Statines: meer kwaad dan goed?

Transcriptie

1 Ceert Verhelst I We een beetje nzcht heeft n het complexe ontstekngsproces dat aan de bass lgt van atherosclerose, daarnaast de talríke rscofactoren op hart- en vaatzekten eens op een rjtje zet en de bescheden rol kent de cholesterol zelf er maar speelt, staat vol ongeloof te kjken naar de hardnekkghed waarmee cholesterolverlagende statnes n de regulere geneeskunde aan de man gebracht worden. Nu zou dat net eens zo erg zjn, ware het net dat het steeds meer dudeljk wordt dat de nname van statnes op korte en lange termjn vervelende tot zelfs ernstge nevenwerkngen kan opleveren. Gelukkg bestaat er met gefermenteerde rode rjst (rode gstrjst, redyeastrce) een natuurljk en velg voedngssupplement om bj de meeste mensen een zeer bevredgende cholesterolspegel te bereken. n onze westeíse maatschappj vormen hart- en vaatzekten samen met kanker de belangrjkste doodsoorzaak. Ze berusten bjna steeds op een chronsch ontstel<ngsproces van de slagaderwanden waarbj slagaders geledeljk dchtslbben en de doorbloedng van organen n gedrang komt atherosclerose of'slagaderverkalkng'. Er zjn heel wat rscofactoren de bjdragen tot atherosclerose. Sommge daarvan hebben we net n de hand zoals erfelljke en racale factoren, behoren tot het manneljke geslacht, ouder worden, n de menopauzale levensfase verkeren en het ljden aan dabetes type r. Andere rscofactoren hangen nauw samen met de levensstjl en kunnen wel voor een groot deel gunstg beïnvloed worden zoals slechte voedngsgewoonten, overgewcht (vooral abdomnale of centrale obestas), te weng lchaamsbewegng, dabetes ype z, roken en stress. Verder zjn er ook heel wat meetbare rscofactoren zoals te hoge waarden van bloeddrul<, trglycerden, glucose, HbA1c, rustpols, bloedstollng, C-reactef protene, lpoprotene (a), homocysteïne en... cholesterol. Ut deze opsommng bljkt a dat het belang van cholesterol n het door mutpele factoren beïnvloede proces van atherosclerose doorgaans te sterk wordt utvergroot. Maar daarnaast wordt ook veel te weng genuanceerd naar choesterol gekeken. Het klopt dat HDL-cholesterol, de transportvorm de cholesterol vervoert om verwerkt te worden n de lever, nderdaad een'goede' of onschadeljke verbndng s, maar LDL-cholesterol, de transportvorm van cholesterol naar de lchaamscellen de cholesterol nodg hebben, s helemaal geen'slechte'verbndng. Ze wordt pas schadeljk als ze onderweg - vooral n de hand gewerkt door een gebrek aan beschermende antoxdanten - wordt geoxdeerd tot oxycholesterol, de ais echte'slechte cholesterol' bjdraagt tot de vormng van atherosclerotsche plaques. Een andere maner om LDL-cholesterol te evalueren s te kken naar de verschlende subfractes ervan. Subfractes met een partkelgrootte, 'drjvende' LDL-cholesteropartkels dragen net blj tot àtherosclerotsch beslag, terwjl de kleverge sínall dense subfractes we1 ongunstg zjn. om de egenljke bjdrage van cholesterol tot cardovasculare sterfte correct n te schatten zouden dus oxycholesterol en eventueel de partkelgrootte van LDL-cholesterol moeten bepaald worden. De mljardenndustre achter de statnes zal het net graag horen of hardnekkg ontkennen, maar hee wat mensen slkken totaal onnodlg synthetsche cholesterolveragers. hoge de zogenaamde largebuoyant of Statnes meer kwaad dan goed? Cholesterolverlagende statnes zjn medcjnen de door nhbte van het sleutelenzym HMC-CoA-reductase n de lever de aanmaak van cholesterol vermnderen. Dat herdoor onder meer ook drastsch de lchaamsegen producte