DE BETEKENIS VAN TRANSPORT EN TRANSPORTBELEID VOOR DE ECONOMISCHE GROEI

Transcriptie

1 DE BETEKEIS VA TRASPORT E TRASPORTBELEID VOOR DE ECOOMISCHE GROEI F.W.C.J. van de Vooen Ministeie van Veee en Watestaat (Rijswatestaat diectie Limbug) Univesiteit Antwepen (UFSIA-RUCA, vagoep Tanspot en Ruimtelije Economie) J.T. Jetten EA juni 200

2 2 Inleiding De geschiedenis van Antwepen leet, hoe belangij de mogelijheden van tanspot voo de economische ontwieling zijn. De afsluiting van de Schelde aan het einde van de 6 e eeuw maate een einde aan een lange peiode van bloei. De hevatting van de scheepvaat in 795 heeft tot nieuwe peioden van economische ontwieling geleid. iet alleen de zeevaat maa oo het binnenlandse tanspot is belangij voo de economische ontwieling. Zo on volgens Hunte (965) de industiële evolutie zich volteen doo de stee velaging van de tanspotosten, danzij de aanleg van analen en van een omvangij net van spoowegen. Mee in het algemeen is Rostow (960) van mening, dat een tae-off van de economie doo een vebeteing van het tanspotsysteem teweeg an woden gebacht. Daabij vewees hij naa de ontwieling van de spoowegen in Fanij, Duitsland, Goot-Bittannië en de Veenigde Staten en de ontwieling van de economie in deze landen. Fogel (964) elativeede echte de ol van de spoowegen in de openlegging van Ameia. Hij meende, dat ze oo tot stand zou zijn geomen bij een ande tanspotsysteem. De discussie ove de samenhang tussen tanspot en economische ontwieling ontstaat, zoda naa de pecieze beteenis van het tanspot voo de economische ontwieling wodt gevaagd. De moeilijheid bij het vaststellen van de elatie tussen tanspot en economische ontwieling is gelegen in de omstandigheid, dat tegelijetijd tal van andee factoen hun invloed uitoefenen. In een beschouwing ove de elatie tussen tanspot en economische goei dient dan oo het poces van economische goei centaal te staan, waain behalve tanspot oo andee factoen een ol spelen. Daatoe zal in deze pape van het model MOBILEC (MOBILiteit/EConomie) gebui woden gemaat. Het model beschijft de elaties tussen economie, mobiliteit, infastuctuu en andee egionale enmeen. In het ade van de beteenis van tanspot voo de economische goei zal niet alleen aan de beschibae infastuctuu maa oo aan andee tanspotvoowaaden aandacht woden geschonen. De vaag stelt zich, wele tanspotvoowaaden een dynamisch evenwicht in de economie totstandbengen en wele invloed gunstige en/of milieugeoiënteede tanspotvoowaaden op de goei van de economie (geogafisch poduct en wegelegenheid) en de mobiliteit (goedeenvevoe en pesonenvevoe pe vevoeswijze) uitoefenen. Hie liggen de aangijpingspunten voo het tanspotbeleid. Het tanspotbeleid wodt echte in laatste instantie niet omwille van de mobiliteit maa omwille van de welvaat ten uitvoe gebacht, waavan de economische goei een belangij ondedeel vomt. Wij zullen beginnen met een schets van vie mogelije wewijzen om de beteenis van tanspot en tanspotbeleid voo de economische goei te ondezoeen (sectie 2). De hieop gebaseede bevindingen esulteen in de toepassing van het model MOBILEC, waavan een beschijving wodt gegeven (sectie 3). Op basis van dit model woden de poductieelasticiteiten van de veschillende vevoeswijzen pe egio gewantificeed om hun beteenis voo de economische goei vast te stellen (sectie 4). Vevolgens woden met behulp van het model simulaties van de goei van de economie en de mobiliteit uitgevoed op basis van vie scenaio s met beteing tot dynamisch evenwicht in de economie, tanspotvoowaaden en milieu (sectie 5). Tenslotte zal de pape met een aantal samenvattende conclusies woden afgesloten (sectie 6).

3 3 2 Wewijzen Wij zullen vie mogelije wewijzen bespeen om de beteenis van tanspot en tanspotbeleid voo de economische goei te ondezoeen. 2. Locatiemodellen E an gebui woden gemaat van locatiemodellen, waain de investeingen espectievelij de wegelegenheid uit een aantal vestigingsplaatsfactoen ofwel locatiefactoen velaad woden, waaonde de veeesinfastuctuu (Buinsma & Rietveld, 993). De elatie wodt met behulp van een egessievegelijing gewantificeed. In de meeste, zij het niet in alle gevallen blee de invloed van de veeesinfastuctuu geing te zijn. Een nadeel van deze modellen is gelegen in de omstandigheid, dat zij de invloed van andee factoen dan locatiefactoen op investeingen en wegelegenheid buiten beschouwing laten. 2.2 Benadeing van Biehl Biehl (975, 99) analyseede de beteenis van de veeesinfastuctuu in het ade van een benadeing van egionale economische potenties. Hij stelde, dat naast infastuctuu de uimtelije ligging, de agglomeatiestuctuu en de sectostuctuu de economische potentie van een egio, dat wil zeggen het potentiële egionale poduct, bepalen. Deze vie zogenoemde potentiaalfactoen woden geenmet doo hun immobiliteit (egionaal gebonden), hun ondeelbaaheid (niet in leinee eenheden splitsbaa), hun onsubstitueebaaheid (niet doo andee factoen te vevangen) en hun polyvalentie (voo meedee doeleinden aanwendbaa). Behalve deze potentiaalfactoen woden in het poductiepoces poductiefactoen aangewend, die mobiel, deelbaa, substitueebaa en monovalent van aate zijn. Het gebui van deze poductiefactoen bepaalt het feitelije egionale poduct. Dat valt samen met het potentiële egionale poduct, indien deze poductiefactoen zodanig woden ingezet, dat de potentiaalfactoen optimaal woden benut. Deze benadeing leet, dat de veeesinfastuctuu een noodzaelije doch geen voldoende voowaade voo economische goei is. Om de invloed van de potentiaalfactoen op de economische potentie pe egio te wantificeen stelde Biehl egessievegelijingen op tussen het potentiële egionale poduct pe hoofd als de te velaen vaiabele en de vie potentiaalfactoen als de velaende vaiabelen. Zo n egessievegelijing noemt Biehl een quasi-poductiefunctie. Aangezien hij niet ove waanemingen van het potentiële egionale poduct pe hoofd beschite, hanteede hij als vevangende vaiabele (poxy) het feitelije egionale poduct pe hoofd. Vevolgens stelde hij het potentiële egionale poduct pe hoofd gelij aan de volgens de egessie beeende egionale poduct pe hoofd. De veeenzelviging van de egionale potentie met het beeende egionale poduct pe hoofd is als een betwistbaa punt in de analyse aan te meen, met als exta complicatie dat de ichting van de causaliteit nu oo omgedaaid an woden van egionaal poduct naa veeesinfastuctuu.

