen aan verticale belasting

4.9 Berekening van dragend metselwerk onderworpen aan verticale belasting De radioaciviei die mogelijk word uigesraald in consrucies, is hoofdzakelijk e wijen aan de aanwezigheid van radium (Ra 226) en/of horium (Th 232) in de kelder en in de gebruike maerialen. Ui de ondersaande

Nadere informatie

Studiekosten en andere scholings uitgaven

Studiekosten en andere scholings uitgaven 11 IB 185-1T11FD Sudiekosen en andere scholings uigaven Volgde u in 2011 een opleiding of een sudie voor uw (oekomsige) beroep? Dan mag u de uigaven hiervoor, zoals lesgeld en de uigaven voor boeken, afrekken

Nadere informatie

Zeven stappen naar succesvolle offshore uitbesteding

Zeven stappen naar succesvolle offshore uitbesteding globalisaie Zeven sappen naar succesvolle offshore uibeseding Een beheers proces voorkom eleursellingen Offshore uibeseding is een complexe manier van werken en er zijn veel verschillende onderwerpen die

Nadere informatie

Maatschappelijk verantwoorde

Maatschappelijk verantwoorde groene IT MVO Meer dan alleen maar groene IT Maaschappelijk veranwoorde informaievoorziening en IT Organisaies zijn seeds meer bezig me duurzaamheid en maaschappelijk veranwoord ondernemen (mvo). De aueurs

Nadere informatie

Informatiebeveiliging. in de mobiele wereld. Risico s van mobiel werken. devices on the go. Willem Kossen

Informatiebeveiliging. in de mobiele wereld. Risico s van mobiel werken. devices on the go. Willem Kossen devices on he go Risico s van mobiel werken Informaie beveiliging in de mobiele wereld Mobiel werken is al lang geen hype meer. Inmiddels is he zakelijk gebruik van mobiele apparauur vrijwel volledig ingeburgerd.

Nadere informatie

Dit examen bestaat uit 13 opgaven Bijlage: 1 antwoordpapier

Dit examen bestaat uit 13 opgaven Bijlage: 1 antwoordpapier MAVO-D Il EXAMEN MIDDEBAAR AGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1986 D - niveau Donderdag 5 juni, 9. 00-11. 00 uur '-,, NATUURKUNDE Di examen besaa ui 13 opgaven Bijlage: 1 anwoordpapier Waar nodig mag bij

Nadere informatie

Manu De Backer en Carlos De Backer

Manu De Backer en Carlos De Backer service-oriened archiecure Inleiding in BPMN Karakerisieken en mogelijkheden van de modelleringsaal Bedrijfsprocessen kunnen beschreven worden aan de hand van de gesandaardiseerde grafische noaie Business

Nadere informatie

Wind en water in de Westerschelde. Behorende bij de Bacheloropdracht HS

Wind en water in de Westerschelde. Behorende bij de Bacheloropdracht HS Behorende bij de Bacheloropdrach HS Door: Julia Berkhou Lena Jezuia Sephen Willink Begeleider: Prof.dr. A.A. Soorvogel Daum: 17 juni 2013 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Achergrondinformaie 3 2.1 He geij.................................

Nadere informatie

Cloud computing: waar begin je aan?

Cloud computing: waar begin je aan? cloud compuing Cloud compuing: waar begin je aan? Succesfacoren voor cloud compuing Cloud compuing is er en gaa nie meer weg. In 2010 sond he helemaal bovenaan in Garners hype cycle. Da geef aan da er

Nadere informatie

Stappenplan. Winning Aardwarmte voor Glastuinbouw. Ammerlaan Grond & Hydrocultuur VOF. Voor een krachtige klimaatneutrale glastuinbouw.

