Rassenonderzoek aardbeien vollegrond

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Rassenonderzoek aardbeien vollegrond"

Transcriptie

1 Rssenonderzoek rdbeien vollegrond Bert Evenhuis & Mrius Linssen Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. Business-unit Akkerbouw, Groene Ruimte en Vollegrondsgroente februri 2004 PPO-projectrpport nr

2 2004 Wgeningen, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgve mg worden verveelvoudigd, opgeslgen in een geutomtiseerd gegevensbestnd, of openbr gemkt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechnisch, door fotokopieën, opnmen of enige ndere mnier zonder voorfgnde schriftelijke toestemming vn Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving. Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. is niet nsprkelijk voor eventuele schdelijke gevolgen die kunnen ontstn bij gebruik vn gegevens uit deze uitgve. Dit onderzoek is finncieel mede mogelijk gemkt door: Productschp Tuinbouw Postbus AG Zoetermeer PPO intern projectnummer: Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. Business-unit Akkerbouw, Groene ruimte en Vollegrondsgroente Adres : Dr. Droesenweg 11 : 5964 NC Horst Meterik Adres : Edelhertweg 1, Lelystd Postbus : 430 : 8200 AK Lelystd Tel. : Fx : E-mil : info@ppo.dlo.nl gijs.vnkruistum@wur.nl; bert.evenhuis@wur.nl Internet : , Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 2 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

3 Inhoudsopgve pgin 1 Rssenonderzoek vollegrondsrdbeien Geïntegreerde teelt Methode Resultt en discussie Resultt en discussie Resultt en discussie Resultt en discussie Biologische teelt Inleiding Methode Resultt en discussie Resultt en discussie Korte beschrijving rdbeirssen voor de verlte teelt Bijlge 1. Verklring wrderingscijfers Bijlge 2. Vruchtvormen , Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 3 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

4 1 Rssenonderzoek vollegrondsrdbeien In de periode 2000 tot en met 2003 werd rssenonderzoek rdbei uitgevoerd in Horst-Meterik door Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving. Verschillende rssen en selecties werden onderling vergeleken in verlte teelten. Elsnt ws het stndrd rs en drmee de bsis voor de teeltwijze. De CPRO-selecties zijn fkomstig vn Plnt Reserch Interntionl te Wgeningen. Vim Xim en Susy zijn gekweekt door Vissers te Americ (L). Drselect is fkomstig vn Drbonne. Civmd ook wel bekend ls Mdeleine komt vn Consorzio Itlino Vivisti (CIV). In 2000 werden 5 CPRO-selecties, vergeleken met stndrdrs Elsnt. Elk vn deze rssen ws reeds eerder beproefd. In 2002 werden 3 CPRO-selecties, Vim Xim en Susy vergeleken met Elsnt. Figro werd voor het eerst opgenomen in de rssenproeven. Tbel 1 geeft een overzicht. In 2002 en 2003 zijn er jrlijks twee veldproeven uitgevoerd. Een rssenproef volgens geïntegreerde teeltwijze en een rssenproef volgens biologische teeltwijze. In 2003 zijn 5 nieuwe CPRO selecties in het onderzoek opgenomen. De geïntegreerde proeven werden uitgevoerd in smenwerking met het project Telen met Toekomst. De biologische rssenproeven werden uitgevoerd op de percelen vn het biologisch bedrijfssysteem in Horst Meterik. Het onderzoek werd gefinncierd door het Productschp Tuinbouw. 2004, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 5 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

