Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten voltijd - deeltijd. Hogeschool Utrecht

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten voltijd - deeltijd Hogeschool Utrecht

2 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten voltijd - deeltijd CROHO nr Hogeschool Utrecht Hobéon Certificering BV Datum december 2008 Auditteam: W. Blomen Mr. H. Frederik Mr. H. van der Grinten Prof. mr. dr. T. Hol Mr. H. Koopman R. Bargach Secretaris: Drs. G. Broers

3 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Karakteristiek van de opleiding Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie HBO-Rechten, datum 21 oktober Bevindingen en beoordeling 7 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 7 7 Facet 1.2. Niveau Bachelor 11 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 13 Onderwerp 2: Programma 15 Facet 2.1. Eisen HBO 15 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 18 Facet 2.3. Samenhang Programma 21 Facet 2.4. Studielast 24 Facet 2.5. Instroom 27 Facet 2.6. Duur 29 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 30 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 32 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 35 Facet 3.1. Eisen HBO 35 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 37 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel 39 Onderwerp 4: Voorzieningen 41 Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 41 Facet 4.2. Studiebegeleiding 43 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg Facet 5.1. Evaluatie Resultaten Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 48 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 50 Onderwerp 6: Resultaten 52 Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau 52 Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema HBO bachelor opleiding HBO-Rechten voltijd Oordeelschema HBO bachelor opleiding HBO-Rechten deeltijd Integraal oordeel/ advies aan NVAO 58 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren Bijlage II: Programma visitatie 21 oktober 2008

4 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de in paragraaf 1.2 genoemde HBO bachelor opleiding Bereik van de beoordeling De Hogeschool Utrecht in casu de Faculteit Maatschappij & Recht, het Instituut voor Recht,verzorgt de HBO bachelor opleidingen Sociaal Juridische Dienstverlening (SJD) en HBO-Rechten. Het voorliggende rapport heeft betrekking op: HBO-Rechten, voltijd, crohonummer: HBO-Rechten, deeltijd crohonummer Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over de beide varianten van de opleiding HBO-Rechten in één rapport samengevat omdat beide varianten gericht zijn op dezelfde eindkwalificaties en binnen één gemeenschappelijk beleids- en uitvoeringskader aangeboden worden. Niettemin wordt in het rapport, daar waar nodig, het onderscheid tussen de twee varianten zichtbaar gemaakt. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de Management Review van de opleiding HBO-Rechten, voltijd, deeltijd Karakteristiek van de opleiding De opleiding HBO Rechten is in september 2003 bij de Hogeschool Utrecht gestart in een voltijd- en deeltijd variant. De opleiding is ontwikkeld nadat uit onderzoek was gebleken dat er in de juridische beroepspraktijk behoefte bestaat aan professionals die op hbo-niveau zijn toegerust voor een zakelijk juridische omgeving. De opleiding HBO-Rechten mocht in 2003 worden gestart door hogescholen die waren gevestigd in een stad waar ook een WO-opleiding Recht werd aangeboden, naast de toen al bestaande opleidingen HBO Rechten in Amsterdam en s-hertogenbosch-tilburg, die een jaar eerder een CROHO-licentie hadden ontvangen. Zowel HBO-Rechten als SJD hebben een snelle groei doorgemaakt hetgeen niet alleen een organisatorische uitdaging betekende maar ook leidde tot de noodzaak om expertise binnen de opleidingen nader te systematiseren en organiseren. Het nieuwe programma van HBO Rechten en afstudeerrichting Gerechtsdeurwaarder (hierna: GDW) moest worden opgebouwd, nieuwe docenten moesten worden geworven, verschillende docenten van SJD kregen een plaats in het team HBO-Rechten. Door de ervaring met de opleiding SJD en de start in september 2003 van de afstudeerrichting Kandidaatgerechtsdeurwaarder (zie hierna), biedt de faculteit zo geeft zij aan, voor de opleiding HBO Rechten de nodige meerwaarde. De samenwerking tijdens de voorbereidende fase met de faculteit Economie en Management bevorderde dat de opleiding HBO-Rechten een eigen positie kon innemen tussen de zakelijk juridische gerichtheid van de opleiding Management, Economie en Recht en de sociaal juridische gerichtheid van de opleiding SJD. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 1

