Vruchtboomkanker in de vruchtboomkwekerij

Transcriptie

1 Vruchtboomknker in de vruchtboomkwekerij Verslg onderzoek wrschuwingsmodel Neonectri ditissim P.F. de Jong & P.A.H. vn der Steeg Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving, Bloembollen, Boomkwekerij en Fruit onderdeel vn Wgeningen UR december 2012 Rpportnr

2 2012 Wgeningen, Stichting Dienst Lndbouwkundig Onderzoek (DLO) Alle intellectuele eigendomsrechten en uteursrechten op de inhoud vn dit document behoren uitsluitend toe n de Stichting Dienst Lndbouwkundig Onderzoek (DLO). Elke openbrmking, reproductie, verspreiding en/of ongeoorloofd gebruik vn de informtie beschreven in dit document is niet toegestn zonder voorfgnde schriftelijke toestemming vn DLO. Voor ndere informtie gelieve contct op te nemen met: DLO in het bijzonder onderzoeksinstituut Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving DLO is niet nsprkelijk voor eventuele schdelijke gevolgen die kunnen ontstn bij gebruik vn gegevens uit deze uitgve. Rpportnummer ; 15,00 Projectnummer: en Projectnummer PT: Innovtieprogrmm Kderrichtlijn Wter vn het ministerie vn Infrstructuur en Milieu Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving, onderdeel vn Wgeningen UR Business Unit Bloembollen, Boomkwekerij en Fruit Adres : Lingewl 1, Rndwijk : Postbus 200, 6670 AE Zetten Tel. : Fx : E-mil : infofruit.ppo@wur.nl Internet : Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving

3 Inhoudsopgve pgin SAMENVATTING INLEIDING MATERIAAL EN METHODE Toetsing vtbrheid wonden in reltie tot de bldntperiode Toetsing vtbrheid bij het uitlopen vn de knoppen Toetsing vtbrheid in de zomer Toetsing vtbrheid bldwonden in de herfst Toetsing vtbrheid snoeiwonden in de winter Toetsing effectiviteit Neonectrimodel tijdens bldvlperiode in de herfst Proeven Proeven Toetsing infectiegevoeligheid en bestrijdingsstrtegie op 3 belngrijke momenten in de prktijk Proef tijdens bldvl 1 e jr Proef bij inknippen 1-jrige bomen Proef bij opschonen stm begin 2 e jr RESULTATEN EN BESPREKING Vtbrheid wonden in reltie tot de bldntperiode Vtbrheid bij het uitlopen vn de knoppen Vtbrheid bld- en snoeiwonden in de zomer Vtbrbrheid bldwonden in het njr Vtbrheid snoeiwonden in de winter Sporenkieming Vlidtie model in bldvlperiode Proeven Proeven Infectiegevoeligheid en bestrijdingsstrtegie op drie belngrijke momenten in de prktijk Bldvl 1 e jr Inknippen n 1 e jr Opschonen juni 2 e jr CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Mte vn gevoeligheid vn de verschillende typen wonden Reltie bldntperiode en mte vn ntsting bij de verschillende typen wonden Bestrijdingsstrtegieën Anbevelingen LITERATUUR BIJLAGE 1 AANTASTING BLADWONDEN NAJAAR BIJLAGE 2 AANTASTING SNOEIWONDEN Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving

4

5 Smenvtting Vruchtboomknker (Neonectri ditissim Bres., voorheen Nectri glligen) is één vn de belngrijkste schimmelziekten in de fruitteelt en in de vruchtboomkwekerij. Curtieve middelen tegen vruchtboomknker zijn niet lnger toegelten. Een wrschuwingsmodel zou de inzet vn de overblijvende, minder effectieve preventieve middelen kunnen optimliseren om een voldoende bestrijding te bereiken. Vn 2006 tot en met 2008 is drom door PPO en Bodt in een voorgnd project een beslissingsondersteunend systeem voor de beheersing en bestrijding vn vruchtboomknker ontwikkeld. Op bsis vn de tempertuur en het ntl uren bldnt wordt berekend wnneer 1% vn de conidiën gekiemd is, de bestrijdingsdrempel. Wt betreft de gevoeligheid vn de verschillende soorten wonden, bleek uit het onderzoek vn 2006 tot en met 2008 dt de schimmel en/of de boom in de zomer nders regeert dn in de herfst of winter. Het groeistdium vn de boom leek vn grote invloed te zijn op de gevoeligheid vn de verschillende typen wonden en of een bldntperiode nodig is. Voor de ontwikkeling en het gebruik vn het model heeft dt consequenties. Drom is vn 2009 tot en met 2012 vervolgonderzoek uitgevoerd. In verschillende klimtkmerproeven is de reltie onderzocht tussen de lengte vn de bldntperiode en mte vn ntsting door knker, op verschillende fysiologische stdi vn de boom: tijdens uitlopen vn de knoppen, in volbld situtie in de zomer, tijdens de bldvl en in de winterrust. Drbij is ook gekeken nr het verschil in gevoeligheid tussen de verschillende soorten wonden op die verschillende fysiologische stdi vn de boom. Verder is in een ntl proeven in het njr de effectiviteit vn het ontwikkelde model nder getoetst. Uit de proeven bleek geen reltie tussen de bldntperiode en het percentge ntsting door knker bij knopschubwonden in het voorjr, bldwonden in de zomer, snoeiwonden in de zomer en bij snoeiwonden in de winter. Bij deze wonden ws de nwezigheid vn sporen in wter voldoende om te komen tot infectie, ongecht of en hoelng er een bldntperiode optrd, ndt de sporen wren ngebrcht. Het huidige wrschuwingsmodel op bsis vn een bldntperiode zl bij deze wonden en in deze ontwikkelingsstdi vn de bomen moeten worden ngepst. Een bldntperiode tijdens de bldvl in de herfst is voor een deel vn de wonden niet geheel noodzkelijk om infectie te verkrijgen. Bij het overgrote deel vn de wonden is wel een beplde lengte vn bldnt nodig om infectie te krijgen. De mte vn ntsting vn de bldwonden stijgt bij een toenemende bldntperiode. Een wrschuwingsmodel op bsis vn een bldntperiode is dus bij bldwonden in de bldvlperiode in de herfst bruikbr. De vtbrheid vn wondjes ls gevolg vn het fvllen vn de knopschubben in het voorjr bleek onder normle ntuurlijke omstndigheden lg. Ook de vtbrheid vn bldwonden in de zomer, die met nme kunnen ontstn door werkzmheden in het gews of bij hgel, is onder normle omstndigheden vrij lg. De vtbrheid vn snoeiwonden in de zomer, die ontstn bij het opschonen in de boomkwekerij en zomersnoei in boomgrden, is duidelijk hoger dn die vn bldwonden in de zomer, hoewel de mte vn ntsting op de snoeiwonden vn jr tot jr verschilde. Met een cptn bespuiting direct n het snoeien is de ntsting nmerkelijk te reduceren. De vtbrheid vn snoeiwonden in de winter is groot en zeker niet minder dn die vn bldwonden in het njr. De vtbrheid vn bldwonden die ontstn bij de bldvl in de herfst is groot. Uit de proeven in 2009, 2010 en 2011 tijdens de bldvlperiode om de effectiviteit vn het Neonectrimodel te toetsen kunnen de volgende conclusies getrokken worden: Wekelijkse cptn bespuitingen bestreden knkerinfectie het beste, mr niet voor 100%. Het is mogelijk het ntl cptn bespuitingen te reduceren met behulp vn het Neonectrimodel. Wekelijkse clciumhydroxide bespuitingen kunnen een even goed resultt opleveren ls cptn, mits gespoten in de hoge dosering vn 50 kg/h, mr niet ltijd zijn deze bespuitingen even effectief ls cptn. Vermindering vn het ntl clciumhydroxide bespuitingen door volgens het model te spuiten, geeft in de meeste gevllen een significnt slechter bestrijdingsresultt. In het gevl vn de ndere typen wonden zullen de wonden fgedekt moeten worden met bijvoorbeeld cptn voordt er regen komt, die de sporen vn vruchtboomknker verspreidt. Als de wond niet is fgedekt met cptn, is één druppel regen met sporen drin l voldoende om een infectie te geven, ook bij lge temperturen (< 5 o C). Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 5

