L1~~ INTERDEPARTEMENTALE CDMMISSIE GELUIDHINDER VL-DR Het verband tussen spraakverstaanbaarheid en de sterkte van wegverkeersgeluid

Transcriptie

1 VL-DR Het verband tussen spraakverstaanbaarhed en de sterkte van wegverkeersgelud - Der Zusammenhang zwschen Sprachverstandlchket und der Starke von Strassenverkehrslarm - The relaton between speech ntellgblty and traffc nose levels - Rapport entre _ 'ntellgblte et 'ntenste du brut de 18 crculaton routere L1~~ NTERDEPARTEMENTALE CDMMSSE GELUDHNDER

2 1 Rapport nr. VL-DR Areh'" nr. 3 Schr;ver e; 10 Tljdachrjf nr r. E. Garreteen 4 Ultvoerend nattuut, Haam Adr.. 11 Opdrach1 nr Technsch Physscbe Denst TNO-TH Steltjesveg 1 Delft Rapporttypa en perode 5 Opdrachtgever,_) 'Mnstere van Volkagezondhed en Mleuh7glne deelrapport 6 Ttel OnderzoekprOlec:t Beoordelngaa7ateem voor de geludhnder door vegverkeer 2 Sub-mel Rapport 8 Datum Publcate Bet verband tussen spraakvers.taan-. september 1975 baarhed en de sterkte van vegver-.9 Rapport nr. nsttuut keersgelud Samenllattln9 Van ver8chllende methoden om de nvloed van stoorlawaa op de spraakverstaanbaarhed weer te geven vordt een korte beschrjvng gegeven.ut een onderlnge vergeljkng bljkt dat de beste methode daarvoor de artculaton ndex(a) e.het verband tusben de A (spraakveretaanbaarhed)en ~et verkeerslawaanveau n db(l)e redeljk eendudg en tan worden beschouwd als een goede besohrjvng van de doas-effect relate voor de woonstuate met be trekkng tot de mogeljkheden tot communcate en nformate-overdracht.op grond van beschouwnge~ omtrent de gevenete mate van ongestoorde oommuncate n de woo~ stuate, tevens rekenng houdend metpersonen met gehoorverlezen, kan op grond van de doss-errect relate worden ge- steld dat bj een verkeerslawaanv.eau(leq) buten v~~r van ten hoogete 45 db(a) de stuate nog als"goed tt lean vorden aangemerkt,bj een nveau rond 55 db(a) ala tlmatgtl en bj een nveau van 65 db(a) en hoger als "alecht". de geve~ 114 Bege'aldngacomm.aa V&M: r.m.e.e.enthoven V&Ms r.j.c. Beemrood V&M: r.drs.r.b.j.c.van Hoort V&W: Drs.R.G. Steemers V&W: ng.f.d. Westendorp VRO: r. H. Wardenaar 15 B'jbehorende Rapporte" s deelrapport van VL-BR "BeoordelngBs7steem voor de geludhrder door wegverkeer". 16 Aanl.' bz Pr'ja f 7, 50

3 k~~w~ 1..n e dng 2. Spraakverstaanbaarhed en stoorlawaa.1 Bestaande methoden.2 Artculaton ndex.3 Speec~ nterference level.4 Geludnveau en pek-(l\ethode.5 Onderltnge vergeljkng van de methoden 3. Spraaknveau 4. Verkeetslawaa.1 Beschrjvng va~ de bron.2 Geludoverdracht 5. Artculaton ndex (A) en verkeerslawaa n, db(a) 6. nterpretate van de artculaton ndex 7. Andere vormen van nformate-overdracht 8. RelatLe met andere omgevngen 9. Grenswaarden Lteratuur bz

4 SAMENVATTNG Van verschllende methoden om de nvloed van stoor1awaa op de spraakverstaanbaarhed weer te geven wordt een korte besohrj~ng gegeven. Ut een onderlnge vergeljkng bljkt dat debeste methode daarvoor de artoulaton ndex(a) s. Het verband tussen de A (spraakverstaanbaarhed) ~n het verkeerelawaanveau n db(a) s redeljk eendudg en kanworden besohouwd als een goede besohrjvngvan de doss-effeot re1ate voor de woonstuate met betrekkng tot de mogeljkheden tot communoate en nformate-overdraoht. Op grond van beschouwngen omtrent de gewenste mate van ongestoorde communca te n de woons tua.te, tevens rekenng houdend met personen met gehoorverlezen, kan op grond van de doss-effect re1ate worden gesteld dat bj een verkeerslawaanveau (Leq) buten voor de gevel van ten hoogste 45 db(a) de stuate n9g als "goed" kan worden aangemerkt, bj een nveau rond 55 d:b(a) a1s "matg" en bj een nveau van 65d:B(A) en hoger a1s tslecht tl

5 Zu salllfllenfassung DerZusammenhang zwschen Sprachverst~ndlchket und der Starke von Strassenverkehrslllrm. Von unterschedlchen Methoden zur Wadergabe des Enflusses von St6rlllrm auf de Sprachverstllndlchket wrd ene kurze Beschrebung gegeben. Aus enem. gegensetgen Verglech geht hervor, dass de beste Methode dafor dar nartcula_ ton ndex n {A} st. Der Zusammenhang zwschen dem A (Sprachverst~ndlchket) und dem Verkehrslrmpegel n db(a) st zemlch endeutg und kann als ene gute Beschrebung der Dosseffekt-Bezehung for de Wohnstuaton n bezug auf de MBglchketen zur Kommunkaton und nformatonsobertragung betrachtet werden. Auf Grund von Betrachtungen Ober das gewunschte Ausmass ungestbrter Kommunkaton n der Wchnstuaton, unter glechzetger BerOckschtgung von Personen mt Geh6rverluste~, kann auf Grund deser Dosseffekt-Bezehung gesagt werden, dass be enem Verkehrsl rmpegel (L ). draussen vor der Fassade von h5chstens 45 db(a) de Stuaton noch als l~at", be enem Pegel rund 55 db(a) als m ssg" und be enem Pegel von 65 db(a) und h8her als "schlecht" betrachtet werden. Summery The relaton between speech ntellgblty and traffc nose levels The dfferent methods of expressng the nterferng effects of nose on speech ntellgblty are brefly descrbed.. Comparson of the methods ndcate that the best s the Artculaton ndex (A). The relaton between A and traffc nose level n db(a) s resonable and can be regarded as a good descrpton of the dose-response relatonshp for lvng condtons n terms of communcaton and nformaton transfer. On the bass of consderatons concernng the desred degree of undsturbed communcaton under normal lvng condtons, makng allowance for people wth hearng loss, and gven the dose-response relatonshp, t can be stated that at a maxmum traffc nose level (L ) of 45 de(a) on the outsde of buldngs the stuaton can be consdered gog~, at 55 db(a) reasonable, and at 65 db(a) and above,bad. RcSsum& role et l'ntenst& du brut de la cr- La p~~sent rapport d&crt brr~vement les dverses m~thodes permettant d'exprmer llnfluence du brut perturbateur sur llntellgblt& de la parole. Una &tude comparatve a montr~ que la melleure m~thode est l'ndex d'artculaton (A).Le rapport entre lla (ntellgblt& de la parole) at e nveau de brut de la crculaton en dbca) est a peu pr~s proportonnel et cons~r~ comme donnant une bonne descrpton de la corr~laton g@ne-b~ut pour les condtons d'habtat norm~l en ce qu concerne les possblt~s de communcaton et de transfert d1nformaton. Slappuyant sur des cons~ratons concernant le.degr& souhatable de communcaton non pertur~e dans lhabtat et tenant compte des personnes attentes de pertes de l'acut& audtve, on peut avancer- sur la base de cette corr'laton g@ne-brut- que pour un nveau de brut de la crculaton (Leq) sur la fa~ade extereure dlun mmeuble dlau plus 45 de(a), les condtons sont encore "bonnes", pour un nveau d1envron 55 db(a), elles sont "m'docres" at pour un nveau de 65 deca) et plus, elles sont lmauvases".

