Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening voltijd - deeltijd - duaal. Hogeschool Utrecht

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening voltijd - deeltijd - duaal Hogeschool Utrecht

2 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening voltijd - deeltijd - duaal CROHO nr.: Hogeschool Utrecht Hobéon Certificering BV augustus 2008 Auditteam: Drs. W.G. van Raaijen W.S.A. Huibregtsen Prof. dr. H.R.L.L. Vlaeminck C.M.N.C. Grefte-Janssen Onderwijskundige / secretaris: Drs. G.W.M.C. Broers

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Karakteristiek van de opleiding Recente geschiedenis MWD Integratie onderwijsprogramma s binnen Instituut voor Social Work Implicaties integratie opleidingen MWD De Horst en Hogeschool Utrecht Competentiematrix domein Social Work Varianten Proef visitatierapport Alle begin is moeilijk Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie MWD 1 en 2 oktober BEVINDINGEN EN BEOORDELING 8 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 8 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 8 Facet 1.2. Niveau Bachelor 11 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 13 Onderwerp 2: Programma 15 Facet 2.1. Eisen HBO 15 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 18 Facet 2.3. Samenhang Programma 21 Facet 2.4. Studielast 24 Facet 2.5. Instroom 27 Facet 2.6. Duur 29 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing Onderwerp 3: Inzet van Personeel 36 Facet 3.1. Eisen HBO 36 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 38 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel 40 Onderwerp 4: Voorzieningen 43 Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 43 Facet 4.2. Studiebegeleiding Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 48 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 50 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 51 Onderwerp 6: Resultaten 53 Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau 53 Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema HBO bachelor opleiding MWD voltijd Oordeelschema HBO bachelor opleiding MWD deeltijd Oordeelschema HBO bachelor opleiding MWD duaal Integraal oordeel/ advies aan NVAO 61 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren Bijlage II: Programma visitatie 1 en 2 oktober 2007.

4 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de in paragraaf 1.2 genoemde HBO bachelor opleiding Bereik van de beoordeling De Hogeschool Utrecht, in casu het Instituut voor Social Work (ISW), verzorgt de HBO bachelor opleidingen SPH, CMV, Creatieve Therapie en MWD. Het voorliggende rapport heeft betrekking op Maatschappelijk Werk en Dienstverlening, voltijd crohonummer: Maatschappelijk Werk en Dienstverlening, deeltijd crohonummer: Maatschappelijk Werk en Dienstverlening, duaal crohonummer: Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over de voltijd-, deeltijd- en duale variant van de opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening (hierna: MWD) in één rapport samengevat omdat alle varianten gericht zijn op dezelfde eindkwalificaties en binnen één gemeenschappelijk beleids- en uitvoeringskader aangeboden worden. Niettemin wordt in het rapport, daar waar nodig, het onderscheid tussen de drie varianten zichtbaar gemaakt. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de Management Review van de opleiding MWD, voltijd, deeltijd, duaal Karakteristiek van de opleiding Wij gaan hierna uitgebreider in op de karakteristiek van de opleiding MWD, dit gelet op het feit dat: de opleiding in verschillende varianten verzorgd wordt in Utrecht en Amersfoort; de opleiding in Amersfoort is ontstaan na een fusie van de Hogeschool van Utrecht met de (voormalige) Hogeschool de Horst Recente geschiedenis MWD De opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening van Hogeschool Utrecht maakt deel uit van ISW. De hogeschool is bestuurlijk onderverdeeld in faculteiten. Het instituut behoort tot de Faculteit Maatschappij & Recht en kent naast MWD ook de opleidingen voor Culturele en Maatschappelijke Vorming, Sociaal Pedagogische Hulpverlening en Creatieve Therapie. In Utrecht biedt de opleiding een voltijd- en een deeltijdvariant aan. In Amersfoort een voltijdse, een deeltijdse en een duale variant. De opleiding MWD van Hogeschool Utrecht bestaat in de huidige vorm sinds 1 september Zij is tot stand gekomen na de fusie tussen Hogeschool Utrecht en Hogeschool de Horst, die plaatsvond op 1 september De opleidingen van De Horst verhuisden toen van Driebergen naar Amersfoort. De opleiding wordt in Amersfoort en Utrecht in 2006/2007 verzorgd door verschillende teams. In Utrecht zijn er twee teams, één voor de voltijdopleiding MWD en één voor de deeltijdopleiding. Alle deeltijdopleidingen van ISW zijn hier (nog) gebundeld in een afzonderlijke afdeling. In Amersfoort is er één team voor de opleiding MWD. Dit team is verantwoordelijk is voor zowel de voltijdse, de deeltijdse als de duale variant. Het team van Amersfoort en het team van Utrecht hebben gezamenlijk één onderwijsmanager. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 1