6

7 1 Inleiding Vruchtboomknker (Neonectri ditissim Bres., voorheen Nectri glligen) is één vn de belngrijkste schimmelziekten in de fruitteelt en in de vruchtboomkwekerij. Ondnks de inspnning om de ziekte onder controle te houden, is het verlies vn bomen en productie bij ntsting groot. Goede middelen tegen vruchtboomknker, zols middelen op bsis vn koper, crbendzim en thiophnt-methyl (Topsin M) zijn niet lnger toegelten. Een wrschuwingsmodel, zols met succes gebruikt wordt in de bestrijding vn ppelschurft, zou de inzet vn de overblijvende, minder effectieve middelen kunnen optimliseren om een voldoende bestrijding te bereiken. Voorl in de vruchtboomkwekerij is er behoefte n een wrschuwingsmodel. Omdt in het teeltproces vn vruchtbomen en onderstmmen op vele momenten wonden en bldlittekens ontstn, zou de boom regelmtig vtbr kunnen zijn voor het binnendringen vn sporen vn vruchtboomknker. Het belngrijkste moment dt wonden ontstn, is tijdens de bldvl in het njr, ls elk fgevllen bld een wondje chterlt. Mr ook op ndere momenten in het jr ontstn wonden, die potentiële invlspoorten voor de knkerschimmel kunnen zijn. Zo ontstn wonden in de winter of in het voorjr ls de bomen ingeknipt en de stmmen opgeschoond worden en in het voorjr ontstn kleine wondjes bij het fvllen vn de knopschubben. Omdt niet op l die momenten duidelijk is of de wonden gevoelig zijn, of de infectieomstndigheden gunstig zijn en of er sporen vn vruchtboomknker nwezig zijn, is er bij vruchtboomkwekers behoefte n een simultiemodel, dt de beslissing om l dn niet een gerichte bestrijding uit te voeren kn ondersteunen. Vn 2006 tot en met 2008 is drom door PPO een project uitgevoerd met ls doel het ontwikkelen vn een beslissingsondersteunend systeem voor de beheersing en bestrijding vn vruchtboomknker. Dit met het uiteindelijke doel dt vruchtboomkwekers een effectievere bestrijding vn vruchtboomknker zouden kunnen reliseren, met een geringere inspnning en een verminderende inzet vn chemische middelen. Smen met Bodt is vn 2006 tot en met 2008 een wrschuwingsmodel ontwikkeld, het Neonectrimodel. Dit model is gebseerd op een Chileens model. Op bsis vn de tempertuur en het ntl uren bldnt wordt berekend wnneer 1% vn de conidiën gekiemd is, de bestrijdingsdrempel. In het model wordt deze drempel bereikt bij 1000 punten. Elk nt uur worden fhnkelijk vn de tempertuur een ntl punten behld en wnneer de som drvn de 1000 bereikt, wordt een bestrijding uitgevoerd. In veldproeven in Chili bleek deze bestrijdingsdrempel goed te voldoen. In 2007 en 2008 zijn door PPO een ntl proeven uitgevoerd om de werking vn het model onder Nederlndse omstndigheden te beoordelen en te vlideren. Druit werd een duidelijke indictie verkregen dt het wrschuwingsmodel werkt in het njr. Wt betreft de gevoeligheid vn de verschillende soorten wonden, bleek uit het onderzoek vn 2006 tot en met 2008 dt de schimmel en/of de boom in de zomer nders regeert dn in de herfst of winter. In de zomer bleek in tegenstelling tot in het njr geen reltie te bestn tussen de bldntperiode en de mte vn ntsting. Ook bleken snoeiwonden gevoeliger te zijn dn bldwonden in de zomer (De Jong et l. 2008). Het groeistdium vn de boom leek dus vn grote invloed te zijn op de gevoeligheid vn de verschillende typen wonden en of een bldntperiode nodig is. Voor de ontwikkeling en het gebruik vn het model heeft dt consequenties. Op bsis vn de resultten leek deze onderzoekslijn dus perspectiefvol te zijn, mr meer onderzoek nr de gevoeligheid vn snoei- en bldwonden bij verschillende groeistdi vn de boom ws nodig. Drom is vn 2009 tot en met 2012 vervolgonderzoek uitgevoerd n dit beslissingsondersteunende model. In verschillende proeven is de reltie onderzocht tussen de lengte vn de bldntperiode en mte vn ntsting door knker, op verschillende fysiologische stdi vn de boom: tijdens uitlopen vn de knoppen, in volbld situtie in de zomer, tijdens de bldvl en in de winterrust. Drbij is gekeken nr het verschil in gevoeligheid tussen de verschillende soorten wonden in die verschillende fysiologische stdi vn de boom. Verder is in een ntl proeven in het njr de effectiviteit vn het ontwikkelde model nder getoetst. Dit rpport beschrijft dit onderzoek en de resultten ervn. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 7

