Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding. DANS - voltijd. ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten - Arnhem ArtEZ Dansacademie

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding DANS - voltijd ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten - Arnhem ArtEZ Dansacademie

2 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding DANS - voltijd CROHO: ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten - Arnhem ArtEZ Dansacademie Hobéon Certificering BV Datum: november 2006 Auditteam: Drs. G.J. Stoltenborg Drs. J.M.L.J. Algra Dr. D. Klaic Drs. D.W. Schönau S. Molenaar Drs. R.F.H.M. Stapert

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling 1.3. Aanpak Beslisregels Hobéon Certificering Een korte schets van ArtEZ Dansacademie Een korte schets van de opleiding Visitatie Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie 9 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING 10 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 10 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 10 Facet 1.2. Niveau Bachelor 14 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 17 Onderwerp 2: Programma 19 Facet 2.1. Eisen HBO 19 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 23 Facet 2.3. Samenhang Programma 25 Facet 2.4. Studielast 27 Facet 2.5. Instroom 28 Facet 2.6. Duur 31 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 32 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 34 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 37 Facet 3.1. Eisen HBO 37 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 39 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel Onderwerp 4: Voorzieningen Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 44 Facet 4.2. Studiebegeleiding 46 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 49 Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 49 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 51 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 52 Onderwerp 6: Resultaten 53 Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau 53 Facet 6.2. Onderwijsrendement Oordeelschema Opleiding Dans, voltijd INTEGRAAL OORDEEL/ ADVIES AAN NVAO 58 BIJLAGE I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaring auditoren BIJLAGE II: Programma Visitatie 17 en 18 mei 2006

4 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de in paragraaf 1.2 genoemde HBO bachelor opleiding Bereik van de beoordeling ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten, in casu ArtEZ Dansacademie, verzorgt de (voltijd) HBO bachelor opleidingen Dans en Docent Dans alsmede de HBO master opleiding Dance Unlimited. Het onderhavige rapport heeft betrekking op: HBO bachelor opleiding Dans, voltijd Croho nr De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de Management Review (2006) en de daarbij behorende onderliggende documenten. Zie Aanpak Bij zijn beoordeling van de opleiding Dans is Hobéon Certificering, i.c. het door hem geformeerde auditteam, uitgegaan van het NVAO- Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een HBO-opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van de betreffende opleiding als voldoende kan worden beoordeeld Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de opleiding Dans geldt het volgende: De opleiding heeft zich voor wat betreft beroepsprofiel, doelstelling en opleidingscompetenties tenminste gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en op de daaraan gerelateerde opleidingscompetenties, zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen de verwante opleidingen enerzijds en het beroepenveld anderzijds. (Zie onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen ). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vervolgens vastgesteld, dat het in voldoende mate gespecificeerd is en ook passend is voor een opleiding Dans op HBO-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet 1.1. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

5 De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van de door de opleiding aangeleverde schriftelijke informatie: Management Review 2006; Studiegids; Onderwijs- en Examenreglement OER; de in het kader van de interne sturingscyclus opgeleverde managementrapportages; onderliggende documentatie betrekking hebbend op bijvoorbeeld: - strategische keuzen en de positie in de markt; - interne organisatie; - de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende evaluaties en verbetermaatregelen; - ontwikkelingen in het beroepenveld; - beroeps- en opleidingsprofielen; - (validatie) eindkwalificaties; - curriculumontwikkeling en - actualisering; - didactisch concept en werkvormen; - toetsing en beoordeling; - kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid; - externe relaties / alumni; - internationalisering; - instroombeleid; - studiebegeleiding; - rendement. De documentatie is Hobéon Certificering ter beschikking gesteld via het digitale documentbeheersysteem DigOport van ArtEZ. Op basis van deze door de opleiding Dans aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de opleiding. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, werkveldrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de opleiding op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een tweedaagse visitatie 1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten twee externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van Dans en Cultuur, één externe deskundige op het gebied van onderwijskwaliteit en toetsen & beoordelen in het kunstvakonderwijs, één student Dans, één lead auditor vanuit Hobéon Certificering en één auditor / onderwijsdeskundige, eveneens vanuit Hobéon Certificering. Laatstgenoemde trad ook op als secretaris. 1 Visitatie heeft plaatsgevonden op 17 en 18 mei Tijdens deze visitatie heeft het auditteam ook de bachelor opleiding Docent Dans en de master opleiding Dance Unlimited beoordeeld. De bevindingen dààrvan zijn neergelegd in afzonderlijke rapporten. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

6 Onder controle moet hier worden verstaan dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door hetzelfde onderwerp meerdere malen en met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele (tijdens de visitatie verstrekte) documentatie en -daar waar het de ruimtelijke en materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. Hieronder volgen enkele voorbeelden van de door het auditteam tijdens en/of onmiddellijk na de visitatie geraadpleegde additionele documentatie: overzicht van de samenstelling van de werkveld-gremia waarmee de opleiding overleg voert; verslagen van bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortgangsgesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules; portfolio s van studenten en de (schriftelijke weergave van de) beoordeling daarvan door docenten; stageverslagen en -beoordelingen; literatuurlijst. Aldus had Hobéon Certificering voldoende instrumenten om zich op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma/de opleidingsprogramma s en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Hobéon Certificering heeft alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp is gegeven. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van Hobéon Certificering met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

7 1.4. Beslisregels Hobéon Certificering Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp tenminste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige tenminste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 2 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord. 2 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een HBO bachelor opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