5 Om een bijdrage te kunnen leveren aan de ontwikkeling van een juridisch domein binnen het HBO, is de opleiding HBO-Rechten samen met de opleiding SJD in één instituut ondergebracht. In september 2003 is binnen de huidige Faculteit Maatschappij & Recht van de HU het Instituut voor Recht officieel van start gegaan. Met het ontstaan van het juridisch instituut in de Hogeschool Utrecht, het ontstaan van de BAMA-structuur in het hoger onderwijs en de behoefte vanuit het Bologna-akkoord om te streven naar meer hoger opgeleiden binnen de Nederlandse samenleving, groeide de behoefte aan samenwerking met zowel de Universiteit Utrecht als met de mbo-opleidingen in de Utrechtse regio. Dit heeft in 2002 geresulteerd in het samenwerkingsverband Recht in Utrecht. Binnen de Hogeschool Utrecht is een lectoraat met een kenniskring die onderzoek doen naar de beroepsuitoefening van juridische bachelors Voor hbo-studenten biedt de Open Universiteit in samenwerking met de universiteiten vanaf september 2008 een schakelzone aan. Dit is een programma van 60 EC, waarvan 30 EC deel kan uit maken van de juridische academische minor. Indien deze met goed gevolg wordt afgelegd, krijgt de afgestudeerde Hbo er toegang tot de master aan de universiteit. Tegelijkertijd met HBO Rechten is in september 2003 de in deeltijd vormgegeven opleiding Kandidaatgerechtsdeurwaarder (GDW) bij de Hogeschool Utrecht van start gegaan in de vorm van een volwaardige afstudeerrichting. Deze afstudeerrichting, binnen de opleiding aangeduid als GDW, moest onder een bestaande CROHO-licentie worden ondergebracht. Voordien werd de opleiding verzorgd door de particuliere mr. dr. Teekens Stichting. De wens om het programma te verbreden en wens om een bredere instroom in de opleiding te werven dan alleen uit de eigen kring, waren de aanleiding voor het onderbrengen van de opleiding bij het HBO. Gaandeweg bleek het karakter van GDW en de invulling van het programma minder goed te passen bij het SJD-profiel. De ambtshandelingen en de specifieke juridische kennis en vaardigheden die daarvoor nodig zijn, en de nadruk op het ondernemerschap in de Gerechtsdeurwaarderwet 2001 sluiten aan bij het programma en eisen van HBO Rechten. GDW is daarom in september 2006 een afstudeerrichting geworden van HBO-Rechten Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de betreffende opleidingsvarianten voltijd en deeltijd is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO-Accreditatiekader. Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de beide opleidingsvarianten geldt het volgende: De opleiding heeft zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling ten minste gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de opleidingscompetenties zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen de betreffende opleiding en het beroepenveld. (Zie onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen ). Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 2

6 Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een HBO-Rechten opleiding op HBO-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet 1.1. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van door de opleiding HBO-Rechten aangeleverde schriftelijke informatie: Management Review MR; Studiegids; Onderwijs- en Examen Reglement OER; Onderliggende documentatie betrekking hebbend op bijvoorbeeld: - strategische keuzen en de positie in de markt, - interne organisatie, - de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende interne managementrapportages en verbetermaatregelen, - ontwikkelingen in het beroepenveld, - beroeps- en opleidingsprofielen, - (validatie) eindkwalificaties, - curricula en de interne en externe evaluatie daarvan, - werkvormen, - toetsing en beoordeling, - kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, - internationalisering, - instroombeleid, - studiebegeleiding, - onderwijsrendement. Op basis van de door de opleiding HBO-Rechten aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van beide opleidingsvarianten. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de betreffende opleiding op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie 1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten meerdere externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van HBO-Rechten, één student, één lead auditor, één auditor onderwijs /secretaris vanuit Hobéon Certificering. Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. 1 Visitatie heeft op 21 oktober 2008 plaatsgevonden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 3

7 Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, meerdere malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele documentatie en, daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft, ook door eigen waarneming. De additionele, tijdens de visitatie geraadpleegde, documentatie behelsde ondermeer: overzichten van de samenstelling van de werkveld-gremia waarmee de opleiding overleg voert; verslagen van die bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortgangsgesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; stageverslagen en -beoordelingen; de beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de eindproducten van studenten. Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma/de opleidingsprogramma s en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd Beslisregels Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp ten minste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige ten minste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 4

8 Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 2 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: Leden: Secretaris/auditor onderwijs: W.L.M. Blomen Mr. H. Koopman Mr. H.F.G.M. van der Grinten Prof. mr. dr. A.M. Hol Mr. H. Frederik (auditor onderwijs) R. Bargach (studentlid) Drs. G.W.M.C. Broers Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding HBO-Rechten noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). De lead auditor de heer Blomen heeft inmiddels een groot aantal audits in het kader van accreditatie van opleidingen in het hoger onderwijs uitgevoerd. De werkveld- en vakdeskundigen de heren Koopman, Van der Grinten en Hol hebben zich in hun beoordeling met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. Zij hebben op grond van hun ervaring en positie in het werkveld en het vakgebied een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het werkveld gesteld worden aan professionals op het terrein van HBO-Rechten. 2 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor een HBO Bachelor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 5

9 De heer Koopman heeft zich tijdens de audit gericht op zowel het (algemeen) juridisch kader als GDW. In de terugkoppeling na de audit heeft de heer Koopman zich in zijn verslaglegging met name op GDW gericht. De heren Van der Grinten en Hol hebben zich specifiek op de juridische inhoud van de opleiding gericht. Beide deskundigen hebben een goed zicht op de juridische vakinhoud en op het juridisch werkveld. De deskundige onderwijs, de heer Frederik, heeft zich vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. Hij heeft in zijn vorige en huidige functie een aanmerkelijke ervaring opgebouwd die hem in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt, te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan HBO-opleidingen gesteld worden. Mevrouw Bargach is student HBO-Rechten aan de Avans Hogeschool in Breda. Zij heeft als lid van een auditteam al deelgenomen aan verschillende audits op het terrein van HBO-Rechten. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding: management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma visitatie HBO-Rechten, datum 21 oktober 2008 Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 6