8

9 2 Mteril en methode 2.1 Toetsing vtbrheid wonden in reltie tot de bldntperiode Om de gevoeligheid voor infectie vn de verschillende wonden in de verschillende stdi te toetsen in reltie tot de lengte vn de bldntperiode, zijn vn 2009 tot en met 2011 negen proeven uitgevoerd. Deze proeven zijn uitgevoerd met ingeknipte één-jrige Gl-bomen. Deze bomen werden in het voorjr bij een boomkwekerij gekocht, bij PPO in Rndwijk in een 10 l pot geplnt en tot het moment vn uitvoering vn de proef opgekweekt op het continerveld vn PPO te Rndwijk. Bij het uitvoeren vn de behndelingen werden de wonden geïnfecteerd door een druppel sporensuspensie op de wonden te pipetteren. Op de bldwonden kwm een druppel vn 10 µl en op de snoeiwonden een druppel vn 20 µl, omdt de snoeiwonden groter wren. De sporensuspensie werd verkregen door 24 tot 48 uur voor inocultie knkers uit een onbespoten boomgrd te verzmelen en deze bij kmertempertuur vochtig weg te leggen in een plstic zk. Op de dg vn inocultie werden de sporen geoogst door de sporodochi met een nt kwstje vn de knkers in wter f te vegen. Er werd steeds een concentrtie gebruikt vn 1 x 10 5 sporen per ml. Bij 10 µl werden dus 1000 sporen per wond ngebrcht. De bomen werden vervolgens blootgesteld n verschillende lengten bldntperioden volgens het behndelingsschem. Dit bij een beplde tempertuur, die per proef verschillend ws, gebseerd op reële temperturen tijdens de verschillende ontwikkelingsstdi. De lengte vn een bldntperiode kwm overeen met een voorf beplde hoeveelheid punten volgens het model. De 100% bldnt werd gereliseerd door een vernevelinstlltie in een klimtkmer vn PPO in Rndwijk. N de behndeling werden de bomen weggezet onder een overkpping wr ze konden drogen en wr regen geen nieuwe infecties zou kunnen veroorzken. Bij elke behndeling werden, gelijk met de inocultie vn de bomen, op 2 Petri-schlen met wtergr 10 druppels sporen gelegd. Deze schlen gingen met de bomen in de cel. Als de bomen de juiste behndeling hdden gehd, werd de kieming vn de sporen geteld. Dit werd of onmiddellijk gedn, of in een ntl gevllen ndt de schlen enige tijd bij 1 o C wren bewrd. Om de kiemkrcht vn de sporen vst te stellen, werd tevens bij elke proef een schl met 10 druppels 24 uur bij 18 o C gezet en vervolgens de kieming geteld. Elke proef telde een behndeling, wrbij de wonden wel met sporen werden geïnoculeerd, mr die niet bij 100% bldnt werd gezet, mr direct onder de overkpping; de behndeling met 0 punten. Verder hd elke proef een behndeling, wrbij de wonden n inocultie met vseline werden fgedekt. Deze behndeling ws nodig om de pthogeniteit vn de sporensuspensie te beplen. Uit meerdere onderzoeken is gebleken dt het hoogste ntstingpercentge werd bereikt met deze mnier vn inoculeren. Ter controle hd elke proef een behndeling wrbij de wonden met schoon wter, zonder sporen, werden geïnoculeerd. Alle proeven zijn uitgevoerd ls gewrde blokkenproeven, met 1 boom per behndeling per herhling Toetsing vtbrheid bij het uitlopen vn de knoppen Om de gevoeligheid te toetsen vn de wondjes, die ontstn door het fvllen vn de knopschubben bij het uitlopen vn de knoppen in het voorjr, zijn twee proeven uitgevoerd. Eén in 2009 met 17 behndelingen vn verschillende lengten vn de bldntperioden en één in 2010 met 7 behndelingen (Tbel 1). De behndelingen werden uitgevoerd bij 18 o C. 100% bldnt leverde bij die tempertuur 263 punten per uur op volgens het Neonectrimodel. De bldntperioden vrieerden vn 0 tot 684 minuten. De eerste weken vn de opkweek vn de bomen, het wonden mken en inoculeren, week f vn de bovengenoemde werkwijze bij de ndere proeven. De opgepotte bomen werden in het voorjr niet eerst buiten opgekweekt, mr in een klimtcel bij 18 o C. N circ 2 tot 3 weken, ls de knopschubben los gingen zitten, vond de inocultie plts. Dit gebeurde door met een kwstje met een sporensuspensie de loszittende knopschubben erf te stoten en zo gelijk de ontstne wonden te infecteren (figuur 1). Het gebruikte kwstje ws vn het type Bruynzeel Hollnd 1. Per wond werd gemiddeld 7,5 μl inocultie vloeistof gebruikt, hetgeen voorf bepld ws. Om te komen tot een inocultie met 1000 sporen werd een sporensuspensie vn 1,3*10 5 sporen/ml gebruikt. Per boompje werden 10 wonden geïnoculeerd. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 9

10 De proeven vonden plts in 10 herhlingen. Tbel 1. Behndelingen proeven 2009 en 2010, bij het uitlopen vn de knoppen ) Object Antl punten Antl minuten bldnt bij 18 o C Object Antl punten Antl minuten bldnt bij 18 o C vseline controle ) De proef in 2010 ws in feite een herhling vn die in 2009, mr minder uitgebreid vseline controle 0 Figuur 1. Inoculeren vn knopschubwonden, mei Figuur 1b. Knkerntsting op knopschubwond, juli Negen weken n de behndelingen werd het ntl knkers (figuur 1b) gescoord en in 2009 n 15 weken nogmls. N het wrnemen werd de proef beëindigd. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 10

11 2.1.2 Toetsing vtbrheid in de zomer In twee proeven is de gevoeligheid voor infectie in de zomer onderzocht, zowel bij bldwonden ls bij snoeiwonden. De behndelingen vn de eerste proef vonden plts op 13 ugustus 2009 en vn de tweede op 28 juli Beide proeven telden 9 behndelingen met verschillende lengten vn de bldntperioden vriërend vn 0 tot 547 minuten (Tbel 2). De behndelingen werden uitgevoerd bij 20 o C. 100% bldnt leverde bij die tempertuur 329 punten per uur op volgens het Neonectrimodel. Tbel 2. Behndelingen zomerproeven 2009 en Object Antl punten Antl minuten bldnt bij 20 o C vseline 0 9. controle 0 Bij deze proef hdden de (ingeknipte) bomen verschillende scheuten gevormd. Bij het uitvoeren vn de behndeling werden lle scheuten op twee n weggesnoeid om snoeiwonden te mken. Vn de twee overgebleven scheuten werd, één twijg gestript om bldwonden te mken; fgezien vn het jonge topje werden lle blderen verwijderd. Een twijg bleef norml intct. Per boom werden in 2009 gemiddeld 7 snoeiwonden en 12 bldwonden gemkt, in 2010 gemiddeld 10 snoeiwonden en 17 bldwonden. In 2010 werd een extr behndeling uitgevoerd, wrbij de scheuten niet werden fgeknipt, mr fgescheurd. N het inoculeren werd deze behndeling 547 minuten bldnt gezet (3000 punten). Bomen zomerproef 2010 n inocultie in mistige klimtcel. Het inoculeren gebeurde zols vermeld in De proeven lgen in 10 herhlingen. N het wrnemen vn het ntl ontstne knkers op respectievelijk 24 februri 2010 (proef vn 2009) en 7 oktober 2010 (proef vn 2010) werden de proeven beëindigd. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 11

12 2.1.3 Toetsing vtbrheid bldwonden in de herfst Zowel in de bldvlperiode vn 2009 ls in die vn 2010 is een proef uitgevoerd om de vtbrheid vn de ntuurlijk ontstne bldwonden te onderzoeken in reltie tot de bldntperiode. De behndelingen vn de eerste proef vonden plts op 6 november 2009 en vn de tweede op 10 november Beide proeven telden 17 behndelingen met verschillende lengten vn de bldntperioden vriërend vn 0 tot 73 uur en 10 minuten (Tbel 2). De behndelingen werden uitgevoerd bij 9 o C. 100% bldnt leverde bij die tempertuur 41 punten per uur op volgens het Neonectrimodel. Tbel 3. Behndeling proeven tijdens de bldvl in 2009 en 2010 Object Antl punten Antl uren: minuten bldnt bij 9 o C : : : : : : : : : : : : : : : vseline 0 : controle 0 :00 Bij deze proeven werden de wonden gemkt door de blderen f te stoten. Omdt de blderen l verkleurd wren en los zten, ontstonden op deze mnier geheel ntuurlijke bldwonden. Gemiddeld werden in wondjes per boom gemkt, in Deze werden vervolgens geïnoculeerd en behndeld zols beschreven in Deze proeven lgen in 15 herhlingen. Op 26 mei 2010 werd het ntl knkers per boom geteld vn de proef vn 2009 en op 16 mei 2011 die vn de proef vn Hiern werden de proeven beëindigd Toetsing vtbrheid snoeiwonden in de winter Om de gevoeligheid vn snoeiwonden in de winter te onderzoeken zijn op 8 mrt 2010, op 9 en 11 februri 2011 een drietl proeven ingezet. De proef in 2010 telde 17 behndelingen en werd uitgevoerd bij 6 o C (tbel 4). De proef vn 9 februri 2011 hd 12 behndelingen, eveneens bij 6 o C en de proef vn 11 februri telde 6 behndelingen bij 1 o C (tbel 4). Bij 6 o C vrieerden de bldntperioden vn 0 tot 125 uur en bij 1 o C vn 0 tot 261 uur en 33 minuten. 100% bldnt leverde bij 6 o C 24 punten per uur op volgens het Neonectrimodel en bij 1 o C 11,47 punten per uur. De wonden werden gemkt door met een snoeischr de boom in te knippen op c. 70 cm hoogte en door de zijscheuten gld lngs de stm f te knippen. Gemiddeld werden in wonden per boom gemkt, en in Deze werden vervolgens geïnoculeerd en behndeld zols beschreven in Deze proeven lgen in 15 herhlingen. Op resp. 31 mei 2010 en op 19 en 22 mei 2011 werd het ntl knkers per boom geteld. Hiern werden de proeven beëindigd. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 12

