Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten voltijd - deeltijd - duaal. De Haagse Hogeschool

Transcriptie

1 Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten voltijd - deeltijd - duaal De Haagse Hogeschool

2

3 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport Accreditatie HBO bachelor opleiding HBO-Rechten voltijd - deeltijd - duaal CROHO nr De Haagse Hogeschool Hobéon Certificering BV december 2008 Auditteam: Mr J.A. Frederik CMC (voorzitter) Mr. N. Le Brun-van Susante Prof jhr. mr. M. Wladimiroff Prof. mr. A.M. van Kalmthout Drs. G.J. Stoltenborg R. Bargach Secretaris: Mr. F.A.M. Hendriks

4

5 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Functie van het rapport Bereik van de beoordeling Karakteristiek van de opleiding De opleiding HBO-Rechten Benchmark en positionering opleiding HBO-Rechten Visitatierapport en interne audit Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Beslisregels Auditteam Deelnemers visitatie Programma visitatie opleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 29 april BEVINDINGEN EN BEOORDELING 9 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 9 Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen 9 Facet 1.2. Niveau Bachelor 14 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 16 Onderwerp 2: Programma 18 Facet 2.1. Eisen HBO 18 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 22 Facet 2.3. Samenhang Programma 26 Facet 2.4. Studielast 29 Facet 2.5. Instroom 32 Facet 2.6. Duur 35 Facet 2.7. Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 36 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 38 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 41 Facet 3.1. Eisen HBO 41 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel Facet 3.3. Kwaliteit Personeel Onderwerp 4: Voorzieningen 48 Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 48 Facet 4.2. Studiebegeleiding 50 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 54 Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 54 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 56 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld Onderwerp 6: Resultaten Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau 60 Facet 6.2. Onderwijsrendement SAMENVATTEND OORDEEL Oordeelschema HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool Integraal oordeel/ advies aan NVAO 68 Bijlage I: Curricula Vitae auditoren en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren Bijlage II: Programma visitatie 29 april 2008

6

7 1. INLEIDING 1.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de in paragraaf 1.2 genoemde HBO bacheloropleiding Bereik van de beoordeling De Haagse Hogeschool, in casu de Academie voor Bestuur, Recht en Veiligheid, verzorgt diverse HBO bacheloropleidingen. Het onderhavige rapport heeft betrekking op de opleiding HBO-Rechten (CROHOnummer 39205) van De Haagse Hogeschool (hierna ook: De HHS). Deze opleiding wordt aangeboden in een voltijd-, deeltijd en duale variant. Hobéon Certificering heeft zijn oordeel over de voltijd, deeltijd en duale varianten van de opleiding HBO- Rechten in één rapport samengevat omdat alle varianten gericht zijn op dezelfde eindkwalificaties en binnen één gemeenschappelijk beleids- en uitvoeringskader aangeboden worden. Niettemin wordt in het rapport, daar waar nodig, het onderscheid tussen de drie varianten zichtbaar gemaakt. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de Management Review t.b.v. het externe onderzoek naar de kwaliteit van de opleiding HBO-Rechten van De Haagse Hogeschool d.d. 15 maart Karakteristiek van de opleiding De opleiding HBO-Rechten Het afgelopen decennium laat zien dat de samenleving juridiseert. Recht speelt in alle geledingen van de maatschappij een belangrijke rol en binnen deze geledingen is op allerlei niveaus behoefte aan juridisch competent personeel. Naar aanleiding van deze maatschappelijke ontwikkeling is in opdracht van de Hogeschool van Utrecht, de Hogeschool Leiden en De Haagse Hogeschool in 2001 een (arbeidsmarkt)onderzoek uitgevoerd naar de wenselijkheid en mogelijkheden van een HBO opleiding Rechten. Mede gezien de positieve uitkomst van dit arbeidsmarktonderzoek is De HHS in 2003 gestart met het verzorgen van de opleiding HBO-Rechten. De opleiding HBO-Rechten leidt HBO juristen op, brede en praktisch ingestelde juridische professionals, op bachelor niveau, die functioneren als voorbereider, ondersteuner of behandelaar van het juridisch dossier en zijn juridische competenties combineert met competenties die hem in staat stellen een bijdrage te leveren aan de vormgeving, sturing en beheersing van de voor het juridisch proces relevante bedrijfsprocessen alsmede aan de daarvoor noodzakelijke informatievoorziening. Thans kan worden gesteld dat de opleiding HBO-Rechten van De HHS duidelijk in een behoefte voorziet, de studentenpopulatie is gegroeid van 227 (2003) naar 858 (2007) studenten. De eerste studenten zijn in de zomer van 2007 afgestudeerd. De omvang van het docentencorps is ook fors toegenomen. Was in 2003 nog ongeveer 7 fte formatieruimte betrokken bij de opleiding, in 2008 is dit gegroeid naar 31 fte. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 1

