Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding VORMGEVING. ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem, Enschede, Zwolle

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding VORMGEVING ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem, Enschede, Zwolle

2 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding VORMGEVING voltijd - deeltijd CROHO: ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Arnhem, Enschede, Zwolle Hobéon Certificering BV Datum: december 2007 Auditteam: G.J. Stoltenborg, voorzitter I. Bruggemann (24 en 25 mei) L. Brouwer (22 mei) A. Haver (24 mei) L. Huiskens (22 en 25 mei) R. van Kranenburg (25 mei) M. Regouin R.F.H.M. Stapert, secretaris

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Aanpak Beslisregels Hobéon Certificering Een korte schets van Faculteit BKV Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie 9 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING 10 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 10 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 10 Facet 1.2. Niveau Bachelor 13 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 15 Onderwerp 2: Programma 17 Facet 2.1. Eisen HBO 17 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 19 Facet 2.3. Samenhang Programma 21 Facet 2.4. Studielast 22 Facet 2.5. Instroom 23 Facet 2.6. Duur 25 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 26 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 28 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 30 Facet 3.1. Eisen HBO 30 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 31 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel 32 Onderwerp 4: Voorzieningen 34 Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 34 Facet 4.2. Studiebegeleiding 36 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 38 Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 38 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 40 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 41 Onderwerp 6: Resultaten Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau Facet 6.2. Onderwijsrendement Oordeelschema Opleiding Vormgeving INTEGRAAL OORDEEL/ ADVIES AAN NVAO 46 BIJLAGE I Curriculum Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaring auditoren. BIJLAGE II Programma Visitatie 22, 24 en 25 mei 2007.

4 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de in paragraaf 1.2 genoemde HBO bachelor opleiding Bereik van de beoordeling ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten, in casu de Faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving verzorgt de HBO bachelor opleiding Vormgeving en wel te Arnhem (voltijd en deeltijd), Enschede (voltijd) en Zwolle (voltijd 1 ). Het onderhavige rapport heeft betrekking op: HBO bachelor opleiding Vormgeving, voltijd, deeltijd Croho nr De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de documenten die de opleiding Hobéon ter beschikking heeft gesteld. Zie Aanpak Bij zijn beoordeling van de opleiding is Hobéon Certificering, i.c. het door hem geformeerde auditteam, uitgegaan van het NVAO- Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een HBO-opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van de betreffende opleiding als voldoende kan worden beoordeeld Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de bacheloropleiding Vormgeving geldt het volgende: De opleiding heeft zich voor wat betreft beroepsprofiel, doelstelling en opleidingscompetenties tenminste gebaseerd op de respectieve landelijke beroepsprofielen voor Vormgeving: Product Ontwerp, Ruimtelijk Ontwerp en Visuele Communicatie en op de daaraan gerelateerde opleidingscompetenties, zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen de verwante opleidingen enerzijds en het beroepenveld anderzijds. (Zie onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen ). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vervolgens vastgesteld, dat het in voldoende mate gespecificeerd is en ook passend is voor een opleiding Vormgeving op HBO-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet Zie ook 1.5. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

5 De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van de door de opleiding aangeleverde schriftelijke informatie: Management Review 2007; Visitatierapport 2002; Programmabeschrijving; Onderwijs- en Examenreglement OER; de in het kader van de interne sturingscyclus opgeleverde managementrapportages; onderliggende documentatie betrekking hebbend op bijvoorbeeld: - strategische keuzen en de positie in de markt; - interne organisatie; - de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende evaluaties en verbetermaatregelen; - ontwikkelingen in het beroepenveld; - beroeps- en opleidingsprofielen; - (validatie) eindkwalificaties; - curriculumontwikkeling en - actualisering; - didactisch concept en werkvormen; - toetsing en beoordeling; - kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid; - externe relaties / alumni; - internationalisering; - instroombeleid; - studiebegeleiding; - rendement. De documentatie is Hobéon Certificering ter beschikking gesteld via het digitale documentbeheersysteem DigOport van ArtEZ en additionele schriftelijke documenten. Op basis van deze door de opleiding aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de opleiding. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, werkveldrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de opleiding op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een driedaagse visitatie 2, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten vier externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van Vormgeving en het daaraan gerelateerde Kunstonderwijs, twee studenten uit een verwante opleiding, één lead auditor vanuit Hobéon Certificering en één auditor / onderwijsdeskundige, eveneens vanuit Hobéon Certificering. Laatstgenoemde trad ook op als secretaris. 2 Visitatie heeft plaatsgevonden op 22, 24 en 25 mei Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

6 Onder controle moet hier worden verstaan dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door hetzelfde onderwerp meerdere malen en met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele (tijdens de visitatie verstrekte) documentatie en -daar waar het de ruimtelijke en materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. Hieronder volgen enkele voorbeelden van de door het auditteam tijdens en/of onmiddellijk na de visitatie geraadpleegde additionele documentatie: overzicht van de samenstelling van de werkveld-gremia waarmee de opleiding overleg voert; verslagen van bijeenkomsten met het werkveld; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortgangsgesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules; portfolio s van studenten en de (schriftelijke weergave van de) beoordeling daarvan door docenten; afstudeerwerkstukken; literatuurlijst. Aldus had Hobéon Certificering voldoende instrumenten om zich op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Hobéon Certificering heeft alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp is gegeven. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van Hobéon Certificering met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