5 Integratie onderwijsprogramma s binnen Instituut voor Social Work De fusie tussen de Hogeschool De Horst (Driebergen) en de Hogeschool Utrecht biedt het organisatorische kader om het onderwijs op de twee locaties op het niveau van de onderwijsprogramma s verder te integreren. Dit gebeurt in samenhang met de vernieuwing van het gehele onderwijs in het Instituut voor Social Work, die zich ook uitstrekt tot MWD. Deze programmatische vernieuwing wordt sinds september 2006 geleidelijk doorgevoerd. Met ingang van 2006/2007 is in het instituut een gemeenschappelijke, brede propedeuse tot stand gekomen. Vanaf 2007/2008 zullen de hoofdfases van de opleidingen stapsgewijs vernieuwd worden. In samenhang met de vernieuwing van het onderwijs wordt tevens gewerkt aan een herinrichting van het instituut. Deze zal worden doorgevoerd met ingang van 2007/ Implicaties integratie opleidingen MWD De Horst en Hogeschool Utrecht In de documentatie geeft de opleiding aan dat het samengaan van de sociaalagogische opleidingen van Hogeschool Utrecht en Hogeschool de Horst kansen biedt, die men niet onbenut wil laten. Om hiervan optimaal gebruik te kunnen maken, is besloten tot een herinrichting van het Instituut voor Social Work. Deze wordt voorbereid in het studiejaar 2006/2007 en zal leiden tot een nieuwe structuur met ingang van 2007/2008. De nieuwe inrichting van het instituut dient mede om zowel het aanbrengen van deze brede basis als het specialiseren in één van de agogische beroepen (MWD, SPH, etc.) te kunnen laten plaatsvinden. De ontwikkeling naar een gezamenlijk curriculum voor MWD vindt plaats in het kader van een bredere innovatie van het onderwijs in het Instituut voor Social Work, waarbij ook de opleidingen SPH, CMV en CT betrokken zijn. Deze vernieuwing is gebaseerd op analyses van ontwikkelingen in het beroepenveld, de arbeidsmarkt en het onderwijs en is ingekaderd in het beleid van hogeschool en faculteit. In de beroepspraktijk van Social Work is de laatste jaren onderkend dat de verschillende sociaalagogische beroepen veel overeenkomsten hebben. Daarnaast wint het inzicht veld dat iedere beroepsbeoefenaar moet kunnen werken vanuit verschillende agogische invalshoeken, veelal in samenwerking met andere disciplines. Vanuit de beroepspraktijk wordt dan ook gepleit voor een verbreding van de scope van de beginnende beroepsbeoefenaren. Dit komt tot uitdrukking in de nieuwe beroepenstructuur voor de sociaalagogische beroepen, waarin wordt uitgegaan van één sociaalagogisch domein met daarbinnen verschillende beroepen. Het doel van de onderwijsinnovatie is om de opleidingen te verbreden, zonder dat de eigenheid verloren gaat Competentiematrix domein Social Work Bij de vernieuwing van het curriculum wordt rekening gehouden met de landelijke opleidingsprofielen van MWD, CMV, SPH en CT. Uit een analyse in 2004 in HSAO-verband is gebleken dat deze veel overeenkomsten hebben. Door ISW is een hiermee vergelijkbare analyse gemaakt van de overeenkomsten en verschillen tussen de competenties van de opleidingen van het instituut. Deze analyse heeft geleid tot een competentiematrix van het Instituut voor Social Work, die bestaat uit een stam van twaalf competenties met een indeling in drie segmenten. De gemeenschappelijke propedeuse is in 2006/2007 van start gegaan. Het programma wordt voor een deel aangeboden in periodes. Het studiejaar is onderverdeeld in vier periodes. In elke periode staan een bepaald thema en een opdracht centraal. Bijvoorbeeld: ontwerpen van een plan van aanpak en verrichten van een cliënttevredenheidsonderzoek. Het programma bestaat daarnaast uit enkele onderdelen die het gehele jaar doorlopen. Bijvoorbeeld: werken in de beroepspraktijk, oriënteren op het beroep en sturen en verantwoorden van de eigen ontwikkeling en loopbaan. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 2

6 Varianten De deeltijdopleidingen van Social Work vormen in 2006/2007 te Utrecht organisatorisch nog een afzonderlijke afdeling. Het bestaande programma van MWD-deeltijd in Utrecht is voor 70% Social Work- met een MWD inkleuring en voor 30% MWD-specifiek. Dit laatste betreft de methodische vakken van MWD. In Amersfoort zijn de deeltijd- en duale variant ondergebracht bij de voltijdopleiding. De programma s sluiten aan op dat van de voltijdopleiding. De onderwijsinnovatie geldt ook voor de deeltijd- en duale varianten van MWD. Het aanhaken van de deeltijden duale varianten aan de (vernieuwde) voltijdopleidingen behoort mede tot de doelstellingen van het innovatieproject Proef visitatierapport Alle begin is moeilijk In het studiejaar 2000/2001 zijn de opleidingen voor Maatschappelijk Werk en Dienstverlening gevisiteerd. De kwaliteit van de opleiding is hierbij beoordeeld op zes standaardcriteria met behulp van verificatiepunten. De kwaliteit van de MWD-opleidingen van de (toenmalige) Hogeschool van Utrecht en van Hogeschool de Horst werd op de meeste criteria als voldoende beoordeeld, bij enkele onderdelen was er kritiek. De kwaliteit van de toetsing werd bij MWD Hogeschool van Utrecht als matig beoordeeld en bij MWD van De Horst als onvoldoende. Een ander punt van kritiek betrof de begeleiding bij de deeltijdopleidingen van het buitenschools programma. Bij de Hogeschool van Utrecht vond de visitatiecommissie deze matig en bij De Horst onvoldoende. Bij de begeleiding van het buitenschools programma werd met name kritiek geleverd op de deeltijdopleiding van De Horst, die werd vergeleken met de vroegere zgn. urgentieopleiding. In de huidige opzet wordt vanuit de deeltijdopleiding MWD een duidelijke samenhang aangebracht tussen het binnenschools- en buitenschools leren. Dit gebeurt via leertaken die studenten binnen hun praktijkinstelling moeten uitvoeren Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de drie opleidingsvarianten is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO-Accreditatiekader. Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de betreffende opleidingsvarianten geldt het volgende: De opleiding heeft zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling ten minste gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de opleidingscompetenties zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen de betreffende opleidingen en het beroepenveld. (Zie onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen ). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een MWD opleiding op HBO-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet 1.1. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 3

