Drie wetten die sterstructuur bepalen. Sterren: structuur en evolutie. Ideale gaswet. Hydrostatisch evenwicht. Stralingstransport
|
|
- Eva Lambrechts
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Steen: stuctuu en evolutie in stabiele toestand op de hoofdeeks: evenwicht tussen intene duk en gavitatie constant enegievelies doo staling met lichtkacht L enegiepoductie: kenfusieeacties in coe Die wetten die stestuctuu bepalen dp G () ρ() Hydostatisch evenwicht: = d Ideale gaswet: Stalingstanspot: ρ() kt () P () = nkt () () = µ () m L () = 6 πσ T ( ) dt κ( ) ρ( ) d H da P() + dp() P() d Hydostatisch evenwicht duk in + d t.o.v is gelijk aan de kacht uitgeoefend op een volume elementje met dichtheid ρ en een doosnede da en hoogte d Ideale gaswet ρ() kt () P () = nkt () () = µ () m met k de constante van Bolzmann en m H de massa van een watestofatoom H df() G () ρ() dda dp() = = da da dp() G () ρ() = d d d () = π ρ() πρ π ρ ( ) = ( d ) = 0 voo constante dichtheid ρ ρ () is de massadichtheid, n () is de deeltjesdichtheid en µ () is de gemiddelde deeltjesmassa µ () is het atoomnumme van een atoom gedeeld doo het aantal deeltjes pe atoom; m H is de potonmassa bijv. voo de zon (geïoniseed H) is µ = ½ Stalingstanspot Voo een zwat lichaam geldt (pe opp.eenheid): di() = σ T dt Voo absoptie in een laag d geldt: Combinatie levet, op een diepte : I = σt di() = κ() ρ()() I d di () 1 π di() dt () L () = πi () = π = d κ() ρ() κ() ρ() dt d L () = 16 πσ T ( ) dt κ() ρ() d en mee pecies: L () = 6 πσ T ( ) dt κ( ) ρ( ) d Een paa veeenvoudigingen: neem aan ρ constant Dan volgt uit hydostatisch evenwicht voo de centale duk: G ρ P ( ) P(0) = dp= d 0 0 ρ P(0) Uit de ideale gaswet volgt: P(0) ρt(0) Combinatie levet voo de centale tempeatuu: T (0) Ook geldt: ρ (dichtheid = massa / volume) 1
2 Uit stalingstanspot volgt: T (0) T (0) L en met T (0) ρκ κ L κ deze massa lichtkacht elatie geldt voo steen op de hoofdeeks: volgt Uit de wet van Stefan-Bolzmann volgt : L T L L en uit T volgt: T T uit (1) en () is dan af te leiden: L T 6 (1) L L T L T T / 1/ dit is de hoofdeeks: 1/ 1/ () Tijdschaal voo veblijf op de hoofdeeks Een ste heeft ~ 10% van zijn massa beschikbaa als bandstof. De uitgestaalde enegie is de lichtkacht L De tijdschaal voo stabiele kenfusie is dan de vooaad enegie gedeeld doo de uitgestaalde enegie: τ L 1 Dus de massieve steen evolueen veel snelle dan de minde massieve steen (zie college 5a) Andemaal: H diagam met aanduiding van de locatie van veschillende steclustes veschillende tun-off points veschillende leeftijden Wannee gaat een ste van de hoofdeeks af? ogelijk vevolg na He coe collapse Als de H He vebanding ophoudt: He coe tekt samen onde eigen zwaatekacht H fusie gaat doo in schil ond de He coe He coe wamt op en vesnelt de H-fusie gotee enegiepoductie laat ste opzwellen ijlee steatmosfee koelt af ode eus He C fusie als T en ρ goot genoeg He coe collapse stopt H-fusie gaat doo in schil ond de He coe ste is kote tijd stabiel tot C coe samentekt ste stijgt vede in ode euzengebied H diagam na C buning : voming planetaie nevel en witte dweg
3 Tiple alpha poces: He fusie tot C He + He 8 Be + γ 8 Be + He 1 C+ γ Als doo He fusie een C coe gevomd is zal deze samentekken onde de eigen zwaatekacht. De buitendelen woden afgestoten en vomen een planetaie nevel. De C coe contactie stopt uiteindelijk en een naakte, hete C coe blijft ove: de witte dweg. Witte dweg eigenschappen: Dus massievee witte dwegen zijn kleine! De mateie in een witte dweg is zo dicht dat de gewone ideale gaswet niet mee geldt. De mateie wodt gedegeneeed genoemd. Eigenschap van een gedegeneeed gas is dat P niet mee afhangt van T en ρ (P = nkt) maa alleen van ρ : 5/ 5/ P = Kρ P ρ Hieuit volgt met de wet van hydostatisch evenwicht: 5/ 1/ P 5 5/ 5 Omdat de staal van een witte dweg afneemt met toenemende massa is e een massalimiet Levenscyclus van een zwae ste Deze is op theoetische gonden beekend doo de astofysicus Chandasekha en wodt de Chandasekha Limiet genoemd. Deze is 1. zon Typische eigenschappen van een witte dweg met = 0.7 zon ρ ~ 10 8 kg / m ~ 0.01 zon = 7 x 10 km gasnevel ode supeeus ecycling van stof supenova (type II) zwat gat neutonenste