8 1.5. Een korte schets van ArtEZ Dansacademie ArtEZ Dansacademie in Arnhem is één van de zes officiële dansopleidingen. Zo zijn er, behalve in Arnhem, dansopleidingen in Tilburg (Fontys Hogescholen), Den Haag (Koninklijk Conservatorium), Rotterdam (Hogeschool voor Muziek en Dans), Groningen (Hanzehogeschool) en Amsterdam (Hogeschool voor de Kunsten). De opleidingen bieden elk hun eigen dansopleiding aan zoals expressionistische theaterdans, klassiek ballet, jazzdans of moderne dans en choreografie. ArtEZ Dansacademie maakt deel uit van ArtEZ hogeschool voor de kunsten. ArtEZ Dansacademie biedt vooropleidingen dans, bachelor-opleidingen tot uitvoerend danser, dansmaker, docent dans en een voortgezette (master)opleiding in choreografie (Dance Unlimited). Aan ArtEZ Dansacademie studeren circa 125 studenten uit binnen- en buitenland. Het opleidingsinstituut is met ingang van augustus 2004 samen met ArtEZ Theaterschool gevestigd op de Arnhemse kunstcampus aan de Rijn in een nieuw ondergronds gebouw van architect Hubert-Jan Henket met 23 studio's, een theater en twee presentatiestudio's. Dansstudenten krijgen op de Arnhemse kunstcampus gelegenheid kennis te maken met de andere kunstdisciplines binnen ArtEZ (beeldende kunst/muziek/bouwkunst). Toelating tot de opleiding Dans vindt plaats op basis van selectieprocedures. Naast een gedegen danstechnische scholing, besteedt de Arnhemse dansacademie aandacht aan de individuele artistieke ontwikkeling van de dansers. Uitgangspunt hierbij is dat alleen dansers, dansmakers en dansdocenten die zich als artistieke persoonlijkheden manifesteren, dans op een inspirerende wijze kunnen overdragen aan het theaterpubliek of aan amateur-dansers. Naast klassieke dans biedt de academie een breed scala aan moderne, postmoderne en hedendaagse danstechnieken. Vakken als improvisatie, compositie en theaterstrategieën nemen een belangrijke plaats in binnen het onderwijs. De academie onderhoudt intensieve relaties met het professionele werkveld in binnen- en buitenland. De Academie stemt haar onderwijsprogramma's af op de meest recente ontwikkelingen in de nationale en internationale beroepspraktijk. Nieuwe inzichten met betrekking tot het opleiden van dansers, dansmakers en dansdocenten worden in de onderwijsprogramma's geïntegreerd. De academie werkt intensief samen met de andere dansopleidingen in binnen- en buitenland, waarbij ook uitwisseling van studenten en docenten plaatsvindt. De Dansacademie heeft nauwe contacten met regionale, nationale en internationale gezelschappen, en organiseert voorstellingen, lezingen en workshops. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

9 1.6. Een korte schets van de opleiding Binnen het domein Dans worden twee opleidingen onderscheiden: de opleiding Dans en de opleiding Docent Dans. De opleiding Dans van ArtEZ heeft twee uitstroomprofielen: danser en dansmaker. In beide uitstroomprofielen neemt de opleiding studenten aan die zich uitgedaagd voelen door het idee dat hun opleiding hen een kans biedt om te onderzoeken op basis van een brede verscheidenheid van danstechnieken een danser en dansmaker te zijn (werkplan ). Gedurende de eerste twee studiejaren volgen zowel de dansers als de dansmakers het gemeenschappelijke programma van de opleiding Dans. Aan het einde van het tweede jaar kan een keuze worden gemaakt tussen de uitstroomprofielen danser of dansmaker door middel van een afstudeerplan. In het uitstroomprofiel danser worden de studenten opgeleid tot hoog gekwalificeerde dansers in het eigentijdse danswerkveld, zo geeft de opleiding aan. Dansers die kunnen bijdragen aan het ontwikkelingsproces van een dansproductie op basis van hun technische èn hun creatieve mogelijkheden. Het programma van het uitstroomprofiel dansmaker richt zich, naast het danstechniekprogramma, op bewegingsonderzoek, improvisatie en compositie teneinde de studenten niet alleen voor te bereiden op een carrière als danser in het eigentijdse werkveld, maar ook als een danskunstenaar die in staat is zijn eigen dansmateriaal te ontwikkelen en eigen dansproducties te maken. Voor de goede orde: het uitstroomprofiel dansmaker is een initiële opleiding en moet dus los worden gezien van de 2 e fase opleiding choreografie Dance Unlimited die in samenwerking met de dansacademies van Amsterdam en Rotterdam is ontwikkeld en in van start is gegaan Visitatie 2001 Inleiding Tot het jaar 2000 bestond er naast de Dansacademie Arnhem een dansopleiding EDDC (European Dance Development Center). Deze opleiding had een eigen directie en een eigen gebouw. De opleiding EDDC was vrijwel uitsluitend gebaseerd op de revolutie in de dans zoals die in de laat 60er jaren plaatsvond in De Verenigde Staten binnen onder meer de Judson Dance Movement. In de opleiding EDDC werd bijvoorbeeld geen plaats ingeruimd voor klassieke dans en gecodificeerde moderne danstechnieken. De opleiding EDDC leidde op tot danser/performer en tot choreograaf, waarbij het danscompositie/choreografie- leerproces vrijwel uitsluitend gebaseerd was op materiaal voortkomend uit improvisaties en de door de docenten onderwezen eigentijdse technieken en bewegingsprincipes. Bij de integratie van deze opleiding in de opleiding Dans zoals die met ingang van het studiejaar plaatsvond en die geschiedde onder leiding van de directie van de Dansacademie Arnhem, werd het noodzakelijk geacht dat voor een choreografieopleiding een bredere kennis en beheersing van dansmateriaal noodzakelijk was en derhalve waren klassieke dans en in dat eerste jaar nog in beperkte mate ook gecodificeerde moderne danstechnieken deel gaan uitmaken van het programma van de differentiatie EDDC van de opleiding Dans. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