13 Tbel 4. Behndelingen proeven 2010 en 2011, snoeiwonden in de winter Proef Proef Proef Object Antl punten Antl punten Antl uren : min. bldnt bij Antl uren : min. bldnt bij Antl punten Antl uren : min. bldnt bij 1 o C 6 o C Object 6 o C Object : : : : : : : : : : : vseline : : controle : : : : : : : : : vseline : controle : : : vseline controle Toetsing effectiviteit Neonectrimodel tijdens bldvlperiode in de herfst Om het in 2006 door Bodt ontwikkelde model te vlideren voor de belngrijke bldvlperiode in de herfst zijn in 2009 en 2010 een viertl proeven uitgevoerd Proeven 2009 In 2009 zijn twee proeven uitgevoerd, op zowel twee-jrige Gl bomen, die in 10 l potten wren opgekweekt op het continerveld vn PPO in Rndwijk, ls op 10 jr oude Elstr bomen in de boomgrd vn PPO in Rndwijk. De proeven wren opgezet ls gewrde blokkenproeven met in de Elstr proef 8 behndelingen met 4 wrnemingsbomen en 4 bufferbomen en in de Glproef 9 behndelingen met 4 wrnemingsbomen en 2 bufferbomen (tbel 5). Om overwien vn de middelen te voorkomen werd tijdens de bespuitingen ook geschermd. De bespuitingen vonden bij Elstr plts met een voor proefdoeleinden ngepste KWH dwrsstroomspuit. De Glbomen in potten werden gespoten met een Solo rugspuit. Er werd gespoten met 1000 liter wter per h. De bespuitingsdt en de gemiddelde per veld geschtte percentges fgevllen bld op die dt stn in tbel 5 en 6. Om zeker te zijn vn een hoge infectiedruk, werden net voor de bldvl sporulerende knkers boven de bomen opgehngen, die geknipt wren uit een onbespoten perceel. Op 8 juni 2010 werd bij Gl per boom het ntl opgetreden knkers gescoord en op 30 juni werd dit uitgevoerd bij Elstr. Hiern werden de proeven beëindigd. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 13

14 Tbel 5. Behndelingen, bespuitingsdt en % bldvl vn de proef: toetsing effectiviteit model njr Bespuitingsdt 2009 Behndeling Elstr Gl 1. Onbehndeld Clciumhydroxide 50 kg/h wekelijks 19-11, 24-11, 1-12, , 5-11, 11-11, 17-11, 24-11, 30-11, Clciumhydroxide 5 kg /h wekelijks Deze behndeling vond niet plts op Elstr 28-10, 5-11, 11-11, 17-11, 24-11, 30-11, Cptn (Merpn) 2,5 kg/h wekelijks 19-11, 24-11, 1-12, , 5-11, 11-11, 17-11, 24-11,30-11, Model 1000 punten , 9-11, 24-11, 7-12 Clciumhydroxide 50 kg/h 6. Model 1000 punten , 9-11, 24-11, 7-12 cptn 2,5 kg/h 7. Venster 1: lleen in week 1 en en en 5-11 n nvng proef cptn 2,5 kg/h 8. Venster 2: lleen in week 3 en 4 n nvng proef cptn 2,5 kg/h 1-12 en en Venster 3: lleen in week 5 en 6 n nvng proef cptn 2,5 kg/h Niet uitgevoerd op Elstr, bld ws er l 100% f, vorst trd in 24-11, en 7-12 Tbel 6. Bldvlpercentges op bespuitingsdt bespuitingsdtum Elstr bespuitingsdtum Gl % % % % % % % % % % % Proeven 2010 In 2010 zijn evenls in 2009 twee proeven uitgevoerd, op zowel tweejrige Gl bomen, die in 10 l potten wren opgekweekt op het continerveld vn PPO in Rndwijk, ls op 8 jr oude Rubens bomen in de boomgrd vn PPO in Rndwijk. De proeven wren gewrde blokkenproeven met 10 behndelingen (tbel 7) in 5 herhlingen met 4 bomen per veld bij Gl of 5 bomen wrvn 3 wrnemingsbomen bij Rubens. Om overwien vn de middelen te voorkomen, werd tijdens de bespuitingen geschermd. Om zeker te zijn vn een hoge infectiedruk, werden net voor de bldvl sporulerende knkers boven de bomen opgehngen, die geknipt wren uit een onbespoten perceel. De bespuitingen vonden bij Rubens plts met een motorrugvernevelr, met 200 liter wter per h. De Glbomen in potten werden gespoten met een Solo rugspuit, met 1000 liter wter per h. De bespuitingsdt en de gemiddelde per veld geschtte percentges fgevllen bld op die dt stn in tbel 7 en 8. Op 2 mei 2011 werd bij Gl per boom het ntl opgetreden knkers gescoord. Op 11 en 12 mei werd dit gedn bij Rubens. Hiern werden de proeven beëindigd. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 14