4 Betelgeuze: een ode supeeus Zwae steen doolopen na H en He fusie vedee kenfusie tot O, N, en zwaadee elementen tot Fe. E bouwt zich een schillenstuctuu op in de ste-ken met successievelijke fusie eacties in opeenvolgende schillen Het uienschilmodel Tijdschaal evolutie van een 15 zon ste Ste aan het begin van zijn leven Ste aan het eind van zijn leven Vebandingspoces tijdsduu tempeatuu in ken H He jaa miljoen K He C ± jaa 100 milj K C O, Ne, g 1000 jaa 600 milj K Ne O, g een paa jaa 1 miljad K O Si, S 1 jaa miljad K Si Fe een paa dagen (!) miljad K Tot en met Fe velopen de keneacties tot zwaadee elementen op dezelfde manie: e komt enegie vij! Bindingsenegie pe nucleon voo de elementen Omdat de bindingsenegie van zwaadee elementen kleine is moet voo de fusieeactie enegie uit de omgeving woden onttokken Dit betekent een catastofaal einde aan de seie fusie eacties en de ste blaast zichzelf op: de Supenova Fe piek De dichte ken stot onde eigen zwaatekacht in elkaa tot een neutonenste of zwat gat
5 Neutonenste Stuctuu van een neutonenste Binnenkant neutonenste Goningen neutondichtheid Zwae steen vs. lichte steen Zwae steen: Lichte steen: Zwaade dan zonsmassa s Lichte dan zonsmassa s Snel opgeband Langlevend Explosief einde: supenova ustig einde: planetaie nevel Neutonenste of zwat gat als Witte dweg als eindstadium eindstadium Zwaa vs. licht samengevat 5
Q l = 22ste Vlaamse Fysica Olympiade. R s. ρ water = 1, kg/m 3 ( ϑ = 4 C ) Eerste ronde - 22ste Vlaamse Fysica Olympiade 1
Eeste onde - ste Vlaamse Fysica Olympiade 1 1 ste Vlaamse Fysica Olympiade Eeste onde 1. De eeste onde van deze Vlaamse Fysica Olympiade bestaat uit 5 vagen met vie mogelijke antwooden. E is telkens één
Nadere informatieEerste ronde - 20ste Vlaamse Fysica Olympiade 1. 20ste Vlaamse Fysica Olympiade. R R R p 1 2 = + = FA. l = ρ water = 1, kg/m 3 ( ϑ = 4 C )
este onde - 0ste Vlaamse Fysica Olympiade 1 Met eveneens dank aan: Untwepen, K.U.Leuven, K.U.Leuven Campus Kotijk, UHasselt, UGent en VUB. 008 0ste Vlaamse Fysica Olympiade este onde x = x0 + vx t vx =
Nadere informatieHOEKCONTACT KOGELLAGERS
HOEKCONTACT KOGELLAGERS Hoekcontact kogellages Eén-ijige hoekcontact kogellages Hoekcontact kogellages zijn geschikt voo toepassingen waa een hoge nauwkeuigheid en een hoog toeental is veeist. Dit type
Nadere informatieformules vwo natuurkunde
Domein B: Elekticiteit en magnetisme Subdomein B: Elektische stoom De kandidaat kan elektische schakelingen ontwepen en analyseen en de volgende fomules toepassen: I ΔQ : stoomstekte hoeveelheid lading
Nadere informatieVraag Antwoord Scores. methode 1 Omdat de luchtweerstand verwaarloosd wordt, geldt: v( t) = gt. ( ) ( ) 2
Opgave Indoo Skydive maximumscoe 3 uitkomst: h =,7 0 m voobeelden van een beekening: methode Omdat de luchtweestand vewaaloosd wodt, geldt: v( t) = gt. Invullen levet: 40 = 9,8 t t = 6,796 s. 3, 6 h =
Nadere informatieEindexamen vwo natuurkunde pilot 2013-I
Eindexamen vwo natuukunde pilot 03-I Beoodelingsmodel Opgave Spint maximumscoe De snelheid is constant omdat het (s,t)-diagam (vanaf 4 seconde) een echte lijn is. De snelheid is gelijk aan de helling van
Nadere informatieStraal van een witte dwerg = = hydrostatisch evenwicht: = = 2 2. dr r R R 2 dichtheid: ontaardingsdruk: Pe. M = 1 M R ~ km P P R M
Inleiding astofysica 00 Inleiding Astofysica Paul van de Wef Steewacht Leiden Staal van een witte dweg dp GM ρ Pg GM ρ hydostatisch evenwicht: = = d M GM dichtheid: ρ = P g = π π 5 5 h ρ n e π e π p h
Nadere informatieVoor de warmteoverdracht Q van punt A naar punt B geldt de formule:
Wamteovedacht 6. Wamteovedacht Onde wamteovedacht wodt bedoeld de ovegang van enegie onde invloed van een tempeatuuveschil. Zolang een tempeatuuveschil aanwezig is zal wamte in een bepaalde ichting stomen,
Nadere informatieVoorronde Sterrenkunde Olympiade ANTWOORDEN 15 april 2016