8 De HHS biedt de opleiding HBO-Rechten aan in een duale, een deeltijd en een voltijd variant. Alle varianten bieden 240 EC aan studiebelasting en duren vier jaar. De duale variant (start in 2003) biedt aansluiting op de programma s van Havo, VWO en MBO (niveau-4) en richt zich op de student zonder enige juridische werkervaring. Na een basisvorming in de toepassing van het recht gaan de studenten in het derde en vierde studiejaar vier dagen in de week werken in een juridische functie. Doordat het hier om een betaalde baan gaat dragen zowel de werkgever als de student-werknemer een bijzondere verantwoordelijkheid voor het competent uitoefenen van de functie. Deze variant leidt op voor een brede praktisch ingestelde juridische professional op bachelorniveau binnen de context van het Nederlands recht. Studenten studeren af met een baan. De deeltijdvariant (start in 2003) biedt eveneens aansluiting op de programma s van Havo, VWO en MBO (niveau-4) maar richt zich op de student met juridische werkervaring. De deeltijd student is al werkzaam in een juridische functie en dient tijdens de studie binnen deze functie juridische werkzaamheden te verrichten. Het programma is in de kern gelijk aan het duale programma uitgezonderd die onderdelen die studenten met werkervaring geacht worden al te beheersen. Ook gaat de opleiding ervan uit dat deze deeltijdstudenten zich de studiestof efficiënter eigen maken. Deze variant leidt eveneens op voor een brede praktisch ingestelde juridische professional op bachelorniveau binnen de context van het Nederlands recht. De voltijdvariant (start in september 2007) wordt alleen Engelstalig aangeboden. Met dit programma heeft de opleiding gevolg willen geven aan de ambitie van Den Haag als International City of Peace and Justice/ Legal Capital of the World. Het programma richt zich op studenten uit Nederland en daarbuiten met een Havo of VWO (of daarmee vergelijkbaar) diploma. Studenten doen in hun vierde studiejaar praktijkervaring op in een stage die zij in het binnen- of buitenland mogen vervullen. Dit omdat binnen de internationale organisaties het fenomeen leer-werkplek (betaalde baan) niet bekend is en vooralsnog niet op brede schaal hiertoe mogelijkheden biedt. In de eerste drie studiejaren doen zij praktijkervaring op in de zogenoemde praktijkleerlijn aan de hand van casuïstiekoplossingen en integratieve projecten. De Engelstalige voltijdvariant leidt op voor een brede praktisch ingestelde juridische professional op bachelorniveau binnen de context van het Internationale- en Europese Recht. De opleiding heeft met de Open Universiteit (OU)afspraken gemaakt over een schakelprogramma. Duale en deeltijd studenten die na het behalen van het diploma bachelor of laws een master programma Nederlands Recht willen volgen, kunnen onder voorwaarden in hun derde en vierde studiejaar van de bacheloropleiding bij de OU reeds met een schakelprogramma beginnen. De vervangende vakken die ze op de OU volgen hebben een vergelijkbare inhoud met vakken van de bacheloropleiding HBO-Rechten van De HHS. De opleiding is ook in gesprek met de Universiteit Leiden om mogelijkheden ten aanzien van doorstroom van HBO-Rechten studenten naar de Leidse Universiteit te verkennen. De door de hogeschool ingestelde lectoraten zijn nog niet specifiek op het beroepsveld van de opleiding HBO-Rechten gericht. In 2008 nemen vier docenten deel aan de kenniskring van het lectoraat Public Management Overheid en Internationalisering. De hogeschool onderzoekt tezamen met de Academie en de opleiding de inrichting van een lectoraat gericht op het beroepenveld van de opleiding. (Zie facet 2.1. en 3.1.) Benchmark en positionering opleiding HBO-Rechten De opleiding HBO-Rechten wordt door negen bekostigde en twee aangewezen hogescholen aangeboden. Bij de door de bekostigde hogescholen aangeboden opleidingen HBO-Rechten stonden in oktober studenten ingeschreven. De landelijke instroom HBO-Rechten vertoont sedert de start van de opleidingen in 2002 een stijgende lijn. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 2

9 Voor het studiejaar schreven 858 studenten, waaronder 329 nieuwe instromers, zich in voor de opleiding HBO-Rechten van De Haagse Hogeschool. Het marktaandeel van de Haagse opleiding in de landelijke instroom is 14,9 %. De belangrijkste concurrenten in de regio zijn de Hogeschool Leiden, Hogeschool INHOLLAND (Rotterdam) en Hogeschool van Amsterdam. De opleiding onderscheidt zich naar eigen zeggen van andere HBO-Rechten opleidingen doordat zij de Angelsaksische benadering van het recht, waarbij de rechter het rolmodel vormt, nader in haar competentieprofiel heeft uitgewerkt. Voorts verschilt de opleiding naar eigen zeggen van andere HBO- Rechten opleidingen door haar onderwijsvisie (Werkend-leren bij duaal en deeltijd), de context waarbinnen de student zijn competenties inzet (competentieontwikkeling in internationale context, met name in de voltijdvariant van de opleiding) en de Body of Knowledge (BOK) van de opleiding (grotere aandacht voor Ondernemingsrecht, due diligence onderzoek, Internationaal recht en Europees recht). Verschil met de opleidingen Management, Economie en Recht (MER) en Sociaal Juridische Dienstverlening (SJD), die voor een deel op juridische scholing steunen, is gelegen in het feit, dat recht nooit de kern vormt van de curricula van deze opleidingen. Recht is slechts één invalshoek binnen een specifieke beroepsvorming. Zo dient bijvoorbeeld een manager met een MER opleiding kennis te hebben van arbeidsrecht en het nodige te weten van juridische aspecten van financiën en dient een sociaal-agogisch medewerker met een SJD opleiding het nodige te weten van sociaal recht, gezondheidsrecht en personenen familierecht. In 2003 heeft de opleiding in samenwerking met de Universiteit Leiden het onderscheid beschreven tussen een HBO bachelor en een WO bachelor in het recht. De HBO bachelor is vooral thuis in het praktisch en competent toepassen van het recht en weet deze rechtstoepassing ook te faciliteren. Een WO bachelor dient niet alleen te beheersen wat rechtens is, maar moet ook oog hebben voor hetgeen rechtens behoort te zijn en moet in staat zijn de rechtsbronnen mede verder te ontwikkelen Visitatierapport en interne audit 2006 De opleiding HBO-Rechten is, gezien haar start in 2003 niet gevisiteerd door een panel onder het regime van het oude visitatiestelsel. Wel is de opleiding op 27 juni 2006 onderworpen aan een interne audit onder regie van de Dienst Onderwijsen Studentenzaken (OSZ) van De HHS. De interne auditcommissie heeft tijdens de audit gebruik gemaakt van het NVAO accreditatiekader en door De Haagse Hogeschool aangedragen kaders. Het auditteam heeft haar bevindingen verwerkt in een rapport. Ten tijde van de audit in 2006 bestond de opleiding 3 jaar. Het interne auditteam heeft veel waardering uitgesproken voor hetgeen de opleiding in de korte tijd van haar bestaan heeft bereikt. In het auditrapport stelt het interne auditteam vast dat een enthousiast team is aangetroffen onder leiding van een gedreven teamleider die zowel inhoudelijk als onderwijskundig de richting weet te wijzen. Het auditteam prijst het feit dat de opleiding een lerende organisatie is, die bereid is te kijken naar haar eigen zwakke plekken en het vermogen vertoont hier iets aan te doen. Ondanks het begrip van het interne auditteam zijn ook zorgen geuit over een aantal zaken die de opleiding, zelfs los van het ontwikkelstadium, wel ter hand had moeten nemen. Door het interne auditteam zijn diverse verbeterpunten gesignaleerd bijvoorbeeld ten aanzien van afstudeerbeleid, toetsbeleid, samenhang van het programma, informatievoorziening aan studenten en implementatie van kwaliteitszorgbeleid. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 3