4 4 2.3 Poductiefunctie-benadeing Veeesinfastuctuu is een belangij ondedeel van het publiee apitaal. De beteenis van het publiee apitaal voo de economische goei heeft Aschaue (989) gewantificeed aan de hand van een poductiefunctie, waain publie apitaal als poductiefacto naast abeid en pivaat apitaal is opgenomen. Hij schatte de poductie-elasticiteit van publie apitaal op 0,39, dat wil zeggen het nationale poduct zal met 0,39 % stijgen, indien het publiee apitaal met % toeneemt, ceteis paibus. Dit is elatief hoog ten opzichte van de gebuielije poductie-elasticiteit van pivaat apitaal. Het zou beteenen, dat een investeing in publie apitaal 3 à 4 maal zoveel aan nationaal poduct zou opleveen als eenzelfde investeingssom in pivaat apitaal. Aschaue (989) had zijn schatting gebaseed op tijdeesen. Dit an tot een te hoge waade van de poductie-elasticiteit van publie apitaal leiden, wannee de vaiabelen in de egessie eenzelfde tendmatige ontwieling vetonen (spuious coelation). Regessie op basis van een combinatie van tijdeesen en dwasdoosneden ove 48 Ameiaanse staten en desaggegatie van publie apitaal in autosnelwegen, wateween en ioleing en oveig leveden lagee poductie-elasticiteiten van het totale publiee apitaal op (zie de ovezichten van Gillen & Wates II, 996, Gomez-Ibanez & Madic, 996 en Baniste & Beechman, 2000). Langs deze weg leveden de meeste studies 0,04-0,3 als waaden op voo de poductie-elasticiteit van autosnelwegen; zie tabel. Tabel Poductie-elasticiteiten van autosnelwegen in 48 Ameiaanse staten Munnell (990) 0,06 Eisne (99) 0,05-0,07 Gacia-Milà & McGuie (992) 0,04 McGuie (992) 0,2-0,3 Pinnoi (992) 0,06-0,08 Haughwout (996) 0,08 Een moeilij punt in deze poductiefunctie-benadeing is, dat oo de omgeeede ichting van de causaliteit denbaa is: een hoge nationaal/egionaal poduct maat hogee bestedingen aan de aanleg van infastuctuu mogelij. 2.4 Op zoe naa een andee benadeing De beteenis van tanspot voo de economische goei an tot zeee hoogte woden afgelezen aan de poductie-elasticiteit van de infastuctuu in de poductiefunctie. Dat veschaft echte een onvolledig beeld, omdat eening moet woden gehouden met: () de mate van benutting van de infastuctuu; (2) het veee dat niet aan de poductie bijdaagt maa wel van de infastuctuu gebui maat; (3) de wedezijdse beïnvloeding van tanspot en economie; (4) de veschillen tussen egio s en vevoeswijzen; (5) het dynamische, inteegionale poces van tanspot en economie. Wij wensen een model te gebuien, dat met deze aspecten eening houdt. ad ()

5 5 Oveeenomstig de poductiefunctie-benadeing dient het te gebuien model egionale poductiefuncties te bevatten, waain naast de gebuielije poductiefactoen abeid en apitaal de poductiefacto veeesinfastuctuu wodt ondescheiden. Het gaat hie echte niet, zoals gebuielij, om de omvang van de infastuctuu maa om de infastuctuu, voozove ze voo de poductie wodt benut. De benutte infastuctuu an met de mobiliteit voo poductieve doeleinden woden geïdentificeed en wel in temen van het aantal eiziges en het aantal tonnen goedeen, veplaatst via deze infastuctuu. ad (2) Het te gebuien model dient een ondescheid te maen tussen poductieve mobiliteit en consumptieve mobiliteit. Goedeenvevoe en zaelij (pesonen)veee beteffen poductieve mobiliteit. Indien het veplaatsingsmotief beteing heeft op winelen, het volgen van ondewijs, visites afleggen/logeen, ontspanning/spotbeoefening en toeen/ wandelen, is e spae van consumptieve mobiliteit. De mobiliteit in de poductiefunctie beteft de poductieve mobiliteit. De consumptieve mobiliteit is in een soot consumptiefunctie op te nemen, die onde mee het veband weegeeft tussen het inomen en de consumptieve mobiliteit. De aad van de mobiliteit van het woon-weveee is minde eenduidig vast te stellen. Het woon-weveee ontstaat, doodat men buiten de woonplaats een poductieve pestatie levet; uit dien hoofde is e van poductieve mobiliteit spae. Daaentegen an woden gesteld, dat het woon-weveee het gevolg is van de consumptieve wens om in een aanteelije woonomgeving te wonen dan waa men wet; vanuit dit gezichtspunt is het woon-weveee als consumptieve mobiliteit te aateiseen. ad (3) Het te gebuien model dient met de wedezijdse beïnvloeding van tanspot en economie eening te houden. Dit an als volgt inhoud woden gegeven. De ichting van het causale veband tussen economie en poductieve mobiliteit veloopt oveeenomstig de poductiefunctie van mobiliteit naa economie. De ichting van het causale veband tussen economie en consumptieve mobiliteit veloopt oveeenomstig de consumptiefunctie van economie naa mobiliteit. De omvang van de infastuctuu vomt een beleidsmatig te wijzigen andvoowaade voo het totaal van de poductieve en consumptieve mobiliteit. Voodat de maximale mobiliteit beeit wodt, uit de limiteende weing van de infastuctuu zich al eede in de vom van een stijging van de eistijd en daamee van de tanspotosten. Dat heeft een negatief effect op mobiliteit. Langs deze weg beïnvloeden de poductieve en de consumptieve mobiliteit elaa op diecte wijze, naast de indiecte wijze die veloopt van de poductieve mobiliteit via de economie naa de consumptieve mobiliteit. ad (4) De coëfficiënten van het te gebuien model dienen in belangije mate egiospecifie te zijn. Ele egio heeft haa eigen enmeen, die in de vom van egiospecifiee waaden van een aantal vaiabelen tot uitduing omen. E dient een ondescheid naa vevoewijze te woden gemaat: goedeenvevoe pe vachtauto, tein en schip en pesonenvevoe pe auto, tein en bus/tam/meto. Deze vevoeswijzen maen deels van dezelfde infastuctuu, deels van veschillende infastuctuu gebui, wat met name van belang is voo de benutting van de infastuctuu. ad (5)

6 6 Het te gebuien model dient dynamisch en inteegionaal te zijn. Het is in staat tijdpaden van de vaiabelen met beteing tot de mobiliteit (pesonenvevoe en goedeenvevoe pe vevoeswijze) en de economie (geogafisch poduct, wegelegenheid en investeingen) te geneeen. Tegelijetijd dient het model toe te laten, dat de egio s elaa beïnvloeden. Dit gebeut niet alleen via de inteegionale vevoesstomen maa oo via de bespaingen, die in een andee egio als investeingen woden aangewend, wannee daa het te behalen apitaalendement hoge is. Het model dient in staat te zijn de effecten van veandeingen in tanspotvoowaaden op mobiliteit en economie in uimte en tijd te taceen. Aan deze veeisten voldoet het model MOBILEC. Met de toepassing van dit model wodt bij de wantificeing van de beteenis van tanspot voo de economische goei met bovengenoemde vijf aspecten eening gehouden. Bovendien an dan tevens de invloed van het tanspotbeleid, oo met beteing tot andee tanspotvoowaaden dan de infastuctuu, op de mobiliteit en de economie woden gewantificeed. 3 Het model MOBILEC Wij zullen eest een beschijving geven van het toe te passen model. Vevolgens zal dit model vegeleen woden met de modellen in het ade van de eeste die wewijzen. Tenslotte zal woden uiteengezet, hoe de tijdpaden van de vaiabelen van het model unnen woden afgeleid. 3. Beschijving van het model MOBILEC bevat een poductiefunctie van het type van Cobb en Douglas, waaaan de egionale poductiestuctuu en de egionale vestedelijing zijn toegevoegd: Y = A Q δ α exp K β ( εc ) Π Tpi s γi Π Tpii s γii Π Tpiii s γiii Π Tp s γ Π Tp2 s γ2 Π Tp3 () waain: Y - eëel geogafisch poduct van egio ; A - stand van de technologie in egio ; - abeidsvolume in egio ; K - eële pivate apitaalgoedeenvooaad in egio ; Tpi s - poductieve mobiliteit of goedeen pe vachtauto van egio s naa egio ; Tpii s - idem, pe tein; Tpiii s - idem, pe schip; Tp s - poductieve mobiliteit van zaelij veee pe auto van egio naa egio s en teug naa de egio van oospong ; Tp2 s - idem, pe tein; Tp3 s - idem, pe bus/tam/meto; Q - indicato voo de egionale poductiestuctuu van egio : aandeel van de abeidsintensieve sectoen in het eële geogafische poduct van de egio. s γ3.