10 Visitatie Ten tijde van de visitatie in 2001 was de omvorming van de EDDC-opleiding tot een opleiding die geïntegreerd zou worden in de opleiding Dans nog in een voorzichtig beginstadium. In de reactie van het College van Bestuur van de Hogeschool ArtEZ op de instellingsspecifieke aanbevelingen die de visitatiecommissie in haar rapport vermeldde, werd al gesteld dat de leiding van de dansopleidingen op grond van de ervaringen in het studiejaar sterk betwijfelde of een differentiatie EDDC binnen de opleiding Dans als een initiële vierjarige opleiding choreografie mogelijk zou zijn, met name op grond van de vraag of de opbouw van de benodigde danstechnische ondergrond voor een choreograaf in de initiële fase wel voldoende te waarborgen is. Het college van bestuur en de leiding van de Dansacademie Arnhem onderschreven in die reactie nog eens nadrukkelijk de opmerkingen van de visitatiecommissie over de noodzakelijke gedegen danstechnische ondergrond voor dansmakers èn choreografen. Ook werden de opmerkingen onderschreven van de visitatiecommissie dat in de initiële fase van een dansopleiding eigenlijk niet sprake zou kunnen zijn van een differentiatie of uitstroomprofiel Choreografie, maar dat er sprake zou moeten zijn van een differentiatie of uitstroomprofiel Dansmaker binnen de initiële opleiding Dans. Inmiddels heeft de integratie van het EDDC in de opleiding Dans haar vorm gevonden. Ten tijde van het gesprek dat op 5 juni 2002 plaatsvond met de Inspectie Hoger Onderwijs over de tekortkomingen met betrekking tot de opleiding Dansmaker 3 kenden de toenmalige uitstroomprofielen Danser en Dansmaker nog elk een eigen vierjarig traject. Dit leidde echter nog steeds niet tot de door de leiding van de Dansacademie Arnhem gewenste benodigde danstechnische ondergrond voor de studenten die het uitstroomprofiel Dansmaker volgden. Met ingang van het studiejaar kan instroom in het uitstroomprofiel Dansmaker dan ook alleen nog maar op basis van een assessment plaatsvinden voor studenten die de eerste twee jaar van de vierjarige opleiding Dans hebben gevolgd of voor hen die elders met goed gevolg tenminste twee jaar een hogere beroepsopleiding Dans hebben gevolgd. In het kort kan het assessment als volgt worden weergegeven: Procedure is dat de studenten van de opleiding Dans halverwege het tweede jaar van de opleiding Dans zelf aangeven in een afstudeerplan of ze het uitstroomprofiel Dansmaker willen volgen. Deze keuze motiveren ze. De tentamencommissie beoordeelt deze aanvraag aan het eind van het tweede jaar en geeft hierover een bindend advies. Daarbij gebruikt de commissie de volgende criteria: student heeft de eindtermen van het tweede jaar behaald. Daarnaast: student heeft minimaal een ruim voldoende voor improvisatie en compositie in jaar 2, student heeft minimaal een ruim voldoende voor de beoordeling van het eigen werk in jaar 2 en heeft daarmee laten zien: - inzicht in wetmatigheden en structuren van compositie te hebben - eigen dansmateriaal te kunnen ontwikkelen vanuit improvisatie - inzicht in muziek met betrekking tot compositie te hebben - een standpunt in te kunnen nemen met betrekking tot de eigen keuzes in de eigen compositie - zich ontwikkeld te hebben op het gebied van improvisatie en compositie door het jaar heen - analytisch vermogen te hebben - zelfstandig te kunnen werken. Het auditteam is van oordeel, dat met de invoering van dit assessment de opleiding een substantiële verbeterslag heeft gemaakt. 3 Hier worden genoemd: (i) de afwezigheid van expliciete eindtermen, (ii) onvoldoende danstechnische basis van afgestudeerden, (iii) onvoldoende stagebegeleiding, (iv) onvoldoende samenhang in het curriculum, (v) onvoldoende kwaliteit van de toetsing. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