7 De Hogeschool Utrecht heeft een set van ijkpunten (EVINAC) ontwikkeld, die o.a. dienen als de instellingsspecifieke vertaling van het NVAO-accreditatiekader en die op een aantal aspecten een eigen (streef)norm bevatten. De opleiding heeft in haar Management Review aangegeven hoe zij zich tot deze normstelling verhoudt. Ook dit instellingsspecifieke kader heeft het auditteam in zijn beoordeling betrokken. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van door MWD aangeleverde schriftelijke informatie: Management Review MR; Studiegids; Onderwijs- en Examen Reglement OER; Onderliggende documentatie betrekking hebbend op bijvoorbeeld: - strategische keuzen en de positie in de markt, - interne organisatie, - de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende interne managementrapportages en verbetermaatregelen, - ontwikkelingen in het beroepenveld, - beroeps- en opleidingsprofielen, - (validatie) eindkwalificaties, - curricula en de interne en externe evaluatie daarvan, - werkvormen, - toetsing en beoordeling, - kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, - internationalisering, - instroombeleid, - studiebegeleiding, - onderwijsrendement. Op basis van de door de opleiding aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de drie opleidingsvarianten. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de betreffende opleiding op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie 1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten meerdere externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van Maatschappelijk werk en Dienstverlening, één student, één lead auditor, één auditor onderwijs /secretaris vanuit Hobéon Certificering. Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. 1 Visitatie heeft op 1 en 2 oktober plaatsgevonden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 4

8 Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, meerdere malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele documentatie en -daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. De additionele, tijdens de visitatie geraadpleegde, documentatie behelsde ondermeer: overzichten van de samenstelling van de werkveld-gremia waarmee de opleiding overleg voert; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortgangsgesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; stageverslagen en -beoordelingen; de beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de eindproducten van studenten. Een deel van het auditteam, i.c. de voorzitter van het auditteam en de secretaris, heeft op 19 juni 2008 additioneel afstudeerpresentaties van MWD studenten bijgewoond. Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd Beslisregels Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp ten minste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige ten minste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 5

9 C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 2 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: Leden: Onderwijskundige/secretaris: Drs. W.G. van Raaijen W.S.A. Huibregtsen Prof. dr. H.R.L.L. Vlaeminck C. M.N.C. Grefte-Janssen (studentlid) Drs. G.W.M.C. Broers Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding MWD noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). De heer Van Raaijen heeft een groot aantal (accreditatie-)audits binnen en buiten het hoger onderwijs geleid, een aantal malen als onderwijsdeskundige, maar in de regel als voorzitter. 2 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor een HBO Bachelor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 6

10 Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding MWD noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). De werkvelddeskundige, mevrouw Huibregtsen, heeft zich in haar beoordeling met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien heeft zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld tegen de achtergrond van de eisen die het beroepenveld stelt. Mevrouw Huibregtsen is thans divisiemanager maatschappelijk werk en gespecialiseerde verzorging bij Vitras instelling voor thuiszorg, jeugdgezondheidszorg en algemeen maatschappelijk werk. Zij is sinds 2006 voorzitter van het Landelijk overleg AMW instellingen. De vakdeskundige, mevrouw Vlaeminck, heeft zich in haar beoordeling eveneens gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties en (iii) de programma-inhoud. Bovendien heeft zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. Mevrouw Vlaeminck is verbonden aan de Arteveldehogschool opleiding Sociaal Werk in Gent van 1977 tot heden als praktijklector, methodieklector social casework & deontologie en onderzoeksmedewerker. Tevens is zij docente aan de Katholieke Universiteit Leuven in de Master opleiding Sociaal Werk en Sociaal Beleid. Mevrouw Huibregtsen en mevrouw Vlaeminck hebben op grond van hun ervaring en positie in het werkveld en vakgebied een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het werkveld gesteld worden aan professionals op het terrein van MWD op HBO-niveau. De deskundige onderwijs heeft zich vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. De heer Broers heeft een grote onderwijservaring opgebouwd die hem in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt, te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan HBO-opleidingen gesteld worden. Mevrouw C. Grefte - Janssen heeft als student-lid deelgenomen aan de tweedaagse audit. Zij is vierdejaarsstudent MWD aan de Hogeschool Windesheim in Zwolle. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding: management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma visitatie MWD 1 en 2 oktober 2007 Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 7

11 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen MWD Utrecht De eindkwalificaties van de opleiding zijn in Utrecht (voltijd, deeltijd) gebaseerd op het landelijk opleidingsprofiel dat in april 2000 is vastgesteld. In het landelijk opleidingsprofiel MWD zijn de gemeenschappelijke eindkwalificaties gedefinieerd als competenties van de beginnende beroepsbeoefenaar. Dit landelijk profiel is tot stand gekomen onder verantwoordelijkheid van de opleidingen, in nauw overleg met het beroepenveld. Het is gebaseerd op het Beroepsprofiel van de maatschappelijk werker, dat is ontwikkeld door de Nederlandse Vereniging van Maatschappelijk Werkers. De Utrechtse opleiding MWD heeft haar competenties geordend in drie clusters, conform het landelijk opleidingsprofiel: hulp- en dienstverlening aan cliëntsystemen; werken in en vanuit een arbeidsomgeving; werken aan professionaliteit en professionalisering. Op basis van de landelijk geformuleerde twintig competenties, die zijn afgeleid van het landelijk profiel, heeft de opleiding een eigen visie op het beroep ontwikkeld. Dit Utrechtse profiel bestaat uit de volgende elementen: handelen vanuit een eigen visie op het beroep. De opleiding wil bereiken dat de beginnende beroepskracht kan handelen vanuit een eigen visie op het beroepsmatig handelen; handelen vanuit een eigen visie leidt ertoe dat men het eigen handelen kan en wil legitimeren, hetgeen wij beschouwen als een wezenskenmerk van professionaliteit; werken vanuit de context. Problemen van cliënten zien wij niet als een geïsoleerde gegevenheid, maar als mede bepaald door de context. Wij willen bewerkstelligen dat studenten leren denken en handelen vanuit inzicht in de context; brede oriëntatie. In onze visie dient de beginnende beroepskracht gedegen en eigentijds te zijn. in staat om te gaan met een breed scala van complexe hulpvragen; werken vanuit inzicht in maatschappelijke ontwikkelingen; bevorderen van sociale en culturele participatie van burgers. De MWD er dient in onze visie de competenties van mensen te versterken, de sociale contacten uit te breiden en de deelname aan sociale en culturele activiteiten te vergroten; internationale dimensie. De opleiding geeft in de studiehandleidingen aan, welke competenties op welk eindniveau moeten zijn verworven. De te realiseren competenties voor het afstudeerprogramma zijn geoperationaliseerd in concrete prestatiecriteria en ook de wijze van beoordeling is precies beschreven. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 8