6 1 l. NLEDNG ======== Lawaa kan verstorng tot gevolg hebben van bepaalde bezgheden, zoals het voeren van een gesprek, het belusteren van muzek. telefoneren en dergeljke. n dt rapport wordt nagegaan welk verband er bestaat tussen de verstaanbaarhed van gesproken woord en de verstorng door verkeerslawaa n de woonstuate. Enge aandacht zal ook worden geschonken aan de verstorng bj het belu~steren van rado; TV of grammofoon, het telefoneren en het ontvangen van waarschuwngssgnalen zoals de deurbel,,wekker, of hulende knderen. Op bass van dat verband (doss-effect relate) kunnen functonele esen worden gesteld aan de toelaatbare verkeerslawaanveaus n de woonstuate eet het oog op de wenseljke communcatemogeljkheden. Dt onderzoek vormt een onderdeel van een opdracht van het Mnstere van Volksgezondhed en Mleuhyg~ne de beoordelng van geludhnder door we~verkeer, beledsdoelenden tot het ontwkkelen van een systeem voor. \ ter ondersteunng van 1 Bestaande methoden n de afgelopen 30 jaar zjn verschllende methoden ontwkkeld om het verles aan verstaanbaarhed van gesproken-woord te beschrjven, ten gevolge van stoorlawaa, galm, flterng e.d.. Deze methoden zjn vaak gercht op een bepaalde toepassng, zoals.de beoordelng van de akoestek n zalen, de toepassng van versterkernstallates of het stellen van geludesen n kantoorrumten. Geen van de methoden s specfek gercht op de verstorng door verkeerslawaa van de communcate n de woonstuate [J. De bestaande methoden zjn te verde len n dre categore~n: - ge~ddeld-nveau-methode; artculaton ndex (A), ~peech nterference level (SL) - geludnveau-methode; db(a), db(c), PNdB - pek-methode; nose ratng curves (NR) Herbj s de ndelng gevolgd volgens Robnson [2J.

7 2 2.2 Artculaton ndex De artculaton ndex (A) s getntroduceerd door French en Stenberg [3J. Zj toonden aan dat het voor spraak belangrjke frequentegebed ( Hz) kan worden verdeeld n 20 frequentebanden van ongeljke breedte, waarbj eke band een geljke bjdrage Levert tot de verstaanbaarhed van gesproken woord. Later heeft men op bass hervan vereenvoudgngen aangebracht door over te gaan op de meer gebrukeljke frequentebanden ter breedte van een terts of octaaf, waardoorelk van de banden een bjdrage evert tot de spraakverstaanbaarhed de onderlng net gejk zjn [4J. Ut onderzoek naar het gemddelde spraaknveau en. de dynamek van spraak (o.a. [5J) bljkt dat de spraakpeken (1%-nveau) 12 db boven het gemddeld nveau lggen en de spraakmnma 18 db onder het gemddelde: een dynamek van 30 db. Lgt nu een stoornveau n een bepaalde band onder de spraakmnma dan zal deze frequenteband zjn volledge bjdrage tot de verataanbaarhed leveren; lgt het stoornveau boven de spraakpeken dan zal de betreffende band geen bjdrage kunnen leveren. De spraakverstaanbaarhed wordt zo dus bepaald door het gedeelte van het dynamsch berek dat n een bepaalde band net door stoorlawaa wordt bedekt en de mate waarn de betreffende band bjdraagt tot de totale verstaanbaarhed. Op geljksoortge wjze s het mogeljk de nvloed n rekenng te brengen van galm, smalbandg stoorlawaa met maskerng e.d Herop zal her net nader worden ngegaan. Een voorbeeld van het spraakgebed met een stoornveau s gegeven n fguur 1, gebaseerd op octaafbanden, met elk hun verschllende bjdrage aan de verstaanbaarhed volgens Kryter [4].Het spraaknveau s dat voor een normale gesprekstoon voor een gemddeld persoon op 3 m afstand, overeenkomend met gemddeld 50 db(a). Als stoorlawaa s een verkeersspectrum gegeven met een nveau van 40 db(a). n dt geval s de A 0,65. De artculaton ndex geeft, als enge van de methoden, een drecte maat voor de totale stuate. Er s ook onderzoek verrcht naar het verband tussen de A en de verstaanbaarhed van by. losse woorden of znnen, utgedrukt n het percentage just verstane woorden (znnen) van het totale aanbod ~) 4, 6J. 3 Speech nterference level Het speech nterference level (SL) s gebaseerd op mddelng van het stoorlawaa over een aantal octaafbanden; met behulp van een tabel kan daarmee worden nagegaan n hoeverre het stoorlawaa verstorend s voor de spraakverstaanbaarhed.