7 1.4. Beslisregels Hobéon Certificering Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp tenminste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige tenminste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 3 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord. 3 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een HBO bachelor opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

8 1.5. Een korte schets van de Faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving De Faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving van ArtEZ kortweg ArtEZ BKV is de resultante van een fusie tussen de kunstacademies in Arnhem, Enschede en Zwolle. De Faculteit BKV biedt bacheloropleidingen aan op het gebied van Autonome Kunst, Vormgeving, Docent Beeldende Kunst en Vormgeving alsmede de master opleiding Typografie en 2 e fase opleidingen Autonome Beeldende Kunst (Dutch Art Institute) en Fashion (Fashion Institute Arnhem en Mode, Vormgeving en Strategie/ Fashion, Design & Strategy). De Faculteit BKV heeft momenteel circa 1700 studenten, verspreid over drie locaties (Arnhem, Enschede, Zwolle), waar de respectieve academies zijn gevestigd. Academies met ieder een eigen profiel en accenten in de identiteit die borg staan voor differentiatie in het opleidingenaanbod: Arnhem: kunst, ontwerp en praktijk (beroepspraktijk en creative industry); Enschede: kunst, experiment, interactie (pionierend individu); Zwolle: kunst, beelden en betekenis (samenleving en reflectie). Sinds een tweetal jaren werkt BKV met een meer integrale aanpak, waarbij per vakgebied -over de grenzen van de locaties heen- wordt samengewerkt in zeven vakgroepen. Het accent in de organisatie verschuift daarmee van academies naar opleidingen. Onderdeel van dit proces is, dat de academies zich niet zozeer als academie profileren, maar hun profilering verankeren in de programma s van de opleidingen. Anders gezegd, in de communicatie treedt ArtEZ naar buiten met het samenhangende assortiment opleidingen en niet iedere academie voor zich. Het auditteam vindt dit een, voor positie en naam van de Hogeschool ArtEZ, goede zaak. Studenten en andere relaties zijn ook gebaat bij eenduidige communicatie op het niveau van het moederinstituut en de opleidingen. Visitatie 2002 De opleiding Vormgeving is in 2002 beoordeeld op alle locaties. De belangrijkste conclusies (per locatie) waren: Arnhem overwegend positief. Aandachtspunten: - eilandencultuur - contacten met werkveld onvoldoende gestructureerd. Enschede positief over eindniveau, negatief over met name - opbouw en planning van het opleidingsprogramma - de wijze van beoordelen. Kampen 4 overwegend positief. Aandachtspunten: - doelstellingen te globaal - buitenschools curriculum onvoldoende relevant - te zeer naar binnen gericht. Mede naar aanleiding daarvan heeft de faculteit op basis van een faculteitsbrede sterkte-zwakte analyse de volgende aspecten in kaart gebracht: (i) positie in kunst &cultuur, in het onderwijs, in de regio en internationaal, (ii) profilering, (iii) onderwijskundige/didactische benadering, (iv) interne organisatie, (v) bedrijfsvoering, (vi) personeel en (vii) kwaliteitszorg. Voor elk van deze componenten heeft de Faculteit BKV een goed omlijnd actieplan vastgesteld, dat -zo verwacht het auditteam- de Faculteit BKV èn haar opleidingen op een hoger plan zal brengen. Sleutelwoord is professionalisering als onderwijsaanbieder en als bedrijf. 4 Thans locatie Zwolle. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