12 Voor de deeltijdvariant van MWD is gekozen voor dezelfde invalshoek. De deeltijdvariant werkt vanaf september 2002 nauw samen met de andere deeltijdopleidingen (Sociaal-Pedagogische Hulpverlening en Culturele en Maatschappelijke Vorming) te Utrecht. Deze samenwerking heeft geleid tot het Onderwijsbeleidsdocument deeltijd Social Work. Hiermee werd een stap gezet in de richting van een brede bachelor. MWD - Amersfoort Voor de Amersfoortse vestiging van de opleiding MWD (voltijd, deeltijd en duaal) geldt dat ook deze gebaseerd is op het landelijk opleidingsprofiel. De beroepskwalificaties zijn verder onderverdeeld en vertaald in opleidingskwalificaties zoals deze zijn terug te vinden in de studiegids en de periodeboeken of in beroepscompetenties in de stagegids en praktijkgids. Het auditteam merkt op dat de opleiding een specifieke visie op opleiden, die is bepaald door de specifieke onderwijsvisie van de MWD/opleiding van De Horst. Uitgangspunt voor het Amersfoortse onderwijsconcept is het principe van het innoverend leren. Kernbegrippen hierin zijn zelfreflectie en zelfsturing. Volgens deze onderwijsvisie leert de student geleidelijk de sturing van zijn leerproces zelf in de hand te nemen en hiervoor zelf de verantwoordelijkheid te dragen. Het Amersfoortse profiel is tot stand gekomen in overleg met vertegenwoordigers van de praktijk. De opleiding had in Driebergen een actieve beroepenveldcommissie, die in deze hoedanigheid bijeenkwam tot november Na de fusie met de Utrechtse hogeschool zijn de taken overgenomen door de Raad van Advies (zie hierna). De Amersfoortse opleiding werkt aan de vernieuwing van het profiel en de daarin opgenomen competenties. In studiejaar 2007/2008 wordt het vernieuwde tweede jaar geïmplementeerd. In datzelfde jaar wordt het derde en vierde jaar ontwikkeld. In studiejaar 2008/2009 wordt het vernieuwde derde jaar ingevoerd en in studiejaar 2009/2010 het vierde jaar. Uitgaande van een brede bachelor is vanuit een gezamenlijke visie op het beroep een nieuw, gezamenlijk curriculum voor de hoofdfase van MWD ontwikkeld, waarin alle onderdelen van het landelijke onderwijsprofiel MWD op een herkenbare wijze zijn meegenomen. Leidend daarbij is de recent verschenen nieuwe versie van het Beroepsprofiel van de maatschappelijk werker, die is uitgebracht door de Nederlandse Vereniging van Maatschappelijk Werkers. De eindkwalificaties / competenties van de opleiding zullen in studiejaar op instituutsniveau worden vastgesteld in overleg met de Raad van Advies. Ten aanzien van dit internationaliseringsbeleid geeft de opleiding in de documentatie verder aan dat: studenten van de voltijdopleiding de mogelijkheid hebben een internationale stage te doen; studenten van voltijd en deeltijd deel kunnen nemen aan excursies in het buitenland en/of aan de internationale week; studenten van voltijd en deeltijd volgen in het regulieren onderwijsprogramma van het 3de jaar een week lang een internationaliseringsprogramma; de opleiding participeert in het deelproject internationalisering dat op instituutsniveau wordt uitgevoerd als onderdeel van de onderwijsinnovatie van ISW. Dit project heeft inmiddels de kaders opgeleverd voor de internationalisering van het curriculum. Uit de documentatie en uit gesprekken met studenten blijkt dat zij weinig aandacht ervaren voor internationale ontwikkelingen in het beroep (zie ook facet 2.1). De opleiding heeft in maart 2007 twee Internationale dagen georganiseerd met als thema uitdagingen voor sociaal werk(ers). Doel was om studenten en docenten van de opleiding MWD en SPH de gelegenheid te bieden te reflecteren op en te Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 9