10 De opleiding heeft verbeterbeleid ontwikkeld naar aanleiding van de uitkomsten van de interne audit. Hiertoe is het document rapport inzake verbeteracties naar aanleiding van de aanbevelingen uit het rapport van het interne auditteam opgesteld. Dit document bevat een groot aantal maatregelen dat de opleiding neemt bij onderscheiden door het interne auditteam geconstateerde tekortkomingen. Ter illustratie kan bijvoorbeeld worden gewezen op: versterking van de voorbereiding van studenten op de werkend-leren fase van de opleiding (3 e en 4 e jaar) door aanpassing van het SLB programma; betere voorbereiding op de werkend-leren fase van de opleiding door creëren meer ruimte voor (competenties) rechtstoepassing en zelfsturing; meer aandacht binnen de opleiding voor taalvaardigheid; ontwikkeling (nieuwe) onderwijsvisie voor de deeltijdvariant; aanpassing van voorlichtingsactiviteiten (meer gericht op zwaarte, aard en inhoud van de opleiding) ; ontwikkeling van (nieuw) toetsbeleid; de instelling van een werkveldcommissie bestaande uit personen werkzaam in de rechtspraktijk Aanpak Beoordelingsprocedure en werkwijze Bij de beoordeling van de betreffende opleidingsvarianten is uitgegaan van het door de NVAO vastgestelde Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs. Daarin staan de onderwerpen en facetten vermeld waarop een VBI zich bij de beoordeling van een opleiding moet richten. Voorts zijn daarin opgenomen de criteria aan de hand waarvan een VBI moet bepalen of de basiskwaliteit van die opleiding als voldoende kan worden beoordeeld. Voorafgaand aan het accreditatieonderzoek heeft Hobéon Certificering de opleiding voorbereid op de audit door een inhoudelijke toelichting te geven op het NVAO-Accreditatiekader. Met betrekking tot het specifieke referentiekader van de betreffende opleidingsvarianten geldt het volgende: De opleiding HBO-Rechten van De Haagse Hogeschool heeft zich voor wat betreft beroepsprofiel, opleidingscompetenties en doelstelling ten minste gebaseerd op het landelijk beroepsprofiel en de opleidingscompetenties zoals vastgesteld in het landelijk overleg tussen de betreffende opleidingen en het beroepenveld. (Zie onder facet 1.1.: Domeinspecifieke Eisen ). Het auditteam heeft dit opleidingsspecifieke referentiekader beoordeeld en vastgesteld dat het in voldoende mate gespecificeerd is en passend is voor een HBO-Rechten opleiding op HBO-niveau. Het auditteam heeft dit kader in zijn beoordeling betrokken. Zie voorts onder facet 1.1. De beoordelingsprocedure van Hobéon Certificering kent twee hoofdmomenten: Documentanalyse Het gaat hier om een analyse en beoordeling van door de opleiding HBO-Rechten van De Haagse Hogeschool aangeleverde schriftelijke informatie: Management Review t.b.v. het externe onderzoek naar de kwaliteit van de opleiding HBO-Rechten van De Haagse Hogeschool gedateerd 15 maart 2008; programmabeschrijving opleiding HBO-Rechten duaal en deeltijd studiejaar gedateerd september 2007; onderwijs- en examenregeling duale en deeltijdvariant van de opleiding HBO-Rechten gedateerd mei 2007; Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 4

11 coursebook/the Hague LLB Manual Law: International Bachelor of Law Program (studiegids voltijd HBO- Rechten) gedateerd September 2007; rapportage inzake de verbeteracties naar aanleiding van de aanbevelingen uit het rapport van het interne auditteam gedateerd 21 maart 2007; overige onderliggende documentatie betrekking hebbend op bijvoorbeeld: - strategische keuzen en de positie in de markt, - interne organisatie, - de (systematiek van) interne kwaliteitszorg en de daarmee samenhangende interne managementrapportages en verbetermaatregelen, - ontwikkelingen in het beroepenveld, - beroeps- en opleidingsprofielen, - (validatie) eindkwalificaties, - curricula en de interne en externe evaluatie daarvan, - werkvormen, - toetsing en beoordeling, - kwantitatief en kwalitatief personeelsbeleid, - internationalisering, - instroombeleid, - studiebegeleiding, - onderwijsrendement. Op basis van de door de opleiding HBO-Rechten van De Haagse Hogeschool aangeleverde documentatie, heeft het auditteam zich een beeld kunnen vormen van de primaire en secundaire processen van de drie opleidingsvarianten. Het auditteam heeft dit beeld getoetst aan zaken als: ambitieniveau, toekomstgerichtheid, innovatief vermogen, kwaliteitsbewaking via interne en externe evaluatie, arbeidsmarktrelevantie, resultaatgerichtheid, continuïteit, studenten- en docentenbelangen. Voorafgaand aan de visitatie (zie hieronder) werd het management van de opleiding op de hoogte gesteld van de voorlopige bevindingen van het auditteam op basis van zijn documentanalyse. Audit De audit was gericht op een actieve controle door middel van een visitatie 1, uitgevoerd door een auditteam waarvan deel uitmaakten drie externe onafhankelijke deskundigen op het gebied van HBO- Rechten, één student, één lead-auditor, één auditor onderwijs vanuit Hobéon Certificering en één secretaris, eveneens vanuit Hobéon Certificering. Onder controle moet hier worden verstaan, dat het auditteam op verschillende niveaus (management, coördinatie, examencommissie, docenten, studenten, staf) heeft getoetst (i) of de in de documentatie beschreven beleidsvoornemens en de daaraan gerelateerde uitvoeringsprocessen zijn geïmplementeerd en (ii) of de overige in de documentatie vervatte informatie verifieerbaar is. Deze verificatie door het auditteam geschiedde enerzijds door, zoals hierboven reeds is aangegeven, meerdere malen hetzelfde onderwerp met verschillende geledingen te bespreken en anderzijds aan de hand van additionele documentatie en -daar waar het de huisvesting en de materiële voorzieningen betreft- ook door eigen waarneming. 1 Visitatie heeft op 29 april 2008 plaatsgevonden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 5