10 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen De Hbo-opleiding HBO-Rechten is een van de jongste opleidingen binnen het hbo. De eerste initiatieven om een dergelijke opleiding ook op hbo-niveau aan te bieden, zijn eind vorige eeuw gestart. Nadat er uitgebreid marktonderzoek had plaatsgevonden waarbij de kern van de vraagstelling luidde: is er naast de afgestudeerde wo-jurist ook behoefte op de arbeidsmarkt aan hbo-afgestudeerde juristen en zo ja, welke werkzaamheden zou laatstgenoemde dan kunnen verrichten, is een traject gestart om de opleiding HBO- Rechten daadwerkelijk vorm te geven. Een eerste set competenties is begin deze eeuw opgesteld. Besloten is in 2005 om de set competenties binnen het Landelijk overleg HBO-Rechten (LOHR), waar de opleiding HBO-Rechten van de HU deel uit maakt, om het landelijk profiel van de opleiding om de vier jaar te herijken. De ijking geschiedt op basis van de evaluaties van het profiel door de werkveldcommissies van de aangesloten leden. Binnen het LOHR vindt afstemming plaats tussen de opleidingen en worden contacten besproken en uitgewisseld met relevante beroepsverenigingen waaronder de Nederlandse Orde van Advocaten, de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie en de Vereniging van Gerechtsdeurwaarders. Daarnaast is er twee maal per jaar overleg met het landelijk overleg Sociaal Juridische Dienstverlening (SJD) binnen het domeinoverleg bachelor of laws. De opleidingen hebben tien competenties geformuleerd die de basis vormen van het studieprogramma. De competenties zijn onderverdeeld in zeven competenties die zijn gericht op de toepassing van het recht en drie competenties ten behoeve van de facilitering van de rechtstoepassing: Rechtstoepassing: Diagnosticeren Overwegen/oordelen Juridisch adviseren Bemiddelen Belangen behartiging Reguleren Juridisch auditten Faciliteren van de rechtstoepassing: Dossiermanagement Informatiemanagement Kwaliteitsmanagement Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 7

11 In aanvulling hierop is in de loop van 2007 landelijk door de gezamenlijke opleidingen HBO Rechten en SJD de ontwikkeling van een body of knowledge voor juridische bachelors geformuleerd. In dit document geven de opleidingen aan met welke kennis en kunde de juridische bachelors na het afstuderen de opleiding verlaten. De body of knowledge geeft een overzicht van de kennisgebieden, de overkoepelende theorieën, de modellen en vaardigheden. In het voorjaar van 2006 heeft het Utrechtse Instituut voor Recht in het project Bouwen aan Recht onderzocht welke specifieke Utrechtse kleur het aan de opleidingen wil geven. Hieruit bleek dat alle betrokkenen bij het instituut en het beroepenveld veel waarde hechten aan het opleiden van kritische professionals. Dit houdt in dat de Utrechtse Bachelors of Laws hun mening en beslissingen goed kunnen onderbouwen, communicatief vaardig zijn (zie hierna), binnen de juridische context van de opleidingen gebruik durven maken van de discretionaire ruimte die de wetgeving biedt bij de uitvoering ervan, en het vermogen hebben door middel van reflectie het eigen handelen te evalueren en bij te sturen. De nadruk op communicatie als kleuring van de opleiding komt met name ook voort uit de feedback vanuit het beroepenveld. Aanwijzingen voor het belang van uitstekende communicatieve vaardigheden, in het bijzonder taalvaardigheid, kwamen zowel naar voren uit de contacten met de stageverlenende organisaties als van de adviesraad. De opleiding wil deze kwaliteit van de afgestudeerden nadrukkelijk tot uitdrukking laten komen in het competentieprofiel en formuleert, aanvullend op het landelijke profiel, een competentie die specifiek gericht is op deze kritische professional. Dit is nog in ontwikkeling en moet nog worden afgestemd met het beroepenveld, studenten en andere betrokkenen. Duidelijk is het auditteam gebleken dat vanwege het sterk ontwikkelend beroepenveld en de diversiteit in functies waarvoor men opleidt, het de opleiding niet eenvoudig gemaakt wordt een coherente en adequate bachelor in te richten. Niettemin heeft het auditteam de stellige indruk dat de opleiding op koers ligt. De gehele organisatie is goed doordacht en is in staat om signalen uit het werkveld te vertalen naar de opleiding. Het Instituut voor Recht heeft een adviesraad, met daarin vertegenwoordigers van het hele beroepenveld waarvoor binnen het instituut wordt opgeleid: zowel HBO-Rechten als SJD. De adviesraad bestaat uit vertegenwoordigers uit het beroepenveld en voorziet de opleiding met informatie over actuele ontwikkelingen in het beroepenveld. Binnen kaders van het lectoraat is onderzoek uitgevoerd naar ontwikkelingen in de beroepspraktijk die vervolgens hun doorwerking hebben gehad in het curriculum. Aan het onderzoek hebben ruim honderd respondenten uit het werkveld meegewerkt. Daarnaast zijn publicaties door de lector Juridische beroepsuitoefening en discussie over die publicaties in het onderzoek betrokken. Het onderzoek is door een vierdejaars student HBO-Rechten uitgevoerd. Verschillende signalen uit dit onderzoek zijn binnen de opleiding opgepakt. Naast regelmatig overleg met de adviesraad en de beroepenveldcommissie haalt de opleiding het beroepenveld binnen door gastdocenten die in de beroepspraktijk actief zijn in te zetten bij de ontwikkeling en uitvoering van het onderwijs. Verder zijn de contacten met het beroepenveld van betekenis die via de studenten worden gelegd: de stages bij voltijd en de praktijktijd bij deeltijd. Aan de realisering van de doelstellingen van de opleiding wordt bijgedragen door het lectoraat Beroepsuitoefening juridische bachelors. Door het lectoraat wordt onderzoek verricht naar ontwikkelingen in het juridische domein die relevant zijn voor de beroepsuitoefening en die van invloed moeten zijn op de opleiding. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 8