13 discussiëren over de gevolgen van Europese en mondiale ontwikkelingen voor het beleid, de praktijk en het onderwijs in het Social Work domein. De Amersfoortse opleiding maakt deel uit van een netwerk met opleidingen in Groot-Brittannië, Duitsland (Berlijn, Fulda), Finland, Denemarken, Zweden, Spanje, Italië en Polen. Daarnaast bestaan samenwerkingsverbanden met Midden-Amerika. Uit alumni onderzoek is gebleken dat 34% van de afgestudeerden vindt dat de competenties goed corresponderen met de taken en verantwoordelijkheden van de beginnende beroepsbeoefenaar. 49% bestempelt de opleiding als voldoende en 17% geeft aan hierin matig te zijn uitgerust. De docenten binnen beide vestigingen geven aan dat zij veel contact met het veld hebben. Zij noemen in dit verband: bezoeken aan de stageadressen, de beroepenveld commissie, convenant met het werkveld van de maatschappelijke opvang en contacten met alumni. Zij voelen zich verantwoordelijk om het werkveld uit te dagen mee te denken en input te leveren. Opvallend is dat er vooral veel contacten zijn met de maatschappelijke opvang, maar minder met andere werkvelden. Dat leidt in ieder geval tot een beeld van het algemeen maatschappelijk werk dat niet meer actueel is. Maar hier ligt naar de mening van het auditteam ook een verantwoordelijkheid voor het werkveld zelf. Geconstateerd kan in ieder geval worden dat niet met het hele werkveld goede contacten zijn. Sinds voorjaar 2005 is er op instituutsniveau een Raad van Advies actief die domeinbreed is samengesteld. Het auditteam stelt vast dat hiertoe behoren vertegenwoordigers van onder andere een TBS kliniek,cumulus Welzijn en het Centrum Maliebaan. Daarnaast heeft de opleiding een beroepenveldcommissie die betrokken bij de inhoudelijke ontwikkelingen binnen de opleiding. Deze beroepenveldcommissie bestaat uit twee personen. Positief is het auditteam over de ontwikkeling van een kenniscentrum en de lectoraten binnen de opleiding. De wijze van organiseren is interessant en lijkt veel ruimte te geven voor nieuwe ontwikkeling, op vraag van het veld, kweekvijvers voor docenten en studenten. Dit moet nog wel systematisch ontwikkeld en geborgd worden in de planning en control cyclus. Actualiteit wordt vormgegeven in de minors. Het was voor het auditteam ten tijde van de audit nog te vroeg om iets te concluderen over de effectiviteit daarvan. Wel merkt het auditteam op dat thans een systematische aanpak ontbreekt: welke actualiteit zien we, hoe worden we gevoed door het werkveld, hoe gaan we die onderzoeken, wanneer en hoe besluiten we of het onderdeel van het programma moet worden. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: de opleiding MWD biedt een curriculum aan dat geënt is op landelijk overeengekomen eindkwalificaties, die aantoonbaar met collega sociaalagogische opleidingen zijn afgesproken en door het beroepenveld zijn gevalideerd; de opleiding onderhoudt gestructureerde contacten met het beroepenveld, onder andere via deelname aan relevante vormen van overleg op landelijk en regionaal niveau zoals via de beroepenveldcommissie en de Raad van Advies. Wel adviseert het auditteam de opleiding om een bredere vertegenwoordiging in te zetten binnen de beroepenveldcommissie en de contacten met het werkveld uit te breiden; de opleiding heeft diverse contacten met opleidingen in het buitenland, buitenlandse gastsprekers en internationale stageorganisaties. Studenten zouden naar de mening van het auditteam duidelijker gewezen moeten worden op de mogelijkheden om ook in het buitenland stage te lopen. Het auditteam realiseert zich in dit verband dat de student het ook moet willen. Voor een deel is daarmee internationalisering ook een attitudekwestie. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 10

14 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen MWD Utrecht, MWD Amersfoort De studenten van de opleiding MWD komen in het algemeen terecht in de welzijnssector en in de gezondheidssector. Zij zullen, als maatschappelijk werker, actief zijn in branches als GGZ, maatschappelijke opvang en -dienstverlening, jeugdzorg, gehandicaptenzorg, of in de justitiële en forensische hulpverlening. De afgestudeerde bachelor biedt ondersteuning, begeleiding en dienstverlening en werkt ontwikkelingsgericht voor cliënten een tijdelijke of langdurige hulpvraag hebben. De opleidingen in Utrecht en Amersfoort bediscussiëren de visie op bachelorniveau intern en met het (regionale) werkveld. Door het gebruik van Dublin Descriptoren sluit de opleiding aan op wat op Europees niveau als gangbaar bachelorniveau wordt geaccepteerd. De eindkwalificaties van de opleiding voldoen hierdoor aan de algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. De opleiding heeft een overzicht gemaakt van de descriptoren en de realisatie in het opleidingsprogramma. Daarin is bovenstaande duidelijk te herkennen. Het auditteam heeft de eindkwalificaties van de opleiding geanalyseerd om te bepalen of deze kwalificaties beantwoorden aan het niveau bachelor zoals weergegeven in de zogeheten Dublin Descriptoren. In de Dublin Descriptoren worden de onderstaande vijf dimensies onderscheiden Kennis en inzicht, Toepassen kennis en inzicht, Oordeelsvorming, Communicatie en Leervaardigheden, bij elk waarvan hieronder een beschrijving wordt gegeven in relatie tot de verschillende eindkwalificaties. Kennis en inzicht De inzichtelijke kennis omvat de theorieën, concepten en modellen die in de sociale wetenschappen bekend, gangbaar en beproefd zijn in relatie tot de vragen vanuit het beroep. De student heeft de inzichtelijke kennis nodig om hieraan te kunnen refereren bij de ontwikkeling van praktijktheorie. Omgekeerd zal de student in staat moeten zijn om verbindingen te leggen tussen nieuwe ontwikkelingen en nog niet gangbare en/of beproefde inzichtelijke kennis. De cognitieve vaardigheden op productief niveau zijn van belang omdat de beroepsbeoefenaar zich een wetenschappelijke manier van denken dient eigen te maken. Een manier van denken die van een afgestudeerde bachelor mag verwachten omvat onder andere: het beheersen van basiskennis en het gebruikmaken van bronnen; methodisch werken; het nemen van verantwoordelijkheid voor het eigen leren. Toepassen kennis en inzicht De afgestudeerde MWD er wacht niet af tot hem vragen of problemen voorgelegd worden, maar is zelf actief in het signaleren van mogelijke vragen en behoeften. Vanwege de complexiteit en verwevenheid van problemen zoekt deze een adequaat antwoord in hulp- en dienstverlening. Integratief werken betekent het in een optimale mix: hanteren van verschillende methodieken en methoden van hulp- en dienstverlening; gebruiken van professionele vaardigheden; Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 11