12 De additionele, tijdens de visitatie geraadpleegde, documentatie behelsde ondermeer: verslagen van bijeenkomsten met het werkveld; verslagen met evaluatiebijeenkomsten; verslagen van de opleidingscommissie; overzicht CV s van (gast)docenten; netwerkoverzicht docenten; verslagen van de functioneringsgesprekken met docenten; verslagen van docentevaluaties; verslagen van studievoortgangsgesprekken met studenten; detailbeschrijving van modules, cases en de daaraan gekoppelde opdrachten; stageverslagen en -beoordelingen; de beroepsproducten die gedurende de opleiding door studenten worden opgeleverd; de eindproducten van studenten. Aldus had het auditteam voldoende instrumenten om zich op gedetailleerd niveau op de hoogte te stellen van inhoud, opzet, uitvoering en resultaten van het opleidingsprogramma/de opleidingsprogramma s en van de daarmee samenhangende personele, organisatorische, materiële en ruimtelijke voorzieningen. Het auditteam heeft op deze wijze alle in het NVAO-Accreditatiekader vermelde facetten beoordeeld, op basis waarvan een samenvattend oordeel per onderwerp werd gegeven. Een en ander werd vastgelegd in een conceptrapport dat aan de opleiding werd voorgelegd voor een toets op eventuele feitelijke onjuistheden. Het voorliggend rapport is de weergave van het oordeel van het auditteam met daarbij de gronden waarop dat oordeel is gebaseerd Beslisregels Volgens de NVAO-Beslisregels Accreditatie kan een onderwerp slechts onvoldoende of voldoende scoren. Een facet kan evenwel, volgens diezelfde regels, onvoldoende, voldoende, goed of excellent scoren. Met dit als uitgangspunt, heeft Hobéon onderstaande beslisregels toegepast. Onderwerp A. Een onderwerp scoort voldoende, indien alle facetten van dat onderwerp ten minste voldoende hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp onvoldoende en de overige ten minste voldoende hebben gescoord, mits een acceptabel verbeterplan beschikbaar is voor het facet met de score onvoldoende. B. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord en voor dit facet geen acceptabel verbeterplan beschikbaar is. C. Een onderwerp scoort onvoldoende, indien meer dan één facet van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord, ongeacht of er voor die facetten acceptabele verbeterplannen zijn. Facet D. Binnen de beoordeling van een facet is ruimte voor een eigen afweging van het auditteam: uitvoering/praktijk weegt zwaarder dan beleid/theorie: beter een goed functionerende regeling die slecht is opgeschreven, dan omgekeerd; primaire processen wegen zwaarder dan secundaire. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 6

13 Extra aantekening E. Indien voor een onderwerp een hogere score dan voldoende gerechtvaardigd is, wordt dat als extra aantekening vermeld en wel met inachtneming van onderstaande regels: een onderwerp krijgt de extra aantekening goed, indien alle facetten van dat onderwerp goed hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp voldoende en de overige facetten goed of excellent hebben gescoord; 2 een onderwerp krijgt de extra aantekening excellent, indien alle facetten van dat onderwerp excellent hebben gescoord of indien één facet van dat onderwerp goed en de overige facetten excellent hebben gescoord; een onderwerp krijgt geen extra aantekening, indien één van de facetten van dat onderwerp onvoldoende heeft gescoord Auditteam Het auditteam was als volgt samengesteld: Voorzitter: Leden: Secretaris: Mr. J.A. Frederik CMC Mr. N. Le Brun-van Susante Prof. jhr. mr. M. Wladimiroff Prof. mr. A.M. van Kalmthout R. Bargach Drs. G.J. Stoltenborg Mr. F.A.M. Hendriks Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de opleiding HBO-Rechten noodzakelijke expertise aanwezig is. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). De heer Frederik was voorzitter en lead-auditor. Hij heeft aan een groot aantal audits in het hoger onderwijs deelgenomen, zowel in de rol van externe (onderwijs)deskundige alsmede als lead-auditor. De vak- en werkvelddeskundigen, mevrouw Le Brun-van Susante en de heren van Kalmthout en Wladimiroff hebben zich in hun beoordeling met name gericht op de kwaliteit, actualiteit en relevantie van (i) het richtinggevend domeinspecifieke kader, (ii) de eindkwalificaties, (iii) de programma-inhoud en (iv) de interactie tussen opleiding en werkveld. Bovendien hebben zij de kwaliteit van het personeel en het gerealiseerde niveau beoordeeld. De externe deskundigen hebben op grond van hun ervaring en positie in het vakgebied en werkveld een goed zicht op de eisen die vanuit de verschillende deelgebieden in het werkveld gesteld worden aan professionals met een afgeronde HBO-Rechten opleiding. 2 Het NVAO-Accreditatiekader onderscheidt bij onderwerp 2 ( Programma ) acht facetten. Eén ervan betreft de duur van de opleiding. Het daarbij vermelde criterium (240 ECTS) is evenwel geen (kwaliteits)criterium, maar een formele vereiste waaraan het programma van een opleiding a priori moet voldoen, wil zij überhaupt in aanmerking kunnen komen voor een HBO Bachelor accreditatie. Duur is derhalve van een andere orde dan -bijvoorbeeld- Kwaliteit Personeel of Onderwijsrendement. Bij de beslissing of het onderwerp Programma een extra aantekening goed dan wel excellent verdient, wordt het facet Duur dan ook buiten beschouwing gelaten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 7