vermndert van co-enzym O_ro, een vtamneachtge substante de elementar s voor de mtochondrale energeproducte (vooral de hartsper lust er pap van) en tevens als sterk antoxdans fungeert, ljken veel voorschrjvers net te weten of net belangrjk te vnden. In elk geva wordt meer en meer dudeljk dat de potentëie nevenwerkngen van statnes, de werden geregstreerd door een Brtse stude op meer dan twee mljoen patënten,'nameljk een verhoogde kans op sperontstekngen tot rhabdomyolyse (afsterver spercellen), Ieverdsfuncte, nerfalen en cataract, maar het topje van de jsberg te vormen. Intussen s er - nota bene van een medcjn dat hart- en vaatzekten moet voorkomen - ook meldng van een dastolsche dsfuncte met een verhoogde kans op hartfalen',3 en s het dudeljk dat het zenuwstelsel met ondermeer geheugen- en concentratestoornssen,4,s neuropathe (zenuwbeschadgng),6 een grotere kans op de zekte van Parknson,z depressvtet, slaapstoornssen en vermnderde stressbesten- dghed, zwaar onder druk kan komen te staan. Ook tendnts (peesontstekng),8 afname van het lbdo tot erectestoornssen,

2 3-2C12 ffe vermoedhed, nausea, flatulente, constpate en hoofdpjn dat deze door Monascus purpureus gefermenteerde rode rjst ook een zjn net echt zal<en de je graag voor lef neemt bj de nname van een medcjn. Helemaal verontrustend s de verhoogde kans op dabetess, en het fet dat humane studes suggereren dat de kans op kanker toeneemt14j7. Moest er een ndrukwel<l<ende afname zjn aan sterfte door hart- en vaatzekten, dan zou men bjzondere verlagende mpact had op een te hoge cholesterolspegel en ook de trglycerdenspegel gunstg beïnvloedde. Inmddels mal<en duzenden mensen er gebruk van om zonder nevenwerkngen een natuurljk, lager cholesterolpel te bereken. Zeker a1s ook nspannngen geleverd worden om vetstandger te eten, af te val1en en meer te bewegen, kan rode gst rjst dan ook bj de meeste patënten voor een bevredgend cholesterolpel engszns nog begrp kunnen opbrengen voor het opdrngen van statnes bj een verhoogd cholesterolgehalte, maar het heeft er alle schjn van dat de afname van cardovasculare sterfte n de prmare prevente net'8 of amperle statstsch sgnfrcant s en dat enl<el mannen onder de 70 met een hoog rscoprofel een dudeljke afname van het cardovasculare rsco mogen verwachten.'?o De nonchalance waarmee statnes worden voorgeschreven, de maner waarop de nevenwerkíngen worden gemnmalseerd en de kachten vaak als 'ngebeeld'worden weggehoond, s rondut stutend. 'Celukl<g'voelen zch hee wat patènten zo belabberd door de nname van statnes, dat de therapetrouw net zo hoog s. Beangstgend s ook het fet dat tegenwoordg al heel wat mensen met een normaal cholesterolgehalte preventef of'voor alle zekerhed' statlnes worden voorgeschreven en dat heel wat medc er echt van overtugd zjn dat voor de cholesterolspegel geldt hoe 1ager, hoe beter. Dat cholesterol een beangrjke component s van de mljarden celmembranen, een onmsbaar onderdeel s van de myelnescheden van zenuwvezels en centraal stàat n de aanmaak van hormonen, galzouten en vtamne D, wordt bljkbaar straal genegeerd. Net a1s het fet dat een te laag cholesterolgehalte ook een rscofactor s voor aandoenngen zoals de zlekte van Parknson en kanker. In de zn s het ook moeljk te begrjpen dat ln de secundare prevente van hart- en vaatzekten vaak dang onnatuurljk Iage cholesterolgehalten worden nagestreefd, dat net alleen vaak de levensl<waltet totaal te wensen overlaat, maar ook de poort wljd wordt opengezet naar