8 3 Oorspronkeljk werd~n door Beranek [7J de 3 octaafbanden tussen 600 en 4800 Hz beschouwd, later utgebred met de band van 300 tot 600 Hz [6J. Door de wjzgng n de gebrukejke octaafbanden s later ook overgegaan op mddelng over de octaafbanden met mddenfrequentes 500, 1000 en 2000 Hz. n dat geval we genoemd het preferred speech nterference level, PSL. Beranek baseerde de tabel met het verband tussen verstaanbaarhed en SL \ bj verschllende spreeksterkten en spreker--usteraar _afstanden op de gemddede stoorrusnveaus waarmee een A van Q,5 werd berekt..4 Geludnveau en pek-methode De eenvoud en het toenemend gebruk van geludnveaus n db(a) en NR-curven bj de beoordelng van een geludstuate ledde ertoe dat ook de mogeljkhed werd beschouwd am deze grootheden als maat voor de spraakverstaanbaarhed toe te passen. Herut yolgde geljksoortge relates tussen stoornveau (utgedrukt n db(a) of NR-waarde) en spreekstuate als voor de (P)SL (de by. [lj)..5 Vergeljkng van de methoden De verschllende genoemde methoden staan vaak met elkaar n verband. n sommge gevallen,s van de A gebruk gemaakt om voor een bepaald type stoorlawaa een eenvoudgere methode af te leden (SL, db(a»). V~~r. andere, afwjkende stoorgeluden zouden de resultaten echter n het geheel net op hoeven te gan. Webster en.klumpp [~, ~ hebben de verschllende method en utgebred vergeleken. Van 1~ stoorgeluden van zeer uteenlopend karakter werd het nveau bepaald waarbj proefperson'en 50% van een bepaalde rjrntekst (op constant nveau aangeboden) just nterpreteerden. De methode waarbj voar de 16 stoorgeluden de klenste standaardafwjkng aptreedt kan worden beschouwd als de methode de de spraakverstaanbaarhed het meest consstent voorspelt. De beschauwde metha:len b leken n dre groep'en ut een te va len (z e tabe 1); de-a had de klenste standaardaf~jkng db(e) de grootste (7,4 db). (2.4 db). het geludnveau n

9 4 Tabel 1: Standaardafwjkngen van voorspelde spraakverstaanbaarhed bj 16 verschllende stoorspectra, voor een aantal methoden [J methode A PSL (500/1000/2000) SL ( ) db(a) SL ( ) dbc B) NR db(c) standaardafwjkng 2,4 2,8 3,1 4,7 4,8 5,5 6,4 7,4 V~~r de verdere beschouwngen s daarom de voorkeur gegeven aan het'gebruk van de artculaton ndex, op grond van de volgende argumenten: - ut het vergeljkend onderzoek kwarn de A als rneest consstente methode naar voren. de A geeft als enge methode een drecte maat voor de spraakverstaanbaarhed. de A houdt op wetenschappeljk gefundeerde wjze rekenng met de spectrale nhoud van de sgnalen. de A s het meest gebrukt en onderzocht, waardoor meer (zj het n~t altjd even relevante) gegevens beschkbaar zjn over de A. Ten ende de A te kunnen toepassen op ver~eerslawaa en gesproken woprd n de woonstuate zullen ten aanzen daarvan eerst de utgangspunten rnoeten worden besproken. n de jaren 40 s onderzoek verrcht naar het gernddelde spraaknveau voor mannen en vrouwen alsrnede de rchtngskarakterstek van spraak. Een n de latere lteratuur veel aangehaald onderzaek s dat van Dunn en Whte [5J. Wj zullen ans daarop baseren.

10 5 n fguur 1 s het gemddeld spraaknveau op 3 m afstand gegeven, evenals de pek- en mnmumnveaus. Herbj s rekenng gehouden met de nveauvermnderng door rchtwerkng bj de frequentes boven ca Hz; aangehouden s de rchtwerkng onder een hoek van ca ten opzchte van mdden voor de spreker. Dt spraaknveau kan worden aangedud als een "normale gesprekstoon"; stemverheffng geaft een ca. 6 db hoger nveau, terwj1 een vertrouweljke mededelng op een ca. 10 db lager nveau zal. ' worden gedaan D~. De spredng van het normale spraaknveau tussen personen bearaagt ongeveer ~ 5 db. n de woonstuate zal het gesproken woard lang net altjd als "gesprek" kunnen worden aangedud. De mondelnge communcate bestaat oak ut losse opmerkngen, terloopse mededelngen e.d.. Dt betekent dat veelal het spraaknveau lager zal zjn dan de "normale gesprekstoonl. Daarom s al8 utgangspunt genomen de "normale gesprekstoon" op een vrj grote afstand: 3 m tot despreker; het ge1udnveau s dan 50 db(a). Dt nveau komt bj een vertrouweljke spreektoon overeen met een afstand van 1 m, tendjl voor de zachtere sprekers ongeveer de helft van de genoemde afstanden geldt. De tot nu toe besproken nveaus betreffen aleen het drect van spreker naar lusteraar overgedragen gelud. Door geludreflectes de de lusteraar kort na het drecte gelud bereken Cbnnen ca. 50 ms) kan het nuttg geludnveau nog enkele db's hager worden. Daar staat tegenover dat latere reflectes (galm) als storend gelud kunnen worden beschouwd. Bede effecten zullen echter n de woonstuate over het algemeen gerng zjn; slechts als ander stoorgelud vrjwel afwezg s,zal de nvloed van de galm n een gewone kamer merkbaar. zjn. Vooralsnog zullen we de;te effecten verwaarlozen.. 1 Beschrj~ng van d~ bron Het stoornveau ten gevolge van verkeerslawaa s net constant. Voor de beoordelng van de hnder van het fluctuerend verkeerslawaa wordt n Nederland het equvalent geludnveau (L )gehanteerd. Het momentane eq geludnveau zal her echter regelmatg bovenut komen (passage van de ndvduele voertugen). Alhoewel naar de nvloed van fluctuerend 'gelud op de spraakverstaanbaarhed wel onderzoek s verrcht, zjn de beschouwde parameters en de beschouwde waarden daarvan nauweljks brukbaar voor verkeerslawaa.