14 Mevrouw Bargach maakte als studentlid deel uit van het auditteam. Zij heeft zich tijdens de audit vooral gericht op de studeerbaarheid van het programma, de studielast, toegankelijkheid, de (informatie) voorzieningen en de aansluiting van de opleiding op de instroom. Zij is thans student aan de HBO-rechten opleiding van de Juridische Hogeschool Avans-Fontys. De heer Stoltenborg heeft als deskundige onderwijs in zijn huidige functie een aanmerkelijke ervaring opgebouwd die hem in staat stelt de programmaopbouw, het onderwijsproces en de organisatorische context waarbinnen de uitvoering plaatsvindt, te beoordelen in het perspectief van de eisen die aan hboopleidingen gesteld worden. Hij heeft zich als deskundige onderwijs vooral gericht op de kwaliteit van de processen die direct en indirect de uitvoering van het programma raken. De heer Hendriks is (onderwijs)jurist en was secretaris bij de audit. Voor de curricula vitae: zie Bijlage I Deelnemers visitatie Het auditteam heeft tijdens de visitatie gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers vanuit de verschillende geledingen van de opleiding: management, coördinatoren, docenten, studenten en staf. Voor een volledig overzicht van de deelnemers aan de visitatie: zie Bijlage II Programma visitatie opleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 29 april 2008 Zie Bijlage II. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 8

15 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Dit onderwerp kent drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie HBO. Facet 1.1. Domeinspecifieke Eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Bevindingen Landelijk profiel Voorafgaand aan de start van de opleiding heeft uitgebreid (arbeidsmarkt)onderzoek plaatsgevonden. De uitkomsten van deze onderzoeken zijn belangrijke bouwstenen geweest voor het vaststellen van het eerste beroepsprofiel en beroepscompetenties van de HBO jurist in Het beroepsprofiel en de beroepscompetenties vormden de grondslag voor het opleidingsprofiel van een HBO-Rechten opleiding, waarin de ontwikkeling van competenties centraal staat. Bij het ontwerpen van de opleiding vormde heldere profilering ten opzichte van andere opleidingen en met name ook de WO-jurist het uitgangspunt. In 2005 is een herzien profiel vastgesteld door het landelijk overleg HBO-Rechten (hierna: LOO HBO- Rechten). Binnen het LOO HBO-Rechten vindt afstemming plaats tussen de betrokken licentiehouders en worden contacten besproken en uitgewisseld met beroepsverenigingen zoals met de gerechten, Nederlandse Orde van Advocaten, Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie en de vereniging van gerechtsdeurwaarders. Het profiel is op landelijk niveau gevalideerd door het werkveld doordat uitkomsten van interviews met werkveldvertegenwoordigers zijn verwerkt van in 2002 uitgevoerd marktonderzoek (ten behoeve van start nieuwe HBO-Rechten opleidingen), onderzoek uitgevoerd door de Raad voor de Rechtspraak in 2004 en door een werkconferentie waarin werkveldvertegenwoordigers een herzien conceptprofiel hebben besproken. In het LOO HBO-Rechten van 22 juni 2005 is afgesproken om het landelijk profiel om de vier jaar te herijken. De ijking geschiedt op basis van de evaluaties van het profiel door de werkveldcommissies van de aangesloten leden. De opleiding HBO-Rechten van De Haagse Hogeschool was in de studiejaren en voorzitter van het LOO HBO-Rechten. Naast het LOO HBO-Rechten vindt twee maal per jaar overleg met het landelijk overleg Sociaal Juridische Dienstverlening plaats binnen het domeinoverleg Bachelor of Laws. In 2007 zijn in een werkconferentie de domeincompetenties vastgelegd in de notitie Bachelor of Laws domeincompetenties. Het landelijk profiel De HBO-Jurist beschrijft de beroepspraktijk en de functies waarvoor studenten van de opleiding HBO-Rechten worden opgeleid en de competenties die zij daartoe dienen te verwerven. In dit profiel heeft profilering van de HBO-jurist als zelfstandig functionerend professional op HBO-niveau centraal gestaan. Samengevat luidt het in 2005 vastgestelde beroepsprofiel: de HBO-jurist is de kernachtige aanduiding van een brede en praktisch ingestelde juridische professional op bachelor-niveau. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 9

16 Hij functioneert vooral als toepasser van het recht en combineert zijn juridische competenties met competenties die hem in staat stellen in organisaties de rechtstoepassing te faciliteren. De opleidingen HBO-Rechten binnen het domein Laws leiden onder andere op tot gerechtssecretaris, parketsecretaris, paralegal, professional support lawyer, juridisch medewerker, projectmanager, informatiemanager, juridisch adviseur. Deze functies komen in uiteenlopende organisaties voor, bijvoorbeeld: advocatenkantoren, notariskantoren, rechterlijke macht, Openbaar Ministerie, bedrijfsleven, rechtsbijstandverzekeraars, centrale en decentrale overheid. Afgestudeerden van de opleidingen van het domein Laws spelen vooral een rol binnen organisaties met een primair juridisch proces, zoals juridische dienstverlening of in het publieke domein van rechterlijke macht en overheid, maar ook binnen andere organisaties waarin behoefte is aan juridische expertise. Het landelijke beroepsprofiel is vertaald in competenties die specifiek zijn voor het juridische domein en de beroepspraktijk waarvoor de studenten in de opleiding HBO-Rechten worden gekwalificeerd. De competenties zijn in twee groepen ingedeeld: I. Rechtstoepassing - Diagnosticeren - Overwegen/oordelen - Juridisch adviseren - Bemiddelen - Belangen behartiging - Reguleren - Juridisch auditen II. Faciliteren van de rechtstoepassing - Dossiermanagement - Informatiemanagement - Kwaliteitsmanagement Invulling door de opleiding HBO-Rechten van De Haagse Hogeschool De opleiding HBO-Rechten van De HHS wil haar internationale oriëntatie tot uitdrukking brengen in een Angelsaksische opvatting van het juridische beroep. In deze opvatting is de rechter de belangrijkste figuur binnen de theorie van de Trias Politica. Hij heeft een doorslaggevende stem doordat hij (doorgaans) de wet aan de grondwet kan toetsen. De rol en werkwijze van de rechter als juridische beroepsbeoefenaar staat binnen deze opvatting centraal. Het oplossingsschema dat de rechter hanteert, is vervolgens de basis voor al het juridisch handelen, de basis voor de producten die juristen leveren. Om het recht toe te kunnen passen is volgens de opleiding eerst juridisch handwerk nodig. Dit zijn verrichtingen die iedere jurist moet beheersen om met het recht om te kunnen gaan. Iedere jurist zal moeten diagnosticeren, delibereren (overwegen) en decideren (beslissen). Deze verrichtingen vormen de kern van zijn juridische handwerk; een jurist die ze niet beheerst, kan het recht niet competent toepassen. Vervolgens moet een jurist, waar nodig, adequate juridische uitvoering kunnen geven aan zijn beslissing (responderen). Dit oplossingsschema is de basis van het competentieprofiel van de HBO-jurist. Hem wordt geleerd om vanuit de casus te kunnen werken (probleemgerichtheid). Dit rolmodel is bij de herziening in 2005 in de werkconferentie ingebracht en in het landelijk profiel vastgelegd. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 10