dabetes, hartfalen, demente, neurodegenerateve aandoenngen en kanker. Helemaal te gek voor woorden s de maner waarop de farmaceutsche ndustre de statnes door hun'pleotrope'werklng ook probeert te sljten voor een ganse reeks andere aandoenngen. Tradtoneel fermentateproduct Cefermenteerde rode rjst of rode gstrjst, ookredyeastrce of angkak genoernd, wordt aangemaakt door gepoljste rjstkorrels gedurende 24 uur of tot verzadgng te laten weken n water, ze vervolgens te stomen en te noculeren met Monasrus purpureus went. Monascuspurpureuss een ascomyceet of bjzondere zakjeszwam ut het rjk der gsten, de de rjstkorrel gaat fermenteren gedurende r à 3 weken bj z5 à 3z "C en bj voldoende luchtvochtghed, waarbj de korrels regelmatg worden geschud. Wanneer het mycelum van de gst de rjstkorrel volledg s doorgedrongen, wordt de gst door verhttng geïnactveerd en verkrjgt men rode tot purperrode korrels met een droge consstente, de voor verder gebruk worden gemalen. rjst heeft een aparte, nootachtge smaak en dverse types ervan worden al eeuwen n verschllende Azatsche landen gebíukt a1s smaakmaker en,/of natuurljke rode kleurstof n onder meer vsberedngen, sojagerechten, gepekelde groenten, eend, gezouten vleeswaren en rjstwjn. Maar naast zjn gebruk a1s tradtoneel voedngsmddel genoot een bepaalde vorm van gefermenteerde rode rjst n de Chnese geneeskunde Rode gst zoígen. lnhoudsstoffen en werkng rjstkorrel en het gst n aldus door drogen, worden de verkregen afdoden van de gefermenteerde rode rjst ais nhoudsstoffen aangetroffen polyketden mnstens negen verschllende'monacolnes', waaronder monacolne I( of mevnolne, dat ongeveer Zs à 9o % utmaakt van de totale monacolnes fytosterolen bètastosterol, campesterol, stgmasterol flavonoden soflavonen, tannnes onverzadgde vetzuren olenezuur (mono-onverzadgd omega9-vetzuur), lnolzuur (poly-onverzadgd omega-6-vetzuur), Na een gecontroleerd fermentateproces van de alfalnoleenzuur (poy-onveruadgd omega-3-vetzuur) verzadgde vetzuren palmtnezuur en stearnezuur sapogenne natuurljke pgmenten de azafrlonedervaten monascorubne en monasclne werkng van gefermenteerde rode rjst berust op een synerge van verschllende van zjn componenten. Voor een groot deel - maaí dus zeker net exclusef- wordt de werkzaamhed toegeschreven aan monacolne I(. Deze substante wordt n de lever gemetabolseerd tot een overeenkomstg 1-hydroxyztttr. Dt hydroxyzuur s een acteve nhbtor van De cholesteroverlagende het enzym 3-hydroxy-3-methyglutaryl co-enzym A-reductase (HMC-CoA-reductase), het enzym dat de omzettng van HMCco-enzym A tot mevalonzuur katalyseert en zo de snelhed bepaalt van de cholesterolsynthese n de lever. Maar ook de overge monacolnes, de fytosterolen (de door'compette' met cholesterol n de darm de absorpte van cholesterol vermnderen), de soflavonen en mogeljk ook de flavonoïden en het sapogenne spelen een rol n het cholesterolverlagend effect. Verder verklaart de synerge van de monacolnes, de fytosterolen, de soflavonen, het omega-9- vetzuur oleínezuur en het omega-3-vetzuur alfalnoleenzuur ook het trglycerdenverlagend effect. De werkzaamhed van gefermenteerde rode rjst bj hyperlpdeme (verhoogde bloedvetten) werd n meerdere klnsche studes rumschoots aangetoond. Interessant s een meta-analyse van gerandomseerde, gecontroleerde studes ut zoo6, de naast de werkzaamhed van gefermenteerde rode rjst eveneens de velghed ervan aantoonde." In vergeljkng met placebo zag men een gemddelde afname van het totaal cholesterol met o,9t mmol/l (35 mgldl), van het