15 maakt zich snel nieuwe kennis eigen en past deze toe; werken met individuen en met verschillend samengestelde groepen; hanteren van verschillende vormen van gespreksvoering binnen de hulp- en dienstverlening. Oordeelsvorming Complexiteit doet zich zowel voor in het handelen van de MWD er als in de situatie waarin deze zich bevindt. Het beroepsmatige handelen is complex wanneer de MWD er niet kan teruggrijpen op standaardprocedures, maar combinaties van procedures dient toe te passen of nieuwe procedures moet ontwikkelen. Complexiteit in een situatie doet zich op meer niveaus voor: binnen het cliëntsysteem, in de hulpvraag, in de instelling en in de maatschappelijke context. De maatschappelijk werker kan deze complexe situaties door- en overzien en is in staat daarin doelmatig en flexibel te handelen. Kernbegrippen hierbij zijn: verbanden leggen, afleiden, schatten, concluderen, verklaren. De maatschappelijk werker kiest weloverwogen of verwijst naar en/of werkt samen met aangrenzende beroepsgroepen. Daartoe heeft deze een open oog voor de zienswijze, de aanpak en de doelstelling van aangrenzende beroepen. Communicatie Vraaggericht werken wil zeggen dat in elke fase van de hulp- en dienstverlening de vraag en de behoefte van de cliënt primair bepalend zijn voor de vorm die hulp- en dienstverlening aannemen. Het betekent dat de MWD er dient te verantwoorden: op welke wijze de gekozen vorm van hulp- en dienstverlening aansluit op de gestelde vraag van de cliënt; of, en in hoeverre, deze de vraagstelling heeft vertaald of geïnterpreteerd alvorens tot een vorm van hulp- en dienstverlening te komen; het (h)erkennen van de eigen zijns- en zienswijzen van de cliënt en deze als uitgangspunt nemen voor het eigen handelen. Deze sluit aan bij de achtergronden van de cliënt; de MWD er is zich bewust van zijn of haar eigen zijns- en zienswijzen en de manier waarop die in de hulp- en dienstverlening doorwerken. Kernbegrippen hierbij zijn: opnoemen, recapituleren, aanwijzen, betrekken, interpreteren en beschrijven. Leervaardigheden Verantwoorden houdt in dat de beginnend beroepsbeoefenaar het toekomstig (beroepsmatig) handelen kan bijstellen op grond van de evaluatie van het eigen beroepsmatig handelen. De opleiding wijst er in de documentatie nadrukkelijk op dat de MWD er in staat moet zijn om zich snel in te werken in nieuwe situaties. De MWD er maakt zich daartoe doelgericht nieuwe kennis snel eigen. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: de competenties zijn herleidbaar tot de Dublin Descriptoren; de competenties van de MWD opleiding bevatten daardoor alle elementen waar de Dublin Descriptoren betrekking op hebben en wel met een diepgang die overeenkomen met het niveau waar de Dublin Descriptoren naar verwijzen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 12

16 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen MWD Utrecht, MWD Amersfoort De eindkwalificaties van de opleiding zijn op landelijk niveau in samenspraak met het beroepenveld tot stand zijn gekomen. De eindkwalificaties zijn in het landelijk opleidingsprofiel helder afgegrensd ten opzichte van enerzijds het wetenschappelijk onderwijs en anderzijds het middelbaar beroepsonderwijs. Doelstelling van de opleiding is om studenten op te leiden tot MWD ers die vanuit de kerntaken van het beroep maatschappelijk werk: deskundig theorie en methodiek hanteren en keuzes daarbij kunnen onderbouwen en verantwoorden; kritisch normatief zich kunnen positioneren ten opzichte van. Cliënten en in de organisatie en de maatschappij; zelf leiding kunnen geven en beleidsmatig kunnen handelen; kunnen bijdragen aan het beroep door onderzoek en innovatie; hun eigen levenslang leren én leren van anderen kunnen vormgeven; kunnen omgaan met de (on)mogelijkheden van diversiteit en grootstedelijkheid door sociaal culturele verbeeldingskracht; zich bewust zijn van de maatschappelijke taak van het maatschappelijk werk en daarnaar kunnen handelen. De wensen en behoeften van het werkveld bereiken de opleiding uit verschillende bronnen, zoals via de werkveldklankbordgroep, stagebegeleiding en medewerkers die zelf ook deels werkzaam zijn in het werkveld. Deze wensen en behoeften worden verwerkt in het curriculumaanbod, in studiedagen, workshops of cursussen. In alle gevallen is sprake van een meer of minder intensieve samenwerking tussen opleiding en (delen van) het werkveld. De competenties die meer overstijgend zijn bij de uitoefening van het beroep, worden in de opleiding aangeboden tot en met het vierde studiejaar. Na het afstuderen kan de MWD er zich in de beroepspraktijk op alle gebieden verder bekwamen tot een ervaren beroepsbeoefenaar, zo geeft de opleiding aan. Voor de opleiding MWD in Utrecht en Amersfoort geldt samenvattend dat het beroepsprofiel en de daarmee samenhangende beroepscompetenties een voldoende niveau van beroepsuitoefening omvatten en aansluiten bij de beschrijving van het bachelor niveau in de Dublin Descriptoren. Daarmee is aangegeven dat de MWD opleiding gerekend kan worden tot het hoger onderwijs. De wijze waarop de opleiding de Dublin Descriptoren heeft uitgewerkt en in het programma heeft opgenomen, beoordeelde het auditteam reeds onder facet 1.2 als voldoende. Wat betreft de competenties merkt het auditteam samenvattend op dat deze zijn geformuleerd in termen van beroepscompetenties die in samenspraak met het beroepenveld zijn opgesteld en door dat beroepenveld zijn gevalideerd zowel landelijk als regionaal. Daarmee is op het niveau van de competenties de oriëntatie op het voor MWD relevante werkveld geborgd. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 13