17 Het competentieprofiel van de opleiding HBO-Rechten HHS werkt dit rolmodel nog verder uit. De opleiding heeft om het Angelsaksische model duidelijker te benadrukken ervoor gekozen om de competentie overwegen/beslissen niet als één competentie te beschouwen. De competentie overwegen is volgens de opleiding voor de jurist van cruciaal belang en behoort tot de kerncompetenties van het metier. Hierin geeft de jurist rekenschap van de antwoorden die het recht geeft op de spelende rechtsvragen. Hij dient hierin de juridische argumentatie te construeren die de basis zullen vormen voor zijn oordeel. Hier speelt het specifiek juridische vraagstuk van rechtsvinding. Oordelen komt hierna en vergt van de jurist dat hij de argumenten kan wegen in de context van het spelende geval en dat hij hierin een standpunt kan innemen. Hij moet in staat zijn tot een reflectief oordeel als een resultante van weging en beoordeling van alle in het geding zijnde variabelen. Zodoende ziet het competentieprofiel van de opleiding HBO-Rechten van De HHS er als volgt uit: I. Rechtstoepassing - Diagnosticeren - Overwegen - Oordelen - Juridisch adviseren - Bemiddelen - Belangen behartiging - Reguleren - Juridisch auditen II. Faciliteren van de rechtstoepassing - Dossiermanagement - Informatiemanagement - Kwaliteitsmanagement De opleiding heeft naast de beroepsspecifieke competenties tevens generieke competenties geformuleerd. III. Generieke Competenties - Brede multidisciplinaire basis - Sociaal communicatief - Zelfsturing - Probleemgerichtheid - Methodisch en reflectief - Professionalisering De opleiding heeft het functieoverzicht uit het landelijk profiel in haar opleidingsprofiel verder aangevuld, ondermeer met functies die studenten zouden kunnen uitoefenen bij internationale organisaties. Het auditteam heeft kennisgenomen van de Haagse invulling en de vertaling naar de beroepscompetenties en is van mening, dat deze werkvelddekkend zijn en corresponderen met de kerntaken van een beginnend HBO jurist. Met name het onderscheid tussen delibereren en oordelen is een versterking. Het auditteam constateert wel dat niet alle door De HHS in het opleidingsprofiel genoemde functies ook startfuncties zijn en acht het van belang dit goed te communiceren met de studenten Validering door werkveld Bij de totstandkoming van de opleiding in Den Haag in 2003 is bij de ontwikkeling van de doelstellingen samen gewerkt met Landwell (een thans niet meer bestaand advocatenkantoor dat nauwe relaties onderhield met PriceWaterhouseCoopers) en de Universiteit Leiden. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 11

18 De opleiding betrekt het werkveld bij haar doelstellingen door middel van samenwerkingsverbanden, door haar opleidingsconcept van werkend-leren (onderwijs als co-productie) en door de samenstelling van het docenten team. Het auditteam heeft vast kunnen stellen dat de opleiding goed zicht heeft op actuele ontwikkelingen binnen het juridische werkveld in het algemeen en het werkveld van de HBO-jurist in het bijzonder. Tot voor kort was aan de opleiding echter geen werkveldcommissie/curatorium verbonden. Het interne auditteam dat de opleiding in 2006 beoordeelde heeft de opleiding geadviseerd om een dergelijke commissie in te stellen. Dit advies is door de opleiding overgenomen en in maart 2008 heeft zij haar profiel ter validering voorgelegd aan de nieuw ingestelde werkveldadviescommissie/curatorium. Het curatorium komt twee maal per jaar bijeen en is samengesteld uit vertegenwoordigers van het beroepenveld afkomstig uit de rechterlijke macht, de advocatuur, het notariaat, het bedrijfsleven, internationale organisaties en de overheid. Daarnaast nemen de teamleider en de coördinatoren van de duale, deeltijd- en voltijdvariant aan vergaderingen van deze commissie deel. De actualiteit van het profiel en de competenties is één van de gespreksonderwerpen, die met deze commissie regelmatig aan de orde zal komen. Het auditteam is van mening, dat de opleiding op bovengenoemde wijze ruim voldoende zorgt dat de doelstellingen aansluiten bij de eisen die door de beroepspraktijk gesteld worden en vindt het goed dat er nu ook een werkveldadviescommissie is waarmee structureel overleg plaatsvindt. Het auditteam heeft kennisgenomen van de samenstelling van de werkveldadviescommissie en is van mening, dat in deze commissie vertegenwoordigers zitting hebben die representatief zijn voor het werkveld waarvoor de opleiding opleidt Internationalisering De internationale dimensie van de opleiding komt met name tot uiting in de Angelsaksische opvatting van het juridische beroep en wordt zoals al hierboven is beschreven zichtbaar in het besluit van de opleiding om de competenties overwegen (delibereren) en beslissen (decideren) als afzonderlijke competenties te benoemen. Het kenmerk wereldburgerschap, onderdeel van de 'Haagse Bachelor' binnen De Haagse Hogeschool, komt ook in dit Angelsaksisch model tot uitdrukking. Daarnaast heeft het Nederlandse recht in toenemende mate een Europese-, internationale (en daardoor multiculturele) dimensie. Het recht wordt binnen het programma in dit perspectief toegepast. De opleiding, uitgedaagd door haar ligging binnen de Legal Capital of the World, zorgt er in ruime mate voor dat studenten die competenties verwerven die zij nodig hebben om in de internationale context te werken. Zij heeft daar zelfs een volledig Engelstalig programma (de voltijdvariant) voor ingericht. Studenten kunnen hierbinnen naar keuze maximaal voor een zwaarte van 240 studiepunten hun competenties binnen de internationale context ontwikkelen. Ongeveer de helft van de studenten binnen deze voltijdvariant is van niet Nederlandse komaf hetgeen een international classroom mogelijk maakt. Een aanzienlijk deel van de studenten die de voltijdvariant hebben afgerond zullen naar verwachting hun loopbaan in het buitenland gaan vervullen. De inrichting van het programma van de voltijdvariant heeft zijn werking in het team en ook op de inrichting van beide andere programma s. Studenten kunnen, als zij hiervoor kiezen voor een zwaarte van maximaal 115 studiepunten (duale variant) of 152 studiepunten (deeltijdvariant) hun competenties inzetten in de internationale context. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 12