11 6 De stuate zal waarschjnljk vooral worden bepaad door de mate waarn tjdens de peknveaus het gesproken woord verstaanbaar bjft. Wanneer we de peknveaus karakterseren als het nveau dat ge~urende 10% van de tjd wordt overschreden, kunnen we voor de spraakverstaanbaarhed het verkeerslawaa beschrjven met L 10. Deze keuze van L 10 wordt bevestgd door een recent Engels onderzoek [(1] naar de nvloed van verkeerslawaa op de spraakverstaanbaarhed (laboratorum-smulate). Overgens.bljkt voor verkeerslawaa dat er een grote correlate bestaat tussen L en. eq L [12J zodat de utendeljke resultaten eenvoudg kunnen worden omge- 10 rekend naar een beschrjvng van het verkeerslawaa door het equvalent geludnveau. Het geludspectrum van verkeerslawaa nabj een weg bljkt vrj constant te zjn, zelfs voor verschllende landen [13J. Het s dus goed mogelj k om van een "Standaard verkeersspectrum ll te sprekenj dt spectrum s n fguur 1 weergegeven. Daarmee zou er ook een drect verband beseaan tussen het verkeerslawaa n db(a) en de spraakverstaanbaarhed (A). Bj de overdracht van verkeerslawaa zjn er echter verschllende factoren de dt spectrum kunnen wjzgen, zoals luchtdempng, bodemdempng, afschermng, gevelsolate. Over het algemeen worden herbj vooral de hogere frequentes meer verzwakt dan de lagere, hetgeen betekent dat bj een bepaald verkeerslawaanveau n db(a), afhankeljk van de stuate, verschllende spectra kunnen optreden. Herdoor kan bj een bepaald nveau n db(a) een verschllende mate van spraakverstorng optreden. Wj moeten dus nagaan n welke mate dt ook werkeljk het geval s. 4.2 Geludoverdracht De nvloed de verschllende overdrachtsfactoren hebben op het spectrum van verkeerslawaa zjn redeljk bekend. \ n fguur 2 zjn als voorbeeld de verschllen gegeven tussen het v~rkeerslawaanveau voor een gevel en het nveau n de wonng bj verschllende omstandgheden: geopende ramen, alleen geopend ventlateraampje (klapraam) en een volledg gesloten gevel waarbj ook de keren zjn afgedcht. Het bljkt dat n het voor spraak belangrjke frequentegebed de verschllen vrjwel onafhankeljk zjn van de frequente; alleen n het laatste geval treedt enge frequente-afhankeljkhed op n overeenstemmng met de te verwachten gelu,dsolate van een glasrut.

12 7 n fguur 3 s een voorbeeld gegeven:voor een puntbron de gemeten geludverzwakkng bj overdracht over 100 m boven grasland; de bronhoogte s herbj ca. 0,5 m en de ontvanger bevndt zch op ca. 1,5 m. De dempng bj de hogere frequentes wordt vooral veroorzaakt door wndnvloeden en luchtdempng. De luchtdempng zal n dt geval ongeveer 1 db bedragen bj 2000 Hz tot 9 db bj Hz. Over' het algemeen za 1 de luchtdempng bj grotere afstanden van belang zjn vanaf ca Hz en snel toenemen naar de hogere frequentes toe. Tevens s een voorbeeld gegeven van de overdracht met een bron boven het wegdek en een ontvanger boven grasland.op 15 m afstand. Ook op deze afstand bljkt a1 een net te verwaarlozen dempng op te treden; er moet dus rekenng mee warder. gehouden dat ook n het standaard verkeersspectrum a1 epge 'dempng s 'Jerdsconteerd. De verzwakkng door geludafschermng (met specale schermen of djken, maar ook door gebouwen.e.d.) neemt toe met de frequente; theoretsch met 3 db per octaaf bj net te gernge afschermng [)~ r Bj de berekenng van het verband tussen het verkeerslawaa ~n spraakverstaanbaarhed (A) zal het volgende worden aangenomen: db(a) en de - gevelnveauverschl bj geopend raam: 10 db, onafhankeljk van de frequente - gevelnveauverschl bj natuur1jke ventlate(keren, geopend vent1ate- \ raam): 20 db, onafhankeljk van de frequente - gevelnveauverschl bj thermsche gesloten geve1: ca. 30 db, f~equente afhankeljkhed volgens fguur 2 o - luchtdempng bj 70% relateve vochtghed en 15 c: van 0,5 db/oo m bj 1000 Hz tot 9 db/loo m bj Hz [t 4J. - bodemdempng v09r afstanden tot ca. 500 m, bj ontvangers van 1,5 tot 12 m boven maaveld, berekend volgens [14J enkele stuates met geludafschermng, varerend van enge afschermng (laag scherm) tot veel afschermng (een gebouw) [14J. Op grond van de n hoofdstuk 4 genoemde utgangspunten en te beschouwen varabelen s de artculaton ndex berekend als functe van het verkeerslawaa n db(a) onder de.verschllende omstandgheden. De resultaten zjn weergegeven n de fguren 4 en 5. Van het verkeerslawaa s daarn het equvalent geludnveau n ab(a) buten voor de geve1 aangegeven.

13 8 Fguur 4 geeft het verband bj geopend raam voor het standaardverkeersspectrum (dkke ljn) en de afwjkggen daarvan ten gevolge van de wjzgngen n dat spectrum bj de geludaverdracht. n eelste nstante ljkt de spredng vrj groat (5 tot 10 db). Wanneer we echter aanzenljke geludafschermng (gebauwen, hoge schermen) en grote bodemdempng (een, weg op maaveld en een antvanger lager dan ca. 2 m bj grotere aestanden dan 250 m) buten beschou~ng laten, bljkt voar de overge stuates de spredng vrj gerng tezjn (dubbel gearceerd gebed). Het buten beschouwng laten van de genoemde stuates ljkt net erg bezwaarljkj zo bevnden wegen zch vaak boven maaveld en meestal zullen er oak baven 2 m hoogte te beschermen vertrekk~n of wonngen zjn. Bovenden wjken de stuates n gunstge zn af: door de grote dempng zal de verstaanbaarhed beter zjn dan op grand van het geludnveau n db(a) met het standaardspectrum zou worden verwacht. Het s dus verantwoord om voor ale stuates een en hetzelfde verband aan te houden tussen de A en het verkeerslawaanveauj daarvoor kan het verband woden gekozen dat voar het standaardverkeersspectrum geldt. n fguur 5 s dt verband nogmaals weergegeven, tezamen met het verband bj een andere spreker-lusteraar afstand en voar een geventleerde en een geslaten gevel. Aleen ndat laatste geval wjkt het verloop van de curve engszns af door het frequente-afhankeljk nveauverschl; verschllen n afstand en het geheel of gedeelteljk openen van de gevel resulteren slechts n een horzontale verschuvng van de curve. Bj een curve (geopend raam) s n fguur 5 oak de nvloed aangegeven van de galm n een vertrek op de A; deze heeft tot gevolg dat daar waar het verkeerslawaa nauweljks meer van nvloed s ap de verstaanbaarhed de A tach geen 1 wardt. Vooral n dat gebed (geludnveau n de wanng van rond 30 db(a) wordt natuurljk de spraakverstaanbaarhed ook benvloed door andere geluden dan het verkeerslawaa, zoals de n de wonng (en daarbuten) bj verschllende actvteten optreden.