LDl-cholesterol met o,73rnmol/l (28 mg/ dl), van de trglycerden met o,41 mmol/l Q6,5 mg/dl) en zag men een gemddelde toename van HDL-cholesterol met o,15 mmol/l (5,8 mgldl.). - eeuwen vooí men meetwaarden als cholesterol en trglycerden kende - ook een sterke reputate a1s medcnaal voedsel om 'de bloedcrculate te bevorderen', voor'gezond bloed' en om 'het hart te versterken'. Pas enl<ele decenna geleden stelde men vast Omdat volgens sommge onderzoekers bepaalde studes n deze meta-analyse getugen van een povere methodologe, kunnen nog twee slutende humane nterventestudes worden aangevoerd de de werkzaamhed van gefermenteerde rode rjst bj hypercholesteroleme bewjzefl. IÍreen dubbel blnd, gerandomseerde, placebogecontroleerde stude- vertoonde een groep de dageljks 2,4 g gefermenteerde rode rjst kreeg (met 7,s mg

3 3-2C,12 monacolne I() na rz weken gemddeld zz % afname van de LDLcholesterolspegel en r6 % àf\ame van de totale cholesterolspege1 (t.o.v. respecteveljk 3% etz%nde placebogroep). In een andere dubbel bind, gerandomseerde, placebogecontroleerde stude,3 ledde de nname van 1,2 g gefermenteerde rode rjst per dag (met 11,4 mg monacotne I() na 8 weken tot een afname van LDL-cholesteÍol met 26,3 % en van totaal cholesterol met zo,4%. Deze gunstge utkomsten worden ook bevestgd door eerder utgevoerde s1uflss.,+,zs In ai deze studes werden geen ongunstge nevenwerkngen beschreven n de groepen op gefermenteerde ffe trglycerden. van het eeuwenlange gebruk van gefermenteerde rode rjst ais tradtoneel voedngsmddel of als medcnale voedng n Azë zonder nevenwerkngen en de klnsche studes met gefermenteerde rode rjst, waarbj net De voorgeschedens meer nevenwerkngen dan n de placebogroep worden aangegeven, spreken eveneens voor zch. ldeaal bj statne-ntolerante Men mag gefermenteerde rode rjst just aanraden om op een velge maner het cholesterolgehalte te vertagen bj mensen de nevenwerkngen ondervnden van statnes en deze geneesmddelen denen te staken. In een gerandomseerd, dubbelbllnd placebogecontroleerd onderzoek,6 werden 6z patënten gevotgd rode rjst. Geferrnenteerde rode rjst s geen statne! Eén van de monacolnes n gefermenteerde rode rjst, monacolmevnolne, nhbeert het enzym HMC-coA-reductase en s voor een deel (n zjn gedeshydrateerde lactonevorm) d.ezetfde verbndng als lovastatne. Laatstgenoemde stof, aanvankeljk gesoleerd (!) ut de gst Monascus ruber en naderhand synthetsch ne K of met verhoogde boedvetten, de de nname van statnes hadden gestaakt vanwege het optreden van myalge (sperpjn). Bj de 31 patënten de gefermenteerde rode rjst kregen was het LDLgehalte na twaalf weken met een gemddelde van r,r mol/l (qz mg/dl) afgenor,nen en na z4 weken met een gemddelde van o,9 mmol/l (35 mgldl). Deze patlënten ervoeren geen sperpjn; er was trouwens geen stjgng vast te stellen van het sperenzym CPK (creatnefosfoknase) en evenmn was er een veranderng n de leverenzymen. Deze data suggereren dat gefermenteerde rode rjst net de nevenwerkngen van statnes kan toegeschreven worden, ondanks een sgnfcante verlagng van het cholesterolgehalte. Bj de 3r patënten op placebo was er geen sgnfcante veranderng van het choesterolgehalte. aangemaakt, was de eerste cholesterolverlagende statne de op de Amerkaanse markt werd geïntroduceerd. Deze gegevens ontlokken bj sommge tegenstanders van gefermenteerde rode rjst de commentaar dat dt voedngssupplement dus,nets anders dan een statne' s en bjgevolg geen enkele meerwaarde heeft ten opzchte van de cholesterolverlagende