11 1.8. Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: Leden: Studentlid Deskundige onderwijs / secretaris: Drs. G.J. Stoltenborg Drs. J.M.L.J. Algra Dr. D. KLaic Drs. D.W. Schönau S. Molenaar Drs. R.F.H.M. Stapert Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding Dans noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). De heer Stoltenborg heeft een groot aantal (accreditatie-)audits binnen en buiten het hoger onderwijs geleid, een aantal malen als onderwijsdeskundige, maar in de regel als voorzitter. De werkvelddeskundigen mevrouw Algra en de heren Klaic en Schönau hebben zich in hun beoordeling, vanuit vakgebied en werkveld, met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. Voorts geldt voor de heer Schönau, dat hij zich, als expert op het gebied van toetsen en beoordelen in het kunst vakonderwijs, ook expliciet een oordeel heeft gevormd over de wijze waarop de opleiding dit aspect organiseert en uitvoert. Mevrouw Algra en de heer Klaic hebben op grond van hun (internationale) kennis van theater, dans, danseducatie, choreografie, dramaturgie een goed en breed zicht op (recente) ontwikkelingen in het domein dans, zowel in de theatrale en artistieke als in de maatschappelijke en educatieve context. De deskundige onderwijs heeft zich vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. De heer Stapert heeft een grote, ook internationale, onderwijservaring opgebouwd die hem in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt, te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan HBOopleidingen gesteld worden. Mevrouw Molenaar studeert thans aan de Hogeschool voor de Kunsten Amsterdam: Moderne Theaterdans. Zij is 3 e jaars. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

12 1.9. Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding: management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma visitatie Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

13 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Totstandkoming en onderhoud van de eindkwalificaties De eindkwalificaties van de opleiding Dans zijn (en worden) in samenspraak met collega-opleidingen en het werkveld opgesteld. Zoals uit het onderstaande moge blijken. De eindkwalificaties en doelstellingen van de opleiding Dans zijn aantoonbaar gebaseerd op het landelijk vastgestelde Opleidingsprofiel voor de bachelor Dans, uitstroomprofielen Danser & Choreograaf. Deze zijn opgesteld door de landelijke Werkgroep Opleidingsprofielen Dans en dateren uit oktober Vanuit de daarin vastgestelde competenties zijn de leerlijnen in het curriculum van de opleiding Dans ontworpen. Daarnaast vraagt de opleiding systematisch gastdocenten naar hun mening over het curriculum en de kwaliteit van de studenten. De opmerkingen en suggesties voor verbetering worden door de Beleidscommissie uitgebreid besproken en, indien akkoord, meegenomen in plannen voor verbetering. Tevens voeren met name de artistiek directeur en de opleidingscoördinator een actief beleid op het terrein van ontwikkelingen binnen het werkveld: zij bezoeken systematisch voorstellingen, signaleren ontwikkelingen en spreken met toonaangevende en opkomende choreografen in binnen- en buitenland. Draagvlak voor het curriculum wordt gewaarborgd door de Werkveldcommissie bestaande uit representanten van het werkveld. De Werkveldcommissie overlegt tweemaal per jaar met de directeur en de opleidingscoördinator, bezoekt presentaties en voorstellingen van de Opleiding en neemt deel aan de Audities van de Opleiding. Op basis daarvan adviseert zij de Opleiding bij het aannamebeleid en het leggen van de juiste accenten in het curriculum. De opleiding geeft aan dat de Werkveldcommissie zo spoedig mogelijk uitgebreid dient te worden met jong talent uit het internationale circuit van opkomende choreografen. Het bereik van de eindkwalificaties Centraal bij de eindkwalificaties staat het ambachtelijk en scheppend vermogen van de danser. De eindkwalificaties zorgen ervoor dat de danser een technisch uitstekend danser is, in het bezit van de klassieke techniek en daarbij de hedendaagse dansvormen beheerst en zich flexibel beweegt binnen de vele technische benaderingen en stijlen. Daarnaast kan hij zijn eigen danscomposities creëren en/of bijdragen aan die van anderen. Tegelijkertijd kan hij daarvan ook de professioneel-maatschappelijke relevantie verwoorden. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

14 Vanuit de competentiesets artistiek, vaktechnisch en professioneel-maatschappelijk heeft de Opleiding Dans haar curriculum samengesteld, waarin de student geschoold wordt zich binnen het competentiegebied Danser of Dansmaker te ontwikkelen èn deze beide gebieden met elkaar te verbinden. (Zie bij Onderwerp 2.) Als kern van de set competenties geldt het creërend vermogen van de student: hij/zij kan een eigen danscompositie scheppen en realiseren. Daarnaast legt de opleiding van ArtEZ aanzienlijk meer nadruk op de danser competenties van de dansmaker dan het landelijk uitstroomprofiel Choreograaf doet. De opleiding kiest bewust voor een uitbreiding hiervan: de afgestudeerde dansmaker is ook in de rol van danser technisch, artistiek, fysiek en muzikaal ontwikkeld en kan als danser in een dansgezelschap onder leiding van een choreograaf dansen in een presentatie. De opleiding beschouwt daarbij een gedegen danstechnische ondergrond als essentieel voor dansmakers en choreografen. Hiermee loopt de opleiding vooruit op het voornemen van het Netwerk Dans van de HBO-Raad de competenties van een uitstroomprofiel Dansmaker op te stellen. Ook komt zij hiermee tegemoet aan de kritiek van de Visitatiecommissie (2001) en de Inspectie (2002). De opleiding heeft de kerntaken, de beroepsactiviteiten en de competenties naast elkaar gezet in een schema. De competenties hebben betrekking op bijvoorbeeld: Ambachtelijk vermogen qua dansen - Klassieke dans als basis - Moderne, postmoderne en hedendaagse dans - Enkele niet westerse dansvormen Samenwerken Creërend vermogen met betrekking tot improvisatie Lerend vermogen Kennis van cultuurhistorische context Kennis van muzikale, theatrale en -breder- culturele context Visie op beroep Communicatief vermogen Analyserend vermogen Reflectief vermogen Visie van de opleiding De visie van de opleiding Dans op de (professionele) kwaliteiten, eigenschappen en competenties van de toekomstige danskunstenaars laat zich als volgt samenvatten: de danser moet in staat zijn zich in het hedendaagse brede, niet-klassieke werkveld te presenteren en bij te dragen aan ontwikkelingen in dat werkveld, waarbij conceptueel, creatief en innovatief denken en handelen zijn basisrepertoire bepalen. Daarmee is de danser dus niet meer een uitvoerend danser in engere zin maar is hij een allround danskunstenaar, die danst en uitvoert, maar ook (mede)creëert en bij kan dragen aan een plaats voor nieuwe dansuitingen in het werkveld. Naar het oordeel van het auditteam spoort deze visie met de positie van de moderne danser: uitvoerder in dialoog met de choreograaf of uitvoerder in dialoog met zichzelf als dansmaker. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