14 9 6. NT::RPRETATE VAN DE ARTCULATON ;mex x=_====_.=z~==============z~_.========= Nu er ~en brukbaar verband bljkt te bestaan tussen de artculaton ndex en het verkeerslawaa n db(a) s het nodg am na te gaan wat ~en A-waarde betekent om te kunnen kamen tot het stellen van esen. n laboratorumstuates s onderzoek verrcht naar d~ bepaalde relate tussen de A en de mate waarn woorden en znnen just worden verstaan. De omstandgheden bj dergeljke verstaanbaarhedsonderzoekngen wjken echter nogal ae van de n de woonstuates. Naast het zuvere "verstaan" van een mededelng of opmerkng zal er veelal oak op moeten worden gereageerd; men s lang net altjd verdacht op het fet dat er ets gezegd gaat worden en men kan ook reeds met ets anders bezg zj~. waardoor de aandacht verdeeld zal moeten worden. Bovenden zegt de verstaanbaarhed op zch nag nets over by. het gemak waarmee het gesproken waard wordt opgevangen, het zg. lustercomfort. Dt alles betekent dat n de woonstuate de Omstandgheden veel krtscher zjn dan bj de laboratorumonderzoekngen; dt zal bj het nterpreteren van de laboratorumresultaten terdege moeten worden verdscanteerd. n fguur 6 s het resultaat gegeven wanneer de A ut fguur 4 wordt omgerekend naar de woord- en znsverstaanbaarhed n procenten. Opvallend herbj s dat n het gebed van ca. 50 tot 60 dbca) een klene toename van het stoornveau een grote achterutgang van de verstaanbaarhed tot gevolg heeft. Dt betekent omgekeerd ook dat n dat gebed klene (ndvcuele) verschllen n spraaknveau van grote nvloed zjn. n de lteratuur worden ook enkele grenswaarden genoemd voor de artculaton ndex. Voor de stuate n kantoorvertrekken stelt Beranek ~6~ dat een A van 0,4 nauweljks aanvaardbaar s ("barely acceptable"); door Harrs [1SJ wardt deze grenswaarde eveneens genoemd. n het algemeen wotdt n de lteratuur ergens n het gebed van 0,3 tot 0,5 de~grens gelegd vaor wat net aanvaardbaar s. Het reeds genoemde Engel~ onderzoek [11J naar de ctvloed van verkeerslawaa op het b~lusteren van gesproken woord beschrjft despraak en het verkeerslawaa met L lo ' De grens van het ontspannen en prettg ("relax and enjoy") belusteren bl.jkt te lgge~ bj een nveauverschl tussen spraak en verkeerslawaa van 6 db (L 10 -spraak S4 db(a) en L10-verkeerslawaa bnnen 48 dbca». Wanneer we deze gegevens omwerken naar de door on~ gehanteerde grootheden dan bljkt de grenswaarde ongeveer bj een A van 0,5 te 1 ggep.

15 10 \ Op grond van het voorgaande zouden we de artculaton ndex als volgt kunnen utdrukken:n de kwaltet van de woonstuate met betrekkng tot mondelnge communcate: A tenmnste utstekend A van tot 0,8: goed A van 0,8 tot 0,6: redeljk A van 0,6 tot 0,4: matg A van 0,4 tot 0,2: onvoldoende A van 0,2 tot a '. slecht Al het'voorgaande heeft betrekkng op personen zonder een gehoorhandcap: geen gehoorbeschadgng, geen gehoorverles door ouderdom. Alhoewel door gehoorverlezen zowel het nveau van de spraak als van het stoorlawaa vermnderd wordt waargenomen, bljkt ut onderzoek (o.a. Plomp [16J ) dat mensen met gehoorverlezen behoefte hebben aan een ca; 10 db groter-verschl tussen het spraaknveauen het stoornveau dan personen met "normale" oren. Dt betekent dat de stuate de hervoor als matg werd omschreven voor mensen met gehoorverlezen slecht s, en een utstekende stuate voor hen maar nauweljks goed kan worden genoemd. Bj het kezen van,de grenswaarden zal hermee terdege rekenng moeten worden gehouden. Behalve de tot nu toe besproken verstaanbaarhed van drect gesproken woord zjn ook andere vormen van nformate-overdracht n de woonstuate van belang: telefoneren, het belusteren van rado, TV of grammofoon, het waarnemen van (waarschuwngs)sgnalen zoals de de~rbel, de flutketel, de wekker, huende knderen. Er s vrj veel bekend over de mogeljkhed tot het voeren van een telefoongesprek bj stoorlawaa 06J. Caat men er van ut dat oak bj slechte verbndng het voeren van een gesprek mogeljk moet zjn, dan bljken voor het toelaatbare stoornveau ongeveer dezelfde esen te gelden als voor het qrect gesproken woord.

16 11 Ut onderzoek G~ naar het door proefpersonen gewenste geludnveau voar het aandachtg volgen van verschllende soorten televse-utzendngen kan worden afgeled dat deze nveaus net lager lggen dan voor een normaal gesprek, zoals n dt rapport wordt aangehouden. Bj een geljksoortg onderzoek naar de nveaus bj rado-utzendngen werden dudeljk hogere nveaus gevonden; het vrj hoge achtergrondnveau bj de laatste onderzoekngen zal daarbj zeker van nvloed zjn geweest, maar leek toch net voldoende om het vers~hl te verklaren. Het gewenste geludnveau was net erg afhankeljk van het soort utzendng. Herut kan geconcludeerd worden dat, voorzover het gesprokenwoord betreft, de stuate met,betrekkng tot het belusteren van rado of televse (en waarschjnljk ook de grammofoonnstallate) net krtscher s dan de stuate voor het drect gesproken woord.voor muzek wjkt de stuate n zo 'verre af, dat het dynamsch berek afhankeljk van de soort muzek tot ongeveer 50 db bedraagtj zo geldt voor zg. hgh-fdelty electro-akoestsche apparatuur een nveauverschl van 50 db tussen de udste sgnalen en het egen stoorgelud als voldoende. Ondanks de wat hogere gemddelde nveaus (vergeljk de gewenste nveaus bj de rado) dan bj drect gesproken woord zou dt grotere dynamsch berek er toe kunnen eden dat het belusteren van muzek bj sommge muzeksoorten krtscher s ten aanzen van het stoorlawaa dan het drect gesproken woord. Aangezen echter ook voor het drect gesproken woord bj de nterpretate van de spraakverstaanbaarhed rekenng s gehouden'met zaehte" sprekers en een vertrouweljke gesprekstoon, s te verwachten dat daarmee ook de stuate voor het belusteren van de meest krtsche muzek adequaat wordt beschreven. Heel anders lgt de stuate met betrekkng tot de hushoudeljke waarschuwngssgnalen. Het gaat daarbj vooral om gelud n een relatef smalle frequenteband bj hogere frequentes. Dt betekent dat deze sgnalen nog hoorbaar zjn als het geludnveau n db(a) lager s dan het stoornveau van het verkeerslawaa. Het s bovenden voor dergeljke sgnalen voldoende as ze net waarneembaar zjn waarbj het net absoluut noodzakeljk s dat dat ook tjdens de peknveaus van het verkeerslawaa het geval s.