17 Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: de opleiding heeft de competentie ontleend aan het door het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofiel; in de van dit beroepsprofiel afgeleide opleidingsspecifieke competenties is ook het niveau van de beginnend beroepsbeoefenaar geformuleerd. SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstellingen Opleiding voor alle opleidingsvarianten als voldoende: de MWD opleiding heeft voldoende zicht op de actuele ontwikkelingen binnen het domein van maatschappelijk werk en dienstverlening; het werkveld is betrokken bij het opstellen van opleidingsdoelstellingen en beroepscompetenties. Wel zou het werkveld breder vertegenwoordigd kunnen worden binnen de opleiding; de opleidingsdoelstellingen voldoen aantoonbaar aan de niveaueisen die aan een HBO bachelor gesteld worden. Conform de Beslisregels Accreditatie zoals vastgelegd in het NVAO Accreditatiekader, kan een Onderwerp niet hoger scoren dan voldoende. Het auditteam beoordeelt evenwel alle facetten van het onderwerp Doelstellingen Opleiding als goed. Dit rechtvaardigt (zie onder E) een kwalificatie goed voor dit onderwerp. Reden voor het auditteam deze kwalificatie als extra aantekening aan zijn oordeel toe te voegen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 14

18 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen hbo; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet Eisen HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontwikkeld studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen MWD Utrecht, MWD Amersfoort Het studieprogramma van alle opleidingen van ISW wordt geleidelijk vernieuwd. Deze vernieuwing geldt ook voor MWD en zal ertoe leiden dat op de twee locaties (Utrecht en Amersfoort) hetzelfde programma wordt gegeven. In het studiejaar 2006/2007 is gestart met een gezamenlijke propedeuse voor ISW. In 2006/2007 zijn de programma s van de hoofdfase MWD op de locaties Utrecht en Amersfoort nog verschillend van inhoud geweest. De propedeuse die aan het hoofdfaseprogramma voorafging was in Utrecht en Amersfoort eveneens nog verschillend. In het studiejaar zijn het eerste en tweede studiejaar van de MWD-opleiding in Utrecht en Amersfoort identiek. Het derde en vierde leerjaar zijn nog gebaseerd op de oude (Utrechtse en De Horst) curricula. Vanuit het perspectief van de opleiding gezien, wordt er op een consequente wijze omgegaan met de vastgelegde uitgangspunten: breed, persoonsgericht én leerprocesgericht. In Amersfoort spreekt men in dit verband van innoverende leren. De competenties van de landelijke MWD opleidingen zijn conform de actuele maatstaf en worden vervolgens consequent gehanteerd in evaluaties en schema s. Zowel docenten als studenten worden via deze schema s dagelijks geattendeerd op de competenties. Beroepsgerichtheid van het curriculum vormt het uitgangspunt voor de inrichting van het onderwijs. De beroepsgerichtheid wordt in het programma op verschillende manieren bereikt: het onderwijs vindt zo veel mogelijk plaats in realistische, dat wil zeggen op de beroepspraktijk gelijkende, leeromgevingen. Hiertoe wordt veelvuldig gebruik gemaakt van realistische casussen; bij de toetsing worden in bepaalde gevallen acteurs ingeschakeld. De concretisering van het onderwijs staat in de studiehandleidingen; uit de literatuurlijsten blijkt dat recente, beroepsgerichte publicaties worden voorgeschreven of aanbevolen, die van voldoende niveau zijn; in verschillende onderwijseenheden vindt het leren van de student plaats aan de hand van opdrachten uit de beroepspraktijk. Dit is bijvoorbeeld het geval bij projectmatig werken en praktijkgestuurd onderzoek in het tweede jaar en bij het afstudeerproject; praktijkleren is een doorlopende leerlijn in het curriculum. In de propedeuse loopt elke student per week één dag stage. In de hoofdfase is het leren van en in de praktijk geprogrammeerd in alle jaren. In het afstudeerjaar gebeurt dit via de afstudeeropdracht. De praktijkbegeleiders zijn betrokken bij de beoordeling (die plaatsvindt door de praktijkdocent); Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 15