7 7 C - indicato voo de mate van vestedelijing van egio : aandeel van de bevoling van de gemeenten met een hoofden van mee dan inwones in de totale bevoling van de egio. De endogene vaiabelen zijn in vet weegegeven. De leine Giese lettes epesenteen coëfficiënten, die al dan niet egiospecifie zijn; eenvoudigheidshalve zijn zij niet van een index, s of s voozien. Intaegionale vevoesstomen: = s ; inteegionale vevoesstomen: s. E zijn egio s: s =, 2,..., In tegenstelling tot hetgeen de neolassiee theoie leet, bepaalt in het model de maginale abeidspoductiviteit niet de eële loonvoet, maa de doo wegeves en wenemes oveeengeomen eële loonvoet bepaalt de maginale abeidspoductiviteit: Y = w (2) waain w de exogeen opgevatte eële loonvoet voostelt. De exogene loonvoet unnen zodanige waaden woden toegeend, dat het model, in tegenstelling tot de neolassiee theoie met haa veondestelde flexibele pijzen, weloosheid an simuleen. De poductieve mobiliteit van goedeen pe vachtauto van egio s naa egio neemt een zodanige omvang aan, dat de maginale mobiliteitspoductiviteit gelij is aan de eële pijs van de poductieve mobiliteit van goedeen pe vachtauto: Y = Tpi s ppi s (3.i) waain ppi s de eële pijs pe ton van de poductieve mobiliteit van goedeen voostelt voo het afleggen van de afstand van egio s naa egio. Hetzelfde type vegelijing is van toepassing op de poductiviteit van het goedeenvevoe pe tein en pe schip. Wij zullen deze vegelijingen niet uitschijven, maa ze met (3.ii) espectievelij (3.iii) aanduiden. Evenzo is de maginale mobiliteitspoductiviteit van het zaelij veee pe auto van egio naa egio s en teug naa de egio van oospong gelij aan de eële pijs van de poductieve mobiliteit van zaelij veee pe auto: Y = Tp s pp s (3.) waain pp s de eële pijs pe eizige van de poductieve mobiliteit van het zaelij veee voo het afleggen van de afstand pe auto van egio naa egio s en teug naa de egio van oospong. Hetzelfde type vegelijing is van toepassing op de poductiviteit van het zaelij veee pe tein vegelijing (3.2) en pe bus/tam/meto vegelijing (3.3) 3. De apitaalgoedeenvooaad in () wodt aan het begin van de peiode t, K (t), gemeten. Zij wodt doo de (pivate) netto-investeingen in peiode t, I (t), vegoot tot de apitaalgoedeenvooaad in peiode t+:

8 8 K = K + I (t+ ) (t) (t) (4) De tijdsindex wodt slechts in die vegelijingen gescheven, waain de vaiabelen op veschillende peioden beteing hebben. De egionale (pivate) bespaingen S zijn een functie van het egionale inomen, dat eenvoudigheidshalve popotioneel is gesteld aan het geogafische poduct: S = σ (5) υ Y Het peil van de nationale (pivate) investeingen I wodt bepaald doo de omvang van de nationale (pivate) bespaingen S, veminded met het teot op de oveheidseening en het oveschot op de betalingsbalans: I < S 4. Indien de oveheidseening een oveschot vetoont en de betalingsbalans een teot, geldt: I > S. De mogelijheid van een ongelijheid tussen nationale investeingen en nationale bespaingen wodt als volgt weegegeven: I = Γ S waain Γ < ingeval van een teot op de oveheidseening en een oveschot op de betalingsbalans en Γ > ingeval van een oveschot op de oveheidseening en een teot op de betalingsbalans. Van de bespaingen S van egio wodt Γ S voo investeingen aangewend, hetzij in egio hetzij eldes in het land. De egionale investeingen zijn dus gelij aan de egionale bespaingen Γ S, vemeeded met het inteegionale spaasaldo. Is het inteegionale spaasaldo positief, dan vloeien pe saldo bespaingen van eldes in het land naa egio : I > Γ S. Een negatief inteegionaal spaasaldo van egio houdt pe saldo een afvloeiing in van bespaingen van egio naa eldes in het land: I < Γ S. De mogelijheid van een ongelijheid tussen egionale investeingen en egionale bespaingen wodt als volgt weegegeven: I = Φ S (6) Γ waain Φ > ingeval van een positief inteegionaal spaasaldo en Φ < ingeval van een negatief inteegionaal spaasaldo. Een egio mag een positief inteegionaal spaasaldo vewachten, indien ten opzichte van andee egio s het e financieel aanteelij is te investeen. Tegen deze achtegond is de vehouding tussen het apitaalendement in egio ten opzichte van het gehele land (als gemiddelde van alle egio s) als een velaende vaiabele voo de gootheid Φ aan te meen. In vele landen an de ondeneme onde bepaalde voowaaden een pemie op investeingen ijgen. De hoogte van de pemie is onde mee afhanelij van de egio, waain de investeing plaatsvindt. De vehouding tussen de investeingspemie in egio en het gehele land (als gemiddelde van alle egio s) is de tweede velaende vaiabele voo Φ.

9 9 Op gond van het voogaande wodt de volgende vegelijing van Φ opgesteld: Y w w pp Tp Y pp Tp Φ = φ / K K exp (η m /m ) (7) waain: (Y w pp Tp ) / K - apitaalendement in egio ; (Y w pp Tp ) / K - apitaalendement in het land; m - investeingspemie in egio ; m - investeingspemie gemiddeld in het land. ζ pp Tp is een veote notatie voo: (ppi s Tpi s + ppii s Tpii s + ppiii s Tpiii s + pp s Tp s + pp2 s Tp2 s + pp3 s Tp3 s ) pp Tp is een veote notatie voo: = (ppi s Tpi s + ppii stpii s + ppiii stpiii s + pps Tps + pp2s Tp2 s + pp3s Tp3s ) De investeingspemie is te wantificeen als het gewogen gemiddelde van de geldende pemiepecentages in de gemeenten van de desbeteffende egio, met het inwonetal van de gemeenten als gewicht. De consumptieve mobiliteit van egio naa egio s en teug naa de egio van oospong wodt bepaald doo het inomen van egio, dat eenvoudigheidshalve gelijgesteld is aan het geogafische poduct, de afstandspijs van de consumptieve mobiliteit, de eistijd en de egionale enmeen gootstedelijheid en eceatiemogelijheden in egio s in vehouding tot die in egio : Tc s = ϑ Y ι κd κd2 κd3 κh κh2 κh3 ( pcd ) ( pcd2 ) ( pcd3 ) ( h ) ( h2 ) ( h3 ). s s s s s s λ µ B s R s/ls s/l (8.) B/L R /L waain: Tc s - consumptieve mobiliteit pe auto van egio naa egio s en teug naa de egio van oospong ; pcd s - eële afstandspijs pe eizige van de consumptieve mobiliteit pe auto van egio naa egio s en teug naa de egio van oospong ; pcd2 s - idem, pe tein; pcd3 s - idem, pe bus/tam/meto; h s - eistijd pe auto van egio naa egio s en teug naa de egio van oospong ; - idem, pe tein; h2 s h3 s - idem, pe bus/tam/meto; B - bevolingsomvang in egio ; L - landoppevlate van egio ; R - oppevlate bos en woeste gond in egio.