9 Kernpunten van dit actieplan zijn o.a.: (i) versterking externe oriëntatie, (ii) professionalisering personeelsbeleid, (iii) professionalisering interne kwaliteitszorg. Doelstelling De doelstelling is helder: de Faculteit BKV streeft naar hoogwaardig kunstonderwijs in een veranderende context met de volgende componenten: (i) culturele diversiteit, (ii) kenniseconomie en creative industry, (iii) ICT in relatie tot beeld- en mediacultuur en (iv) internationalisering. Het zijn deze vier dimensies waar de Faculteit BKV zich als Faculteit sterk wenst te maken. Anders gezegd, op deze vier dimensies stuurt de Faculteit BKV de opleidingen op de drie locaties aan. Iets wat met name zichtbaar is gemaakt in het Actieplan en in Visie en Ontwikkeling Faculteit BKV, Dit actieplan waarin ook de aandachtspunten uit de visitatie 2002 expliciet zijn opgenomen, heeft naar het oordeel van het auditteam over de gehele linie tot een substantiële verbetering van de (disciplines binnen de) opleiding geleid, wat bijvoorbeeld blijkt uit: de goed doordachte en toekomstgerichte (!) beroepsbeelden voor de onderscheiden disciplines; de goed en concreet uitgewerkte doelstellingen; de -daar waar nodig- strakkere programmering van de onderscheiden disciplines; de gestructureerde en transparante wijze van toetsen en beoordelen; de versterking van de theoretische component; de kwaliteitsborging van het buitenschools curriculum; professionalisering van het personeelsbeleid; de versterking van de relatie met het werkveld (reactivering werkveldcommissie per discipline) professionalisering van de interne kwaliteitszorg met het daarbij behorende instrumentarium. Thans bereidt de faculteit de nieuwe beleidscyclus voor. Eén belangrijk mechanisme hierbij is de hierboven reeds vermelde instelling van de zeven locatieoverstijgende advies-/vakgroepen. Deze facultaire vakgroepen (de primaire gesprekspartner van de respectieve werkveldcommissies) zijn de motor voor de onderwijsontwikkeling en voor de versterking van de faculteit als onderwijsorganisatie. Lectoraten De faculteit werkt nauw samen met de ArtEZ-lectoraten Kunst & Reflectie, Modevormgeving en (sinds kort) het lectoraat Kunsteducatie. Voor de opleiding Vormgeving zijn met name de activiteiten van het lectoraat Modevormgeving relevant. Dit lectoraat heeft de afgelopen jaren aanzienlijk bijgedragen aan het versterken van de theoretische component in het programma, maar ook aan de internationale oriëntatie en aan de onderwijsvernieuwing. Het oordeel van het auditteam over dit lectoraat is dan ook zeer positief. En wel om de volgende redenen: het lectoraat kenmerkt zich door een grote productiviteit (in termen van o.a. cursussen, workshops, conferenties, symposia, publicaties) ten behoeve van docenten en studenten, maar ook ten behoeve van collega-instellingen en professionals in het werkveld; het lectoraat heeft zich in hoge mate gericht op de deskundigheidsbevordering van docenten. Via de hierboven genoemde activiteiten en mede via hun respectieve kenniskringen; het lectoraat is bovendien sterk naar buiten gericht en mede daardoor heeft de faculteit haar professioneel netwerk substantieel kunnen uitbreiden; het lectoraat heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van specifieke vakken, minoren en pilot programma s. Deels zijn zij reeds in de betreffende opleidingen opgenomen, deels moet dat nog gebeuren. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

10 Het lectoraat Modevormgeving begeeft zich op een relatief onontgonnen terrein en het heeft dan ook een sterk innovatieve werking. Zo heeft het lectoraat een nieuwe discipline (Mode theorie) ontwikkeld, ten gevolge waarvan de theoretische oriëntatie binnen de modediscipline aanzienlijk is versterkt. Algemeen beeld van de opleidingen van de faculteit BKV Hobéon Certificering heeft gedurende de periode 22 t/m 25 mei 2007 de volgende zes opleidingen gevisiteerd en beoordeeld: Autonome Beeldende Kunst (bachelor), Vormgeving (bachelor), Docent Beeldende Kunst, Vormgeving (bachelor), Autonome Beeldende Kunst (2 e fase), Modevormgeving (2 e fase) en de Voortgezette Opleiding Fashion. De beoordeling en visitaties zijn uitgevoerd door auditteams met (afhankelijk van de aard van de opleiding) telkens andere externe vak- en werkvelddeskundigen. Eén externe vakdeskundige (drs. M Regouin) was bij alle visitaties betrokken. Het algemeen beeld na de vier visitaties is, dat het hier gaat om zes goede opleidingen, die afgestudeerden afleveren die ontegenzeggelijk op bachelor respectievelijk master niveau gekwalificeerd zijn. De betreffende opleidingen hebben sinds 2005, mede dankzij de sturende kracht van de faculteit, een significante kwaliteitsverbetering gerealiseerd op die punten die tijdens de visitatie in 2002 nog als zwak werden beoordeeld. Voor alle zes beoordeelde opleidingen geldt, dat zij thans (i) een transparant en -en daar waar nodig en nuttig- strak programma kennen, (ii) de theoretische component aanzienlijk hebben versterkt, (iii) gericht zijn op een duidelijk beroepsbeeld, (iv) een gestructureerde en dus verifieerbare methode van toetsen & beoordelen hanteren en (v) in belangrijke mate het ArtEZ kwaliteitszorgsysteem hebben ingevoerd. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

11 1.6. Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: Leden: Studentlid Deskundige onderwijs / secretaris: G.J. Stoltenborg M. Regouin, vakdeskundige A. Haver, werkvelddeskundige L. Huiskens, werkvelddeskundige R. van Kranenburg, werkvelddeskundige L. Brouwer I. Bruggemann R.F.H.M. Stapert Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen dat de voor de beoordeling van de opleiding noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma voor de diverse vormgevingsdisciplines in relatie tot het specifieke domein). Stoltenborg heeft een groot aantal (accreditatie-)audits binnen en buiten het hoger onderwijs geleid, een aantal malen als onderwijsdeskundige, maar in de regel als voorzitter. De vakdeskundige Regouin en de werkvelddeskundigen Haver, Huiskens en Van Kranenburg hebben zich in hun beoordeling, vanuit vakgebied en werkveld, met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. Regouin, Haver, Huiskens en van Kranenburg hebben op grond van hun (internationale) kennis van de verschillende disciplines binnen Vormgeving een goed en breed zicht op (recente) ontwikkelingen in het domein. Stapert, heeft zich vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. Hij heeft een grote, ook internationale, onderwijservaring opgebouwd die hem in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt, te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan HBO-opleidingen worden gesteld. Brouwer en Bruggeman hebben zich als studentlid vooral gericht op zaken als studiebegeleiding, informatievoorziening, studentfaciliteiten. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

12 1.7. Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding: management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma visitatie Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