15 Tbel 7. Behndelingen en bespuitingsdt vn de proeven: toetsing effectiviteit model njr Bespuitingsdt 2010/2011 Behndeling Gl Rubens 1. Onbehndeld Clciumhydroxide 50 kg/h 21-10, 28-10, 8-11, 15-11, , 24-11, 6-1 en 17-1 wekelijks 11, Clciumhydroxide 5 kg /h wekelijks 21-10, 28-10, 8-11, 15-11, 24-11, Deze behndeling vond niet plts bij Rubens 4. Cptn (Merpn) 2,5 kg/h 21-10, 28-10, 8-11, 15-11, , 24-11, 6-1 en 17-1 wekelijks 11, Kliumbicrbont (Armicrb) 10 kg/h wekelijks 21-10, 28-10, 8-11, 15-11, 24-11, Deze behndeling vond niet plts bij Rubens 6. Model 1000 punten 28-10, 8-11, 15-11, , 10-1 en 17-1 Clciumhydroxide 50 kg/h 7. Model 1000 punten 28-10, 8-11, 15-11, , 10-1 en 17-1 cptn 2,5 kg/h 8. Venster 1: lleen in week 1 en 2 n nvng proef cptn 2,5 kg/h 21-10, 28-10, en Venster 2: lleen in week 3 en 4 n nvng proef cptn 2,5 kg/h 10. Venster 3: lleen in week 5 en 6 n nvng proef cptn 2,5 kg/h 15-11, 2 e bespuiting kon vnwege het weer niet pltsvinden 24-11, 2 e bespuiting kon meer niet pltsvinden vnwege vorst en sneeuw v Deze behndeling kon vnwege vorst en sneeuw vnf tot niet pltsvinden 6-1 en 17-1 Tbel 8. Bldvlpercentges op bespuitingsdt 2010/2011. bespuitingsdtum % bldvl Gl bespuitingsdtum % bldvl Rubens % % % % % % % % % % % 2.3 Toetsing infectiegevoeligheid en bestrijdingsstrtegie op drie belngrijke momenten in de prktijk Om de vtbrheid vn de wonden op drie belngrijke momenten in de vruchtboomkwekerijfse onder prktijkomstndigheden te toetsen zijn in 2011 tot en met 2012 drie proeven uitgevoerd. Drtoe zijn in pril 2011 op een perceel met verse grond bij PPO in Rndwijk 850 Gl hndveredelingen op M.9 uitgeplnt, plntfstnd 0,80 x 0,33 m. Deze zijn in 2011 volgens de normle boomkwekerij prktijk opgekweekt (figuur 4). In het njr vn 2011 is op 192 vn deze 1-jrige Gl bomen een proef uitgevoerd, wrin het wrschuwingsmodel is getoetst tijdens de bldvl, De circ 650 resterende boompjes zijn tijdens de bldvl wekelijks met Merpn (cptn) bespoten. Op 384 vn deze boompjes is eind jnuri 2012 een proef ingezet om de infectiegevoeligheid vn de snoeiwonden in de winter te toetsen, ls ook de effectiviteit vn het wrschuwingsmodel in deze periode, Tot slot is op de ltste 256 bomen in juni 2012 (het tweede jr vn opkweek) een proef uitgevoerd wrin de infectiegevoeligheid is getoetst vn de wonden die ontstonden bij het opschonen vn de stm, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 15

16 De proeven werden opgezet ls gewrde blokkenproeven met 4 herhlingen. De veldjesgrootte ws telkens 4 rijen x 4 boompjes = 16 boompjes per veld. Hiervn wren 12 wrnemingsbomen en 4 bufferbomen. Figuur 2 Proefveld met 1-jrige Gl bomen, ugustus Proef tijdens bldvl 1 e jr Deze proef ws bedoeld om in de prktijk n te tonen dt bij de bldwonden het wrschuwingsmodel gebruikt kn worden. De behndelingen en bespuitingsdt lsmede de gemiddelde per veld geschtte percentges fgevllen blderen op die dt stn in tbel 9. Om zeker te zijn vn een hoge infectiedruk, werden op 16 november 2011 sporulerende knkers boven de bomen opgehngen, die geknipt wren uit een onbespoten perceel. Op 18 jnuri 2012, ndt de ltste blderen wren fgevllen, zijn deze besmettingsbronnen weer verwijderd. Tbel 9. Behndelingen, bespuitingsdt en percentge bldvl tijdens de bldvl vn 1-jrige bomen, njr bespuitingsdt % bldvl 1. Onbehndeld Cptn (Merpn) 2,5 kg/h wekelijks < totl 7 bespuitingen Cptn (Merpn) 2,5 kg/h op model totl 5 bespuitingen De bespuitingen werden uitgevoerd met de Solo hndrugspuit. De boompjes werden tot druipnt gespoten. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 16

17 De boompjes werden gedurende de winter niet gesnoeid. Op 16 pril 2012 is het ntl knkers per boompje geteld. Hiern is de proef beëindigd Proef bij inknippen 1-jrige bomen Om zeker te zijn vn een hoge infectiedruk zijn op 23 jnuri 2012 sporulerende knkers boven de bomen opgehngen, die geknipt wren uit een onbespoten perceel. Op 24 jnuri 2012 zijn de bomen vn deze proef ingeknipt op 70 cm hoogte en zijn de incidenteel nwezige zijtkken fgesnoeid. Vervolgens zijn de behndelingen uitgevoerd, volgens het behndelingsschem in tbel 10. Tbel 10. Behndelingen en bespuitingsdt proef bij inknippen vn 1-jrige bomen jnuri/februri Behndeling Bespuitingsdt 1. Onbehndeld Venster 1, lleen in week 1 en 2 n snoeien Merpn (cptn,2,5 kg/h) 24-1, bespuiting in week 2 n snoeien niet uitgevoerd vnwege vorstperiode Venster 2, lleen in week 3 en 4 n snoeien Merpn 14-2 en 20-2 (cptn, 2,5 kg/h) 4. Venster 3, lleen in week 5 en 6 n snoeien Merpn 27-2 en 6-3 (cptn,2,5 kg/h) 5. N snoeien wekelijks, 5 x Merpn (cptn,2,5 kg/h) 24-1, 14-2, 20-2, 27-2, Modelbespuitingen met Merpn (cptn,2,5 kg/h) 20-2, 27-2, 1-3 Op 24 mei is het ntl knkers gescoord, die op de knip zijn ontstn. Hiern is de proef beëindigd Proef bij opschonen stm begin 2 e jr Op 1 juni 2012 zijn stmmen vn de boompjes vn deze proef opgeschoond. Zols in de prktijk gebruikelijk, zijn hierbij op het onderste deel vn de stm de scheutjes met de hnd verwijderd en de bovenste veell wt dikkere scheuten weggeknipt. 1 juni ws een dg wrop het onder ntuurlijke omstndigheden ook mogelijk zou zijn, dt infectie zou kunnen optreden. De vond te voren en s morgens hd het nmelijk geregend en op de dg zelf ws het niet wrm (13-15 o C) en niet sneldrogend met een RV vn mximl c. 70%. Echter de wonden wren ps n de regen gemkt wrdoor er geen ntuurlijke sporenverspreiding ws op het moment vn verwonden. Direct n het opschonen werden de boompjes (op dt moment kle stmmen met een hoofdscheut) vn object 1 en 3 (tbel 11) bespoten met Merpn. Dit met een Solo rugspuit wrbij de boompjes werden bespoten tot druipnt. N het opdrogen werden vervolgens de boompjes vn object 1 en 2 met een klein hndspuitje bespoten met een sporensuspensie vn vruchtboomknkersporen in de concentrtie vn 0,5 x 10 5 sporen per ml en wel zodnig dt lle wonden hiermee tot druipnt werden bespoten (Figuur 3). Tbel 11. Behndelingen proef bij opschonen juni 2012 Behndeling infecteren 1. spuiten Merpn (250 g/ 100 l wter) j 2. niet spuiten j 3. spuiten Merpn (250 g/ 100 l wter) nee 4. niet spuiten nee Ter controle, om de pthogeniteit vn de sporensuspensie te beplen, zijn de wonden vn 16 bufferboompjes bespoten met de sporensuspensie en drn fgedekt met vseline. Op 21 ugustus zijn de ontstne knkers geteld. Gedurende de herfst werd nieuwe ntsting zichtbr en drom zijn n de bldvl op 27 november de knkers wederom geteld. Hiern werd deze proef beëindigd. Figuur 3. Bespuiten wonden met sporensuspensie. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 17