12 Internationalisering heeft de opleiding als volgt vorm gegeven. De opleiding is primair gericht op het Nederlands recht maar besteedt daarnaast aandacht aan Europees en internationaal recht. Aspecten van het Europees recht komen in ieder geval aan de orde bij de studieonderdelen over rechtsgebieden waar de invloed van de EU op het Nederlandse recht zich doet gelden. Ook heeft de opleiding in het voltijd- en deeltijdcurriculum een studieonderdeel rond Europa opgenomen. Specifiek binnen GDW wordt aandacht besteed aan de internationalisering van de deurwaarderspraktijk. Internationalisering van de opleiding heeft daarnaast in het bijzonder relevantie voor degenen die voor het uitstroomprofiel bedrijfsjurist kiezen. In het kader van dit uitstroomprofiel, vorm gegeven in de minor Bedrijfsjurist, vindt er een verdieping plaats van het juridisch Engels. Gelet op de toenemende betekenis van het Europese recht op het Nederlandse rechtssysteem wordt sinds 2007 gewerkt aan de ontwikkeling van een minor Internationaal recht. Beoogd wordt deze minor vanaf het studiejaar aan bieden. HBO-Rechten studenten hebben de mogelijkheid in het buitenland een stage te vervullen. Wanneer daar voor wordt gekozen, zijn de studenten veelal werkzaam in een van de voormalige overzeese gebiedsdelen waar het Nederlands recht van toepassing is of op een Nederlandse ambassade in het buitenland. Studenten geven in evaluaties aan dat de opleiding meer aandacht dient te besteden aan internationalisering. Voorts kunnen studenten die dat ambiëren in het kader van de profileringsruimte in het vierde jaar van de opleiding een minor dan wel keuzecursussen volgen aan een opleiding in het buitenland. Voor deze mogelijkheid de opleiding op eigen initiatief te verbreden bestaat in beperkte mate belangstelling. Wat betreft de afstudeervariant Gerechtsdeurwaarder (hierna: GDW) is het auditteam het volgende gebleken. Bij de beslissing GDW een afstudeerrichting van HBO-Rechten te maken, speelde een belangrijke rol dat het competentieprofiel van HBO Rechten goed aansluit bij de beroepspraktijk van GDW. In 2007 is het competentieprofiel van GDW geëvalueerd, mede om te bezien hoe de aansluiting op HBO-Rechten kon worden versterkt. GDW is een unieke afstudeervariant binnen het hbo. Gelet op de wettelijke status van de gerechtsdeurwaarder binnen het Nederlandse rechtssysteem gelden voor deze afstudeervariant een aantal bijzondere eisen wat betreft de inhoud van de opleiding, de rechtsbescherming van het beroep en de stage van de student. GDW is sinds september 2006 onderdeel van HBO-Rechten. Het instituut heeft naast de Adviesraad een aparte beroepenveldcommissie GDW, die bestaat uit vertegenwoordigers van de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG) en particuliere opleidingsorganisaties die in het beroepenveld actief zijn. Overleg in de beroepenveldcommissie heeft er (naast de resultaten uit studentevaluaties) mede toe bijgedragen dat in 2003/2004 het curriculum werd aangepast. Uit de bevindingen destijds bleek dat het curriculum niet voldoende beroepsgericht was. Voor de afstudeerrichting GDW geldt dat, vanwege de ambtshandelingen, de tuchtrechterlijke aansprakelijkheid en het ondernemerschap, bepaalde competenties als bijvoorbeeld ondernemerschap, executeren en kwaliteitszorg specifieke aandacht krijgen in het onderwijsprogramma. Er is sprake van een duidelijke visie op GDW en er is sprake van goed gestructureerd contact met de beroepsgroep. In oktober 2004 heeft GDW in nauwe samenspraak met de beroepenveldcommissie het competentieprofiel voor GDW opgesteld. Het competentieprofiel bestond uit 19 beroepscompetenties. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 9