13 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Inleiding De opleiding Vormgeving kent de volgende disciplines die alle, m.u.v. Graphic Design, uitsluitend in voltijd worden aangeboden: Product Design Arnhem Modevormgeving Arnhem Interaction Design Arnhem (vanaf 2006) Graphic Design Arnhem (voltijd en deeltijd) Art & Communication Design Enschede Visuele Communicatie Zwolle Interieurarchitectuur Zwolle Deze disciplines (ArtEZ gebruikt de term opleidingseenheden of afdelingen ) worden binnen één gemeenschappelijk beleids- en uitvoeringskader aangeboden en worden daarom slechts daar waar zij verschillen, in het onderhavige rapport afzonderlijk behandeld. Daar waar zij met elkaar overeenkomen spreekt het rapport kortheidshalve over de opleiding Vormgeving of nog korter de opleiding. Dus, als in dit rapport gesproken wordt over de opleiding, dan betekent dit dat de bevindingen en oordelen betrekking hebben op alle disciplines. De deeltijd variant van de discipline Graphic Design is in geconcentreerde vorm een representatieve afspiegeling van de voltijd variant. Het enige verschil is, dat de onderwijsbegeleidingstijd een beperktere omvang kent. Deze concentratie van onderwijs vloeit voort uit een bewuste beleidsoverweging omdat studenten die voor de deeltijdopleiding worden aangenomen, werkzaam zijn op het gebied van de grafische vormgeving, communicatie, voorlichting, ICT of aanverwant vakgebied. Hun keuze voor deze opleiding vloeit voort uit de behoefte zichzelf in dat licht op HBO-niveau te kwalificeren. Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties zijn gebaseerd op het landelijk vastgestelde opleidingsprofiel. In dit profiel wordt een visie op de beroepen, het werkveld en ontwikkelingen in relatie tot de opleiding beschreven. Om een beeld te schetsen van de reikwijdte en complexiteit van de eindkwalificaties van de opleiding Vormgeving volgt hierna een kleine selectie: Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

14 Creërend vermogen: de student maakt beeldend concepten voor een product, reeks producten of totaal concept en gaat daarbij uit van zowel en eigen idee, visie of thematiek als van de beoogde gebruiker; gaat vanuit een artistieke visie constructief, inventief, creatief en alert om met uitgangspunten en plaatst die in een breder cultureel en maatschappelijk perspectief; transformeert onderzoekend, experimenterend en beschouwend kennis, intuïtie, indrukken en emoties tot een ontwerp; grijpt artistieke en technische problemen aan om er integrale oplossingen voor de ontwikkelen; demonstreert dat hij/zij gebruik maakt van kennis en inzicht in: (i) de manier waarop de gebruikte beelden, vormen, materialen, verhoudingen en kleuren ervaringen veroorzaken en betekenissen overdragen, (ii) voorkomende productiemethoden, constructies en materiaaleigenschappen, (iii) de functionaliteit van gehanteerde vormgevings- en productietechnieken; Vermogen tot kritische reflectie: de student is in staat het eigen werk en dat van anderen te analyseren en te beoordelen; reflecteert beeldend en in woord en geschrift op de grenzen en mogelijkheden van het vak en op de eigen visie, specialismen en technische capaciteit; verdiept zich in (i) tradities en theorieën m.b.t. het vak, (ii) uiteenlopende visies op en benaderingen van het beroep ontwerper, vanuit zowel historisch als contemporain perspectief, (iii) filosofische inzichten (met name ethiek en esthetiek) die voor een vormgever van belang (kunnen) zijn. Vermogen tot groei en vernieuwing: de student heeft een begin gemaakt met het ontwikkelen van en persoonlijke artistiek visie en toont de wil deze visie verder te ontwikkelen; toont ambitie tot excelleren, gaat constructief om met kritiek van anderen; staat open voor nieuwe inzichten en is in staat nieuwe kennis, vaardigheden te verwerven bijvoorbeeld wat betreft technieken, ergonomische materialen en technieken, (milieu)wetgeving, materialen, verwerkings- en toepassingsmogelijkheden, publieksbenadering en beroepsopvatting. Organiserend vermogen: de student creëert een vruchtbare balans tussen artistieke en voorwaardenscheppende activiteiten; heeft een begin gemaakt met het ontwikkelen van een eigen werkproces n is in staat alle aspecten van het ontwerpproces en de betrokken disciplines in onderlinge samenhang te zien; toont zich bewust van de noodzaak zakelijke voorzieningen te treffen om op de lange termijn als vormgever werkzaam te kunnen zijn. Vermogen tot samenwerking: de student is in staat de eigen doelen te realiseren in afstemming met anderen; is in staat zijn eigen bekwaamheden in een samenwerkingsverband in te zetten; Communicatief vermogen: de student is in staat zijn/haar werk te presenteren en toe te lichten; is in staat een voor zijn/haar beroep als vormgever relevant netwerk op te bouwen en te onderhouden; is in staat met opdrachtgevers en andere belanghebbenden te onderhandelen over organisatorische, financiële en inhoudelijke aspecten. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