18

19 3 Resultten en bespreking 3.1 Vtbrheid wonden in reltie tot de bldntperiode Vtbrheid bij het uitlopen vn de knoppen In de proef vn 2009 trd lleen bij de met vseline fgedekte behndeling ntsting op. Bij deze behndeling ws begin oktober % vn de geïnoculeerde wonden ngetst. Bij lle ndere behndeling ws geen enkele wond ngetst. De sporenkieming ws met 96% wel goed ( 3.5), dr lg het dus niet n. Het leek er derhlve op, dt de wonden, die ontstn bij het uitlopen vn de knoppen (door het fvllen vn de knopschubben) niet gevoelig zijn voor infectie onder ntuurlijke omstndigheden. Om dt te checken is de proef in 2010 wederom uitgevoerd, met minder behndelingen. In 2010 (figuur 4) ws de mte vn ntsting hoger dn in Bij de controle behndeling ws 1% vn de wonden ngetst, dus vn nture. In feite zou drom bij de ntstingspercentges vn de ndere behndelingen 1% moeten worden fgetrokken. Dt verndert n het beeld echter niets. Bij de met vseline fgedekte wonden ws ruim 80% ngetst en dt ws 2 keer zo veel ls in Bij ndere behndelingen ws nog geen 10% vn de wonden ngetst, wrbij het niet uitmkte of en hoe lng ze bldnt hdden gestn. Het lijkt er dus op de wondjes die ontstn bij het fvllen vn de knopschubben onder extreme omstndigheden (zols de vseline behndeling) wel ngetst kunnen worden, mr dt dit onder normle omstndigheden nuwelijks het gevl is. Verder speelt bldnt in het infectieproces geen rol omdt bij 0 minuten bldnt evenveel knkers ontstn ls bij bijvoorbeeld 684 minuten bldnt. Bespuitingen tegen die norml tegen schurft worden ingezet tijdens het uitlopen vn de knoppen zouden deze ntstingen kunnen voorkomen. 100 Percentge ntsting vruchtboomknker op knopschubben tijdens uitlopen bij 18 0 C 90 c 80 Angetste knopschubben (%) b b b b b 0 min bldnt 114 min bldnt, 500 ptn 228 min bldnt, 1000 ptn 456 min bldnt, 2000 ptn 684 min bldnt, 3000 ptn vseline controle schoon wter Behndelingen Figuur 4. Percentge ntsting vruchtboomknker op knopschubwonden 2010 Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 19

20 3.1.2 Vtbrheid bld- en snoeiwonden in de zomer Vtbrheid bldwonden In de proef in 2009 trd lleen ntsting vn betekenis op bij de behndeling wrvn de bldwonden n inoculeren met vseline wren fgedekt. Ruim 40% vn de wonden ws bij deze behndeling ngetst, terwijl bij de ndere behndelingen geen of nuwelijks ntsting optrd (figuur 5). De kieming ws met 99% zeer goed ( 3.5), dr lg het dus niet n. Het leek er in 2009 derhlve op, dt bldwonden in de zomer niet gevoelig zijn voor infectie onder ntuurlijke omstndigheden. Percentge ntsting vruchtboomknker op bldwonden in de zomer bij 20 0 C, 2009 Angetste bldwonden (%) min bldnt 18 min bldnt, 100 ptn 46 min bldnt, 250 ptn 91 min bldnt, 500 ptn 182 min bldnt, 1000 ptn 365 min bldnt, 2000 ptn 547 min bldnt, 3000 ptn b vseline controle schoon wter Behndelingen Figuur 5. Percentge ntsting vruchtboomknker op bldwonden zomer 2009 Percentge ntsting vruchtboomknker op bldwonden in de zomer bij 20 0 C, 2010 Angetste bldwonden (%) b 0 min bldnt b 18 min bldnt, 100 ptn b 46 min bldnt, 250 ptn b 91 min bldnt, 500 ptn b 182 min bldnt, 1000 ptn b 365 min bldnt, 2000 ptn b 547 min bldnt, 3000 ptn c vseline controle schoon wter Behndelingen Figuur 6. Percentge ntsting vruchtboomknker op bldwonden zomer 2010 In de proef vn 2010 wren het ntstingspercentges echter behoorlijk hoger (figuur 6). 90% vn de bldwonden, die n inoculeren met vseline wren fgedekt, ws ngetst. Vn de bldwonden die n inoculeren geen bldntperiode hdden gehd (0 punten), ws bijn 15% ngetst. De ntstingspercentges vn de bldwonden die wel n een bldntperiode wren blootgesteld wren niet significnt hoger of lger, ongecht de lengte vn de bldntperiode ten opzichte vn elkr en vn de behndeling zonder een bldntperiode. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 20

21 Vtbrheid snoeiwonden Evenls bij de bldwonden lg het ntstingsniveu bij de snoeiwonden in 2009 op een lg niveu (figuur 7). De met vseline fgedekte wonden vertoonden de meeste ntsting, bijn 30%. Bij de ndere behndelingen die met sporen wren geïnoculeerd, vertoonde rond de 10% vn de snoeiwonden ntsting. Het mkte geen significnt verschil of en hoelng de snoeiwonden bldnt hdden gestn. Uitzondering hierop ws het verschil tussen het percentge ntsting bij 100 punten (ruim 12%) en dt bij 500 punten (slechts 1%). Dit is tegengesteld n de verwchtingen en een verklring voor dit verschil kon niet gevonden worden. Angetste snoeiwonden (%) Percentge ntsting vruchtboomknker op snoeiwonden in de zomer bij 20 0 C bc 0 min bldnt, 0 ptn cd 18 min bldnt, 100 ptn bc b bc 46 min bldnt, 250 ptn 91 min bldnt, 500 ptn 182 min bldnt, 1000 ptn Behndelingen bc 365 min bldnt, 2000 ptn bc 547 min bldnt, 3000 ptn d vseline controle schoon wter Figuur 7. Percentge ntsting vruchtboomknker op snoeiwonden zomer 2009 In 2010 mkte het evenmin verschil of en hoelng de snoeiwonden n een bldntperiode hdden blootgestn n inocultie met een sporensuspensie. Wel lg het ntstingsniveu flink hoger dn in 2009 (figuur 8). De met vseline fgedekte wonden vertoonden de meeste ntsting, mr dit verschil ws niet zo groot en slechts significnt met de ntstingspercentges bij 0, 250 en 2000 punten. Angetste snoeiwonden (%) Percentge ntsting vruchtboomknker op snoeiwonden in de zomer bij 20 0 C bc 0 min bldnt cd 18 min bldnt, 100 ptn bc 46 min bldnt, 250 ptn Figuur 8. Percentge ntsting vruchtboomknker op snoeiwonden zomer cd 91 min bldnt, 500 ptn cd 182 min bldnt, 1000 ptn bc 365 min bldnt, 2000 ptn Behndelingen cd 547 min bldnt, 3000 ptn d vseline controle schoon wter b scheurwonden 3000 ptn De wonden die gemkt wren door de scheuten f te scheuren vertoonden significnt minder ntsting (c. 25%) dn de wonden ontstn door te knippen. Als ltste kn nog opgemerkt worden dt zowel in 2009 ls in 2010 de snoeiwonden meer ntsting vertoonden dn de bldwonden, uitgezonderd bij de vselinebehndeling. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 21