Vooonde Steenkunde Olympiade 26 ANTWOODEN 5 apil 26 Meekeuze. B. Zie o.a. Paallax pagina op Wikipedia 2. C. De bekingsindex van lucht (in het optisch) is tempeatuuafhankelijk, voo adiogolven is dit veel
Nadere informatieElementaire deeltjes. Het heelal bestaat uit ruimte, tijd en deeltjes
Inleiding astofysica 3 Inleiding Astofysica Paul van de Wef Steewacht Leiden Elementaie deeltjes Het heelal bestaat uit uimte, tijd en deeltjes uimte en tijd woden bescheven doo de algemene elativiteitslee
Nadere informatieEenparige cirkelbeweging
Inhoud Eenpaige cikelbeweging...2 Middelpuntzoekende kacht...4 Opgave: Looping...5 Opgave: McLaen MP4-22...6 Opgave: Baanwielennen (tack acing)...8 Gavitatie...8 Zwaate-enegie...9 Opgave: Satellietbanen...10
Nadere informatieHandleiding leginstructies
www.alityfloos.nl Handleiding leginstcties Gaat binnenkot een hoten vloe leggen? Met de leginstcties van Qalityfloos E.W.F. heeft de jiste kennis binnen handbeeik. Is deze kls toch niet aan besteedt, of
Nadere informatieTer info. a m/s² a = Δv/Δt Toetsvraag 1. v m/s v = 2πr/T Toetsvraag 4
Te info Deze toets geeft je een idee van je kennis ove de begippen uit de tabel hieonde. Dit zijn de voonaamste begippen die in de leeplannen van het middelbaa ondewijs aan bod komen. Je mag de vagen oplossen
Nadere informatie5 Algemene oplossing baanvergelijking, r = ξ/(1 + e cos f)
5 Algemene oplossing baanvegelijking, = ξ/(1 + e cos f) De bewegingsvegelijking van een planeet met massa m 2 ond de zon met massa m 1 schijven we als = GM 3, (5.1) waa M = m 1 +m 2. Omdat dit een tweedegaads
Nadere informatie1. Langere vraag over de theorie
1. Langee vaag ove de theoie a) Beschijf in detail het opladingspoces voo een condensato die in seie wodt geschakeld met een gelijkspanningsbon en met een weestand (de inwendige weestand van de gelijkspanningsbon
Nadere informatieTENTAMEN ELEKTROMAGNETISME (8N010)
TENTAMEN ELEKTROMAGNETISME (8N00) 8 juni 007, 4.00-7.00 uu Opmekingen:. Dit tentamen bestaat uit 4 vagen met in totaal 9 deelvagen.. Het is toegestaan gebuik te maken van bijgeleved fomuleblad en een ekenmachine.
Nadere informatieEen eenparige cirkelbeweging is een cirkelbeweging, waarbij de grootte van de snelheid niet verandert.
Cikelbewegingen Gaden adialen Zie bladzijde 135 t/m 137 Baiboek wikunde van de Caat en Boch ISBN 90-430-1156-8 Een aanade voo Sinteklaa! http://taff.cience.uva.nl/~caat/functiene.pdf Eenpaige cikelbeweging
Nadere informatie7.1 Eenparige cirkelbeweging
Vwo 4 Hoofdstuk 7 Uitwekingen 7.1 Eenpaige cikeleweging Opgave 1 a De aansnelheid eeken je et de foule voo de aansnelheid. π v π,7 1 v 3,6 s 5, Afgeond: v aan = 3,3 s 1 Zie figuu 7.1. Het snoepje kijgt
Nadere informatieEXTRA STOF BIJ PULSAR-CHEMIE, VWO, HOOFDSTUK 10
exta of hemshe themodynama en hemsh evenwht VWO, shekunde 2, Huenkamp, v1b EXR SOF IJ PULSR-CHEMIE, VWO, HOOFDSUK 10 Enege en enege-effeten hebben te maken met het ontaan en de lggng van het evenwht bj
Nadere informatieStevin vwo deel 2 Uitwerkingen hoofdstuk 9 Versnellen en afbuigen (augustus 2009) Pagina 1 van 11
Stevin vwo deel 2 Uitwekingen hoofdstuk 9 Vesnellen en afuigen (augustus 2009) Pagina 1 van 11 Opgaven 9.1 Statische elekticiteit 1 a Jij ent positief gewoden. E stoen elektonen doo je voeten vanuit de
Nadere informatieTentamen Natuurkunde I uur uur woensdag 12 januari 2005 Docent Drs.J.B. Vrijdaghs
Tentamen Natuukunde I 09.00 uu -.00 uu woensdag januai 005 Docent Ds.J.. Vijdaghs anwijzingen: Dit tentamen omvat 4 opgaven met totaal 9 deelvagen Maak elke opgave op een apat vel voozien van naam, studieichting
Nadere informatieUitwerkingen oefenopgaven hoofdstuk 2
Uitwekingen oefenopgaen hoofdstuk Opgae 1 a Met gebuik an de enegiebalans Noem het beginpunt an de al A en het tefpunt met de gond B. De totale enegie in A is gelijk aan de zwaate-enegie in A. Tijdens
Nadere informatieOefenopgaven Elektriciteit
Oefenopgaven Elekticiteit Uitwekingen 1 a De aadlekschakelaa eageet. E vloeit een stoo via het kind naa de aade, de aadlekschakelaa detecteet dat en sluit de stoo af. a b Dit gaatje is vebonden et de nuldaad.