19 Het auditteam heeft kennisgenomen van de internationale dimensie van de opleiding en is van mening, dat de opleiding er op goede wijze voor zorgt dat studenten die competenties kunnen verwerven die zij nodig (kunnen) hebben om in een internationale context te werken. Het auditteam constateert dat in alle varianten en in het bijzonder in het programma van de Engelstalige voltijdvariant veel internationale aspecten van recht aan de orde komen. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: het beroeps- en opleidingsprofiel is landelijk vastgesteld en op adequate wijze vertaald naar competenties; de opleiding HBO-Rechten van De Haagse Hogeschool heeft bovenop deze landelijke competenties eigen opleidingscompetenties vastgesteld en laten valideren door het werkveld. Het in de opleidingscompetenties aangebrachte onderscheid tussen delibereren en oordelen is een versterking. met het werkveld heeft de opleiding regelmatig (in)formeel overleg, daaronder ook begrepen periodiek overleg met de werkveldadviescommissie. In dit overleg wordt over het profiel en de competenties gesproken; de opleiding heeft goed zicht heeft op actuele ontwikkelingen binnen het juridische werkveld in het algemeen en het werkveld van de HBO-jurist in het bijzonder; in alle varianten van de opleiding en in het bijzonder in het programma van de Engelstalige voltijdvariant komen veel internationale aspecten van recht aan de orde komen; de opleiding draagt er op goede wijze zorg voor dat studenten die competenties kunnen verwerven die zij nodig (kunnen) hebben om in een internationale context te werken. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 13

20 Facet 1.2. Niveau Bachelor Criterium Het facet Niveau Bachelor is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor? Bevindingen De opleiding heeft de niveaus waarop de beroepsspecifieke en generieke competentie beheerst dienen te worden uitgewerkt in een niveaubeschrijving die gebaseerd is op de mate van complexiteit van de casus, de mate van zelfstandigheid waarmee het recht toegepast wordt (of de rechtstoepassing gefaciliteerd wordt) en de mate waarin de student hierbij methodisch te werk gaat. Volgens de opleiding bleek uit de begeleiding van studenten bij het opbouwen van hun portfolio dat deze niveaubeschrijving te beperkt was: studenten gaven aan er niet altijd goed mee te kunnen werken. De opleiding heeft vervolgens op basis van de Dublin Descriptoren een nieuwe niveaubeschrijving ontworpen, die tevens aandacht geeft aan de mate van complexiteit van de casus, de mate van zelfstandigheid waarmee de student zijn competenties inzet en de mate waarin de student zijn competenties kan inzetten in andere beroepssituaties dan die waarin hij de competenties heeft aangeleerd (transfer). In deze vernieuwde niveaumatrix worden op basis van de Dublin Descriptoren vijf categorieën onderscheiden: (1) vakkennis, (2) toepassen van vakkennis bij rechtstoepassing, (3) toepassen van vakkennis bij rechtsfacilitering, (4) onderzoeksvaardigheden, inzicht en reflectie ( judgment ) en (5) communicatie. Per categorie wordt in vijf niveaustappen ( Kennismakend/inleidend, voorbereidend, oefenend toepassend, toepassend en beginnend professional)beschreven wat de (bachelor-) eindtermen zijn. Het auditteam heeft de set competenties en de niveaumatrix van de opleiding bestudeerd om te bepalen of deze beantwoorden aan het niveau bachelor zoals weergegeven in de Dublin Descriptoren. Uit zijn analyse blijkt, dat de opleiding in de eindkwalificaties/competenties de Dublin Descriptoren heeft geïncorporeerd. Dit betekent: Kennis van en inzicht in (bijvoorbeeld): Duale en deeltijdvariant: burgerlijk(proces)recht; bestuurs(proces)recht; straf(proces)recht; politicologie en bestuurskunde; internationaal (proces)recht en mensenrechten; bedrijfsadministratie; belastingrecht; mediation. Voltijdvariant Europees (privaat)recht; Europese juridische geschiedenis; mensenrechten; rechtsvergelijking; internationaal intellectueel eigendomsrecht; Europees en internationaal mededingingsrecht. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 14