5 2 Geïntegreerde teelt 2.1 Methode Tbel 1 geeft een overzicht vn de getoetste rssen in de gekoelde teelt vn rdbeien. Elsnt ws het stndrd rs. De proeven werden geplnt op 4 mei 2000, 4 pril 2001, 29 mei 2002 en 18 juni De proeven werden uitgevoerd met gekoelde wchtbedplnten, die een jr eerder in Horst Meterik werden vermeerderd. Het proefveld bestond uit een zndgrond met ongeveer 2% orgnische stof. De plntfstnd bedroeg 33 of 34 cm. De rijenfstnd ws 70 cm in 2000 en 2001 en 60 cm in 2002 en Per bed vn 1,70 m werden twee rijen geplnt. Omgerekend op een hectre werden circ plnten gepoot. Het rdbeigews werd geteeld ls de prktijk voor het rs Elsnt. De proeven werden ngelegd ls gewrde blokkenproeven in respectievelijk 5, 4, 4 en 3 herhlingen. Tbel 1. Getoetste rssen in het gebruikswrdenonderzoek uitgevoerd in Horst Meterik, Rs Elsnt Drselect CPRO CPRO CPRO-9802 = Sont CPRO CPRO CPRO-0101 = Figro CPRO CPRO CPRO CPRO CPRO Mdeleine = Civmd Susy Vim Xim : rs getoetst in het gebruikswrde onderzoek; - rs niet getoetst. Gewskenmerken werden rond begin bloei en rond de eerste pluk bepld. Vruchtkenmerken werden twee tot vier ml per seizoen bepld. Bij twee beplingen in de tijd werden lle herhlingen beoordeeld. Bij vier beplingen werd steeds de helft vn de herhlingen per keer beoordeeld. Per proef werd elk kenmerk dus even vk beoordeeld. De kenmerken werden beoordeeld met een cijfer vn 1 tot 9, zie bijlge 1. De bldsteellengte werd gemeten in cm s en vervolgens omgerekend nr een wrderingscijfer. De kleur werd bepld door het gebruik vn een stndrd kleurenwier gemkt door CTIFL in Frnkrijk. Deze wier is geccepteerd ls de Europese stndrd. Bijlge 2 geeft de verschillende vruchtvormen. Hrdheid of stevigheid werd op twee mnieren bepld. Bij de eerste mnier werd de vrucht tussen duim en wijsvinger genomen en werd ze ingedrukt. De mte vn weerstnd die drbij ondervonden werd, is een mt voor de stevigheid vn de rdbei. Drnst werd een densimeter vn Zwick gebruikt, wrbij de hrdheid gemeten werd door lngzm de druk op de huid vn de rdbei op te voeren, totdt het bolletje er door heen schiet. De mximle uitslg vn de wijzer bepld de mte vn hrdheid. Deze werd visueel fgelezen. Kwetsbrheid werd bepld door met de duim over de huid vn de rdbei te wrijven en te beoordelen in welke mte deze beschdigd werd. Smk werd per proef twee ml getest door proefpersonen. De smenstelling vn het smkpnel ws wisselend, mr wel met een vste kern vn 5 topt 6 personen. De bewrbrheid werd getoetst door een bkje rdbeien bij 5 C in het donker weg te zetten, gedurende twee dgen. Vervolgens werden de rdbeien nog een dg weggezet bij kmertempertuur. In een enkel 2004, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 7 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