17 12 Daartegenover staat dat dergeljke sgnalen ut andere delen van de wanng waargenomen moeten kunnen worden, waarbj het sgnaal ~anzenljk verzwakt kan doorkomen (zeg met marmaal. 40 db). Wannee:" de stuat e voor de spraakverstaanbaarhed als goed kan 'Norden gekwal fceerd dan zal he"t stoorn veau n de wanng ca. 30dB(A) bedragen. Dat betekent dat sgnalen nog net waarneembaar zullen zjn de n het "zendvertrek" een.nveau.van 60 A 65 db(a) produceren. Sgnalen de n het zendvertrek dus dudeljk utkomen boven andere geludveroorzakende' actvteten, zullen elders n de wonng nog net waarneembaar zjn. Oak ten aanzen hervan kunnen we daarom de stuate voldoende gekarakterseerd achten door de spraakverstaanbaarhed. Het n hoofdstuk 5 afgelede verband tussen de spraakverstaanbaarhed (A) en het verkeerslawaa karakterseert dus voldoende de waonstuate ten aanzen van de verschllende vormen van communcate en nformateoverdracht. Behalve n de woonstuate s ook n andere omgevngen de overdracht van gesproken woord, en dus de nvloed daarop van verkeerslawaa.van belang: scholen, kantoren, zekenhuzen e.d. n scholen zal de afstand tussen spreker en lusteraar belangrjk groter zjn dan n wonngen. Daarnaast zal de aandacht vooral gercht moeten zjn op de kennsoverdracht, zodat het zuvere ~staan met weng moete zal moeten kunnen gescheaen. 'Over het algemeen zal de noodzakeljke ventlate op natuurljke wjze plaatsvnden (g~opende ramen) waardoor de stuate als crterumzal moeten :worden genomen. n fguur 5 s de relate tussen A en het stoorlawaa ook weergegeven veor een afstand spreker-lusteraar van 9 m bj geopende ramen. Aangezen het begrp kantoor veel verschllende stuates kan omvatten s het moeljk' hervoor een crterum te hanteren. Verwacht mag echter worden dat voor de meest rustge kantoorrumten de stuate net veel zal afwjken van de n de woonstuatej n het algemeen zullen daarom de aanvaardbare verkeerslawaanveaus nauweljks anders lggen. Ook voor zekenhuzen s net aan te nemen dat voar wat betreft de spraakverstaanbaarhed de stuate sterk zal afwjken van de voer de woonstuate.

18 13 Mogeljk zullen andere funct~es (rusten; slapen, oak overd~g) daar krtscher zjn." Ook voor andere omgevngen ljken dus de"relates de zjn afgeled tussen de spraakverstaanbaarhed en het verkeerslawaa~ brukbqar, wanneer bj het formuleren van grenswaarden rekenng wordt gehouden met de mogeljk andere omstandgheden (afstand, gevel). Wanneer we nu de doss-effect relate voor de communcate en nformateoverdracht n de woonstuate nader bekjken, dan kunnen we bj de verschl encle verkeerslawaanveaus (L -buten)" de stuate als vogt nader omeq schrjven (ze by. fguur 5): 35 db(a): ook bj geopende ramen s de stuate n de wonng utstekend te noemen; ook mensen met gehoorverlezen zullen weng communcateproblemen ondervnden. n stuates de krtscher zjn, zoals scholen s de spraakverstaanbaarhed ook goed, zeker als de ramen slechts voar natuurljke ventlate zjn geopend. Ook buten za1 de spraakverstaanbaarhed goed zjn. 4S db(a): de communcate zal n de wonngen redeljk zjn bj geopende ramen en nog goed bj engszns geopend raam (ventlate); voor mensen met gehoorverlezen s de stuate bj geopend raam matg te noemen. Buten zal de verstaanbaarhed op korte afstand (ca. 1 m) vrj redeljk zjn. V~~r scholen zullen de ramen slechts engszns geopend mogen zjn om de stuate nag goed te kunnen noemen. S5 db(a): De stuate s met geopende ramen onvoldoende geworden. "Met engszns geopend raam s de stuate redeljk; voor mensen met gehoorverlezen s oak dan de.<' stuate nog slecht. Slechts bj een hermetsch gesloten gevel s de ver~ staanbaarhed goed. Buten s de verstaanbaarhed oak op zeer korte afstand maar matg. Bj een hermetsch gesloten gevel s voar scholen de stuate nag rede ljk.

19 o db(a): De stuate s aleen met een hermetsch geslaten gevel nog redeljk; voor mensen met gehoorverlezen s ook'dan de stuate onv~ldaende. Voar scholen zal zelfs met een hermetsch gesloten gevel de solata onvoldoende zjn. Oak met stemverheffng s de verstaanbaarhed buten onvoldoende. Met betrekkng tot de communcate en nformate-overdracht n de woanstuate kunnen we herut concluderen dat bj een verkeerslawaanveau (L ) buten van ten hoogste 45 db(a) de stuate nag "goed" s te eq, noemen, terwjlbj een nveau van ca. 65 db(a) en hager de stuate als "slecht" s aan te werken. Delft, 10 december 1976 Technsch Physsche Denst r van Os verantwaardng: Dt rapport s het resultaat van samenwerkng van wetenschappeljke medewerkers van twee TNO-nsttuten: het nsttuut vaor Mleuhygene en Gezondhedstechnek TNO en de Technsch Physsche Denst TNO-TH. Deze medewerkers zjn: Drs. C. Btter, r. J. van den Ejk, r. A.A. Jurrens, drs. J.P. Kaper, r. E. Gerretsen, r. G.J. Klenhoonte van Os, r. W.A. Oostng. Ut praktsche overwegngen s dt rapport als TPD-rapport utgebracht en aleen door de cotlrdnator van de projectgroep Gelud van NO ondertekend.