medcjnen. Dat zoets totaal onterecht s, wordt door de volgende argumenten weerlegd Cefermenteerde rode rjst bestaat ut een natuurljk complex van meerdere substantes, de samen door een synerget- werkng helpen het cholesterolgehalte te verlagen. Het soleren van één component daarut (n casu monacolne I(), deze n hogere doses nzetten en dt dan nog enkel n zjn lactonevorm, s net dezelfde weg volgen als voor bepaalde geneesmddelen met potentële nevenwerkngen, de bestaan Dat van gefermenteerde rode rjst wel degeljk mag geclamd worden dat het helpt de cholesterolspegel verlagen, werd zelfs dooí de EuropeanEood Safety Authorty (EFSA) bevesrgd.,z En dar bete(ent heel wat voor we weet dat deze commsse ais een ut echte'nqusteur' zoveel mogeljk natuurljke voedngssup- Het EFSA doet zjn zegje sche één geïsoleerde stofut een plant (later eventueel synthetsch nagemaal<t of chemsch gemodfceerd) en net ut het onschadeljke geheel oftotum van de totale p1ant. Monacolne K komt van nature voor n rode gstrjst onder een zure vorm en een lactonevorm. De zure vorm s een hydrofele vorm, de gemakkeljker doorheen de celmembraan van een levercel naar het extracellulare mleu wordt afgescheden, waaídoor er mnder ntracellulare opstapelng s met mnder accumulate en toxctet. Lovastatne daarentegen s voor 1oo % monacolne I( ln de lactonevorm, wat dus eerder ledt tot ntracellulare opstapelng en toxctet. De hoeveelhed monacolne I( de per dagdoss va gefermenteerde rode Íjst wordt ngezet (doorgaans varërend van 2,4 tot Íond de ro mg) s een stuk mlnder dan de hoeveelhed de per dag als het geneesmddel lovastatne wordt ngezet (zo à plementen een negateve beoordelng geeft. Zo kregen de voor de complementare gezondhedszorg zeer nteressante stoffen als astaxanthne, co-enzym O_ro, glucosamne, methylsulfonyl- methaan, hyaluronzuur en gammalnoleenzuur geen enkele posteve gezondhedsclam toegekend! WeI vond het EFSA dat gefermenteerde rode rjst onvoldoende omschreven was men had het btjkbaar moeljk met het concept van een voedngssupplement dat door fermentate wordt verkregen en dat bjgevolg een natuurljke, doch varabele samenstellng heeft. Daàrom werd egenljk naar monacolne I( alleen - als vast onderdeel van 40 mg) In tegenstellng tot het geïsoleerde lovastatne, dat ongeremd zjn nhberende werkng op het enzym HMC-CoA-reductase utoefent (met bjna een lnear verband doss-respons, dus hoe meer, hoe lager de cholesterospegel), wordt de monacolne K n gefermenteerde rode rjst door de overge monacolnes (met een geljkende structuur) afgeremd door het prncpe van 'competteve nhbte'. Met gefermenteerde Íode rjst wordt doorgaans een natuurljke plateauwaarde berekt en opvoeren van de doss zal doorgaans geen extra dalng van de cholesterolspegel opleveren; meer s dus net altjd beter. Celermenteerde rode rjst veílaagt n tegenstellng tot statnes de 'goede'hdl-cholesterol net (vaak s er zelfs een klene stjgng) en verlaagt n tegenstellng rot de statnes we de Ll È ]. C l't s.r r, a t tr jl a l lé*r jnàf cix ' r c rl- ' ".1 r rj r t.. a fl r, a.t t ja -.r v;t e rtatllt-t l..,...r,. u a l l arl l Crdí tàu1.tti. ai!i;rrlír!u pè.l,,rtt íj r,t I L1