15 Omgevingsgerichtheid: de student richt zich in zijn ontwerpen op de gebruiker mede met gebruikmaking van de kennis, nodig om adequaat op de gebruikers te kunnen inspelen; laat zich inspireren door uiteenlopende culturele en maatschappelijke bronnen en kan deze in het eigen werk aanwijzen en benoemen; heeft overzicht van de markt en de publiciteitsmedia. Zowel uit de eindkwalificaties -hierboven staat slechts een selectie- als uit de programmabeschrijving blijkt, dat de opleiding zich expliciet richt op de ontwikkeling van studenten tot creatieve, innovatieve vormgevers met een open oog voor duurzaamheid en voor de (culturele, maatschappelijke en zakelijke) context waarbinnen zij als beroepsbeoefenaar hun ontwerpen zullen maken. Nader bestudering van de programma s van de zeven disciplines laat zien, dat er binnen de hier gepresenteerde eindkwalificaties van de opleiding Vormgeving per discipline een nadere concretiseringen in specifieke eindtermen wordt gemaakt, verbandhoudend het (deel)domein van de respectieve disciplines. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert het facet Domeinspecifieke Eisen als goed en wel op grond van de volgende observaties: de eindkwalificaties van de opleiding sluiten rechtstreeks aan bij de eisen die op landelijk niveau door vakgenoten binnen het domein worden gesteld aan de betreffende opleiding; de eindkwalificaties sluiten direct aan bij de eisen die op landelijk niveau door de beroepspraktijk aan de betreffende opleiding worden gesteld; de hierboven bedoelde op landelijk niveau overeengekomen en door het werkveld gevalideerde beroepscompetenties zijn, naar het oordeel van het auditteam, een goede afspiegeling van de ontwikkelingen binnen het domein met zijn verschillende deeldisciplines. Naar het oordeel van het auditteam heeft de opleiding -in samenspraak met het beroepenveld- een helder, goed uitgewerkt, samenhangend en werkvelddekkend referentiekader voor de programma s van haar disciplines ontworpen. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

16 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen Onder facet 1.1. is in de beschrijving van de eindkwalificaties een selectie gemaakt. Uit deze selectie moge reeds blijken dat de complexiteit, reikwijdte en de kennis- & attitudedimensies waar de Dublin descriptoren naar verwijzen in de eindkwalificaties zijn verwerkt. Het auditteam concludeert na analyse van alle competenties, dat de eindkwalificaties inderdaad HBO bachelor kwalificaties zijn. Kennis en inzicht De beginnende beroepsbeoefenaar heeft aantoonbare kennis, vaardigheden en inzicht op het vakgebied vormgeving in haar hedendaagse context, zowel maatschappelijk, cultureel als economisch. Daarbij heeft hij eveneens kennis en inzicht in de andere disciplines en van kunsten en cultuur in het algemeen. In een eventuele master kan worden voortgebouwd op dit bachelorniveau, waarbij de kunsttheoretische / ontwerpconceptuele kennis en inzichten kunnen worden verbreed of verdiept. Dat geldt eveneens voor de kennis van andere (kunst)disciplines en voor het inzicht in het functioneren van kunsten in de cultuur. Toepassen Kennis en inzicht De beginnende beroepsbeoefenaar kan zijn creatieve ambities, concepten en vaardigheden en zijn kunsttheoretische kennis op een professionele wijze toepassen. Hij kan zijn keuzen vakinhoudelijk en artistiek beargumenteren. Hij kan daarbij zijn kennis, inzicht en vaardigheden ook toepassen in interdisciplinaire situaties. Tevens kent hij de ontwikkelingen in het werkveld en de professionele netwerken die daarin actief zijn. Op deze wijze ontwikkelt hij zijn eigen creatieve en professionele identiteit ( handtekening ), die hij kan inzetten in opdrachtsituaties alsook in confrontatie en samenwerking met andere professionele beroepsbeoefenaars. Oordeelsvorming De beginnende beroepsbeoefenaar beschikt over een reflectief vermogen, dat hem in staat stelt (i) het eigen werk te toetsen aan de eigen doelstelling en aan de opdrachtdoelstelling, (ii) om te gaan met het spanningveld tussen authenticiteit en de eisen of verwachtingen uit de omgeving. Communicatie De beginnend beroepsbeoefenaar is in staat om informatie over het vakgebied, het eigen werk, ideeën en oplossingen te communiceren met enerzijds vakgenoten, maar ook met opdrachtgevers, het publiek e.d. Dit is enerzijds een waarborg voor een verdergaande creatieve en professionele ontwikkeling. Leervaardigheden Een student Ontwerper wordt niet alleen tijdens de opleiding geschoold en gevormd. Zijn/haar ontwikkeling moet nadrukkelijk ook worden bezien in het kader van een professionele ontwikkeling en de keuzen die hij/zij daarin moeten maken. Bijvoorbeeld: opbouw eigen bedrijf en/of vervolgstudie. De hierboven beschreven dimensies die de H van de HBO-opleiding markeren, zijn zoals gezegd, reeds in de in 1.1 gepresenteerde eindkwalificaties zichtbaar. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