13 In het competentieprofiel voor GDW werd nadrukkelijk een relatie gelegd met de beroepstaken. Deze taken zijn voor het beroep gerechtsdeurwaarder beschreven en voor een belangrijk deel (met name de ambtelijke taken die exclusief door de gerechtsdeurwaarder mogen worden uitgevoerd) in de wet vastgelegd. In 2007 is de beroepenveldcommissie geconsulteerd over de verbinding van de 19 beroepscompetenties met het HBO rechten profiel. Toen is gebleken dat de 19 opgestelde competenties hun equivalent hadden in de HBO- Rechten, zodat ook voor GDW met de HBO-Rechten competenties kon worden gewerkt. Gezien de bijzondere positie van de afstudeerrichting GDW toetst ook het ministerie van Justitie de validiteit van de eindkwalificaties. Zij wordt daarbij geadviseerd door de KBvG, die vertegenwoordigd is in de beroepenveldcommissie van GDW. Voor de stage verleent het ministerie de studenten een tijdelijke toevoeging als kandidaat-gerechtsdeurwaarder, waarmee de student onder verantwoordelijkheid van een (kandidaat)gerechtsdeurwaarder ambtshandelingen mag uitvoeren. De opleiding geeft aan dat de ruimte voor internationalisering binnen GDW door de aard van de studie beperkt is. De beroepsuitoefening van GDW is geheel gericht op Nederland. Vanaf 2007/2008 wordt er ook aandacht besteed aan Internationalisering. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor beide varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: de opleiding heeft goed zicht op ontwikkelingen in het beroepenveld; de opleiding participeert actief in het landelijk overleg van HBO-Rechten opleidingen; de opleiding betrekt het werkveld bij de opleiding; het lectoraat is verweven met de opleiding HBO-Rechten. Deze verwevenheid blijkt uit het arbeidsmarktonderzoek dat binnen de kaders van het lectoraat is uitgevoerd ten behoeve van de opleiding HBO-Rechten; de set competenties wordt op landelijk niveau iedere vier jaar herzien; de afstudeervariant GDW heeft de opleiding adequaat vormgegeven en betrekt hierbij het relevante werkveld; het aspect internationalisering maakt deel uit van het studieprogramma. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 10

14 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen De opleiding geeft aan dat de beroepscompetenties van HBO-Rechten zijn gerelateerd aan de Dublin- Descriptoren. Dit is door de HBO-Rechten opleidingen uitgewerkt in de documentatie. De beroepscompetenties van GDW zijn te herleiden tot de competenties uit het HBO Rechten profiel, die gerelateerd zijn aan de Dublin-descriptoren. De competenties zijn gekoppeld aan de specifieke taken die horen bij het beroep van gerechtsdeurwaarder. Dit zijn taken op het gebied van de ambtshandelingen en op het gebied van het ondernemerschap. Bij beide taakgebieden spelen zowel de sociaalcommunicatieve bekwaamheid van de beroepsbeoefenaar alsook maatschappelijke en ethische aspecten een belangrijke rol. Wat betreft de Dublin Descriptoren heeft de opleiding deze op de volgende wijze uitgewerkt: Kennis van en inzicht in (bijvoorbeeld): burgerlijk(proces)recht; Europees (privaat)recht; Europese juridische geschiedenis; mensenrechten; rechtsvergelijking; internationaal intellectueel eigendomsrecht; Europees en internationaal mededingingsrecht. Toepassen van kennis en inzicht blijkend uit (bijvoorbeeld) het opstellen / ontwerpen van /in staat zijn tot: een juridisch advies; een concept vonnis; een klachtenregeling; het interpreteren van arresten; het uitvoeren van due dilligence onderzoeken. Oordeelsvorming blijkend uit (bijvoorbeeld): het onder tijdsdruk verzamelen van relevante gegevens, deze interpreteren en toepassen; het afwegen van relevante sociale, maatschappelijke en/of ethische aspecten; juridische argumenten kunnen afwegen;. Communicatie blijkend uit (bijvoorbeeld): het kunnen overbrengen van juridische informatie in woord en geschrift aan professionals; het kunnen toepassen van de Nederlandse en/of Engelse taal; het kunnen functioneren als professional in een team; het kunnen toepassen van mediation; effectieve communicatie met klanten; opbouwen en onderhouden van netwerk. Leervaardigheden in praktijkgericht onderzoek kunnen participeren: delen van praktijkgericht onderzoek kunnen uitvoeren, zoals bijvoorbeeld een onderzoeksopzet maken, theoretische onderbouwing kunnen leveren en onderzoeksresultaten kunnen analyseren; initiatieven kunnen nemen over innovatie en verandering in het juridische domein; voortdurend bijblijven binnen het vakgebied door het lezen van relevante juridische literatuur. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 11

15 Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor beide varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: de opleiding HBO-Rechten heeft aantoonbaar aandacht besteed aan het hbo-niveau van de opleiding en dit vervolgens op een adequate wijze uitgewerkt waardoor de Dublin Descriptoren op een eenduidige wijze gekoppeld zijn aan de set competenties. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 12