10 0 Het endogene aate van de eistijd pe auto en bus/tam/meto (h s en h3 s ) en het exogene aate van de eistijd pe tein (h2 s ) omen onde (3.) aan de ode. Het woon-weveee van egio naa egio s en teug naa de egio van oospong wodt bepaald doo het inomen van egio, de afstandspijs van het woon-weveee, de eistijd en de wegelegenheid pe hoofd de bevoling in egio s in vehouding tot die in egio : Tw s = ν Y ξ πd πd2 πd3 πh πh2 πh3 ( pwd ) ( pwd2 ) ( pwd3 ) ( h ) ( h2 ) ( h3 ). s s s s s s ρ s/bs (9.) /B waain: Tw s - woon-weveee pe auto van egio naa egio s en teug naa de egio van oospong ; pwd s - eële afstandspijs pe eizige van het woon-weveee pe auto van egio naa egio s en teug naa de egio van oospong ; pwd2 s - idem, pe tein; pwd3 s - idem, pe bus/tam/meto. Dezelfde typen vegelijingen zijn van toepassing op de consumptieve mobiliteit en het woon-weveee pe tein vegelijing (8.2) espectievelij (9.2) en pe bus/tam/meto vegelijing (8.3) espectievelij (9.3). De pijs van de poductieve mobiliteit bestaat uit eisafstandsosten en eistijdosten. De pijs van de consumptieve mobiliteit en het woon-weveee omvat alleen de eisafstandsosten. De volgende identiteiten zijn op de (vacht)auto van toepassing: ppi pp s s ( ppdi / bpi) dis + ( pphi / bpi) hi s = (0.i) ( ppd / bp) ds + pph hs = (0.) ( pcd / bc) ds pcd = (.) s ( pwd / bw ds pwd = ) (2.) s waain: ppdi - eële pijs pe afstandseenheid van de poductieve mobiliteit van goedeen pe vachtauto; ppd - eële pijs pe afstandseenheid van de poductieve mobiliteit van zaelij veee pe auto; pcd - idem, consumptieve mobiliteit; pwd - idem, woon-weveee; pphi - eële pijs pe tijdseenheid van de poductieve mobiliteit van goedeen pe vachtauto; pph - eële pijs pe tijdseenheid van de poductieve mobiliteit van zaelij veee pe auto;

11 bpi - gemiddelde lading pe vachtauto; bp - gemiddelde bezetting pe auto met beteing tot de poductieve mobiliteit; bc - idem, consumptieve mobiliteit; bw - idem, woon-weveee; di s - afstand pe vachtauto van egio s naa egio ; d s - afstand pe auto van egio naa egio s en teug naa de egio van oospong ; hi s - eistijd pe vachtauto van egio s naa egio ; h s - eistijd pe pesonenauto van egio naa egio s en teug naa de egio van oospong. E zij op gewezen, dat alle pijsvaiabelen in de echteleden van (0.i), (0.), (.) en (2.) aan de (vacht)auto zijn geelateed, met uitzondeing van pph die op de eizige beteing heeft. Dezelfde vegelijingen gelden voo de tein - vegelijingen (0.ii), (0.2), (.2) en (2.2) -, het schip - vegelijing (0.iii) -, en de bus/tam/meto - vegelijingen (0.3), (.3) en (2.3), met dien vestande dat de ondedelen (ppd/bp) d s in (0.), (pcd/bc) di s in (.) en (pwd/bw) d s in (2.) vevangen moeten woden doo de geldende taieven van het openbaa vevoe. De eistijden nemen toe, naamate de wegveeesinfastuctuu in de egio s en s en in de te passeen egio s mee doo het (vacht)autoveee wodt benut: U (t ) + U s(t ) + U d(s)(t ) d hi s(t) = gis(t) + χi (3.i) V(t) + Vs(t) + Vd(s)(t) d U (t ) + U s(t ) + U d(s)(t ) d h s(t) = gs(t) + χ (3.) V(t) + Vs(t) + Vd(s)(t) d waain: gi s - eistijd pe vachtauto van egio s naa egio, indien de voetuigen elaas snelheid niet beïnvloeden; g s - eistijd pe auto van egio naa egio s en teug naa de egio van oospong, indien de voetuigen elaas snelheid niet beïnvloeden; U - benutting van de weginfastuctuu van egio ; U d(s) - benutting van de weginfastuctuu van de te passeen egio s tussen de egio s en s; V - capaciteit van de weginfastuctuu van egio ; V d(s) - capaciteit van de weginfastuctuu van de te passeen egio s tussen de egio s en s. De benutting van de weginfastuctuu beteft de vewachte benutting in peiode t; zij wodt gelijgesteld aan de feitelije benutting in peiode t-. Aldus epesenteen hi s(t) en h s(t) de vewachte eistijd in peiode t. Hetzelfde type vegelijing geldt voo de eistijd pe bus (inclusief tam/meto): (3.3). E wodt aangenomen, dat de vedeling van de mobiliteit ove ψi ψ

12 2 de tijd spits- en daluen; wedagen, zondagen en feestdagen constant is. De benutting van de spooweginfastuctuu bepaalt niet diect de eistijd pe tein vanwege het blosysteem. De wateweginfastuctuu ent een ovecapaciteit voo het vevoe pe schip. Daaom woden de eistijden pe tein en pe schip als exogene vaiabelen beschouwd. De benutting van de weginfastuctuu in egio wodt beeend als: s s uv() s s U = ei + ei + ei Tpi bpi Tpi bpi Tpi bpi,s u,v,s Tp bp Tp bp u, v Tp bp s Tc s s s s s bc Tc bc Tc bc,s u, v,s Tp3 Tw bw Tw bw s s s s e3 + 2 e3 + 2 e3 + 2 e3 + 2 b3 Tp3 b3 Tp3,s u, v,s uv() s s e3 + 2 e3 + 2 e3 + 2 u,v Tc3 b3 Tw3 b3,s b3 Tw3 b3 Tc3 b3 Tw3 uv() e3 u, v b3 Tw s u, v bw Tc3 e3 b3 s + + (4) waain: e - paamete om het aantal vachtauto s om te zetten in pesonenauto-equivalent; e3 - paamete om het aantal bussen om te zetten in pesonenauto-equivalent; b3 - gemiddelde bezetting pe bus; Tpi uv() - poductieve mobiliteit van goedeen pe vachtauto van egio u naa egio v via egio ; Tp uv() - poductieve mobiliteit van zaelij veee pe auto van egio u naa egio v via egio en teug naa de egio van oospong u via egio. De facto 2 in (4) geeft aan, dat in het algemeen pesonenvevoe de weginfastuctuu twee maal gebuit: heen en teug. Te complementeing van het model dienen de volgende identiteiten te woden toegevoegd: Y = (5) Y = = (6) = K = K = (7) Het model wet als volgt. Het egionale inomen in peiode t bepaalt volgens (5) de bespaingen. Volgens (7), (5), (6) en (7) bepalen de geogafische poducten, de abeidsvolumes en de apitaalgoedeenvooaden van alle egio s tezamen Φ (t), gegeven de