19 het onderwijs vindt plaats volgens het concurrency-principe : leermomenten op de opleiding en in de praktijklijn versterken elkaar wederzijds; gastdocenten uit de beroepspraktijk verlenen regelmatig hun medewerking aan het programma, zowel in de propedeuse als in de hoofdfase. MWD Utrecht Het auditteam constateert dat de theoretische component van de opleiding minder ontwikkeld is in vergelijking met de praktijkcomponent: tijdens de opleiding worden studenten te weinig gevraagd te laten zien dat ze de theorie kunnen integreren in de praktijk en daarop kritisch kunnen reflecteren. Dat wil zeggen: vanuit de theorie het denken en handelen kunnen motiveren/onderbouwen. Er zit, zo stelt het auditteam vast, een spanningsveld tussen praktijk en beroepenveld vs. wetenschap en theorie. Het nieuwe studieprogramma, zo stelt het auditteam vast, biedt meer theorie. Dat wil zeggen dat voor studenten die vanaf 2006 met de opleiding MWD gestart zijn een zwaardere theoriecomponent in het programma is opgenomen. Van belang is wel dat de opleiding deze theoriecomponent zwaarder toetst. De opleiding organiseert twee keer per jaar een praktijkdag. Vertegenwoordigers uit de beroepspraktijk van MWD krijgen dan informatie over de stage en de regelingen inzake praktijkbegeleiding. De actualiteit van het onderwijsprogramma krijgt een specifieke voeding vanuit de lectoraten. Deze lectoraten zijn onder meer ingesteld om actuele kennis te generen en deze te laten doorwerken in de onderwijsprogramma s. Binnen het Kenniscentrum voor Sociale Innovatie, het centrum waar alle lectoraten van de FMR zijn samengebracht, opereert een onderzoeksgroep die zich in het bijzonder richt op innovaties op het gebied van MWD. De verschillende programmalijnen zijn: leefbaarheid en veiligheid; participatie en arbeidsproductiviteit; wonen-zorg-welzijn en lokaal sociaal beleid (vacature lector wordt in 2007 ingevuld; complexe hulpverlening. De actualiteit van het onderwijsprogramma krijgt een specifieke voeding vanuit de lectoraten en kenniskringen die in de faculteit werkzaam zijn op het sociaalagogische terrein. Vanuit Hogeschool de Horst is het lectoraat Diversiteit en de Multiculturele Competentie ingebracht. In oktober 2005 zijn nadere afspraken gemaakt over de manier waarop de uitkomsten van het onderzoek gebruikt worden bij de ontwikkeling van de onderwijsprogramma s. Studenten worden in het vierde jaar in de gelegenheid gesteld deel te nemen aan onderzoek van de lectoraten. Zo worden zij betrokken bij actuele ontwikkelingen op het beroepsgebied. Het auditteam lijkt dit een goed initiatief omdat op deze wijze de theoretische fundering van de opleiding verder vorm krijgt. Deeltijdstudenten voeren studieopdrachten voor een belangrijk deel uit in hun eigen beroepspraktijk, waarna zij hun ervaringen inbrengen in de bijeenkomsten op school. Een goede verankering van het onderwijs in de beroepspraktijk is hierdoor gewaarborgd. Uit studenttevredenheidsonderzoeken en HBO monitor gegevens blijkt dat de studenten positief zijn over de mate waarin de beroepspraktijk uitgangspunt is van het onderwijs. Een verbetering is zichtbaar op het onderdeel: het voorbereiden van de student op het zelfstandig uitvoeren van taken in het toekomstige beroep. Uit alumnionderzoek onder afgestudeerden uit 2004 en 2005 is gebleken dat een ruime meerderheid de praktijkgerichtheid van de opleiding als voldoende beoordeelt (32% goed, 58% voldoende). MWD Amersfoort Voor de opleiding MWD in Amersfoort geldt dat ook hier de beroepsgerichtheid van het curriculum het uitgangspunt vormt voor de inrichting van het onderwijs. Het programma van de drie varianten is in Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 16

20 Amersfoort in grote lijnen identiek. Verschillen zijn er in de volgorde van de programmering en in de wijze waarop opdrachten zijn afgestemd op de specifieke mogelijkheden en randvoorwaarden van de studenten. Het programma kent een doorlopende praktijkleerlijn, die zodanig wordt uitgevoerd dat een samenhang ontstaat tussen binnen- en buitenschools leren. Wat betreft de theoriecomponent geldt voor de Amersfoortse opleiding hetzelfde als wij hiervoor over de Utrechts MWD opleiding hebben opgemerkt. Het Amersfoortse MWD programma kent drie fasen: in fase 1 maken de studenten door bezoeken eerst kennis met uiteenlopende instellingen, waarna zij vervolgens door vrijwilligerswerk in contact komen met de uitvoeringspraktijk. Aan deze activiteiten zijn uiteenlopende opdrachten gekoppeld die terugkomen in andere delen van het programma; in fase 2 lopen de studenten twee stages. Deze vinden plaats in instellingen die voldoen aan de criteria voor stages in het tweede en derde studiejaar. In deze stages voeren de studenten een aantal praktijkopdrachten uit, waarin zij de thematische kern van de desbetreffende periode in de praktijk toepassen. Op deze wijze is de praktijk de finale toets voor het verwerven van de competenties; in fase 3 werken de studenten in kleine groepen aan het verwerven en uitvoeren van opdrachten en projecten uit de praktijk. Praktijkvertegenwoordigers zijn op verschillende manieren betrokken bij de uitvoering van het curriculum. MWD-professionals treden geregeld op als gastdocent. Bij de eindgesprekken van de studenten is altijd een praktijkdeskundige aanwezig. De Amersfoortse MWD-opleiding heeft een eigen beroepenveldcommissie gehad. Deze is betrokken geweest bij de samenstelling en tussentijdse aanpassing van het studieprogramma. Het structureel overleg met het beroepenveld vindt plaats op het niveau van het instituut ISW. De opleiding organiseert twee keer per jaar een praktijkdag. Vertegenwoordigers uit de beroepspraktijk van MWD krijgen dan informatie over de stage en de regelingen inzake praktijkbegeleiding. De opleiding organiseert in de maand januari in Utrecht een stagemarkt voor de studenten uit Utrecht en Amersfoort. Uit alumnionderzoek onder afgestudeerden uit 2003 en 2004 is gebleken dat een meerderheid de praktijkgerichtheid van de Amersfoortse MWD opleiding als voldoende beoordeelt, maar een niet onbelangrijk deel vindt de aansluiting bij de beroepspraktijk matig (58% goed, 42% matig). Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: het programma van de opleiding biedt aan de studenten via de projecten, stages, beroepsopdrachten en in de afstudeerfase voldoende gestructureerde mogelijkheden om hun kennis te ontwikkelen in interactie met het MWD beroepenveld; alumnionderzoek geeft aan dat een belangrijk deel van de afgestudeerden de praktijkgerichtheid als matig beoordeelt. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding MWD. Hogeschool Utrecht 17