Nadere informatie} is rechtsdraaiend en orthonormaal. Een tweede basis { r ε 1. r r r
Tentamen mehania voo BMT (8W) dinsdag /6/5 9u-u Dit tentamen bestaat uit delen. Deel (opgave t/m 4) is een hekansing van het e deeltentamen en is faultatief voo diegenen die aan het e deeltentamen hebben
Nadere informatieAlternatieve uitwerking. Apart de afgeleide van y = 2x+ 1 = u met u = 2x + 1. = = 2u 2 = 4(2x + 1) = 8x + 4. Dus k (x) = ( ) 2 ( 2
6 Toepassingen van de diffeeniaalekening bladzijde 70 3 a f () [6] ( 5) 36 + 6 [( 5) 36 ] + 7 6 Apa de afgeleide van y ( 5) 36 u 36 me u 5. 36u 6 7( 5) 6 Dus f () 6 ( 5) 36 + 6 7( 5) 6 + 7 6 6( 5) 36 +
Nadere informatienr. 37 van JOS DE MEYER datum: 20 oktober 2015 aan HILDE CREVITS Onderwijspersoneel - Afwezigheden wegens ziekte
SCHRIFTELIJKE VRAAG n. 37 van JOS DE MEYER datum: 20 oktobe 2015 aan HILDE CREVITS VICEMINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN ONDERWIJS Ondewijspesoneel - Afwezigheden wegens ziekte
Nadere informatievoorgesteld ). Loopt er een magnetisatiestroom binnen de materie, dan stellen we de ruimtestroomdichtheid voor door J r m
Opgaven Mateie in een magnetostatisch veld. A. Magnetisatie en magnetisatiestoom Als in mateie de kingstoompjes elkaa niet oveal compenseen blijft e een esulteende stoom ove. Deze heet de magnetisatiestoom
Nadere informatieSTERREN EN MELKWEGSTELSELS
STERREN EN MELKWEGSTELSELS 3. Piet van der Kruit Kapteyn Astronomical Institute University of Groningen the Netherlands Voorjaar 2007 Hydrostatisch evenwicht Stralingstransport Toestandsvergelijking Stroomparallax
Nadere informatieBijlage 3: Budgetbrief. Bureau Jeugdzorg Noord-Brabant. Postbus 891. 5600 AW Eindhoven. t.a.v. mevrouw H.F. van Breugel. Bergen op Zoom, 25 juni 2014
-CONCEPT Bijlage 3: Budgetbief Bueau Jeugdzog Nood-Babant Postbus 891 5600 AW Eindhoven t.a.v. mevouw H.F. van Beugel Begen op Zoom, 25 juni 2014 Geachte mevouw van Beugel, Confom de afspaken in de "Babantbede
Nadere informatieHet Informatieportaal voor Financiële Veiligheid. De 4 bedreigingen voor je spaargeld vandaag
Het Infomatiepotaal voo Financiële Veiligheid De 4 bedeigingen voo je spaageld vandaag Veval van de systeembanken Veval van de systeembanken De Vie gote Bedeigingen 1. Veval van de systeembanken 2. 3.
Nadere informatiewiskunde B pilot vwo 2017-I
wiskunde B pilot vwo 07-I Fomules Goniometie sin( tu) sin( t)cos( u) cos( t)sin( u) sin( tu) sin( t)cos( u) cos( t)sin( u) cos( tu) cos( t)cos( u) sin( t)sin( u) cos( tu) cos( t)cos( u) sin( t)sin( u)
Nadere informatieTentamen: Gravitatie en kosmologie
1 Tentamen: Gavitatie en kosmologie Docent: Jo van den Band Datum uiteiken: 3 decembe 2012 Datum inleveen: 14 decembe 2012 bij Maja of voo 17:00 in mijn postvak) Datum mondeling: 17-21 decembe 2012 afspaak
Nadere informatieInleiding astrofysica Sterren 1. Sterren begrijpen. Inleiding Astrofysica. Het Hertzsprung-Russell diagram. Spectraal typen.
Inleiding astrofysica 003 Sterren begrijpen Spectraal typen Inleiding Astrofysica Paul van der Werf Sterrewacht Leiden Fysica: kwantumfysica en kernfysica klassieke mechanica en gravitatie gaswetten stralingsfysica
Nadere informatieTentamen Electromagnetisme I, 30 juni 2008, uur
Tentamen Electomagnetisme I, 3 juni 8, 1. - 13. uu Het tentamen estaat uit 6 opgaven.van de vagen 3,4,5,6 woden e slechts die meegenomen voo de eoodeling. Als je alle vie inlevet woden de este die geuikt
Nadere informatieExamen VWO. wiskunde B (pilot) tijdvak 1 maandag 15 mei uur
Eamen VW 07 tijdvak maandag 5 mei.0-6.0 uu wiskunde B (pilot) Dit eamen bestaat uit 5 vagen. Voo dit eamen zijn maimaal 7 punten te behalen. Voo elk vaagnumme staat hoeveel punten met een goed antwood
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek
Centaal Bueau voo de Statitiek Economie, Bedijven en NR Oveheidfinanciën en Conumentenpijzen Potbu 24500 2490 HA Den Haag PRJSNDEXCJFER COMMERCËLE DENSTVERLENNG 1. nleiding Dit document bechijft de methoden
Nadere informatiev v I I I 10 P I 316, 10
GELUDSSNELHED Het bijkt dat de gemiddede kinetische enegie van de moecuen evenedig is met de absoute tempeatuu. De sneheid van de moecuen van een gas is evenedig met de vootpantingssneheid van geuid. eeken
Nadere informatie9. Matrices en vectoren
Computealgeba met Maxima 9. Matices en vectoen 9.1. Vectoen In Maxima is een vecto een datatype bestaande uit een geodende lijst (ij) van gelijksootige elementen welke via een index kunnen woden geselecteed.