22 Dit verschil in mte vn ntsting tussen bld- en snoeiwonden kn niet verklrd worden uit het feit dt er op de snoeiwonden 2x zoveel sporen zijn ngebrcht. Ten eerste omdt bij de vselinebehndeling blijkt dt er voldoende sporen zijn ngebrcht voor infectie. Ten tweede omdt eerder werd ngetoond dt bij een vertienvoudiging vn het ntl sporen een verviervoudiging vn de ntsting optreed (De Jong et l. 2008). In de proef vn 2010 blijkt dt de ntstingspercentges bij de snoeiwonden ongeveer 2 tot 4 keer zo hoog liggen ls bij de bldwonden. Kennelijk zijn dus in de zomerperiode snoeiwonden vtbrder voor ntsting zijn dn de bldwonden. Dit ws ook in de proef in 2007 het gevl (De Jong et l., 2008) Vtbrbrheid bldwonden in het njr In tegenstelling tot bij de wonden in het voorjr en in de zomer, werd in de proef vn 2009 bij de bldwonden in de herfst een betrouwbr significnt effect op het ntstingspercentge bij een toenemende bldntperiode gevonden (figuur 9). Wel leek er een mximum te zijn, wrboven de stijging niet meer toenm, ongeveer bij 1500 punten, dt is circ 36 uur bij 9 o C (figuur 9 en bijlge 1). Het ntstingspercentge bedroeg bij die lengte vn de bldntperiode ongeveer 50%. Het ntstingspercentge steeg niet verder bij een lngere bldntperiode. Wrschijnlijk zijn dn de meeste sporen gekiemd. Als lle sporen zijn gekiemd hebben hogere wrden volgens het model geen meerwrde. De met vseline fgedekte wonden vertoonden een hoger ntstingspercentge, ruim 70%. Wnneer de bomen n inocultie direct droog werden weggezet, werd nog ongeveer 15% vn de wonden ngetst. Kennelijk is een bldntperiode tijdens de bldvlperiode niet geheel noodzkelijk bij een deel vn de wonden. Een mogelijke verklring is dt sommige bldwonden nog niet goed fgesloten zijn en dt bij die wonden de knkersporen meteen diep genoeg binnendringen in de boom en vnuit de boom voldoende vocht krijgen om te groeien. Bij die wonden is geen bldntperiode nodig. In deze proef zijn blderen hndmtig verwijderd en drn geïnoculeerd met sporen. Het kn dus heel goed zijn dt een ntl vn die blderen niet goed ws fgesloten. Bij de 1000 punten, het moment wrop volgens het model een bespuiting dient plts te vinden, ws 35% vn de wonden ngetst. Percentge ntsting vruchtboomknker gedurende bldvl bij 9 0 C Antl punten volgens Neonectrimodel Angetste bldwonden (%) y = -8E-06x x R² = Antl minuten bldnt bij 9 0 C Figuur 9. Percentge ntsting vruchtboomknker op bldwonden njr Ook uit de proef vn 2010 kwm nr voren dt het ntstingspercentge stijgt bij een toenemende bldntperiode (figuur 10). Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 22

23 Bij 0 punten, wnneer de bomen direct n inocultie droog werden weggezet, bedroeg het ntstingspercentge evenls in de proef vn 2009, circ 15%. Dit steeg sneller dn in de proef vn 2009, tot 47% bij 600 punten. Vn de 600 tot de 2000 punten bleef het ntstingspercentge rond de 45% ongeveer gelijk, mr bij de 3000 punten, wt overeenkomt met ruim 73 uur bldnt bij 9 o C, lg het ntstingspercentge met ruim 68% op eenzelfde hoog niveu ls bij de met vseline fgedekte wonden. Drmee lijkt het mximum bereikt te zijn. Dit ws lter dn in de proef vn 2009, toen l bij de 1500 punten (36 uur bldnt) een mximum ntsting bereikt ws. Percentge ntsting vruchtboomknker gedurende bldvl bij 9 o C 100 Antl punten volgens Neonectrimodel Hoeveelheid ntsting bldwonden (%) y = -1E-06x x R² = Antl minuten bldnt bij 9 0 C Figuur 10. Percentge ntsting vruchtboomknker op bldwonden njr Vtbrheid snoeiwonden in de winter Hels stierven in de eerste proef vn 2010 een groot ntl bomen door zwre wintervorstschde n het uitlopen. Dit werkte zeer wrschijnlijk verstorend op de wrnemingen. An deze resultten kn dus niet te veel gewicht worden toegekend. De resultten vn de wrnemingen n de nog levende bomen zijn in bijlge 2 weergegeven. Het mkte in deze proef niet uit of en hoe lng de snoeiwonden n inocultie n een bldntperiode werden blootgesteld. Bij 0 punten ws 25% vn de wonden ngetst, bij 3000 punten 21% en bij de met vseline fgedekte wonden 39%. In 2011 zijn 2 proeven uitgevoerd. Eén evenls in 2010 bij 6 o C (figuur 11) en één bij 1 o C (figuur 12). Evenls in 2010 mkte het in 2011, zowel bij 6 o C ls bij 1 o C, niet uit of de wonden n inocultie n een bldntperiode werden blootgesteld of niet. In beide proeven werd ongeveer 45% vn de wonden ngetst wnneer de bomen direct n inocultie droog werden weggezet (0 punten). Dit percentge werd niet significnt verhoogd door de wonden n een bldntperiode bloot te stellen, ongecht de duur ervn. Bij een enkele behndeling werd zelfs significnt minder ntsting gevonden. Hiervoor ws geen logische verklring te vinden. De snoeiwonden die n inocultie met vseline wren fgedekt vertoonden met 95% een zeer hoog ntstingspercentge. Vergeleken met de proef in de zomer vn 2010 wren de snoeiwonden in de winter zeker niet gevoeliger voor infectie dn snoeiwonden in de zomer. Vergeleken met de proef vn de zomer vn 2009 ws dt wel het gevl. Een hrde conclusie kn dus niet getrokken worden. Kennelijk zijn ndere omstndigheden meer beplend dn het seizoen op zich. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 23

24 Percentge ntsting vruchtboomknker op snoeiwonden bij 6 0 C Angetste snoeiwonden (%) c bc 0 min 500 min bldnt bldnt bc 1000 min bldnt bc 1500 min bldnt Antl punten volgens Neonectrimodel b 2000 min bldnt bc 2500 min bldnt bc 3000 min bldnt c 3750 min bldnt c 5000 min bldnt bc d 7500 vseline controle min bldnt Antl minuten bldnt bij 6 o C Figuur 11. Percentge ntsting vruchtboomknker op snoeiwonden bij 6 o C, Percentge ntsting vruchtboomknker op snoeiwonden in de winter bij 1 0 C 100 d Angetste snoeiwonden (%) c c b bc min bldnt 0 ptn 5231 min bldnt 1000 ptn min bldnt min bldnt 2000 ptn 3000 ptn vseline controle Behndelingen Figuur 12. Percentge ntsting vruchtboomknker op snoeiwonden bij 1 o C, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 24