17 Anders gezegd, de eindkwalificaties van de opleiding zijn qua bereik en complexiteit volledig in overeenstemming met het bereik en de complexiteit waarnaar de Dublin Descriptoren verwijzen. Iets wat vervolgens, zie bij Onderwerp 2, in de programmering van de zeven disciplines binnen de opleiding wordt geoperationaliseerd. Zie overigens de opmerking onder facet 2.2. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert het facet Niveau Bachelor als goed en wel op grond van de volgende observaties: de eindkwalificaties van de opleiding bevatten alle elementen waar de Dublin Descriptoren betrekking op hebben en wel met een bereik en diepgang die overeenkomen met het niveau waar de Dublin Descriptoren naar verwijzen; de opleiding heeft voorts de Dublin Descriptoren zorgvuldig uitgewerkt naar deelcompetenties; de opleiding heeft de Dublin Descriptoren en de nadere uitwerking daarvan in deelcompetenties, aantoonbaar in een rechtstreeks verband gebracht met het opleidingsprogramma en de daarbinnen gehanteerde werkvormen. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

18 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Oriëntatie HBO kent twee dimensies. Hoger onderwijs enerzijds, beroepsonderwijs anderzijds. Hoger Onderwijs Het beroepsprofiel (i.c. de beroepsprofielen van de disciplines) en de daarmee samenhangende beroepscompetenties van de opleiding beschrijven een hoog niveau van beroepsuitoefening (zie onder facet 1.1.) en sluiten aantoonbaar aan (zie onder facet 1.2.) bij de beschrijving van het bachelor niveau in de Dublin Descriptoren. Daarmee is aangegeven dat de opleiding gerekend kan worden tot het hoger onderwijs. De opleiding heeft de Dublin Descriptoren rechtstreeks in verband gebracht met het programma en met de daarin gehanteerde werkvormen. In de programmabeschrijving wordt dit verband expliciet en inzichtelijk gemaakt. Op deze wijze heeft de opleiding de dimensie hoger onderwijs aantoonbaar in haar programma verankerd. Beroepsonderwijs De competenties van de opleiding die ook naar het niveau van de beginnende beroepsbeoefenaar verwijzen, zijn geformuleerd in termen van beroepscompetenties die aantoonbaar (zie 1.1) in samenspraak met het beroepenveld zijn opgesteld en door dat beroepenveld zijn gevalideerd in landelijk verband maar ook via de respectieve werkveldcommissies. Daarmee is op het niveau van opleidingsdoelstellingen de oriëntatie op het werkveld geborgd. Anders gezegd: de opleiding is een beroepsopleiding. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert het facet Oriëntatie HBO als goed en wel op grond van de volgende observaties: de opleiding heeft de eindkwalificaties rechtstreeks, volledig en op zorgvuldige wijze ontleend aan de door het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen. (Zie onder facet 1.1.); in de van deze beroepsprofielen afgeleide opleidingsspecifieke kwalificaties en competenties wordt ook het niveau van de beginnende beroepsbeoefenaar geformuleerd; de opleiding heeft de inhoud, het bereik en het niveau van de eindkwalificaties in het programma en de gehanteerde werkvormen geoperationaliseerd en daaruit blijkt, dat de opleiding het landelijk overeengekomen beroepsprofiel in haar programma heeft verankerd en daarbij ook het beroepenveld (werkveldcommissies) heeft betrokken. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

19 SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstellingen Opleiding als voldoende. De opleiding heeft goed zicht op de ontwikkelingen in de praktijk en ook, daarmee samenhangend, op de eisen die aan een beginnend ontwerper als beroepsbeoefenaar worden gesteld. De opleiding heeft haar inzicht qua bereik, thematiek en diepgang op voortreffelijke wijze vertaald naar opleidingsdoelstellingen (en naar programmaonderdelen!) waarbij zij het werkveld uitdrukkelijk heeft betrokken. De zeven disciplines binnen de opleiding hebben in de eindkwalificaties eigen concretiseringen aangebracht die recht doen aan het specifieke karakter van elke discipline. Conform de Beslisregels Accreditatie zoals vastgelegd in het NVAO Accreditatiekader, kan een Onderwerp niet hoger scoren dan voldoende. Het auditteam beoordeelt evenwel alle facetten van het onderwerp Doelstellingen Opleiding als goed. Dit rechtvaardigt (zie 1.4. onder E) een kwalificatie goed voor dit onderwerp. Reden voor het auditteam deze kwalificatie als extra aantekening aan zijn oordeel toe te voegen. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