16 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen De landelijke competentieset is opgesteld in samenwerking met het relevante beroepenveld. De set opleidingscompetenties die de opleiding hanteert voor de verschillende varianten, is herkenbaar afgeleid van de landelijke competentieset. Deze set opleidingscompetenties wordt besproken met het werkveld. Door middel van al deze contacten met het werkveld toetst de opleiding het competentieprofiel aan de beroepspraktijk. Het werkveld bevestigt de opleiding in de gemaakte keuzes ten aanzien van het competentieprofiel. In de vertaalslag naar het curriculum worden trends en ontwikkelingen bezien in relatie tot het opleidingsprogramma. Het lectoraat Beroepsbeoefening juridische bachelors maakt de ontwikkelingen in het werkveld inzichtelijk. Duidelijk is dat de komst van de Hbo-jurist leidt tot verandering en ontwikkeling van de juridische beroepsuitoefening en dat er langzamerhand een goed beeld begint te ontstaan van de Hbo-jurist in de praktijk, zo is het auditteam gebleken. De opleiding heeft een netwerk van relaties (organisaties en personen) opgebouwd, waarop een beroep gedaan kan worden in uiteenlopende situaties/rollen (waaronder opdrachtgever projectopdrachten, stagebegeleider, gastspreker, excursies). Zowel de voltijd- als de deeltijdvariant profiteren hiervan. Tijdens de audit is gebleken dat dit netwerk met ingang van het huidige studiejaar is vastgelegd in een relatiebeheersysteem, waarbij gestart is met de stagebiedende organisaties. Uit de documentatie blijkt dat de opleiding zicht heeft op de functiegebieden die open staan voor afgestudeerde HBO juristen. Hierbij maakt de opleiding een onderscheid tussen startfuncties en doorgroeifuncties. Om te garanderen dat een afgestudeerde HBO jurist inderdaad over het hbo-niveau beschikt, heeft de opleiding het niveau van de competenties opgenomen in de beoordeling van de afstudeeropdracht en neemt de opleiding HBO-Rechten de resultaten van het overleg met de representanten uit het werkveld op in het curriculum. De Hbo-jurist moet niet alleen zijn plaats vinden ten opzichte van de academisch gevormde jurist, maar ook naast andere Hbo ers met een deels juridisch studieprogramma zoals SJD ers en afgestudeerden van de opleiding Management, Economie en Recht (MER). De Hbo-jurist heeft inmiddels meer vaste grond onder de voeten bij de decentrale overheid, in het bedrijfsleven en in mindere mate binnen sectoren zoals de advocatuur en het notariaat. Waar werkgevers voor sociaaljuridische beroepen over het algemeen de voorkeur geven aan de SJD'er, wint de Hbo-jurist duidelijk terrein op de brede juridische functies waarvoor voorheen een academisch geschoolde jurist werd geworven. Verzekeraars, in het bijzonder de rechtsbijstandverzekeraars, en juridische detacheringbureaus hebben de Hbo-jurist ontdekt. Ook wint de Hbo-jurist terrein bij de rechtbanken en het Openbaar Ministerie. De opleiding heeft eigen onderzoek gedaan naar de arbeidsmarktpositie van haar afgestudeerden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 13

17 Daaruit blijkt dat van de afgestudeerden 55% werkzaam is in een relevante hbo-juridische functie. Daarnaast heeft 57% de keuze gemaakt haar studie te vervolgen aan de universiteit. 16 % combineert beide. De afstudeerrichting GDW is gebonden aan goedkeuring van het Ministerie van Justitie en heeft een eigen beroepenveldcommissie. Eindkwalificaties van dit afstudeertraject zijn noodzakelijkerwijs binnen de kaders van ministeriële goedkeuring geformuleerd. Het werkveld van GDW is zeer specifiek en valt binnen de kaders van de Gerechtsdeurwaarderwet. GDW leidt de student op voor dit specifieke beroep. Het beroeps- en competentieprofiel (kandidaat-) gerechtsdeurwaarder, is opgesteld door werkvelddeskundigen en de hogeschool en afgestemd met de beroepenveldcommissie GDW. De taken en bijbehorende competenties zijn daarin opgenomen. Ook de verbinding met de HBO Rechten competenties is getoetst door de beroepenveldcommissie. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor beide varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: de opleiding heeft de set competenties ontleend aan het door het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofiel; in de van dit beroepsprofiel afgeleide opleidingsspecifieke kwalificaties wordt ook het niveau van de beginnende Hbo-jurist geformuleerd; de opleiding heeft de relatie tussen enerzijds inhoud, bereik en niveau van de competenties en anderzijds het programma op een inzichtelijke wijze geordend. Het auditteam constateert dat de opleiding het landelijk overeengekomen beroepsprofiel in het HBO-Rechten programma en GDW heeft verankerd waarbij het beroepenveld (blijvend) betrokken is. SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstellingen Opleiding voor beide varianten van de opleiding als voldoende gelet op de volgende overwegingen: de opleiding heeft goed zicht op de ontwikkelingen in juridische domein en het domein van de GDW; de opleiding heeft haar inzicht wat het bereik betreft vertaald naar competenties en naar de voltijd- en deeltijd programmaonderdelen. Hierbij is het beroepenveld nadrukkelijk betrokken geweest. tevens anticipeert de opleiding door haar gerichtheid op de Hbo-jurist duidelijk op een belangrijke ontwikkeling in het (brede) werkveld van de juridische zorg. Overeenkomstig de Beslisregels Accreditatie zoals vastgelegd in het NVAO Accreditatiekader, kan een Onderwerp niet hoger scoren dan voldoende. Het auditteam beoordeelt evenwel alle facetten van het onderwerp Doelstellingen Opleiding als goed. Dit rechtvaardigt (zie onder D en E) een kwalificatie goed voor dit onderwerp. Reden voor het auditteam de kwalificatie goed als extra aantekening aan zijn oordeel toe te voegen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 14