15 Vanuit die visie legt de Arnhemse opleiding Dans het accent terecht op zaken als: A versatile dance artist within a contemporary framework Oriented towards theatre performance Work a lot together with dancemakers Can contribute to the development process of a dance production, based on their technical and creative capacities Broad is based on the 2 pillars of classical technique and contemporary dancing Dance artist (movers as well as technical dancers), daring to go through space Study within a interdisciplinary environment of an art school (from visual arts, to music, to different theatre studies): different interdisciplinary projects Mind body spirit connections Students develop their own profile Can work within a broad range of Different technical approaches and styles Different theatre forms (word/ image, cooperation with other theatremakers (including dancemakers) and approaches Choreographer approaches (both open and closed forms) Students develop their individual profile: Year 1 and2 basis: fundamentals of dance. Year 3: contemporary developments of dance. Year 4: focus on own profile. A self-reflective dancer. Internationalisering De danskunst is van oudsher grensoverschrijdend en is dat in de huidige 'global village' in nog hogere mate. Juist de dans heeft een sterke internationale oriëntatie en inspiratie. Choreografen en gezelschappen hebben de wereld als podium en werken vaak met elkaar samen, waarbij het werk van eigentijdse choreografen als William Forsythe, Hans van Manen en Jiri Kylian overal ter wereld wordt ingestudeerd. Daarnaast is in Nederland een groot aantal buitenlandse choreografen werkzaam, zoals Jiri Kylian, Krisztina de Châtel, Emio Greco, Itzik Galili, Paul Selwyn Norton en het choreografenduo Paul Lightfoot/Sol Leon. Terwijl deze 'buitenlanders' in hoge mate de dans in Nederland gezicht geven, zijn er al weer nieuwe en jonge buitenlanders die in Nederland naam aan het maken zijn, zoals André Gingras en Bruno Listopad. Alle reden dus van de opleiding te verwachten dat zij een sterke internationale oriëntatie heeft. Gezien de geografische ligging en het internationale karakter van de opleiding maakt de opleiding gebruik van contacten met de gezelschappen in de omringende landen. Voorbeelden hiervan in België zijn Company Enclave van Roberto Olivan, Wim Vandekeybus en Jan Fabre. In Duitsland zijn er o.a. contacten met het Choreographisch Zentrum NRW in Essen, Tanzhaus Düsseldorf, Pretty Ugly Dance Company in Keulen, en Tanzfabrik in Berlijn. Overigens is het auditteam met de opleiding van mening, dat de opleiding zich meer dan tot op heden het geval is, zou moeten presenteren in het buitenland. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

16 Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert het facet Domeinspecifieke Eisen als goed en wel op grond van de volgende observaties: de eindkwalificaties van de opleiding sluiten rechtstreeks aan bij de eisen die op landelijk niveau door vakgenoten binnen het domein worden gesteld aan de betreffende opleiding; de eindkwalificaties sluiten direct aan bij de eisen die op landelijk niveau door de beroepspraktijk aan de betreffende opleiding worden gesteld; de Arnhemse profilering richting dansmaker betekent een belangrijke en voor het werkveld zeer relevante verbreding van de opleiding; de hierboven bedoelde op landelijk niveau overeengekomen en door het werkveld gevalideerde beroepscompetenties zijn, naar het oordeel van het auditteam, een goede afspiegeling van de ontwikkelingen binnen het domein; de actieve participatie van de opleiding in diverse internationale samenwerkingsverbanden laat zien, dat de opleiding zich ook richt op internationale ontwikkelingen en deze in haar programma incorporeert. Naar het oordeel van het auditteam heeft de opleiding -in samenspraak met het beroepenveld- een helder, goed uitgewerkt, samenhangend en werkvelddekkend referentiekader voor haar programma ontworpen. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