Nadere informatienatuurkunde vwo 2016-II
natuukunde vwo 01-II Jupite fl-b Lees het atikel. Een uimtevekenne (m = 1,0 ton) die het zonnestelsel wil velaten, moet voldoende snelheid hebben om aan de aantekkingskacht van de zon te ontsnappen. Daaom
Nadere informatieInleiding ART. Algemene Relativiteits Theorie
Inleiding Algemene Relativiteits Theoie Bonnen: Intoduction to Moden Astonomy (Caoll en Ostlie, 1996) The Classical Theoy of Fields (Landau en Lifschitz, 1971) Collegedictaat Algemene Relativiteitstheoie
Nadere informatieRotatie in 2D. Modeltransformaties. Translatie in 2D. Rotatie van een punt tov rotatiepunt (pivot) over een rotatiehoek:
23 24 Modeltansfomaties Opbouwen van een tafeeel met gafische pimitieven Objecten in een tafeeel laten evolueen. met een tussentijd t de fsische positie van alle coödinaten van een tafeeel hebeekenen en
Nadere informatieStevin vwo Antwoorden hoofdstuk 13 Newton en Coulomb ( ) Pagina 1 van 12
Stevin vwo Antwooden hoofdstuk 1 Newton en Coulom (01-08-9) Pagina 1 van 1 Als je een ande antwood vindt, zijn e minstens twee mogelijkheden: óf dit antwood is fout, óf jouw antwood is fout. Als je e (vijwel)
Nadere informatieHardmetalen stiftfrezen voor ruw gebruik speciaal in gieterijen, werven en in de staalbouw
Hadmetalen stiftfezen voo uw gebuik speciaal in gieteijen, weven en in de staalbouw Hoogendementsvetandingen, -S Innovatieve hoogendementsvetandingen met exteme schokbestendigheid Zee obuuste, kachtige
Nadere informatieEindexamen natuurkunde vwo II
Beoodeingsmode Opgave Vijftig mete vindesag maximumscoe 3 uitkomst: t = 3,6 s voobeed van een beekening: Joep egt de eeste 5,0 mete af in 6,80 s. Dus hij moet nog 35,0 mete afeggen. Dit zijn 35,0 4,0,50
Nadere informatieAfleiding Kepler s eerste wet, op basis van Newton s wetten
Keple s eeste wet Afleiding Keple s eeste wet, op basis van Newton s wetten 1 Inleiding Johannes Keple leefde van 1571 tot 1630 en was een Duitse wiskundige. Afwijkend van wat tot die tijd gedacht wed,
Nadere informatieSterrenkunde Praktikum 1 Proef 4: De expansie van planetaire nevels
Sterrenkunde Praktikum 1 Proef 4: De expansie van planetaire nevels March 25, 2009 1 Inleiding In deze proef zullen we beginnen met het ontwikkelen van een simpel theoretisch model, en dit vervolgens gebruiken
Nadere informatieSterrenkunde Praktikum 1 Proef 4: De expansie van planetaire nevels
Sterrenkunde Praktikum 1 Proef 4: De expansie van planetaire nevels Paul van der Werf 1 april 2008 1 Inleiding In deze proef zullen we beginnen met het ontwikkelen van een simpel theoretisch model, en
Nadere informatieMAGNEETKOPPEN/SPOELEN & ACCESSOIRES fundamentele principes voor identificatie / codering van de spoelen
MGNEETKOPPEN/SPOEEN & ESSOES fundamentele pincipes voo identificatie / codeing van de spoelen BEEKENNGEN Voo diect wekende magneetafsluites kan de elektomagnetische aantekkingskacht beekend woden met de
Nadere informatieVariabele Sterren. Instability strip: Cepheiden RR Lyrae W Virginis sterren. Rode reuzen op de z.g. instability strip in het HR diagram
Variabele Sterren Cepheiden Lyrae W Virginis sterren ode reuzen op de z.g. instability strip in het H diagram De pulsatie en variabiliteit onstaan doordat in de buitenlagen van zulke sterren de He + nogmaals
Nadere informatieSterrenkunde Ruimte en tijd (6)
Sterrenkunde Ruimte en tijd () Om het geheugen op te frissen, even een korte inhoud van het voorafgaande: Ruim tien miljard jaar geleden werd het heelal geboren uit een enorme explosie van protonen, neutronen,
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek
Methodebeschijving Outputpijsindexcijfe van nieuwbouwwoningen 1. Inleiding Dit is een methodebeschijving van de statistiek Outputpijsindexcijfe van nieuwbouwwoningen (O-PINW). De beschijving heeft alleen
Nadere informatieAntwoord: a) Voor de gravitatiekracht geldt: F, waarbij r de afstand tussen het
Oefening: Ruitepuin Een stuk uitepuin (op te vtten ls een deeltje) et ss bevindt zich op zee gote fstnd vn de de, en beweegt dn et snelheid V 0 tov de (stilstnde) de Een eeste eting doo een obsevtiesttion
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN FACULTEIT BIOMEDISCHE TECHNOLOGIE GROEP CARDIOVASCULAIRE BIOMECHANICA
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN FACULTEIT BIOMEDISCHE TECHNOLOGIE GROEP CARDIOVASCULAIRE BIOMECHANICA Tentamen Tanspotfysica (8VB00) op dondedag 10 maat 2014, 09.00-12.00 uu. Het tentamen bestaat uit
Nadere informatieVisualisatie van het Objectgeoriënteerde Paradigma. Arend Rensink Faculteit der Informatica, Universiteit Twente e-mail: rensink@cs.utwente.