Stappenplan. Winning Aardwarmte voor Glastuinbouw. Ammerlaan Grond & Hydrocultuur VOF. Voor een krachtige klimaatneutrale glastuinbouw. December 2013 Sappenplan Winning Aardwarme voor Glasuinbouw Rik van den Bosch: Ben Flipse: Radboud Vorage: Vleesomaenbedrijf A+G van den Bosch Ammerlaan Grond & Hydroculuur VOF GreenhouseGeoPower 1 Voor

Nadere informatie

Eierland vroeger ennu

Eierland vroeger ennu Bij een zandsuppleie word zand vanui zee me schepen naar he land gebrach. De zee neem di zand langzaam weer erug, zoda men na een aanal/aren weer erug bij af is. In vergelijking me andere oplossingen is

Nadere informatie

digitale signaalverwerking

digitale signaalverwerking digiale signaalverwerking deel 2: sampling en digiale filerechniek Hoewel we de vorige keer reeds over he samplen van signalen gesproken hebben, komen we daar nu op erug, om de ermee samenhangende effecen

Nadere informatie

De Belastingsgrondslag van Registratierechten

De Belastingsgrondslag van Registratierechten De Belasingsgrondslag van Regisraierechen Soor Fiscaliei Seunun Beleidsrelevan onderzoek Besuurlijke Organisaie laanderen De Belasingsgrondslag van Regisraierechen (oorloige versie: mag nie versreid worden

Nadere informatie

De essenties van drie jaar NK ICT Architectuur

De essenties van drie jaar NK ICT Architectuur Trends in de inzendingen De essenies van drie jaar NK ICT Archiecuur He Nederlands Kampioenschap ICT Archiecuur is voor he eers georganiseerd in 2004 en heef o nu oe geleid o 25 archiecuurbeschrijvingen.

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO 2014

Correctievoorschrift VWO 2014 Correcievoorschrif VWO 04 ijdvak nauurkunde He correcievoorschrif besaa ui: Regels voor de beoordeling Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores Regels voor de beoordeling

Nadere informatie

Voorwoord. editie juli 2014

Voorwoord. editie juli 2014 ediie juli 2014 Voorwoord Graag vraag ik uw aandach voor deze nieuwsbrief. Opnieuw zoals u van ons gewend ben een nieuwsbrief vol lezenwaardige zaken. Ook een nieuwsbrief die op een bijzonder momen uikom.

Nadere informatie

TECHNISCHE DATA BOUWSTOFFEN

TECHNISCHE DATA BOUWSTOFFEN TECHISCHE DATA BOUWSTOE BETO De mees voorkomende bouwsof. Vanwege de specifieke serke-eigenschappen en veelzijdige oepasbaarheid word beon gebruik voor de mees uieenlopende oepassingen. Beon kan op de

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde B1 havo 2004-II

Eindexamen wiskunde B1 havo 2004-II Bacerieculuur De groei van he aanal baceriën van een bacerieculuur hang onder andere af van he voedingsparoon, de emperauur en de beliching. Ui onderzoek blijk da he aanal baceriën van een bepaalde bacerieculuur

Nadere informatie

Het spel over genetisch gemodificeerd voedsel. Handleiding

Het spel over genetisch gemodificeerd voedsel. Handleiding Vr He spel over geneisch gemodificeerd voedsel Handleiding Achergrond Er besaa nog seeds veel discussie over geneisch gemodificeerd voedsel. Voorsanders hechen veel waarde aan de mogelijkheden, zoals goedkopere

Nadere informatie

Voorwoord. nuoktober. 1 Voorwoord voorzitter pensioenfonds. 2 Update van de financiële positie. 3 Eerste baan?

Voorwoord. nuoktober. 1 Voorwoord voorzitter pensioenfonds. 2 Update van de financiële positie. 3 Eerste baan? acuele informaie voor alle deelnemers, gewezen deelnemers en gepensioneerden van he pensioenfonds o Voorwoord nuoober Veel pensioenfondsen vereren in zwaar weer door de financiële crisis, vooral door de

Nadere informatie

Uitslagen voorspellen

Uitslagen voorspellen Eindexamen vwo wiskunde A pilo 04-I Vraag Anwoord Scores Uislagen voorspellen maximumscore 3 De afsand ussen Wilders en Thieme is 4 De conclusie: nie meer dan wee maal zo groo maximumscore 3 Bij gelijke

Nadere informatie

Informatie over. Praktijkonderwijs

Informatie over. Praktijkonderwijs Informaie over Prakijkonderwijs Colofon Een uigave van he dr. Alea Jacobs College in Hoogezand 2009 Teks: Henk Blik Foografie: Sigh-by-Sie Layou: Jeroen de Jonge Drukkerij: Reinier van der Kooi Oplage:

Nadere informatie