17 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen Het auditteam heeft de eindkwalificaties van de opleiding geanalyseerd om te bepalen of deze kwalificaties beantwoorden aan het niveau bachelor zoals weergegeven in de zogeheten Dublin Descriptoren. In de Dublin Descriptoren worden de onderstaande vijf dimensies onderscheiden, bij elk waarvan hieronder een beschrijving wordt gegeven in relatie tot de respectieve eindkwalificaties. De dimensies van de Dublin Descriptoren Kennis en inzicht laat in zijn handelen en communiceren zien dat hij vakinhoudelijke ontwikkelingen binnen de internationale danssector volgt en dat hij kennis heeft van het werkveld en de veranderende beroepspraktijk; houdt de vaktechnische en artistieke beheersing van diverse dansvormen op peil en ontwikkelt het niveau waar mogelijk verder; laat in zijn handelen en communiceren merken over kennis van toonaangevende choreografen en gezelschappen met het bijbehorende repertoire en stijlbenadering te beschikken; kan zichzelf en zijn werkzaamheden in een historische context plaatsen en maakt daarbij gebruik van zijn kennis van dans- en cultuurgeschiedenis; De bachelor danst en maakt dans in artistieke producties van gevestigde en experimentele gezelschappen of projecten, waarbij niet alleen ambachtelijke vaardigheden, maar juist ook kennis en inzicht in de theoretische aspecten van dans een rol spelen. Als referentiekader van zijn danstechnische, choreografische en danstheoretische vaardigheden en kennis hanteert hij het nationale en internationale werkveld van de artistieke theaterdans. Daarbij heeft hij eveneens kennis en inzicht in de andere (kunst)disciplines en van kunst en cultuur in het algemeen. Toepassen Kennis en inzicht werkt met basaal analytisch inzicht in (de context van) dans en beweging; ontleedt relevante processen en aspecten; werkt vanuit kennis over de relatie tussen de oorsprong, inhoud en vorm van de beweging; heeft inzicht in zijn eigen creatieve processen en kan dit inzicht vertalen in dans; De afgestudeerde student kan zijn danstechnische en danscreatieve vaardigheden en zijn danstheoretische bagage en kennis van het danswerkveld op een professionele wijze toepassen. Hij kan zijn keuzen vakinhoudelijk beargumenteren. Hij kan daarbij zijn kennis, inzicht en vaardigheden ook toepassen in producties, waarin hij samenwerkt met kunstenaars uit andere disciplines. Hij kent de ontwikkelingen in het werkveld van dansers en dansmakers en de professionele netwerken en samenwerkingsverbanden die daarin actief zijn. Op deze wijze ontwikkelt hij zijn eigen professionele identiteit, die hij kan inzetten in confrontatie en samenwerking met andere professionele beroepsbeoefenaars. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

18 Oordeelsvorming heeft een uitgesproken mening over kwaliteit in relatie tot dans en maakt deze zichtbaar in zijn choreografieën en dans(theater)producties; heeft een gefundeerde mening over dans in relatie tot andere kunsten en kan deze toelichten; Op basis van het verzamelen en interpreteren van relevante gegevens op het gebied van dans, kunsten en cultuur kan de bachelor zich een oordeel vormen over situaties waarin sprake is van maatschappelijke, wetenschappelijke en ethische aspecten. Op basis van dat oordeel kan hij danstheatrale settings creëren, die niet alleen vakinhoudelijk, maar ook maatschappelijk relevant zijn. Communicatie kan solistisch werken, maar ook samen met andere dansers, danskunstenaars; kan multidisciplinair werken al dan niet in teamverband; kan samenwerken met betrokkenen uit andere kunstdisciplines: componist, licht-, décor- en kostuumontwerper, regisseur scriptschrijver, dramaturg, etc; kan de samenwerking met anderen organiseren; communiceert met collegae, medewerkers en belanghebbenden over wetenswaardigheden en ontwikkelingen binnen de dans en reflecteert daarop; communiceert met collegae, medewerkers en belanghebbenden over onder andere de technische, artistieke, (kunst)historische, culturele, maatschappelijke en sociale aspecten van het dansvak; De beginnend danser/dansmaker is in staat om informatie over het vakgebied, ideeën en oplossingen te communiceren met enerzijds vakgenoten, maar ook met niet-specialisten (collega s uit andere kunstdisciplines, publiek, beleidsmakers, subsidiegevers). Dit is enerzijds de waarborg voor een verdergaande professionele ontwikkeling, anderzijds is het van belang dat de danser en dansmaker bij het ontwikkelen van en meewerken aan dansproducties kan afstemmen op de wensen en mogelijkheden van eventuele opdrachtgevers. Leervaardigheden organiseert zijn eigen ontwikkeling door middel van scholing, opleiding en loopbaanplanning en toont dat in zijn werk; past brede vakkennis en culturele kennis toe, houdt deze actueel en breidt deze uit op diverse gebieden; houdt de technische en artistieke beheersing van diverse dansvormen op peil en ontwikkelt ze waar nodig verder; maakt zich nieuwe ontwikkelingen op het terrein van lichaamstraining eigen. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

19 Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert het facet Niveau Bachelor als goed en wel op grond van de volgende observaties: de eindkwalificaties van de opleiding bevatten alle elementen waar de Dublin Descriptoren betrekking op hebben en wel met een bereik en diepgang die overeenkomen met het niveau waar de Dublin Descriptoren naar verwijzen; de opleiding heeft (in haar competentiematrix) de Dublin Descriptoren zorgvuldig uitgewerkt naar deelcompetenties; de opleiding heeft de Dublin Descriptoren en de nadere uitwerking daarvan in deelcompetenties, aantoonbaar in een rechtstreeks verband gebracht met het opleidingsprogramma en de daarbinnen gehanteerde werkvormen. Sterk punt acht het auditteam, dat de opleiding elke afzonderlijke Dublin Descriptor aantoonbaar als referentiepunt hanteert, waardoor alle opleidingskwalificaties direct herleidbaar zijn tot de internationaal geaccepteerde bachelorkwalificaties. Iets, wat bovendien op programmaniveau zichtbaar wordt gemaakt, zo blijkt uit de programmabeschrijving. Anders gezegd, de internationaal geaccepteerde bachelorkwalificaties zijn ook in het programma zelve verankerd. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