Visualisatie van het Objectgeoiënteede Paadigma. Aend Rensink Faculteit de Infomatica, Univesiteit Twente e-mail: ensink@cs.utwente.nl Samenvatting Pogammeeondewijs maakt een wezenlijk deel uit van elke
Nadere informatieUitwerkingen bij de opgaven van. De Ster van de dag gaat op en onder
Uitwekingen bij de opgaven van De Ste van de dag gaat op en onde Statopgave Google Maps geeft bijvoobeeld 52.382306, 6.644897. Mocht je niet bekend zijn met de begippen Noodebeedte en Oostelengte, zoek
Nadere informatieDe lading van een proton is in absolute waarde gelijk aan de lading van een elektron: e = C
1 Inleiding 1.1 Opbouw van een atoom Een atoom bestaat uit een ken, die potonen en neutonen bevat, en lichtgewicht elektonen die zich met hoge snelheid daaomheen bewegen in banen die op veschillende afstanden
Nadere informatieSterstructuur. Wordt samengehouden door zwaartekracht
Sterstructuur Ster = gasbol Wordt samengehouden door zwaartekracht Oppervlaktetemperatuur Zon ~ 6000 K Ontsnappingssnelheid: (2GM/R)1/2 = 600 km/s Ook H atomen gebonden! Straalt energie uit (L = 3.9 1026
Nadere informatieAmbyerveld Maastricht: Een 'kast' van een huis
Ambyeveld Maasticht: Een 'kast' van een huis Duuzaam enegie neutaal wonen in een modene & abstacte context. Doo optimale integatie met ustige goene omgeving en een gebalanceed binnenklimaat wodt een goot
Nadere informatie- 1 - UITVOERINGSPLAN WMO BELEIDSPLAN RONDOM BURGERS 2012 2015
UITVOERINGSPLAN WMO BELEIDSPLAN RONDOM BURGERS 2012 2015 De gemeente Womeland heeft een duidelijke visie op maatschappelijke ondesteuning: elke Womelande telt mee en doet mee, ongeacht leeftijd, bepekingen
Nadere informatie3 De wetten van Newton
3 De wetten van Newton I Cultuuhistoische achtegond Hoe dachten de mensen voege en hoe denken ze nu ove de fysische wekelijkheid? Daaove gaat deze paagaaf De vagen die daain gesteld woden zijn "open" gesteld:
Nadere informatieGemeenteraad gemeente Hardenberg Commissie Ruimte Gemeenteraad Hardenberg Gemeenteraad gemeente Ommen Commissie Ruimte Gemeenteraad Ommen
Aan: College van Bugemeeste & Wethoudes gemeente College van Bugemeeste & Wethoudes gemeente Gemeenteaad gemeente Hadenbeg Commissie Ruimte Gemeenteaad Hadenbeg Gemeenteaad gemeente Ommen Commissie Ruimte
Nadere informatieKids-Gea! Maak een beverburcht kijk op pagina 4. Alles over bevers op pagina 2. Kijk op pagina 6 en 7 voor leuke activiteiten
Kids-Gea! Alles ove beves op pagina 2 Maak een bevebucht kijk op pagina 4 Kijk op pagina 6 en 7 voo leuke activiteiten Gatis jeugdbijlage bij het ledenblad van It Fyske Gea Winte 2015/2016 Beve: De nieuwe
Nadere informatieTECHNISCHE VRAGEN RAAD bij JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2015
TECHNISCHE VRAGEN RAAD bij JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2015 Indienen uitelijk dinsdag 14 juni 2016 bij giffie@eindhoven.nl n Patij Blz Beleidsveld Secto Wethoude Vaag Antwood 50 PvdA 10 Sociale Ondesteuni
Nadere informatieBolle asymetrische rol. Geperste stalen kooi. Zonder geleidering
TONLGERS Tonlages Tonlages zijn zelfinstellende lages en zijn met name geschikt voo hoge elastingen. Dit type lage kan woden toegepast ij lage tot gemiddelde toeentallen, waaij spake is van hoge elasting
Nadere informatie12 Grafen en matrices. bladzijde 209 31 a. Gemengde opgaven 99
afen en matices bladzijde a M M M M 4 emengde opgaven b M M M S M M M 4 4 P P P 5 4 4 c e R geeft P P P S 7 8 7 4 c geeft aan dat e voo één eenheid P eenheden nodig zijn c geeft aan dat voo één eenheid
Nadere informatieStevin vwo deel 2 Uitwerkingen hoofdstuk 4 Kromme banen ( ) Pagina 1 van 13
Stevin vwo deel Uitwekingen hoofdstuk 4 Komme anen (15-10-013) Pagina 1 van 13 Opgaven 4.1 De kogelaan 1 1 1 3,5 = 9,81 t t = 0,713.. t = 0,844.. = 0,84 s x 7,0 vx = = = 8,8.. = 8,3 m/s t 0,844.. Hoe lang
Nadere informatieVoor een stad om van te houden. Amsterdam Nieuw-West Osdorpplein 54. 3-kamer appartement op de eerste verdieping. Netto huurprijs 819 Per maand
Amstedam Nieuw-West Osdopplein 54 3-kame appatement op de eeste vedieping Netto huupijs 819 Pe maand Wonen in het goenste stadsdeel van Amstedam Voo een stad om van te houden 2 In deze bochue Objectinfomatie
Nadere informatiezicht vanaf de baan (Z-O) 2014 allard architecture amsterdam filtratie en opvang regenwater grijswatersysteem caddymasters secretariaat
zicht vanaf de baan (Z-O) clubhuis clubhuis shop caddymastes kaenloods commissiekame secetaiaat shop shop caddymastes kaenloods commissiekame secetaiaat één ovekoepelend gasdak één ovekoepelend gasdak
Nadere informatieVoor een stad om van te houden. Amsterdam Nieuw-West Dr. H. Colijnstraat 610. 3-kamerappartement op de tiende en elfde verdieping
Amstedam Nieuw-West D. H. Colijnstaat 610 3-kameappatement op de tiende en elfde vedieping Netto huupijs 820 Pe maand Luxe badkame en keuken Voo een stad om van te houden 2 In deze bochue Objectinfomatie
Nadere informatieProf.dr. A. Achterberg, IMAPP
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP www.astro.ru.nl/~achterb/ 1d Steeds: Dt R () = a Rt () V () t = HtDt () ()& H = R d t H 8π G = ρ 3 k R 3 met ρ ~ R ("energie versie") d 4 = dt 3 R πg ρ R ("kracht versie")