13 3 loonvoeten en de investeingspemies. Gegeven de waade van Γ (t), zijn de egionale investeingen in peiode t volgens (6) vastgelegd en daamee de apitaalgoedeenvooaad aan het begin van peiode t+ volgens (4). De exogene eële loonvoet en de pijs van de poductieve mobiliteit in peiode t+ bepalen volgens (2) en (3) de maginale abeidspoductiviteit en de maginale mobiliteitspoductiviteit in peiode t+. Deze maginale poductiviteiten en de apitaalgoedeenvooaad aan het begin van peiode t+ bepalen volgens () simultaan het abeidsvolume, de poductieve mobiliteit en het geogafische poduct in peiode t+, gegeven de stand van de technologie, de poductiestuctuu en de mate van vestedelijing. Tegelijetijd woden de consumptieve mobiliteit en het woonweveee met behulp van (8) espectievelij (9) beeend.vevolgens begint het poces opnieuw: het egionale inomen bepaalt in peiode t+ de egionale bespaingen volgens (5), enzovoots. In dit continue poces van ontwieling van de economie en de mobiliteit bepalen (0) t/m (4) de mobiliteitspijzen. 3.2 Vegelijing met de eeste die wewijzen Andes dan in locatiemodellen wodt in de wewijze met het model MOBILEC eening gehouden met de invloed, die andee factoen dan locatiefactoen op de investeingen en de wegelegenheid uitoefenen. Evenals de benadeing van Biehl (975, 99) ondescheidt het toe te passen model een goot aantal egio s, die echte andes dan in de benadeing van Biehl elaa unnen beïnvloeden. De egionale enmeen omvatten onde mee de vie potentiaalfactoen van Biehl, zij het dat de geogafische ligging en de infastuctuu op een geheel andee wijze vom woden gegeven. E woden geen quasi-poductiefuncties met het potentiële egionale poduct pe hoofd gehanteed. In navolging van de poductiefunctie-benadeing wodt een poductiefunctie gebuit, die echte één van de 37 vegelijingen van het model is. De infastuctuu wodt daain echte een andee vom gegeven dan in de poductiefunctie-benadeing. Tenslotte wodt de wedezijdse beïnvloeding van tanspot en economie in acht genomen. 3.3 Simulatie van tijdpaden Teneinde de simulaties van de goei van de economie en de mobiliteit uit te voeen alsmede de beleidseffecten daaop, dienen de tijdpaden van de vaiabelen van het model te woden bepaald. Daatoe is het noodzaelij de heleide-vomvegelijingen van het model af te leiden. Substitutie van () in (2), (3.i) en (3.) geeft espectievelij: ln ln Y ln w + ln (8) = α ln Tpi ln Y ln ppi + ln (9.i) s = s γi s ln Tp ln Y ln pp + ln (9.) s = s γ s

14 4 Evenzo woden voo het goedeenvevoe pe tein en schip de vegelijingen (9.ii) en (9.iii) veegen en voo het zaelij veee pe tein en bus/tam/meto de vegelijingen (9.2) en (9.3). Substitutie van (8) en (9) in () geeft: ln Y = [/( α γ )] [lna + α lnα + γ lnγ + β lnk α lnw γ lnpp + δ lnq + ε C ] (20) γ is een veote schijfwijze voo: γi s + γiis + γiii s + γs + γ2s + γ3 s γ ln γ is een veote schijfwijze voo: γis ln γis + γiis ln γiis + γiii s ln γiii s + γs ln γs + γ2s ln γ2s + γ3 s ln γ3 s γ ln pp is een veote schijfwijze voo: γi s ln ppis + γiis ln ppii s + γiii s ln ppiii s + γs ln pps + γ3 s ln pp3 s γ2 s ln pp2 s + E zijn nog steeds endogene vaiabelen in (20): de apitaalgoedeenvooaad aan het begin van de beschouwde peiode en de pijzen van de poductieve mobiliteit. De apitaalgoedeenvooaad hangt af van de apitaalgoedeenvooaad en de investeingen in de voogaande peiode. De waade van de apitaalgoedeenvooaad in (20) an met behulp van (4) woden bepaald, zoda de investeingen beend zijn. Uit (5), (6) en (7) volgt: ln I = ln E + υ ln Y + ζ [ln( Y w pp Tp ) ln K ln( Y w pp Tp ) + ln K ] (2) waain E de constant veondestelde exogene vaiabelen Γ, m en m en de elevante paametes bevat. De mobiliteitspijzen hangen volgens (0) t/m (2) van exogene vaiabelen af en van de eistijd ove de weg. De eistijd hangt op zijn beut volgens (3) af van de vewachte benutting van de weginfastuctuu, die gelijgesteld is aan de weelije benutting in de voogaande peiode. Vegelijing (3) heeft als moeilijheid de wantificeing van de

15 5 capaciteitsvaiabelen V, V s en V d(s). Als altenatief wodt de toeneming van de eistijd beeend. Uit (3.i) volgt: dh dt s h s χi U sd/vsd = ψi + χi U /V sd sd du dt sd U sd dv dt sd V sd waain U sd een veote schijfwijze is voo U + U s + U d(s) en V sd voo V + V s + V d(s). Hoe hoge de benutting van de wegcapaciteit is, des te gote is het effect van een toenemende benutting op de eistijd. Echte, eenvoudigheidshalve veondestellen wij: χi U sd/vsd ωi = ψi + χi U /V sd sd Dezelfde wijze van edeneing is op (3.) en (3.3) van toepassing. Heschijving van de vegelijingen in discete temen geeft: ( hi ) hi = ωi[ ( U U )/ U ( V V )/ V ] hi (3.i) s(t) s(t ) / s(t ) sd(t ) sd(t 2) sd(t 2) sd(t) sd(t ) sd(t-) ( h ) h = ω[ ( U U )/ U ( V V ) ] h (3.) s(t) s(t ) / s(t ) sd(t ) sd(t 2) sd(t 2) sd(t) sd(t ) /Vsd(t ) Hetzelfde type vegelijing is van toepassing op de toeneming van de eistijd pe bus (inclusief tam/meto): (3.3). De tijdpaden woden nu als volgt bepaald. Met behulp van (3) wodt de toeneming van de eistijd ove de weg beeend, zodat doo (0), () en (2) de mobiliteitspijzen vastliggen. Met behulp van (2) zijn de investeingen in de voige peiode beeend, waadoo de apitaalgoedeenvooaad aan het begin van de huidige peiode vastligt. Alsdan is het geogafische poduct doo middel van (20) vast te stellen. Tenslotte unnen de wegelegenheid met (8), de poductieve mobiliteit met (9), de consumptieve mobiliteit met (8) en het woon-weveee met (9) woden afgeleid. Voo de waaden van de coëfficiënten en de intecepten zij vewezen naa Van de Vooen (999) en EA (999). 4 Poductie-elasticiteiten van mobiliteit Aangezien de poductie-elasticiteit van de mobiliteit een elatieve mutatie van de poductie als gevolg van een elatieve mutatie van de mobiliteit beteft, an het uitsluitend om de poductieve mobiliteit gaan. Uit () an woden afgeleid, dat γi s gelij is aan de poductieelasticiteit van de poductieve mobiliteit goedeen pe vachtauto: γi Y Tpi s s = (22.i) Tpi s Y