4 gefermenteerde rode rjst - gekeken. De meta-analyse van Lu et al." werd nog naar de prullenmand verwezen, maar de goed utgevoerde, dubbelblnd, placebogecontroleerde studes van Heber et al." erllr, et al.4 konden net genegeerd worden. Het EFSA besoot dat, van zodralo mg monacolne K per dagdoss gefermenteerde rode rjst wordt ngenomen, er van een cholesterolverlagend effect mag gesproken worden. De vrj hoge doss monacolne K zorgt eí natuurljk voor dat de (net terugbetaalde) prjs van een voedngssupplement dat bnnenkort nog een choesterolclam mag voeren, de hoogte wordt ngejaagd en dat de consument mnder vlug voor gefermenteerde rode rjst zal kezen... Celukkg zen we n de praktjk dat een voedngssupplement met rode gst rjst van een goede kwaltet dat 5 mg monacolne K per dag of zelfs 2,5 mg monacolne I( per dag aan- voert, vaak a1 goede resultaten geeft. Kwaltet voorop Het daadwerl<e1jk doen dalen van de choesterolspegel naar een aannemeljk nveau op een natuurljke maner en dt zonder nevenwerkngen, heeft voor gevolg dat gefermenteerde rode rjst popular s geworden ais voedngssupplement. Er zjn tegenwoordg heel wat preparaten van op de markt, de ene al beter van l<waltet dan de andere. Welke zjn de belangrjkste crtera voor een goed voedngssuppement? Het preparaat moet gestandaardseerd zjn od monacolne K of met andere woorden een gegarandeerde hoeveelhed monacolne K aanbeden. Dat kan enkel a1s het gaat om een product dat s verkregen. door een gecontroleerd fermentateproces. De egenljke hoeveelhed gefermenteerde rode rjst s herbj van mnder belang, wel de fermentategraad. Want zo levert een dagdoss vart 66Z mg gefermenteerde rode rjst met een de hogere fermentategraad van r,5 % de respectabele hoeveelhed van 10 mg monacolne I( aan, terwjl 1g gefermenteeíde rode rjst van de lagere fermentategraad o,5 %'maar' 5 mg monacolne K bevat. Vermts het gaat om een door gstfermentate verkregen product, moet het vrj zn van gevaarlke mycotoxnes zoals ctrnne en aflatoxne Br. Bj analyse moeten de waarden respecteveljk daarvan lager zjn dan So mcg,zkg en o,5 mcgl kg. Uteraard denen ook andere analytsche gegevens (zware metalen, E. co1, salmonella, gsten, schmmels) conform de esen voor voedngssupplementen te zjn. Het moet zeker een preparaat zjn vr van synthetsche lovastatne. Cedreven door geldgewn, zjn er al prepaíaten opgedoken de amper een natuurljk fermentateproduct bevatten, maar wel synthetsche lovastatne. Een dergeljk preparaat s uteraard geen haar beter dan een medcjn met statnes. Deze vorm van adulterate kan utgesoten worden door HPLC-analyse van de (vermeende) gefermenteerde rode rjst, waarbj de verhoudng van de zure vorm en de lactonvorm van monacolne K moet lggen tussen 46 en 64 (ovastatne daarentegen s volledlg Iacton). De rjst de wordt gebrukt voor het fermentateproces dent CMo-vr te zjn (net genetsch gemanpueerd). Cefermenteerde rode rjst, gemaakt van bologsche rst, draagt de voorkeur weg. synthese vertoonden en/of een zeer lage nname van co-enzym Qro va de voedng kennen. Om zel<er geen dalng van de co-enzym O_ro-spegel n het bloed teweeg te brengen, wordt soms aan gefermenteerde rode rjst co-enzym O_1o toegevoegd. Volgens specalsten ter zake garandeert de aanvoer van 15o mg co-enzym Oro per week, de zekerhed dat men velg met gefermenteerde rode rjst kan werken. Maar we drul<ken er herbj op dat gefermenteerde rode rjst zonder co-enzym o-ro, zelfs bj mensen de geen statnes verdroegen, n de voornoemde knsche studes geen nevenwerkngen veroorzaakte. Inden met gefermenteerde rode rjst, ondersteund door een gezondere levensstjl, nog net het gewenste natuurljke choesterolgehalte wordt berekt, kan men ook de extra nname overwegen van oplosbare vezels (psyllum ofvlozaad, ljnzaad, haverzeme1en) of geïsoleerde plantenvezels zoals pectne, bèta-r,3/t,+glucanen, gaactomannaan, glucomannaan zj absorberen