Nadere informatieExamenplan MSMH. Opleiding Medewerker Steriele Medische Hulpmiddelen. Versie cohort 2014-2015
Opleiding Medeweke Steiele Medische Hulpmiddelen Examenplan MSMH Ten behoeve van de examencommissies van: ROC Leiden, Summa college en Deltion college Zwolle Vastgesteld doo de stuugoep MSMH op 9 maat
Nadere informatieSTERREN EN MELKWEGSTELSELS
STERREN EN MELKWEGSTELSELS 4. Piet van der Kruit Kapteyn Astronomical Institute University of Groningen the Netherlands Voorjaar 2007 Outline Helium-verbranding Degeneratiedruk Witte dwergen Neutronensterren
Nadere informatie3 De wetten van Newton
3 De wetten an Newton I Cultuuhistoische achtegond De Giek Aistoteles (384.Ch.-3.Ch.) wodt beschouwd als een an de inloedijkste klassieke filosofen in de westese taditie. Zijn opattingen hebben eeuwenlang
Nadere informatieStervorming. Scenario: Jonge sterren komen voor in groepen (vormen dus samen, tegelijkertijd) Jeans massa. Voorbeelden:
Stervorming Jonge sterren komen voor in groepen (vormen dus samen, tegelijkertijd) Voorbeelden: - de open sterrenhopen (herinner de Pleiaden) - OB associaties (groepen met veel sterren van spectraaltype
Nadere informatieDe invloed van passerende schepen op afgemeerde schepen, Juni 2004, O.A. Willemse
De invloed van passeende schepen op afgemeede schepen, Juni 004, O.A. Willemse Pot Reseach Cente Rottedam-Delft. Gebuik van gegevens en teksten is met bonvemelding vijelijk toegestaan. Commecieel gebuik
Nadere informatieInclusie en Exclusie groep 2
Inclusie en Exclusie goep Tainingsweek 8 3 juni 009 Venndiagammen Als voo elementen in een vezameling twee veschillende eigenschappen een ol spelen, dan kun je voo deze vezameling een Venndiagam tekenen.
Nadere informatieThermische Fysica 2 - TF2 Statistische Fysica en Sterevolutie
Thermische Fysica 2 - TF2 Statistische Fysica en Sterevolutie Joost van Bruggen 0123226 Universiteit Utrecht - Faculteit Natuur- en Sterrenkunde (2004) 1 2 Samenvatting In deze paper wordt met behulp van
Nadere informatieExamen Statistische Thermodynamica
Examen Statistische Thermodynamica Alexander Mertens 8 juni 014 Dit zijn de vragen van het examen statistische thermodynamica op donderdag 6 juni 014. De vragen zijn overgeschreven door Sander Belmans
Nadere informatieProf.dr. A. Achterberg, IMAPP
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP www.astro.ru.nl/~achterb/ Populaire ideeën: - Scalair quantumveld met de juiste eigenschappen; (zoiets als Higgs Veld) - Willekeurig scalair quantum veld direct na de Oerknal
Nadere informatieExact Periode 7 Radioactiviteit Druk
Exact Periode 7 Radioactiviteit Druk Exact periode 7 Radioactiviteit Druk Exact Periode 7 2 Natuurlijke radioactiviteit Met natuurlijke radioactiviteit wordt bedoeld: radioactiviteit die niet kunstmatig
Nadere informatieDefinitie. In deze workshop kijken we naar 3 begrippen. Massa, Volume en Mol. Laten we eerst eens kijken wat deze begrippen nu precies inhouden.
Definitie In deze workshop kijken we naar 3 begrippen. Massa, Volume en Mol. Laten we eerst eens kijken wat deze begrippen nu precies inhouden. Massa In je tabellenboek vindt je dat de SI eenheid van massa
Nadere informatieDe massadichtheid, dichtheid of soortelijke massa van een stof is de massa die aanwezig is in een bepaald
Hieronder wordt uitgelegd wat massadichtheid betekent. De massadichtheid, dichtheid of soortelijke massa van een stof is de massa die aanwezig is in een bepaald volume. De massadichtheid is dus bijvoorbeeld
Nadere informatieKegellagers. Kegellagers
KEGELLAGERS Kegellages De cup, cone en ollen van kegellages hebben een conisch oppevlak, waavan de kegelvlakken convegeen naa één punt op de hatlijn van het lage. Kegellages zijn in metische seies en in
Nadere informatieBegeleide zelfstudie 8C120 - BZ03
Begeeide zefstudie 8C0 - BZ03 Metingen a Noem een eeks metingen die uitgevoed kunnen woden op: i) een intensive ae neonatoogie (ouveuses) ii) een intensive ae hatbewaking b) Geef bij ek van deze metingen
Nadere informatieWiskundige Technieken 2 Uitwerkingen Tentamen 26 januari 2015
Wiskundige Techniek Uitweking Ttam 6 januai 5 Nomeing voo pt vag andee vag naa ato: pt pt pt pt pt goed begep én goed uitgevoed, evtueel met kele onbelangijke ekfoutjes gote lijn begep, maa technische
Nadere informatieStevin vwo deel 3 Uitwerkingen hoofdstuk 1 Newton en Coulomb ( ) Pagina 1 van 14
Stevin vwo deel Uitwekingen hoofdstuk 1 Newton en Coulom (16-09-014) Pagina 1 van 14 1 Opgaven 1.1 De gavitatiewet van Newton F = mv m( πf) F = = 4π mf = π v f a m = 0, 10 kg ; v = 9 km/h =,5 m/s ; 90
Nadere informatieOptimale strategieën voor gunstige binomiale spellen (Engelse titel: Optimal control of favourable binomial games)
Technische Univesiei Delf Faculei Elekoechniek, Wiskunde en Infomaica Delf Insiue of Applied Mahemaics Opimale saegieën voo gunsige binomiale spellen (Engelse iel: Opimal conol of favouable binomial games)
Nadere informatieInclusie en Exclusie groep 1
Inclusie en Exclusie goep 1 Tainingsweek 8 13 juni 2009 Venndiagammen Als voo elementen in een vezameling twee veschillende eigenschappen een ol spelen, dan kun je voo deze vezameling een Venndiagam tekenen.