16 6 Substitutie van (3.i) in (22.i) geeft: ppi Tpi s s γi s = (9.i) Y Evenzo zijn γii s, γiii s, γ s, γ2 s en γ3 s elasticiteiten, die met behulp van espectievelij (9.ii), (9.iii), (9.2) en (9.3) beeend unnen woden. De totale poductie-elasticiteit van de mobiliteit van egio is te beeenen als: γ = γis + γiis + γiii s + γs + γ2s + γ3 s Hiein stelt de eeste tem van het echtelid de poductie-elasticiteit van het goedeenvevoe pe vachtauto voo, de tweede tem de poductie-elasticiteit van het goedeenvevoe pe tein, de dede tem de poductie-elasticiteit van het goedeenvevoe pe schip, de viede tem de poductie-elasticiteit van het pesonenvevoe pe auto, de vijfde tem de poductieelasticiteit van het pesonenvevoe pe tein en de zesde tem de poductie-elasticiteit van het pesonenvevoe pe bus/tam/meto. Tabel 2 Poductie-elasticiteiten van de mobiliteit naa vevoeswijze in Utecht ove de peiode Goedeenvevoe Pesonenvevoe Totaal vevoe pe auto 0,000 0,0389 0,0489 pe tein 0,000 0,0026 0,0027 pe schip 0,0022 0,0022 pe bus 0,0005 0,0005 alle vevoeswijzen 0,023 0,0420 0,0543 Bij wijze van illustatie geeft tabel 2 een ovezicht van de waaden van de poductieelasticiteiten van de mobiliteit naa vevoeswijze met beteing tot de edelandse povincie Utecht ove de peiode Hieuit blijt, hoe belangij het vevoe pe (vacht)auto is voo de economische goei ten opzichte van de andee vevoeswijzen. De poductie-elasticiteit van het goedeen- en pesonenvevoe pe (vacht)auto tezamen bedaagt 0,05, wele waade binnen het inteval 0,04-0,3 voo de poductie-elasticiteit van autosnelwegen volgens de meeste Ameiaanse studies ligt (zie tabel, sectie 2.3). De totale poductie-elasticiteit van de mobiliteit van Utecht bedaagt 0,05. Van 35 van de 40 egio s van edeland bevinden zich de totale poductie-elasticiteiten in het inteval 0,03-0,07. Uitschietes zijn de egio s Oost-Goningen (0,), Delfzijl c.a. (0,4), Zuidwest- Denthe (0,09), IJmond (0,02) en Goot-Rijnmond (0,08). De poductie-elasticiteiten van de mobiliteit zijn lein ten opzichte van die van het abeidsvolume en de (pivate) apitaalgoedeenvooaad. Zo hebben wij bijvoobeeld voo Utecht poductie-elasticiteiten beeend van 0,05 voo de mobiliteit, 0,72 voo het abeidsvolume en 0,23 voo de (pivate) apitaalgoedeenvooaad in geval van constante schaalopbengsten (α + β + γ = ). Hieuit blijt, dat de mobiliteit een elatief bepete invloed heeft op de economische goei. Dat laat onvelet, dat tanspot volgens het

17 7 gehanteede model een noodzaelije voowaade is voo de poductie. Immes zonde tanspot geeft de poductiefunctie als uitomst een geogafisch poduct van nul. 5 Economische goei en tanspotvoowaaden De beteenis van tanspot voo de economische goei is afhanelij van de voowaaden, waaonde tanspot plaatsvindt. Deze tanspotvoowaaden woden doo het tanspotbeleid van de oveheid beïnvloed. Wij zullen dit aan de hand van vie scenaio s veennen. 5. Scenaio s E woden simulaties van de goei van de economie en de mobiliteit uitgevoed op basis van de volgende vie scenaio s. Scenaio : gelijmatige goei en bijbehoende tanspotvoowaaden Om de simulaties te unnen beoodelen is een efeentiepunt nodig. In de goeitheoie geldt gelijmatige goei ( steady-state gowth ) als efeentiepunt: een dynamisch evenwicht, waabij de vaiabelen in de loop van de tijd constant zijn of goeien met een vaste goeivoet (zie bijvoobeeld Hacche, 979). De vaag stelt zich, aan wele voowaaden moet woden voldaan, in het bijzonde met beteing tot tanspot, om gelijmatige goei tot stand te bengen. Vevolgens wodt de goei van de economie en de mobiliteit met behulp van het model gesimuleed. Scenaio 2: ealistische quasi-gelijmatige goei en bijbehoende tanspotvoowaaden Sommige voowaaden voo gelijmatige goei zijn demate weelijheidsveemd, dat zij gelijmatige goei als efeentiepunt westieus maen. Daaom woden deze voowaaden aangepast om ze een ealistische inhoud te geven. De daauit vootvloeiende veandeingen in de goei van de economie en de mobiliteit unnen ten oste gaan van gelijmatige goei, vandaa de uitduing quasi-gelijmatige goei. Scenaio 3: goei bij gunstige tanspotvoowaaden adat een ealistische efeentiepunt veegen is, an woden ondezocht, wele invloed een vebeteing van divese tanspotvoowaaden heeft op de goei van de economie en mobiliteit. De vebeteing van deze voowaaden beteffen: (a) een vehoging van de beladings- en bezettingsgaad van voetuigen; (b) een velaging van de eisafstandsosten pe m; (c) een uitbeiding van de capaciteit van de weginfastuctuu; (d) een vebeteing van het openbaa vevoe. Het gaat hie om vebeteingen ten opzichte van de tanspotvoowaaden voo ealistische quasi-gelijmatige goei (scenaio 2). Ele voowaade wodt eest afzondelij beschouwd op haa goei-effect ten opzichte van ealistische quasi-gelijmatige goei en vevolgens woden alle vie voowaaden tezamen genomen. Een peciezee fomuleing van scenaio 3 zal pas in sectie 5.4 totstandomen, omdat eest de voowaaden voo (ealistische quasi- )gelijmatige goei in sectie 5.2 en 5.3 moeten woden afgeleid. Scenaio 4: goei bij milieugeoiënteede tanspotvoowaaden De velaging van de eisafstandsosten pe m en een vegoting van de capaciteit van de weginfastuctuu unnen vanuit het gezichtspunt van milieu als ongunstig woden

18 8 gewalificeed. Dit is in het bijzonde het geval, wannee het gaat om een velaging van de eisafstandsosten pe m voo (vacht)auto s en wannee de uitbeiding van de wegcapaciteit mee uimte in beslag neemt, gepaad gaand met baièevoming en vesnippeing van het landschap. E zal woden ondezocht, wele invloed het milieuviendelije maen van tanspotvoowaaden heeft op de goei van de economie en de mobiliteit. Milieuviendelije tanspotvoowaaden ontstaan doo: (a) een vehoging van de beladings- en bezettingsgaad van voetuigen; (b) een vehoging van de eisafstandsosten pe m voo (vacht)auto s; (c) een vemindeing van de capaciteit van de weginfastuctuu; (d) een vebeteing van het openbaa vevoe. Het gaat oo hie om een vegelijing met ealistische quasi-gelijmatige goei en bijbehoende tanspotvoowaaden (scenaio 2). De ad (a) en (d) genoemde voowaaden zijn eeds in scenaio 3 ondezocht, maa zij zijn oo elevant in het ade van een milieugeoiënteed tanspotbeleid. Oo nu woden de voowaaden zowel afzondelij als in combinatie beschouwd. In sectie 5.5 zullen de tanspotvoowaaden van scenaio 4 met mee pecisie woden gefomuleed. De uitomsten van de simulaties zullen bij wijze van illustatie aan de hand van de edelandse povincie Utecht ove de peiode woden gepesenteed. 5.2 Gelijmatige goei en bijbehoende tanspotvoowaaden (scenaio ) Aan wele voowaaden moet woden voldaan, in het bijzonde met beteing tot tanspot, om gelijmatige goei tot stand te bengen? Deze vaag wodt als volgt beantwood. Wodt de goeivoet van een vaiabele X als X gescheven, waavoo geldt: X = dx/dt. /X, dan volgt uit (20): Y [ / ( α γ )][ A + β K α w γ pp + δ Q ε dc /dt] = (23) + Uit (5) en (6) volgt: K = = (24) I /K σ Φ Γ Y /K Bij constante paametes in (24) dienen Y en K met dezelfde goeivoeten toe te nemen (echtelid), opdat de goeivoet van K constant zij (linelid). Bij gelijmatige goei geldt dan : Y = K. De constantheid van Φ en Γ impliceet, dat het saldo van afvloeiing van apitaal uit egio en toevloeiing van apitaal naa egio steeds een vast pecentage van de bespaingen van egio is. Deze veondestelling laat dus niet toe, dat veandeingen van het apitaalendement tot andee apitaalstomen tussen de egio s leiden. Onde de veondestelling van constante schaalopbengsten, α + β + γ =, geeft substitutie van Y = K in (23): A α w γ pp + δ Q + ε dc /dt 0 (25) = Indien aan (25) wodt voldaan, vetonen het egionale poduct en de apitaalgoedeenvooaad vaste goeivoeten. Gelijmatige goei veeist, dat oo de andee vaiabelen van het