18 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen hbo; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet Eisen HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen De opleiding heeft in de documentatie het beleid beschreven ten aanzien van het ontwikkelen van kennis en vaardigheden van studenten. Het auditteam constateert dat de opleidingsstructuur van de varianten waarin de opleiding wordt aangeboden voldoende openingen biedt naar de beroepspraktijk. Bestudering door het auditteam van het curriculum van de varianten toont aan dat dit is opgebouwd uit verschillende activiteiten: a. kennismodulen waarbij het vooral gaat om kennis, inzicht en vaardigheden op het gebied van het recht; b. beroepsvaardigheden worden ontwikkeld in studieonderdelen, zoals projecten, die in de regel afkomstig zijn uit het werkveld. c. deze projecten (zie ook volgende alinea) hebben tot doel, in aansluiting op de beroepspraktijk, aandacht te besteden aan de integratie van vakgebieden, het ontwikkelen van juridische beroepsvaardigheden maar ook het werken in teamverband, het maken van een taakverdeling. Ook door middel van stages en afstuderen is de inbreng van de actuele beroepspraktijk gewaarborgd in het onderwijsprogramma; d. de student maakt in de eerste fase van de studie kennis met de beroepspraktijk. Door middel van bezoeken aan het werkveld krijgt de student al in een vroeg stadium een beeld van wat van de Hbojurist verwacht wordt. In zowel de projecten als in vrijwel alle cursussen wordt binnen beide varianten van de opleiding gebruik gemaakt van casuïstiek die ontleend is aan de beroepspraktijk. De beroepsrelevante casuïstiek wordt gebruikt in zowel de verschillende studieonderdelen als projecten. Binnen het instituut is eind 2007 een Bureau Werkveld ingericht. Dit bureau geeft voor het hele instituut vorm aan de contacten tussen werkveld en de juridische opleidingen van het instituut. Voor de voltijdvariant van HBO-Rechten geldt dat in zeven onderwijsperioden een probleem ontleend aan de beroepspraktijk, in de vorm van een project, centraal wordt gesteld. Zowel de uitstroomprofielen als de actualiteit van het beroepenveld vormen de basis van de projecten. Het onderwijs vertoont in deze onderwijsperiodes, waar mogelijk, samenhang door de koppeling van het project aan de bijbehorende studieonderdelen. Het voltijd- en deeltijdonderwijs wordt naast het eigen vaste docententeam ook verzorgd door gastdocenten die hun dagelijkse werk hebben in de juridische beroepspraktijk. Hiertoe behoren notarissen, advocaten en gerechtsdeurwaarders. Studiemateriaal voor modules en projecten wordt zoveel mogelijk ontleend aan de beroepspraktijk in de vorm van authentieke beroepssituaties en/of opdrachten en is daardoor te omschrijven als exemplarisch en state of the art. Er is regelmatig interactie met de beroepspraktijk door middel van bedrijfsbezoeken, onderzoek, stages en afstudeeropdrachten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 15

19 Signalen over ontwikkelingen binnen de beroepspraktijk worden onderzocht op de vraag of aanpassingen van het curriculum wenselijk zijn. Deze signalen komen binnen vanuit de adviesraad (bestaande uit representanten van de beroepspraktijk), via de stages en de afstudeerprojecten en door de inbreng van de gastdocenten en andere deskundigen uit het beroepenveld. Voltijdstudenten lopen stage in het derde jaar, waarbij het samenstellen van een of meer beroepsproducten een centrale plaats inneemt. Een beroepsproduct is een schriftelijke uitwerking van een vraagstuk dat kenmerkend is voor de organisatie waar de stage plaatsvindt en dat in het kader van de stage wordt onderzocht en uitgewerkt. In de laatste fase van de opleiding worden studenten gestimuleerd hun afstudeerproject te baseren op een opdracht uit de beroepspraktijk waarbij zij onderzoek doen op basis van onderzoeksvragen die voor de opdrachtgever relevant zijn. Afstudeerprojecten bestaan in beperkte mate uit opdrachten die binnen het lectoraat worden uitgevoerd. Het onderzoek betreft dan vragen over de beroepspraktijk; het wordt begeleid door de lector en leden van de kenniskring. Deelopdrachten binnen verschillende projecten en cursussen zijn gericht op het opzetten en uitvoeren van onderzoek binnen de beroeppraktijk. Voor de deeltijdstudenten geldt dat voor hen het projectgestuurdonderwijs naar de mening van de opleiding niet adequaat is. De koppeling met de beroepspraktijk vindt daar plaats in de vorm van de praktijktijd. De deeltijdstudenten brengen de opgedane kennis en vaardigheden direct in praktijk in hun dagelijkse werk. Deze praktijktijd vormt een essentieel onderdeel van het leerproces van de deeltijdstudenten omdat daarin een voortdurende wisselwerking bestaat tussen leren en werken. Voor deeltijdstudenten is de beroepsgerichtheid gewaarborgd door de eisen die worden gesteld aan de functie die zij gedurende de opleiding in de beroepspraktijk vervullen. Deeltijdstudenten werken vanaf het begin van hun opleiding in de beroepspraktijk en studieopdrachten worden gekoppeld aan praktijkervaringen om de wisselwerking tussen school en praktijk vorm te geven. De opleiding stelt eisen aan de aard en de omvang van de praktijktijd van de deeltijdstudent. De afstudeerrichting GDW wordt in deeltijd verzorgd en is sterk gericht op de relatie met de beroepspraktijk. Het bijzondere is dat de GDW-student in het vierde jaar stage loopt als toegevoegd kandidaatgerechtsdeurwaarder. Tijdens deze stage voert de student werkzaamheden uit die deze nog niet eerder heeft mogen uitvoeren, namelijk de ambtshandelingen. Het zicht op relevante ontwikkelingen in de beroepspraktijk wordt bevorderd door de opdrachten die de studenten daar uitvoeren: in voltijd door tijdens de stage een of meer beroepsproducten te ontwikkelen en in deeltijd door de reguliere werkuitvoering. Ook de afstudeerprojecten vormen een bron van informatie; studenten worden gestimuleerd een afstudeerproject te kiezen in de vorm van een opdracht uit de beroepspraktijk. De door de opleiding gebruikte literatuur wordt door het auditteam als adequaat beoordeeld. Aandacht is er onder meer voor arbeidsrecht, bestuursrecht, burgerlijk procesrecht, goederenrecht, verbintenissenrecht, personen- en familierecht en internationaal recht. HBO-Rechten gaat daarnaast in op sociaal zekerheidsrecht en vreemdelingenrecht. Bij GDW ligt binnen de kenniscomponent een zwaarder accent op privaatrecht, procesrecht en executie- en beslagrecht. Voor ieder studieonderdeel is een docent aangewezen als cursuscoördinator. De coördinator is ervoor verantwoordelijk dat bij de cursus de meest relevante en actuele literatuur op hbo-niveau wordt gebruikt. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 16