Nadere informatieEindexamen natuurkunde 1-2 vwo 2007-I
Beoordelingsmodel Opgave Didgeridoo maximumscore 4 uitkomst: f = 78 Hz (met een marge van Hz) voorbeeld van een bepaling: In de figuur komt 9,0 cm overeen met een tijd van 0,08 s. Voor periodes wordt een
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE GROEP TRANSPORTFYSICA
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE GROEP TRANSPORTFYSICA Tentamen Stoming & Diffusie (3D3) op vijdag 6 juli 7, 9.-. uu. Opgave Beantwood de volgende vagen met ja of nee
Nadere informatieTentamen Statistische Thermodynamica MST 19/6/2014
Tentamen Statistische Thermodynamica MST 19/6/214 Vraag 1. Soortelijke warmte ( heat capacity or specific heat ) De soortelijke warmte geeft het vermogen weer van een systeem om warmte op te nemen. Dit
Nadere informatieELEMENTAIRE DEELTJESFYSICA
ie Kee ELEMENTAIRE DEELTJESFYSICA Oploingen MODULE INTERACTIE - 3 e GRAAD 6 OEFENINGEN REEKS 1 1. Fnamenteel eeltje of niet? poton - ownqak - elekton - pion - mon - anti-elektonnetino Een fnamenteel eeltje
Nadere informatieWERKOPDRACHT OVER COMPLEXE GETALLEN Dr. Luc Gheysens. z = r(cos θ + isin θ) r = de modulus van z = mod. z θ = het argument van z = arg. z.
WERKOPDRACHT OVER COMPLEXE GETALLEN D. Luc Gheysens De goniometische schijfwijze van een complex getal Elk complex getal z a + bi kan men schijven onde de vom z (cos θ + isin θ) de modulus van z mod. z
Nadere informatieRelatieve massa. t.o.v. de atoommassaeenheid. m(kg) ,66 10 kg
. Atoombouw. Atoom Sommige Griekse filosofen (Democritus 4 v.c.) waren er al van overtuigd dat alle materie opgebouwd is uit massieve niet meer te delen bollen, de atomen. Dalton (88) kon op wetenschappelijke
Nadere informatiecollectieformules zorgt ervoor
collectiefomules zogt evoo 2015 De Collectie-fomules bpost biedt u meedee Collectie-fomules aan. Elk van deze fomules geeft u de zekeheid om die postzegels te ontvangen die het best passen in uw vezameling.
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Eindexamen vwo natuurkunde pilot 03-II Beoordelingsmodel Opgave Splijtstof in een kerncentrale maximumscore 3 35 7 87 U + n Ba + Kr + n of 9 0 56 36 0 35 7 87 U + n Ba + Kr + n één neutron links van de
Nadere informatieAlternatieve evenwichten -Alledaags of niet?-
Voo de docent Uitweking van de vagen Opdacht 1 t t (t) e ' (t) e (t) De voospelling van Malthus is gebaseed op een lineai toenemende voedselpoductie en een exponentieel goeiende bevolking. Het is eenvoudig
Nadere informatieB en W - advies. nr. \j nr. J / Openbaar. Onderwerp: Aanbesteding inkoop electriciteit en aardgas (6RNV gemeenten en 4 'aanhakers') 2010-2013
B en W - advies Potefeuillehoude Afdeling Advies van Datum advies Bestandsnaam Advies O.R. In oveleg met afdeling(en) Actief infomeen aad Actief infomeen wijkcontactambtenaa Advies: Aangehouden d.d. Beslissing
Nadere informatieTentamen DYNAMICA (4A240) 23 juni uur
entamen DYNAMICA (4A40) 3 juni 00 9.00-.00 uu Lees het ondestaande zogvuldig doo voodat u aan de opgaven begint! Algemene opmekingen: Begin iedee opgave op een nieuw blad. Vemeld op iede blad duidelijk
Nadere informatieThermodynamica. Daniël Slenders Faculteit Ingenieurswetenschappen Katholieke Universiteit Leuven
Thermodynamica Daniël Slenders Faculteit Ingenieurswetenschappen Katholieke Universiteit Leuven Academiejaar 2009-2010 Inhoudsopgave Eerste hoofdwet - deel 1 3 Oefening 1.1......................................
Nadere informatie