20 Onderwerp 2: Programma Dit onderwerp kent acht facetten: 1.eisen HBO; 2. relatie tussen doelstellingen en inhoud; 3. samenhang programma; 4. studielast; 5. instroom; 6. duur; 7. afstemming tussen vormgeving en inhoud; 8. beoordeling en toetsing. Facet 2.1. Eisen HBO Criteria Het facet Eisen HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Vindt kennisontwikkeling van studenten plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontwikkeld studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek? Heeft het programma aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline? Waarborgt het programma de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft het aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk? Bevindingen Interactie met de beroepspraktijk/ kunstpraktijk is een belangrijk element in de opleiding en wordt als volgt gerealiseerd: De meeste docenten zijn zelf werkzaam in de beroepspraktijk en brengen daardoor hun kennis en ervaring op een vanzelfsprekende en natuurlijke wijze in binnen de opleiding. Docenten worden met name op dit aspect (actief vormgever) geselecteerd; de opleiding maakt veelvuldig gebruik van gastdocenten met een kortdurend en specifiek/specialistisch assignment bijvoorbeeld in de vorm van workshops; jaarlijks worden (buitenlandse) excursies en werkbezoeken georganiseerd; er worden in toenemende mate praktijkprojecten met externe partners ontwikkeld, die de interactie van studenten met maatschappij en werkveld stimuleren. Hier volgen ter illustratie nog enkele voorbeelden hoe de disciplines de beroepsvoorbereiding ter hand nemen, naast die welke hierboven staan vermeld en die voor alle disciplines gelden: Product design praktijkopdrachten, ontwerpopdrachten voor betalende opdrachtgevers, beroepspraktijkprojecten, praktijkpresentaties (Utrecht, Frankfurt, Milaan, Amsterdam) en de stage in het 4 e jaar, al deze componenten betekenen een extra opening naar de beroepspraktijk. Modevormgeving de stage in het 4 e jaar, de jaarlijkse gesprekken met inkopers, de jaarlijkse terugkomdag van pas afgestudeerden, productpresentaties, de bijdragen die studenten jaarlijks leveren aan de Collectie Arnhem, de jaarlijkse werkbesprekingen tussen studenten en (gerenommeerde) experts, al deze componenten betekenen een extra opening naar de beroepspraktijk. Interaction design stage in het 4e jaar. Graphic design het 3 e studiejaar is geheel praktijkgericht. Studenten werken aan de hand van reële praktijkopdrachten. in het 4 e jaar lopen studenten een stage (20 EC s). Interieurarchitectuur met vaste regelmaat maken studenten ontwerpen voor diverse opdrachtgevers. In het 3 e jaar werken alle studenten een opdracht uit voor een externe opdrachtgever. jaarlijks organiseert de discipline een projectweek voor 3 e jaars studenten. het 4 e jaar kent een stage (30 EC s). Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

21 Samenvattend: de 4-jarige continue interactie tussen student en docent impliceert in feite al een voortdurende confrontatie van de student met de praktijk. Dat is de kracht van alle disciplines binnen de opleiding. Daarnaast worden er voor de student voldoende en in toenemende mate mogelijkheden gecreëerd om zich buiten de school te oriënteren en zich verder te bekwamen. Het auditteam heeft inzage gehad in de literatuur en (andere) studiematerialen die studenten tijdens de opleiding gebruiken. De vakliteratuur is actueel en veelzijdig en van hoog niveau. De studiematerialen zijn aantoonbaar aan de praktijk ontleend. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert voor de opleiding het facet Eisen HBO als goed en wel op grond van de volgende observaties: het programma van alle disciplines binnen de opleiding biedt de studenten voldoende en in toenemende mate mogelijkheden om zich te ontwikkelen in interactie met de beroepspraktijk, zowel binnen de school (docenten uit de beroepspraktijk, projecten, workshops) als daarbuiten (stage, werkbezoeken, excursies e.d.); alle disciplines binnen de opleiding zijn sterk gericht op het door studenten laten uitvoeren van reële praktijkopdrachten en op externe presentaties door studenten van hun werk / hun collectie; de opleidingsprogramma s van alle disciplines zijn aantoonbaar ontworpen in samenspraak met het beroepenveld; de gebruikte vakliteratuur is up-to-date en zeer veelzijdig; de opleiding schakelt gedurende het hele programma systematisch en frequent gastdocenten uit de beroepspraktijk in. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

22 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma Criteria Het facet Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Is het programma een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen? Zijn de eindkwalificaties adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma? Biedt de inhoud van het programma studenten de mogelijkheid de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken? Bevindingen Uit de voorhanden documentatie heeft het auditteam zich op gedetailleerd niveau een beeld kunnen vormen over de inhoud van de zeven disciplines. Duidelijk is, dat alle disciplines binnen de opleiding leerdoelen hebben geformuleerd die herkenbaar aansluiten bij de opleidings- en disciplinekwalificaties en dat zij die leerdoelen per studiejaar en per programmaonderdeel hebben uitgewerkt. Belangrijk aspect van leerdoelen is voorts, dat zij geformuleerd zijn in meetbare termen. Uit de documentatie blijkt, dat de opleiding daar belangrijke inspanningen heeft verricht. De opleiding heeft niet alleen kunnen aantonen, dat de leerdoelen binnen het programma van alle disciplines traceerbaar zijn richting competenties, zij heeft tevens de competenties, werkvormen en inhoud heel nadrukkelijk aan elkaar gerelateerd. De vormgeving van de programmaonderdelen gaat uit van een leeromgeving waarin het leerproces van de student centraal staat en waarbij hij de door hem verworven kennis, vaardigheden en attituden dient te activeren, wil de student de praktijkopdrachten met succes kunnen uitvoeren. Onderdeel van het leerproces is tevens zelfreflectie en zelfregulatie die de student inzicht geven in zijn eigen leerproces en leerstijl. Inhoud en vormgeving van de afzonderlijke programmaonderdelen bieden de student de gelegenheid om de vereiste competenties en doelstellingen te verwerven, de wijze waarop vervolgens de programmaonderdelen in een in complexiteit opklimmende reeks in het totale programma zijn gepositioneerd, maakt het de student mogelijk de competenties en de hiervan afgeleide doelstellingen te verwerven. Het beeld is duidelijk: het programma (en dat geldt voor alle disciplines) is goed in lijn met de eindkwalificaties en de successieve leerdoelen zijn aantoonbaar afgeleid van die eindkwalificaties. In die zin heeft de opleiding (de zeven disciplines) de afgelopen twee jaar een grote verbeterslag gemaakt. Opmerking: tegen de achtergrond van het hoge ambitieniveau van de opleiding (o.a. zichtbaar in de eindkwalificaties en eindtermen) adviseert het auditteam per discipline de concrete leerdoelen op dit aspect (ambitie) nog eens nader te bekijken. Daar ligt voor de respectieve vakgroepen een concreet aangrijpingspunt de reeds ingezette substantiële verbetering op het (zelf gekozen!) hoge ambitieniveau te brengen. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