20 15 ~l~m~y~ [J Webster, J.C. [2 _..J l,......, _SJ Robnson, D.W. French, N.R. Stenberg, J.C. Kryter, K.D. Dunn, H.K. Whte, S.D. "Effects of nose on speech ntell gb lty"; Proc. Vth conf. Nose as a publc health hazard ASHA report No.4 '(1969), 49 '~n outlne gude to crtera for the lmtaton of urban nose" London, HMSO (1970), C.P. No "Factors governng the ntellgblty of speech sounds" JASA 19 (1947), "Methods for the calculaton and use of the artculaton ndex" JASA 34 (1962); "Statstcal measurements on conversatonal speechfl JASA 11 (1940), 278 Beranek, L.L. (ed) "Acoustcs" New York; McGraw Hll (1954) Beranek, L.L. [ 8J Webster, J.C. Klumpp, R.G. [9J Webster, J.C. DoJ Kl umpp, R. G Rce, C.C. e.a. Dt] Rchardson, E.G. [jz] 03J o 4J D 5J (ed) lcg-rapport VL-HR Dostng, W.A. CG-rapport VL-DR Harrs, C.M. (ed) "The desgn of speech communcaton systems fl Proc. nst.rado engrs. 35 (1947), 880 "Physcal measurements of equal speech-nterferng navy noses" JASA 35 (1963) '~rtculatonndex and average curve-fttng methodes of predctng speech nterference" JASA 35 (1963), 1339 '~ laboratory stydu of nusance due to traffc nose n a speech envronment fl, Vbraton 37 (1974), 87 J. Sound & "Techncal aspects of sound "; Amsterdam~ Publshng Company; 1953 "Beoordelngssysteem voor de geludhnder door wegverkeer"; september 1975 Elsever "The sound nsulaton of sngle and double glazng wth respect to traffc nose~ AlCB, 239 Proc. of Vth "Geludvoortplantng over grate afstanden (lteratuurstude bodemdempng en afschermngj'; oktober 1976 "Handbook o'f nose control"; McGraw-H 11 Book Company nc., New York, 1957

21 16 Plomp,. R. "Spraakverstaanbaarhed bj een enkee stoorbron". NAG-publkate 23, 1975,.- """\ U7j Ejk, J. van den lmy neghbour's televson", Proceedngs of the th.. 6 CA-Congres, Tokyo, 1968, bz. El13

22 17 Geluddruknveau ~n octaa:b.anden db t.o.v. 20 ~Pa lhj drage tot A n % n 23. rr ~ ;,, 1 j / f'r-- :,,,, : t,/,,, )' r r, _~.-.. ~ ~...? / / '~ ~ j}" ; sjra~k,., ' r, 'JJeken : j. r '] ~ ' ~,~~ ", /1 '~, ~.l,. {j ' /1 1'r.::;em~' ~" '~d L( J ~~ Sr,1ra/'lK. 1 '..tea~,j f~. l " ' st~lu( a4 rd ' vert e~rsr,pt' "_ 1. Utl l '\ "~.1 \ s~r~~k "<l Hz Frequente rguur,spraaknveaugebed' o~ 3 m afstand van de spreker (rellddeld nveau 50 de(a» en een stoornveauspectr'lr:l ('Te;:<.eerslawaa 40 db(a»). Aan2;e~even z ~n de na:dmale bjdragen van de verschllende oct~afbanden tat de artculaton ndex (A). De A n dt voorbeeld s 0,65.

23 " 18 ~veauverschl db bnnen-buten ~, j,, t, ', 1 1,, ), l...---' ~ r hjrm~ N. ~ "'", 1, 1 ly '/ e' T B( k\).".. ~ f--~l:p. V... rclam / ~ -1- -J_ -- -l... 20, : f - ~ -.-'-- -~ olen, tsch ten geve " lateopen raam 31.S "000 Frequente Hz Fguur 2 Enkele voorbeelden van het verschl tussen het geluddruknyeau voor de ~evel en n een gestoffeerde kamer ten3evo13e van verkeerslawaa.

24 19 Geludverzwakkng t.o.v. het vrje veld db,10 m '' ' ~, : --+-+'1 ~,~--,--+-t ,. j J J Hz: Frequente... lguur 3 Voorbeeld van de geludverz';.]akkng bj utbredne over twee verschllende afstanden (grasland). 5ronhooste ca. 0,5 rn, ontvangerhoo~te ca. 1,5 m. Bj de afstand van 100 m s de verzwakkng b] de hogere frequentes mede veroorzaakt doer en:5;e tegenwnd. 3j de afstand van 15 m bevndt de bron zch boven een hard vlak (we3dek).

25 20 Artculaton ndex n een wonln: ~~--r----r----r---~--~;---~--~----~--~~--~~-'----'-'utstekend. 1,0 0,9 goed 0,8 0,7 0,6 standaard afwjkng door grote bodemdempng en geludafschermn redeljk 0,4 spredng door luchtdempng en enge bod emdempng matg 0,3 onvoldoende 0,2 0, 1 slecht OL- ~ ~ L-~~-+ ~ ~ ~~~~~~~~ db (A) Fguur 4.L verkeers lawaa bu ten, voor geve 1 eq N.B. De artculaton ndex n een wonng als functe van het equvalent geludnveau van het: verkeerslaytaa v~~r normaal s?raaknveau op 3 m afstand (50 db(h) gevel (nveauvers~~l )0 db(a» voor standaardverkeersspectrum de gevel; en geopende ~ spredngdoor luchtdempng, bodendempng tot ca. ~ 250 m afstand of enge afschermng ~ spredng door grote afschermng en bodemdempng ~ bj mee~ dan 250 m afstand voor lage bron en ontvanger Deze waarden gelden bjvoorbeeld ook voor de stuate buten bj een onderlnge afstand van 1 m en bnnen met een geventleerde gevel voor een afstand van 9 m.

26 21 Artculaton ndex 1,0 0,9 0.,.8 a,7 geopende 0,6 geve1; afstand 9 m 0,5 0,4 0,3 hermetsch gesloten evel; afstand 3 m utstekend goed redeljk raatl3 onvoldoende 0,2 0, slecht db(a) L verkeerslawaa buten, voor gevel eq Fguur 5 De artculaton ndex als functe van het equvalent zeludnveauvan het verkeerslawaa n'db(a) voor de 3evel n verschllende stuates, utgaande van het standaardverkeerslawaaspectrum. Voor een stuate s tevens de nvloed aangebeven van het n rekenng brengen van de storende werkng van ealmn een normale gemeubleerde kamer.