19 9 model een vaste goeivoet ennen, waaonde de technologie, de loonvoet, de pijzen van de poductieve mobiliteit, de egionale poductiestuctuu en de ubanisatiegaad in (25). De vaste goeivoeten van de egionale poductiestuctuu en de ubanisatiegaad moeten bovendien nihil zijn, omdat andes de hieop beteing hebbende aandelen op een zee moment boven 00 % uitomen, wat zinledig is. Voo wat beteft de pijzen van de poductieve mobiliteit, dienen de ondedelen eisafstandsosten pe ton espectievelij pe eizige [zie (ppdi/bpi) di s in (0.i) en (ppd/bp) d s in (0.)] en eistijdosten pe ton espectievelij pe eizige [zie (pphi/bpi) hi s in (0.i) en pph h s in (0.)] zich met eenzelfde vast pecentage te ontwielen. Uitgaande van constante eisafstanden (di s en d s ) en constante eistijden (hi s en h s ), dienen oo de goeivoeten van de eisafstandsosten pe m (ppdi en ppd) en de eistijdosten pe uu (pphi en pph) alsmede van de beladings- en bezettingsgaad van de (vacht)auto (bpi en bp), goedeentein en schip constant te zijn. De consequenties hievan zijn veschillend voo de wantitatieve ontwieling van de pijzen van het goedeenvevoe en het zaelij veee als gevolg van het veschil tussen de tweede tem van het echtelid van (0.i) [zie (pphi/bpi) hi s ], (0.ii) en (0.iii) enezijds en van (0.) [zie pph h s ], (0.2) en (0.3) andezijds. De eistijd van de poductieve mobiliteit wodt tegen de geldende loonvoet gewaadeed. Bij het goedeenvevoe impliceet dit bij gelijmatige goei, dat niet alleen de eistijdosten pe uu (pphi) maa oo de eisafstandsosten pe m (ppdi) volgens de loonvoet moeten stijgen. Bijgevolg an de ontwieling van de mobiliteitspijs van het goedeenvevoe (ppi s ) afwijen van die van de loonvoet, afhanelij van de vaste goeivoet van de beladingsgaad (bpi). Dat is bij het zaelij veee niet het geval. In het zaelij veee stijgen de eistijdosten pe uu (pph) en bijgevolg de eistijdosten pe eizige (pph h) in dezelfde mate als de loonvoet. Dat impliceet, dat oo de eisafstandsosten pe eizige [(ppd/bp) d s ] en bijgevolg de pijs van de poductieve mobiliteit van het zaelij veee (pp s ) zich oveeenomstig de loonvoet moeten ontwielen 5. De taieven van het openbaa vevoe dienen eveneens de loonontwieling te volgen. Samenvattend an met beteing tot de poductieve mobiliteit pe (vacht)auto woden geconcludeed: ppi s = w bpi (26.i) pp = w (26.) s Hetzelfde geldt voo het goedeenvevoe pe tein en schip vegelijingen (26.ii) en (26.iii) en voo het zaelij veee pe tein en pe bus/tam/meto vegelijingen (26.2) en (26.3). Constante eisafstanden veeisen een constant infastuctuunetwe. Zoals bij de beschijving van het model (sectie 3.) is opgemet, is de benutting van de ail- en watewegen doogaans niet van invloed op de eistijden van tein en schip. Bij het wegveee is dat wel het geval; de eistijden van de (vacht)auto woden constant gehouden doo de uitbeiding van de wegcapaciteit gelije ted te laten houden met de toeneming van de benutting van de wegcapaciteit. Substitutie van (26) in (25) geeft:

20 20 ( A + γi bpi + γii bpii + γiii bpiii ) / ( α γ ) w = + (27) waain γi = γis, γiis = γiis en γiiis = aamate de technologie en de beladingsgaden snelle toenemen, is volgens (27) des te mee uimte beschibaa voo een stijging van de loonvoet. aast de gemaate veondestellingen wodt aangenomen, dat de gevaagde hoeveelheid abeid steeds leine is dan of gelij is aan de aangeboden hoeveelheid abeid. Is de gevaagde hoeveelheid abeid ten opzichte van de aangeboden hoeveelheid geinge dan op gond van natuulije weloosheid mag woden vewacht, dan veeet de abeidsmat niet in evenwicht. Dat an als een inbeu op gelijmatige goei woden beschouwd. De goei van de aangeboden hoeveelheid abeid bepaalt tezamen met de technologische ontwieling de maximale gelijmatige goei. Uit (2) volgt namelij w = Y / = α Y /, zodat Y = + w. Wodt van een vaste goei van de in egio wezame beoepsbevoling, Bb, uitgegaan, dan bedaagt de gelijmatige goei van het egionale poduct volgens (27) maximaal: γiii ( A + γi bpi + γii bpii + γiii bpiii ) / ( α γ ) Y = Bb + + (28) Hieuit blijt, dat een teuglopende beoepsbevoling niet tot een negatieve gelijmatige goei behoeft te leiden. Onde al deze veondestellingen is gelijmatige goei van het egionale poduct gegaandeed. Uit (8) volgt dan gelijmatige goei van de wegelegenheid en uit (9) gelijmatige goei van de poductieve mobiliteit. Uit (8) volgt gelijmatige goei van de consumptieve mobiliteit, mits de goeivoeten van de afstandspijzen en de eistijden van de consumptieve mobiliteit constant zijn en de vehoudingen tussen de egio s met beteing tot hun gootstedelije aate en hun eceatiemogelijheden onveanded blijven. Uit (9) volgt gelijmatige goei van het woon-weveee, mits de goeivoeten van de afstands-pijzen en de eistijden van het woon-weveee constant zijn en de vehoudingen tussen de egio s met beteing tot de wegelegenheid pe hoofd de bevoling onveanded blijven. Het is voo de gelijmatige goei van het geogafische poduct en de apitaalgoedeenvooaad ielevant, met wel goeipecentage de technologie en de mobiliteitspijzen zich ontwielen. Immes (25) is een voowaade voo gelijmatige goei en substitutie evan in (23) geeft Y = K. De goei van het geogafische poduct en de goei van de apitaalgoedeenvooaad woden dehalve alleen doo de aanvangssituatie bepaald. Het niveau van het geogafische poduct in de aanvangssituatie bepaalt volgens (2) de investeingen ofwel de vegoting van de apitaalgoedeenvooaad. Daamee wodt de economische goei in gang gezet. De gestelde voowaaden bewestelligen, dat de goei gelijmatig is. Uit = Y - w in combinatie met (27) volgt, dat de goei van de wegelegenheid van de technologische ontwieling afhanelij is. De goei van de poductieve en consumptieve mobiliteit alsmede het woon-weveee is van de ontwieling van de technologie en de mobiliteitspijzen afhanelij. Uit (8), (9) en (9) volgt namelij, dat de goei van de s