cholesterol en voeren ze afva de stoelgang; nacne of ncotnezuur (welbepaalde vorm van vtamne 83) enkel op voorschrft van een arts, werkt enkel n hoge doses van 1,s à 3 g, geledeljk op te bouwen, n een flush free-vorm zoals nostolhexanacnaat of eentme released-formule en best n te nemen op het ende van de maaltjd; onder leverbeschermng, net geven onder de vorm van nlacnamde/ncotnamde, net geven bj leveraandoenng, jcht of hoge bloeddruk; l<anee1 (Cnnamomumverum/cassa) dat n doses equvalent aan 3 g per dag naast het bloedsukergehalte ook de cholesterolspeget helpt te verlagen en waarmee men dus bj dabetc 'twee vlegen n één ktap' kan slaan; tocotrënoien (net tocoferolen; vooral deta- en gammatocotrèno1en ut rodepalmole of annatto-o1e) remmen va HMC-coA-reductase en farnesylpyrofosfaat de synthese van cholesterol, vermnderen het gehalte van de transportmolecule van LDL-cholesterol (apolpoproteïne B of ApoB); remmen de oxdate van cholesterol tot oxycholesterol; ctrusflavonen (polymethoxyflavonoden zoals tangertne en nobltne ut Ctrus nobs) vooral n combnate met bovenvernoemde tocotrënolen; gugul (Commphora mukul) vermndert de synthese van cholesterol n de lever; curcuma (Curcumalonga/xanthorrhza), artsjol<biad (Cynara scoly' mus) verbeteren de Ieverfuncte en verhogen de cholesterolafschedng va de gal; sprulna (Spkulna/Arthrospra platenss), chlorelia (Chlorella vulgars) ondermeer door de oplosbare vezels, CLA (gammalnoleenzuur) en de vee carotenoïden; van beden verlagng LDL-cholesterol aangetoond met toename HDL-cholesterol. Voorzorgen Beperk de nname van alcohol bj gebruk van gefermenteerde rode rljst. met een nerzekte, met een leverzekte, met een leveraandoenng n de voorgeschedens, met gestoorde Ieverenzymen of de heel regelmatg alcohol gebruken, gebruken enkel gefermenteerde rode rjst op voorschrft van een arts. Mensen Ceef geen gefermenteerde rode rjst aan zwangere en zogende vrouwen. Mogeljke combnates Omdat gefeímenteerde rode rjst nwerkt op het enzym HMCCoA-reductase n de lever, bestaat theoretsch de mogeljkhed dat ook de lchaamsegen synthese van co-enzym q1o n het gedrang komt bj mensen de vooraf al een lage lchaamsegen Ceef geen gefermenteerde rode rjst aan mensen met een transplantateorgaan, aan mensen de een ernstge nfecte of aandoenng hebben. Ceef geen gefermenteerde rode rjst bj overgevoelghed aan één van de componenten ervan.

5 Cebruk best geen pompelmoes- of grapefrutsap of pttenextract van deze vruchten bj nname van gefermenteerde rode rjst deze mddelen zjn nhbtoren van het leverenzym CYP3A4, waaídoor er een hogere plasmaspegel van monacolnes dan normaal kan optreden en er dus kans op nevenweíkngen s. Wat bj nname van íï'ledcjnen? Cebrul< geen gefermenteerde rode rjst als er al statnes worden gebruktl Dat verhoogt de kans op de hoger vernoemde nevenwerkngen van statnes. Bj nname van coumarnes (bloedverdunners met vtamne I(-antagonlsme) gebruk enkel gefermenteerde rode rjst op voorschrft van een arts. Bj nname van cclosporne, flrbraten (fenohbraat, clofbraat...), van nhbtoren vàn het leverenzym CYP3A4 zoals macrolden (erythromycne, clarthromycne), protease-nhbtoren (amprenavr, ndnavr, nefnavr, rtonavr, saqunavr), azooldervaten (fluconazo1e, ketoconazole, traconazole), dltazem gebruk enkel gefermenteerde rode rjst op voorschrft van een arts. d LITERATUUR vo ledge r íerent es opvraagbaar bj de reda.te

6 Ar& Therape Val<blad voor nutrtonee geneesl<unde en otheken" r3e "laargang nljmmer 3 * 2or2 fe*n pll*r" tegen #w h **s