23 Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert het facet Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: de opleiding heeft door het hele programma heen op inzichtelijke en zorgvuldige wijze leerdoelen vastgesteld die aantoonbaar zijn af te leiden van de eindkwalificaties; de leerdoelen hebben het bereik en het niveau corresponderend met het bereik en het niveau van de eindkwalificaties; de binnen het programma gepositioneerde projecten, opdrachten en workshops zijn gericht op een concreet en meetbaar leerdoel, telkens gedefinieerd in termen die rechtstreeks zijn ontleend aan de eindkwalificaties; de overige leerdoelen zijn nog niet in alle gevallen zodanig geformuleerd, dat zij inderdaad richtinggevend zijn voor de wijze waarop de opleiding (per discipline) haar studenten toetst; de leerdoelen en de projecten/workshops nemen in complexiteit toe om tenslotte in de afstudeerfase een niveau te bereiken dat naar het oordeel van het auditteam ontegenzeggelijk HBO-niveau is. (Zie ook onder facet 6.1.) Het auditteam is van oordeel, dat de opleiding op consequente en gedegen wijze de functionaliteit van de onderscheiden programmaonderdelen heeft geborgd. Daardoor is het voor elk onderdeel helder waarom het in het programma is opgenomen. De constatering van het auditteam dat (nog) niet alle leerdoelen het hoge ambitieniveau van de eindkwalificaties reflecteren, weerhoudt hem ervan een oordeel goed uit te spreken. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december

24 Facet 2.3. Samenhang Programma Criterium Het facet Samenhang Programma is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Is het studieprogramma inhoudelijk samenhangend? Bevindingen De samenhang binnen het curriculum wordt nagestreefd in inhoudelijke zin en via een afstemming van de diverse werkvormen. De inhoudelijke samenhang heeft zowel betrekking op de horizontale samenhang (tussen programmaonderdelen) als de verticale samenhang waarbij sprake is van een over de jaren toenemende complexiteit De voor de opleiding geldende generieke HBO-competenties en specifieke beroepscompetenties zijn aantoonbaar door het werkveld gevalideerd. De eisen die aan een ontwerper c.q. vormgever in de diverse disciplines worden gesteld, zijn beschreven in onderlinge samenhang. Het auditteam is daar positief over Zoals reeds onder facet 1.1. en 2.2. is beschreven, heeft de opleiding de eindkwalificaties per opleidingsjaar concreet uitgewerkt naar leerdoelen. Leerdoelen, die in complexiteit toenemen om in de afstudeerfase het HBO-eindniveau te bereiken. Daardoor is er een duidelijke samenhang in de leerdoelen en is de verticale samenhang in het programma tussen de onderscheiden projecten (en flankerende practica en vakken ) geborgd Niet alleen in de programmabeschrijving maar ook in de detailinformatie over de respectieve programmaonderdelen waarover het auditteam tijdens de visitatie kon beschikken, wordt de samenhang zichtbaar gemaakt. En wel als volgt: de programmaonderdelen (en de flankerende vakken ) waaruit het programma is opgebouwd, zijn bij alle disciplines qua onderwerp en inhoud telkens en expliciet ontleend aan één overkoepelend thema; kernelement in de vormgeving van elk programmaonderdeel (en daarbinnen: de projecten / opdrachten) is een sterke interactie tussen theorie en praktijk; de programmaonderdelen (en de flankerende vakken ) zijn aantoonbaar gericht op het maken van beroepsproducten, hetgeen impliceert dat studenten leren kennis en vaardigheden uit verschillende deelgebieden te integreren; de programmaonderdelen zijn zodanig ontworpen en via zogeheten leerlijnen in het programma gepositioneerd dat zij ten opzichte van elkaar een anticiperende dan wel verdiepende functie hebben in het leerproces van de student; de leerdoelen en de daaraan gerelateerde opdrachten nemen in complexiteit toe, waardoor de verticale samenhang wordt gewaarborgd; de studieloopbaanbegeleiding richt zich op de samenhang in de individuele leerroute van de student en op zelfreflectie en zelfsturing door studenten. Oordeel: voldoende Het auditteam kwalificeert het facet Samenhang Programma als voldoende en wel op grond van de volgende observaties: de relatie tussen de leerdoelen van de programmaonderdelen (en daarbinnen van projecten en/of workshop) is helder en logisch; de concentrische opbouw (leerdoelen en opdrachten worden telkens complexer of ruimer) maakt de verticale samenhang tussen de onderscheiden programmaonderdelen manifest. Hobéon Certificering Adviesrapport HBO bachelor opleiding Vormgeving, ArtEZ december