27 22 Woord- en zn verstaanbaarhed % Zlnnen 70 onbekende woorden 60' so o so db(a) L verkeerslawaa buten, voor gevel eq ;?guur 6 Verband tussen verstaanbaarhed van losse ~JOorden en znnen en het equvalent geludnveau van verkeerslawaa voor de gevel bj geopende gevel en 3 M afstand tot de spreker. n het eearceerde gebed s de artculaton ndex aan- 3ezeven door vertcale ljnen.

28 b.v. doeumentatelstemen :.: : 1. VL-DR-17-0; 2. Het verband tussen spraakverstaanbaarhed en de sterkte van wegverkeersgelud 3.' r. E. Gerretsen 4. Technsch Physsche Denst THO-TH 5. Mnstere van Volksgezondhed en Mleuhyg8ne 6. Beoordelngssysteem voor de geludhnder door we gverkeer 8. September ' s deelrapport van VL-HR "Beoordelngssysteem voor de geludhnder door wegverkeer". :- --::" ~b.v. 7stemen doeumentate~ 1. VL-DR Het verband tussen spraakverstaanbaarhed en de sterkte van wegverkeersgelud 3. r. E. Gerretsen 4. Technsch Physsche Denst THO-TH 5. M1nstere van Vol~sgezondhed en Mleuhyg8ne 6. Beoordelngssysteem voor de geludhnder door wegerkeer 8. September s deelrapport van VL-HR "Beoordelngssysteemvoor de geludhlnder door wegverkeertl.b.v. doeumentate~ ystemen. 1. VL-DR Het verband tuesen spraakverataanbaarhed en de sterkte van wegverkeersgelud 3. r. E. Gerretsen. 4. Technseh Physsche Denst THO-TH 5. Mnstere van Volksgezondhed en Mleuhyg8ne 6. Beoordelngssysteem veor de geludhnder door wegverkeer 8. September s deelrapport van VL-HR "Beoordelngssysteem.voor de geludhnder door wegverkeerft.b.v. documentate+ ystemen 1. VL-DR Het verband tussen spraakverstaanbaarhed en de sterkte van wegverkeersgelud 3. r. E. Gerretsen 4. Teehnsch Physsche Denst THO-TH 5. Mnstere van Volksgezondhed en Mleuhyg8ne 6. Beoordelngssysteem voor de geludhnder door wegverkeer 8. September s deelrapport van VL-HR "Beoordelngssysteem voor de geludhnder door wegverkeer"

29 13. Van verschllende methoden om de nvloed van stoorlawaa op de spraakverstaanbaarhed Wler te geven wordt een korte beschrjvng gegeven. Ut. een onderlnge vergeljkng bljkt dat de beste methode daarvoor de artculaton ndex (A) s. Het verband tussen de A (spraakverstaanbaarhedl en het verkeerslawaanveau n db(a) s redeljk eendudg en kan worden beschouwd als een goede beschrjvng van de doss-effekt relate voor de woonstuate met betrekkng tot de mogeljkheden tot communcate en nformate-overdracht. Op grond van beschouwngen omtrent de gewenste mate van ongestoorde communcate n de woonstuate, tevens rekenng houdend met personen met gehoorverlezen, kan op grond van de dosseffekt relate worden gesteld dat bj ~en verkeerslawaanveau (Leq) buten voor de gevel van ten hoogste 45 db(a) de stuate nog als "goecpt kan worden aangemerkt, bj een nveau rot;1d 55 db(a) als llmatgll en bj een nveau van 65 db(a) en hoger als "slecht ll 13. Van verschllende methoden om de nvloed van stoorlawaa op de spraakverstaanbaarhed weer te geven wordt een korte beschrjvng gegeven. Ut een onderlnge vergeljkng bljkt dat de beste methode daarvoor de artculaton ndex (A) s. Het verband tussen de A (spraakverstaanbaarhed) en het verkeerslawaanveau n db{a) s redeljk eendudg en kan worden beschouwd als een goede beschrjvng van de doss-effekt relate voor de woonstuate met betrekkng tot de mogeljkheden tot communcate en normate-overdracht. Op grond van beschouwngen omtrent de gewense mate van ongestoorde communcate n de woonstuate, tevens rekenng houdend met personen met gehoorverlezen, kan op grond van de dosseffekt relate worden gesteld dat bj een verkeerslawaanveau (Leq) buten voor de gevel van ten hoogste 45 db(a) de stuate nog als goed ll ken worden aangemerkt, bj een nveau rond 55 db(a) als llmatgll en bj een nveau van 6.5 db(a) en hoger als slechtll. 13. Van verschllende methoden om de nvloed van stoorlawaa op de spraakverstaanbaarhed weer te geven wordt een kode beschrjvng gegeven. Ut een onderlnge ver.geljkng bljkt dat de beste methode daarvoor de artculaton ndex (A) s. Het verband tussen de A (spraakverstaanbaarhed) en het verkeerslawaanveau n db(a) s redeljk eendudg en kan worden beschouwd als een goede beschrjvng van de doss-effekt relate voor de woonstuate met betrekkng tot de mogeljkheden tot communcate en nformate-overdracht. Op grond van beschouwngen omtrent de gewenste mate van ongestoorde communcate n de woonstuate, tevens rekenng houdend met personen met gehoorverlezen, kan op grond van de dosseffekt relate worden gesteld dat bj een verkeerslawaanveau (Leg) buten VOor de gevel van ten hoogste 45 db(a) de stuate nog als goed" kan worden aangemerkt, bj een nveau rond 55 dbca) als "matgll en bj een nveau van 65 dbca) en hager als "slecht". 13. Van verschllende methoden om de nvloed van stoorlawaa op de spraakverstaanbaarhed weer te geven wordt een korte beschrjvng gegeven. Ut een onderlnge vergeljkng bljkt dat de beste methode daarvoor de artculaton ndex (A) s. Het verband tussen de A (spraakverstaanbaarhed) en het verkeerslawaanveau n dbca) s redeljk eendudg en kan worden beschouwd als een goede beschrjvng van de doss-effekt relate voor de woonstuate met betrekkng tot de mogeljkheden tot commun cat _ en nformate-overdracht. Op grond van beschouwngen omtrent de gewenste mate van ongestoorde communcate n de woonstuate, tevens rekenng houdend met personen met,gehoorverlezen, kan.op grond van de d08seffekt relate worden gesteld dat bj een verkeerslawaanveau (Leq) buten voor de gevel van ten hoogste 45 dbca) de stuate nog als "goed ll kan worden aangemerkt, bj een nveau rand 55 dbca) als llmatgll en bj een nveau van 65 dbca) en hoger als lsl echt ll