21 2 mobiliteit niet alleen doo de goei van het geogafische poduct maa oo doo de stijging van de mobiliteitspijzen wodt bepaald. De technologie is volgens (27) van invloed op de loonvoet, die op zijn beut volgens (26) de mobiliteitspijzen beïnvloedt. Op basis van wantitatieve veondestellingen omtent de vaste goeivoeten van de technologie en de beladings- en bezettingsgaad an de gelijmatige goei van de economie en de mobiliteit pe egio woden beeend. Daatoe zijn in tabel 3 die vaianten gefomuleed. Voo ele vaiant geldt een technologische ontwieling van 2,5 % pe modelpeiode (een peiode van MOBILEC omvat die jaa) ofwel van 0,83 % gemiddeld pe jaa, tewijl de goei van de beladings- en bezettingsgaad tussen de vaianten veschillend is. Tabel 3 Die vaianten met beteing tot gelijmatige goei in goeivoeten pe jaa vaiant A vaiant B vaiant C Veondestellingen: Technologische ontwieling 0,83 % 0,83 % 0,83 % Stijging beladingsgaad auto, tein, schip 0 w 0,7 % Stijging bezettingsgaad auto 0 0-0,3 % Gevolgen: Stijging eële loonvoet w w w Pijsstijging goedeenvevoe auto, tein, schip w 0 w - 0,7 % Pijsstijging pesonenvevoe auto, tein, bus w w w Kwantitatieve gevolgen Utecht: Stijging eële loonvoet,07 %,09 %,08 % Pijsstijging goedeenvevoe auto, tein, schip,07 % 0 % 0,38 % Pijsstijging pesonenvevoe auto, tein, bus,07 %,09 %,08 % Uitgaande van de veondestellingen in tabel 3, an met behulp van (27) de loonstijging w woden beeend. Deze vaieet wantitatief pe scenaio: bijvoobeeld voo Utecht,07 % pe jaa in vaiant A,,09 % in vaiant B en,08 % in vaiant C. Vevolgens an met behulp van (26) de eële pijsstijging van de poductieve mobiliteit woden beeend. De vaianten vetonen voo Utecht gote veschillen in eële pijsstijgingen van het goedeenvevoe en geinge veschillen in eële pijsstijgingen van het zaelij veee. Aannemende dat de stijging van de eisafstandsosten van de auto pe m en de stijging van de taieven van het openbaa vevoe in de consumptieve mobiliteit en het woon-weveee niet veschillen van die in het zaelij veee, stijgen oo de afstandspijzen van de consumptieve mobiliteit en het woon-weveee oveeenomstig de loonvoet. Uit ondezoe van de Adviesdienst Veee en Vevoe van het edelandse Ministeie van Veee en Watestaat (997) is een stijging van de beladingsgaad van 0,7 % en een daling van de bezettingsgaad van 0,3 % gemiddeld pe jaa ove de peiode af te leiden (zie vaiant C). E wodt veondesteld, dat deze pecentages el jaa van toepassing zijn. Op basis van de die vaianten in tabel 3 is de gelijmatige goei van de economie (met inbegip van de wegelegenheid) en de mobiliteit bij wijze van illustatie in tabel 4 voo de edelandse povincie Utecht ove de peiode beeend. De laatste olom inzae ealistische quasi-gelijmatige goei omt in de volgende sectie aan de ode. Tabel 4 Gelijmatige goei en ealistische quasi-gelijmatige goei met beteing tot het eële geogafische poduct, de wegelegenheid en het goedeen- en pesonenvevoe pe vevoeswijze in Utecht gemiddeld pe jaa (%) ove de peiode (a) Gelijmatige goei (scenaio ) Realistische quasi-gelijmatige vaiant A vaiant B vaiant C goei (scenaio 2) Geogafisch poduct 2,70 2,70 2,70 2,40

22 22 Wegelegenheid,6,60,60,24 Goedeenvevoe binnen Utecht en naa Utecht vanuit andee egio s pe auto,6 2,70 2,3,94 pe tein,6 2,70 2,3,94 pe schip,6 2,70 2,3,94 Pesonenvevoe binnen Utecht en vanuit Utecht naa andee egio s en teug naa Utecht Poductieve mobiliteit pe auto,6,60,60,24 pe tein,6,60,60,24 pe bus,6,60,60,24 Consumptieve mobiliteit pe auto 0,72 0,7 0,70 0,52 pe tein -0,8-0,83-0,82-0,9 pe bus -0,64-0,65-0,65-0,72 Woon-weveee pe auto,5,5,5 0,99 pe tein -0,6-0,6-0,6-0,20 pe bus -0,06-0,07-0,07-0,0 Totaal goedeenvevoe in elatie tot Utecht en tansitoveee ove de weg doo Utecht pe auto 0,95 2,07,59,5 pe tein,0 2,20,76,52 pe schip,43 2,52 2,2,79 Totaal pesonenvevoe in elatie tot Utecht en tansitoveee ove de weg doo Utecht pe auto 0,78 0,77 0,76 0,6 pe tein -0,38-0,39-0,39-0,46 pe bus -0,47-0,48-0,48-0,54 (a) De goeipecentages van het goedeenvevoe zijn op de hoeveelheid tonnen gebaseed en die van het pesonenvevoe op het aantal eiziges. De vevoesstomen met beteing tot de (vacht)auto en de bus omvatten het tansitoveee doo een egio, met uitzondeing van het tansitoveee van het buitenland naa het buitenland. De vevoesstomen met beteing tot de tein en het schip zijn exclusief tansitoveee. Het pesonenvevoe is exclusief buitenland. De gemiddelde jaalijse goeicijfes in tabel 4 zijn aan de hand van de goei in de successieve modelpeioden van die jaa beeend. Wannee men nu de goei in de veschillende peioden met elaa vegelijt, blijt indedaad gelijmatige goei op te teden van het geogafische poduct, de wegelegenheid, het goedeenvevoe pe vachtauto, tein en schip binnen Utecht en naa Utecht vanuit andee egio s en het pesonenvevoe pe auto, tein en bus/tam binnen Utecht en vanuit Utecht naa andee egio s en teug naa Utecht 6. Het totale goedeenvevoe en het totale pesonenvevoe in elatie tot Utecht met inbegip van het tansitoveee ove de weg doo Utecht vetonen geen gelijmatige goei, omdat zij totalen zijn van vevoesstomen met el weliswaa gelijmatige goei maa van veschillende gootte 6. De goei van het geogafische poduct bedaagt 2,70 % gemiddeld pe jaa in alle die vaianten van scenaio. Het veschil in goei tussen het geogafische poduct en de wegelegenheid omt ongevee oveeen met de gemiddelde jaalijse loonstijging (zie tabel 3). Het veschil in goei tussen het geogafische poduct en het goedeenvevoe pe vevoeswijze binnen Utecht en naa Utecht vanuit andee egio s omt ongevee oveeen met gemiddelde jaalijse pijsstijging van het goedeenvevoe. Het veschil in goei tussen het geogafische poduct en het zaelij veee pe vevoeswijze binnen Utecht en vanuit Utecht naa andee egio s en teug naa Utecht omt oo ongevee oveeen met de gemiddelde jaalijse pijsstijging van het pesonenvevoe. Aangezien tussen de vaianten de veschillen in pijsstijging van het goedeenvevoe veel gote zijn dan van het pesonen-