20 Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor beide varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: het programma van beide varianten van de opleiding biedt via de projecten en stages aan de student ruime en goed gestructureerde mogelijkheden om zijn kennis te ontwikkelen in interactie met het beroepenveld; het opleidingsprogramma is aantoonbaar ontworpen in nauwe en frequente samenspraak met het beroepenveld; de gebruikte vakliteratuur en het studiemateriaal zijn exemplarisch voor de state of the art in het juridische domein; de opleiding schakelt gedurende het hele programma gastdocenten uit het werkveld in; de deeltijdvariant biedt de opleiding een extra gelegenheid om de relaties met het werkveld verder aan te halen waardoor recente ontwikkelingen versneld in het studieprogramma worden opgenomen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 17

21 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma Criteria Het facet Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het programma een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen? Zijn de eindkwalificaties adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma? Biedt de inhoud van het programma studenten de mogelijkheid de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken? Bevindingen De opleiding HBO Rechten heeft de vertaling van de competenties naar het studieprogramma voor beide varianten zichtbaar gemaakt door leerdoelen te formuleren. De opleiding heeft de toebedeling van competenties aan de verschillende studieonderdelen zichtbaar gemaakt in een competentiematrix. Het auditteam heeft op basis van het studieprogramma en op basis van een analyse van verschillende studieonderdelen voldoende zicht gekregen op de inhoud, het bereik en het niveau van de doelstellingen en op de mate van concreetheid. Bestudering van studiemateriaal toont aan dat de opleiding er in geslaagd is de competenties en de doelstellingen op een heldere wijze te formuleren en verder uit te werken in het curriculum. In het programma zijn de leerdoelen gekoppeld aan juridische vraagstukken waarmee de studenten leren werken en die gedurende de opleiding complexer worden. In de beschrijvingen van de onderdelen van het programma zien de studenten aan welke competenties en leerdoelen zij bij ieder onderdeel werken. Het auditteam heeft studiemateriaal bestudeerd dat informatie bevatte over het onderwijs. Hierin wordt voor studenten helder uiteengezet (onder andere) aan welke competenties gewerkt wordt, de doelstellingen, de studielast, de context, de literatuur en de projectorganisatie. De opleiding werkt met leerplanadviseurs. Deze docenten hebben onder meer als taak de ontwikkeling van de inhoud van het onderwijs te bevorderen en de afstemming van het onderwijs met het competentieprofiel te bewaken. Op het niveau van het instituut hebben de leerplanadviseurs van de opleidingen samen met de beleidsmedewerker onderwijs en de onderwijskundige van het instituut regelmatig overleg gericht op de uitwisseling van voor de onderwijsontwikkeling relevante informatie en op de afstemming van de onderwijsprogramma s. De vormgeving van de studieonderdelen binnen beide opleidingsvarianten, zo heeft het auditteam kunnen constateren, gaat uit van een leeromgeving waarin het leerproces van de student centraal staat. Kennis en de vaardigheden moeten door de student worden toegepast, wil deze de projectopdrachten met succes kunnen uitvoeren. De inhoud en de vormgeving van de afzonderlijke projecten bieden de studenten de gelegenheid de vereiste doelstellingen en competenties te verwerven. De projecten worden naarmate de opleiding vordert, zo blijkt uit de programmabeschrijving, ingewikkelder. Deze ordening maakt het de student mogelijk alle juridische competenties op het gewenste niveau te verwerven. Bestudering van beide studieprogramma s laat zien dat het eerste studiejaar vooral een oriënterende functie heeft ten aanzien van het beroepsprofiel. Studenten worden geconfronteerd met verschillende facetten van de juridische professie. Op deze wijze krijgen studenten een eerste indruk over het gehele werkveld. Ook wordt aandacht besteed aan de raakvlakken en samenhang tussen de verschillende vakgebieden. De propedeuse heeft tevens als voordeel, dat studenten inzicht krijgen in de vraag of ze geschikt zijn voor het beroep waarvoor wordt opgeleid. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten, Hogeschool Utrecht 18