21 Toepassen van kennis en inzicht blijkend uit (bijvoorbeeld) het opstellen / ontwerpen van /in staat zijn tot: een juridisch advies; een concept vonnis; een klachtenregeling; het interpreteren van arresten; het uitvoeren van due dilligence onderzoeken. Oordeelsvorming blijkend uit (bijvoorbeeld): het onder tijdsdruk verzamelen van relevante gegevens, deze interpreteren en toepassen; het afwegen van relevante sociale, maatschappelijke en/of ethische aspecten; juridische argumenten kunnen afwegen. Communicatie blijkend uit (bijvoorbeeld): het kunnen overbrengen van juridische informatie in woord en geschrift aan professionals; het kunnen toepassen van de Nederlandse en/of Engelse taal; het kunnen functioneren als professional in een team; het kunnen toepassen van mediation; effectieve communicatie met klanten; opbouwen en onderhouden van netwerk. Leervaardigheden in praktijkgericht onderzoek kunnen participeren: delen van praktijkgericht onderzoek kunnen uitvoeren, zoals bijvoorbeeld een onderzoeksopzet maken, theoretische onderbouwing kunnen leveren en onderzoeksresultaten kunnen analyseren; initiatieven kunnen nemen over innovatie en verandering in het juridische domein; het kunnen sturen van eigen (studie)loopbaan op basis van eigen mogelijkheden en ambities (Leven lang leren). Oordeel: goed Het auditteam heeft vastgesteld dat de eindkwalificaties van de drie verschillende varianten goed aansluiten bij de algemeen internationaal geaccepteerde beschrijving van kwalificaties van een bachelor, zoals deze zijn vastgelegd in de Dublin Descriptoren. De opleiding heeft op basis van de Dublin Descriptoren een adequate niveaubeschrijving ontworpen, die tevens aandacht geeft aan de mate van complexiteit van de casus, de mate van zelfstandigheid waarmee de student zijn competenties inzet en de mate waarin de student zijn competenties kan inzetten in andere beroepssituaties dan die waarin hij de competenties heeft aangeleerd. Het auditteam kwalificeert dit facet van de opleiding voor alle varianten als goed. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 15

22 Facet 1.3. Oriëntatie HBO Criteria Het facet Oriëntatie HBO is beoordeeld aan de hand van de volgende NVAO-criteria: Zijn de eindkwalificaties van de opleiding mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties? Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor de betreffende opleiding vereist of dienstig is? Bevindingen Oriëntatie hbo kent twee dimensies. Hoger onderwijs enerzijds, beroepsonderwijs anderzijds Hoger Onderwijs De competenties van de opleiding HBO-Rechten (zowel de landelijk overeengekomen als de specifieke uitwerking daarvan door De Haagse Hogeschool) zijn geformuleerd in termen van competenties, inclusief die van beginnend beroepsbeoefenaar, die aantoonbaar in samenspraak met het beroepenveld zijn opgesteld én door het beroepenveld zijn gevalideerd. Daarmee is op het niveau van de HBO-Rechten competenties de oriëntatie op het voor de afgestudeerde HBO-jurist relevante werkveld in voldoende mate geborgd. Het beroepsprofiel en de daarmee samenhangende beroepscompetenties van de opleiding beschrijven een hoog niveau van beroepsuitoefening (zie onder facet 1.1.) en sluiten aantoonbaar aan bij de beschrijving van het bachelorniveau in de Dublin Descriptoren. Daarmee is aangegeven dat de opleiding gerekend kan worden tot het hoger onderwijs Beroepsonderwijs Uit de documentatie blijkt dat de opleiding zicht heeft op de functiegebieden die open staan voor afgestudeerde HBO juristen. Over mogelijke functiegebieden voert de opleiding in diverse gremia regelmatig overleg met het beroepenveld. De competenties van de opleiding zijn geformuleerd in termen van beroepscompetenties die aantoonbaar in samenspraak met het beroepenveld zijn opgesteld en door dat beroepenveld zijn gevalideerd. Daarmee is op het niveau van opleidingsdoelstellingen de oriëntatie op het werkveld geborgd. Anders gezegd: de opleiding is een beroepsopleiding. Voor een uitwerking van de relatie tussen de eindkwalificaties en het opleidingsprogramma: zie facet 1.2 en 2.1. Oordeel: goed Het auditteam kwalificeert dit facet voor alle varianten van de opleiding als goed en wel op grond van de volgende observaties: de eindcompetenties van de opleiding HBO-Rechten voldoen aan het niveau Bachelor, zoals weergegeven in de Dublin Descriptoren en de HBO-generieke kwalificaties; het auditteam is van mening dat de opleidingscompetenties werkvelddekkend zijn en zijn besproken met het regionale beroepenveld; de eindkwalificaties van de opleidingen corresponderen met de kerntaken van een (beginnend) beroepsbeoefenaar. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 16

23 SAMENVATTEND OORDEEL DOELSTELLINGEN OPLEIDING : VOLDOENDE Het auditteam beoordeelt het Onderwerp Doelstellingen Opleiding voor alle opleidingsvarianten als voldoende. De opleiding baseert zich op het landelijk beroepsprofiel en heeft de eindcompetenties verbijzonderd voor haar eigen opleiding. De eindcompetenties van de opleiding voldoen aan het niveau Bachelor en corresponderen met de kerntaken van een (beginnend) beroepsbeoefenaar. De opleiding heeft regelmatig (in)formeel overleg met het werkveld over het profiel en de competenties. Het auditteam heeft vast kunnen stellen dat de opleiding goed zicht heeft op actuele ontwikkelingen binnen het juridische werkveld in het algemeen en het werkveld van de HBO-jurist in het bijzonder. In alle varianten van de opleiding en in het bijzonder in het programma van de Engelstalige voltijdvariant komen veel internationale aspecten van recht aan de orde komen. De opleiding draagt er op goede wijze zorg voor dat studenten die competenties kunnen verwerven die zij nodig (kunnen) hebben om in een internationale context te werken. Conform de Beslisregels Accreditatie zoals vastgelegd in het NVAO-Acrreditatiekader, kan een Onderwerp niet hoger scoren dan voldoende. Het auditteam beoordeelt evenwel de drie facetten van het onderwerp Doelstellingen als goed. Dit rechtvaardigt (zie onder E) een kwalificatie goed voor dit onderwerp. Reden voor het auditteam deze kwalificatie als extra aantekening aan zijn oordeel toe te voegen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie HBO bacheloropleiding HBO-Rechten De Haagse Hogeschool 17