25 3.1.5 Sporenkieming De resultten vn de beplingen vn de kieming vn de sporen bij elke proef stn weergegeven in tbel 12. Tbel 12. Kiemingspercentge sporen bij Petri-schlen met wtergr bij verschillende ntllen punten volgens het Neonectri-model in de verschillende proeven. Antl punten voorjr ), bij 18 o C zomer ), bij 20 o C njr ), bij 9 o C winter ), bij 6 o C voorjr ), bij 18 o C zomer ), bij 20 o C njr ), bij 9 o C bij 6 o C winter ) bij 1 o C u 18 o C ) Proef bij het uitlopen vn de knoppen voorjr 2009: De schlen hebben n de behndeling 3 dgen bij 1 o C gestn. 2) Zomerproef 2009: De schlen hebben n behndeling 3 dgen bij 4 o C gestn. 3) Proef tijdens de bldvl 2009: niet precies bekend hoelng de schlen bij 1 o C gestn hebben, in ieder gevl niet lnger dn 3 dgen en 3000 punten. 4) Snoeiwondenproef winter 2010: telling n een vribele tijd bewring bij 1 o C, vn c. 0,5 uur (700 punten) tot 19 uur (1500 punten) 5) Proef bij het uitlopen vn de knoppen voorjr 2010: De schlen hebben n de behndeling 20 uur bij 1 o C gestn. 6) Kiemingstelling direct n behndeling. De resultten vn de kiemingsbeplingen uit de verschillende proeven zijn niet geheel eenduidig. Duidelijk is wel dt de sporen bij lle proeven een zeer goede kiemkrcht hdden vn meer dn 95%. Verder is duidelijk dt de sporen wrmee de bomen geïnoculeerd werden, voorf n de proef in het geheel niet (0%) tot mximl voor 6% gekiemd wren. De kieming diende n inocultie op of in de wond te gebeuren. Bij verschillende proeven trd ook bij 0 punten ntsting op. Hierbij dient bedcht te worden, dt de sporen wel in een druppel wter op de wond werden ngebrcht, dus in nwezigheid vn vrij vocht, en dt in lle proeven deze druppels met sporen l snel in de wonden trokken of ls het wre erin gezogen werden. Kennelijk kunnen knkersporen dus in een wond in de plnt kiemen, ook zonder bldntperiode en het vocht uit de plnt gebruiken voor kieming en verdere groei. Ook in de proeven vn 2006/2007 kwm dit l nr voren (De Jong et l. 2008). Bij de verschillende proeven werd gevonden dt bij 1000 punten minstens 55% tot zelfs 100% vn de sporen gekiemd wren. Het Chileense model, wr het Neonectrimodel op gebseerd is, gt uit vn 1% kieming bij 1000 punten. Dit kon echter uit geen vn de proeven bevestigd worden. In figuur 13 is het percentge kieming bij de proef in de bldvlperiode vn 2009 uitgezet tegen de hoeveelheid punten berekend door het model. In de figuur is duidelijk te zien dt bij circ 500 punten de kieming sterk toeneemt. In de proeven vn 2009 en voorjr 2010 werden de sporen soms enige tijd weggezet bij 1 o C. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 25

26 Dit omdt het op het moment dt de bomen uit de klimtkmer kwmen en te drogen werden gezet, niet ltijd uitkwm om de kieming te tellen en omdt verwcht werd dt de sporen nuwelijks (verder) kiemen bij 1 o C (volgens Ltorre (2002) duurt het 87 uur voor 1% kieming). Op grond vn de resultten in 2009 rees echter het vermoeden dt bij 1 o C de kieming wel sneller gt. In de proef voorjr 2010 is dit gecheckt. Druit bleek inderdd de kieming bij 1 o C sneller te gn. Ws bij de snoeiwondenproef in mrt 2010 bij 200 punten de kieming direct n behndeling 2%, n 3 dgen bij 1 o C te hebben gestn, ws 74% vn deze sporen gekiemd! Echter wnneer de sporenkieming direct n behndeling geteld werd, kwm nr voren dt de kieming eerder ws en sneller verliep dn op grond vn de litertuur werd ngenomen. In vervolg onderzoek zl hier dieper op ingegn moeten worden omdt deze kiemingsregels de bsis vormen vn het model. Een belngrijk punt wt meespeelt is dt Ltorre (2002) gebruikt mkte vn op schl gekweekte sporen. In bovenstnde proeven is gebruik gemkt vn sporen die vn sporulerende knkers kwmen die 1 of 2 dgen in een vochtig zkje hdden gelegen. Onbekend is of deze sporen een soort voorkieming hdden omdt ze in vocht hdden gelegen en drdoor sneller kiemden ls ze op de wond wren ngebrcht. Dit verschil zl onderzocht moeten worden. Percentge kieming Percentge kieming R 2 =98, Antl punten model Figuur 13. Percentge kieming vn de sporen op wtergr bij de proef tijdens de bldvl, njr Vlidtie model in bldvlperiode Proeven 2009 De resultten vn de proeven tijdens de bldvl in 2009, om de effectiviteit vn het model te toetsen, zijn weergegeven in de figuren 14 (Gl) en 15 (Elstr). Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 26

27 Antl knkers per boom bij Gl Onbehndeld Clciumhydroxide 50 kg/h wekelijks, 7x Clciumhydroxide 5 kg /h wekelijks, 7x Cptn (Merpn) 2,5 kg/h wekelijks, 7x Model 1000 ptn Clciumhydroxide 50 kg/h, 4x Model 1000 punten cptn 2,5 kg/h, 4x Venster 1: cptn wk 1 en 2 n nvng, 2x Venster 2: cptn wk 3 en 4 n nvng, 2x Venster 3: cptn wk 5, 6 en 7 n nvng, 3x b b bc c Figuur 14. Antl knkers per boom bij Gl, proef Antl knkers per boom bij Elstr Onbehndeld Clciumhydroxide 50 kg/h wekelijks, 4x Cptn (Merpn) 2,5 kg/h wekelijks, 4x Model 1000 ptn Clciumhydroxide 50 kg/h, 1x Model 1000 punten cptn 2,5 kg/h, 1x Venster 1: cptn wk 1 en 2 n nvng, 2x Venster 2: cptn wk 3 en 4 n nvng, 2x b b b bc c c Figuur 15. Antl knkers per boom bij Elstr, proef Zowel bij Elstr ls bij Gl is te zien dt de bespuitingen met cptn op de momenten dt het model dit ngeeft, even effectief wren ls de wekelijkse bespuitingen met cptn. Bij Elstr kon drmee met 1 bespuiting een even goed resultt verkregen worden ls met 4 wekelijkse bespuitingen en bij Gl met 4 in plts vn 7. Hierbij dient wel in nmerking genomen te worden dt de ntsting over het lgemeen op een lg niveu lg. Niet lle resultten zijn drdoor verder eenvoudig te verklren. Zo bleken bij Gl 2 of 3 vensterbespuitingen met cptn een significnt even goede bestrijding te geven ls de 4 modelbespuitingen en ls de 7 wekelijkse bespuitingen. Er ws hierbij geen significnt verschil in bestrijdingseffect tussen de verschillende vensters. Het is echter zeer moeilijk te verklren dt 3 bespuitingen, wrvn de eerste niet eerder pltsvond dn bij 95% bldvl, een niet significnt slechtere bestrijding gven dn 7 wekelijkse cptn bespuitingen gedurende de gehele bldvlperiode. Ook bij Elstr zijn de resultten vn de vensterbespuitingen moeilijk verklrbr. Vreemd ws dt het resultt vn venster 1, wrbij één vn de twee bespuitingen op hetzelfde moment viel ls de modelbespuiting, weliswr niet significnt fweek vn de modelbespuiting, mr ook niet vn onbehndeld. Kennelijk ws dus het ntstingsniveu te lg voor een voldoende onderscheidend vermogen. Voorzichtigheid bij het trekken vn conclusies op bsis vn de proeven in 2009 is drom geboden. Verder bleek in 2009 dt wekelijkse bespuitingen met clciumhydroxide in een dosering vn 50 kg/h een zelfde effect hdden ls wekelijkse cptn bespuitingen. De dosering vn 5 kg/h clciumhydroxide ws te lg en hd geen significnt effect. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving 27