20 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Oriëntatie hbo kent twee dimensies. Hoger onderwijs enerzijds, beroepsonderwijs anderzijds. Hoger Onderwijs Het beroepsprofiel en de daarmee samenhangende beroepscompetenties van de opleiding beschrijven een hoog niveau van beroepsuitoefening (zie onder facet 1.1.) en sluiten aantoonbaar aan (zie onder facet 1.2.) bij de beschrijving van het bachelorniveau in de Dublin Descriptoren. Daarmee is aangegeven dat de opleiding gerekend kan worden tot het hoger onderwijs. De opleiding heeft de Dublin Descriptoren rechtstreeks in verband gebracht met het programma en met de daarin gehanteerde werkvormen. Via de competentiematrix wordt dit verband expliciet en inzichtelijk gemaakt. Op deze wijze heeft de opleiding de dimensie hoger onderwijs aantoonbaar in haar programma verankerd. Beroepsonderwijs De competenties van de opleiding zijn geformuleerd in termen van beroepscompetenties die aantoonbaar (zie 1.1) in samenspraak met het beroepenveld zijn opgesteld en door dat beroepenveld zijn gevalideerd zowel landelijk als (via de Werkveldcommissie) regionaal. Daarmee is op het niveau van opleidingsdoelstellingen de oriëntatie op het werkveld geborgd. Anders gezegd: de opleiding is een beroepsopleiding. Voorts betekent de keuze voor het concept danser/dansmaker een goede aansluiting op één van de belangrijke actuele ontwikkelingen binnen danspraktijk. Voor een uitwerking van de relatie tussen de eindkwalificaties en het opleidingsprogramma: zie facet 2.1. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

21 Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert het facet Oriëntatie HBO als goed en wel op grond van de volgende observaties: de opleiding heeft de eindkwalificaties rechtstreeks, volledig en op zorgvuldige wijze ontleend aan de door het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofiel. (Zie onder facet 1.1.); in de van dit beroepsprofiel afgeleide opleidingsspecifieke kwalificaties en competenties wordt ook het niveau van de beginnende beroepsbeoefenaar geformuleerd; de opleiding heeft de relatie tussen enerzijds inhoud, bereik en niveau van de eindkwalificaties en anderzijds het programma en de gehanteerde werkvormen volledig en inzichtelijk in kaart gebracht en daaruit blijkt, dat de opleiding het landelijk overeengekomen beroepsprofiel in haar programma heeft verankerd en daarbij ook het beroepenveld (Werkveldcommissie en gastdocenten) heeft betrokken. Meer nog, zij heeft er een sterk actuele dimensie aan toegevoegd door het concept danser/dansmaker als uitgangpunt te nemen. SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstellingen Opleiding voor de opleiding Dans als voldoende. De opleiding heeft goed zicht op de ontwikkelingen in danspraktijk en zij heeft haar inzicht qua bereik, thematiek en diepgang op voortreffelijke wijze vertaald naar opleidingsdoelstellingen (en naar programma-onderdelen!) waarbij zij het werkveld uitdrukkelijk heeft betrokken. Tevens anticipeert de opleiding door haar gerichtheid op danser/dansmaker uitdrukkelijk op een van de belangrijke ontwikkelingen in de danspraktijk. Conform de Beslisregels Accreditatie zoals vastgelegd in het NVAO Accreditatiekader, kan een Onderwerp niet hoger scoren dan voldoende. Het auditteam beoordeelt evenwel alle facetten van het onderwerp Doelstellingen Opleiding als goed. Dit rechtvaardigt (zie 1.4. onder E) een kwalificatie goed voor dit onderwerp. Reden voor het auditteam deze kwalificatie als extra aantekening aan zijn oordeel toe te voegen. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

22 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen hbo; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet Eisen HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontwikkeld studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen De opleiding beschikt over een ruim netwerk binnen het beroepenveld. Ook krijgen studenten op meerdere momenten tijdens hun studie de gelegenheid binnen hun toekomstig werkveld ervaring op te doen in de vorm van stages en deelname aan dansevenementen. De studenten worden vanaf het begin van de studie voorbereid op de beroepspraktijk. In de eerste en tweede jaar van de opleiding Dans wordt een integraal programma aangeboden dat aanstaande dansers en dansmakers gezamenlijk volgen. De eerste twee jaren moeten worden beschouwd als de jaren waar een solide danstechnisch fundament gelegd wordt. De samenhang tussen de danstechnische lessen en het instuderen van repertoire of nieuw werk in de middagen is van belang, zodat men zich bewust wordt van de overeenkomsten en verschillen van benaderingen en inhoud. Bij het instuderen van choreografieën uit het hedendaagse repertoire verdiept de student zich in de achtergronden van de stukken, zowel in analytisch, compositorisch als in danshistorisch opzicht. Naast het leren omgaan met bestaand werk is in het curriculum een belangrijke plaats ingeruimd voor het leren werken met verschillende compositorische benaderingswijzen waarmee nieuw werk wordt gecreëerd, zoals bijvoorbeeld gebeurt in de choreografen-componistenworkshop in het theaterpracticum. Hierin doen studenten ervaring op om in gelimiteerde tijd te werken met verschillende choreografen (uit het vierde jaar van het uitstroomprofiel Dansmaker). Deze workshop wordt gerealiseerd in samenwerking met ArtEZ faculteit Muziek en de voortgezette opleiding Messiaen Academie. Van belang is dat vrijwel al het gechoreografeerde werk ook daadwerkelijk wordt uitgevoerd in een theatrale setting, waardoor de studenten tijdens deze workshop vrijwel dagelijks podiumervaring opdoen. Er zijn regelmatig informele presentaties en voorstellingen, van verschillende aard en omvang, en uiteraard zijn er de officiële voorstellingen waarmee de Opleiding Dans zich naar buiten toe presenteert. In het derde en vierde jaar van de Opleiding Dans gaat het hier bovengenoemde proces door, waarbij in het programma de differentiatie naar gekozen uitstroomprofiel Danser of Dansmaker zichtbaar wordt. Tevens worden voor projecten voornamelijk gastchoreografen aangetrokken. Essentieel is echter dat de studenten vanaf nu zelf het werkveld in gaan en zich gaan oriënteren bij gezelschappen en projecten in binnen en buitenland. In het derde jaar oriënteren de studenten zich binnen het werkveld voor eventuele stages in het vierde jaar. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november

23 In het vierde jaar lopen studenten stage, als danser of als dansmaker. Kortom, zij gaan zich vanaf nu presenteren en positioneren als zelfstandig danskunstenaars. Daarbij worden zij vanuit de opleiding begeleid door hun klassenmentor en vanuit de stagebiedende instelling door een aangewezen contactpersoon. Studenten maken vooraf een plan waarin ze aangeven waar ze hun stage willen volgen: binnen een gezelschap of een choreografisch project, nationaal en internationaal. Daarbij is het belangrijk dat de student samen met de klassenmentor beargumenteerde keuzes maakt en zelf alle contacten legt, audities doet, en bewijsmateriaal van de artistieke kwaliteit van de stageplaats kan overleggen. De stageplaats wordt door de Opleiding beoordeeld aan de hand van een aantal criteria, waarna een stagecontract kan worden opgemaakt. In gevallen waarin de Opleiding niet akkoord kan gaan met een stageplaats, staat het de student vrij toch deze stage te lopen, maar zal de student mogelijk studievertraging zal oplopen. Vergeleken met de situatie ten tijde van de visitatie in 2001 wordt de voorbereiding op de beroepspraktijk nu beter begeleid. De jaargroepmentoren begeleiden de studenten bij het evalueren van hun ervaringen in de beroepspraktijk. Dit gebeurt door reflectiesessies en gesprekken en door verslagen verzameld in het portfolio van de student. De opleiding wil de contacten met het beroepenveld willen uitbreiden om meer stageplaatsen te creëren voor de dansmakers. De literatuur die de opleiding gebruikt in haar scholing van studenten is, naar het oordeel van het auditteam, van hoog niveau, relevant en met een breed bereik: kunsthistorisch, cultuur-historisch, danstechnisch, choreografisch, musicologisch, danshistorisch. De aansluiting bij actuele ontwikkelingen in het werkveld wordt vooral gerealiseerd door het contracteren van zowel gerenommeerde choreografen alsook van jong en opkomend talent als gastdocenten. De studenten kunnen op deze manier enerzijds kennismaken met de breedheid en veelzijdigheid van het werkveld. Anderzijds geeft dit de opleiding ook de mogelijkheid om benaderingswijzen die interessant en beklijvend blijken eventueel op te nemen in het curriculum. Een en ander heeft bijvoorbeeld geleid tot: de versterking in het programma van de artistieke leerlijn in de eerste twee jaren van de opleiding. De versterking houdt vooral een grotere nadruk op de vakken improvisatie en compositie in, waardoor studenten zich beter kunnen voorbereiden op de keuze voor het uitstroomprofiel Danser of Dansmaker. binnen het uitstroomprofiel Dansmaker is een nieuwe module ingevoerd, waarin de toekomstige dansmaker zich kan manifesteren als danser in een choreografie. Hiermee beoogt de opleiding een betere aansluiting op het beroepsveld te bewerkstelligen. in het vierde jaar van het uitstroomprofiel Dansmaker is meer ruimte voor studenten gecreëerd voor het maken van eigen werk. Hierdoor heeft de student een grotere keuzevrijheid, waardoor hij zijn studieprogramma nog meer kan laten aansluiten op individuele leerbehoeften en kwaliteiten. Wat betreft de aansluiting van de opleiding bij nieuwe ontwikkelingen in het beroepenveld besteedt de opleiding in het 3 e en 4 e jaar meer aandacht aan de verfijning van nieuwe technieken en nieuwe media, zoals video en driedimensionale life-objecten. Studenten van de opleiding nemen deel aan evenementen op het terrein van dans. Zo wordt jaarlijks het Internationaal Theater festival georganiseerd voor jonge talenten die uitstromen uit de bachelor opleidingen voor podiumkunsten. Het aantal studenten van de Dansacademie Arnhem dat jaarlijks deelneemt aan het ITs-festival varieert van 2 tot 15 deelnemers. Door deel te nemen aan het ITs-festival leren studenten in een heel andere omgeving op te treden. De confrontatie met het gegeven dat zij gast zijn werkt anders dan op de academie. Studenten komen in aanraking met een ander publiek, zij leren andere docenten en studenten kennen, krijgen feedback van docenten en studenten met heel andere onderwijsachtergronden. Op deze manier kunnen ze ervaringen uitwisselen en worden ze gestimuleerd om te discussiëren over de programmering en hun visie en benadering van het vak. Hobéon Certificering Advies rapport HBO bachelor opleiding Dans, ArtEZ Dansacademie - november