6 gevl vond de beoordeling plts n twee dgen incubtie bij kmertempertuur. Voor en n de bewring werd het gewicht vn de rdbeien bepld en het gewichtverlies berekent. Bij nwezigheid vn ziekten en plgen werd wr mogelijk de mte vn ntsting (%) bepld. 2.2 Resultt en discussie 2000 De resultten vn 9706, 9804, 9901, 0001 worden niet meer gegeven, deze selecties werden teruggetrokken. MJ97u5 en CPRO-9405 (Pvn) kwmen slechts in enkelvoud in de proef voor. De dt worden niet in de tbellen gegeven. In de tekst wordt nog wel nr deze selecties verwezen. De groeikrcht ws bij lle rssen goed (tbel 2). Sont bleef iets gedrongen. CPRO-9801 hd een hele sterke groeikrcht, grote blderen en lnge bldstelen. CPRO-9801 hd licht gekleurd bld, Pvn hd donker bld. Het plnttype vn Pvn ws open, de ndere rssen hdden een meer gesloten plnttype. De regelmtigheid vn het gews ws bij lle rssen redelijk tot goed. Tbel 2. Kwliteitscijfer gewskenmerken, gemiddelde vn wrnemingen op 13 juni en 4 juli Rs Groeikrcht Bldkleur Bldgrootte Bldsteellengte Plnttype Regelmtigheid gews CPRO ,7 5,2 5,0 6,4 5,3 6,2 CPRO ,2 3,5 7,0 6,8 4,6 6,3 Sont 5,1 6,2 4,8 4,6 4,9 6,0 CPRO ,5 5,7 5,2 4,9 4,7 6,0 CPRO ,5 4,9 4,8 6,2 5,5 6,1 Elsnt 6,2 5,1 5,0 5,7 5,0 6,0 Betrouwbrheid b *** *** *** *** ns ns l.s.d. ( = 0.05) c 0,7 0,5 0,4 0,8 - - = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b = Mte wrin rssen betrouwbr verschillen; de betrouwbrheid wordt groter bij respectievelijk +, *, ** & ***; ns = niet significnt verschillend. c = Miniml verschil nodig om voor rssen voor betreffende kenmerk wiskundig onderscheidend te zijn. De tros vn Sont bleef wt kort (tbel 3). CPRO-9902 en CPRO-9702 hdden lst vn bloemverbrnding. Tbel 3. Begin bloei en gemiddelde bloemsteellengte, bldverbrnding, percentge bloemverbrnding, bldbehring. Rs Begin bloei Bloemsteel - Bld Bloem - Bld - Meelduw b lengte verbrnding Verbrnding (%) Behring CPRO mei 6,0 8,5 13,0 7,4 6,4 CPRO juni 4,8 7,7 0,8 7,5 7,5 Sont 30 mei 4,0 8,4 6,8 3,2 8,5 CPRO juni 4,4 8,6 0,0 3,4 8,0 CPRO juni 6,6 7,3 37,6 3,3 7,3 Elsnt 1 juni 5,0 8,2 7,8 7,3 7,9 Betrouwbrheid c *** *** * *** *** ** l.s.d. d 2,3 0,6 0, ,6 1,9 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b = Nrmte het cijfer lger is hd het rs meer lst vn meelduw c,d = voor verklring zie tbel 2. CPRO-9801 en CPRO-9803 bleven qu productie wt chter (tbel 4). Sont en Elsnt hdden de neiging kleine vruchten te produceren. CPRO-9803 hd vrij veel lst vn Botrytis rot, mogelijk hd dit te mken met het feit dt het rs lter in bloei kwm en lter geoogst werd, wrdoor de bloemen in mindere mte werden beschermd tegen infectie door Botrytis. 2004, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 8 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

7 Tbel 4. Productie in ton / hectre (oogst vn 27 juni t/m 14 ugustus 2000). Rs Klsse 1 Kleine Overig Rot Totle productie Vruchten Klsse 2 CPRO ,8 2,4 1,3 2,7 36,3 CPRO ,7 1,7 0,9 3,6 27,0 Sont 31,4 3,4 1,2 5,7 41,7 CPRO ,2 0,5 1,0 9,6 31,2 CPRO ,0 4,4 1,5 6,9 42,8 Elsnt 31,4 4,5 3,0 4,1 43,1 Betrouwbrheid b *** *** *** *** *** LSD (0,05) 3,6 1,1 0,7 1,2 2,7 Getllen gevolgd door dezelfde letter(s) per kolom verschillen niet betrouwbr (p=0,05),b = voor verklring zie tbel 2. CPRO-9803 produceerde opvllend grote vruchten (tbel 5). CPRO-9702 hlde het hoogste percentge klsse 1. Tbel 5. Kwliteitsklssering productie en gemiddeld vruchtgewicht. Rs % klsse 1 vn % klsse 2 vn Gemiddeld Middenoogstdtum totl totl vruchtgewicht (g) CPRO ,3 10,2 17,5-3 CPRO ,6 9,9 16,0-3 Sont 75,3 11,0 17,0 + 2 CPRO ,6 4,8 23,1 + 6 CPRO ,9 13,8 16,1 + 3 Elsnt 72,9 17,5-14,9 20 juli Betrouwbrheid b *** *** *** *** LSD (0,05) 4,3 2,7 0,6 1,1,b = voor verklring zie tbel 2. CPRO-9902 en Sont hdden zchtere vruchten dn de overige rssen (Tbel 6). Vruchten vn Sont wren het meeste regelmtig, vn CPRO-9902 het minst. CPRO-9801 hd licht gekleurde vruchten, CPRO hd iets donkerdere vruchten dn Elsnt. Elsnt hd de minst kwetsbre vruchten. Vruchten vn CPRO-9902 wren het meest kwetsbr. Tbel 6. Gemiddelden vn vruchtkenmerken, beoordeeld op en Glns Kwetsbrheid Rs Hrdheid Zwick Regelm. Vrucht- Vrucht- Ligging Ontkelk- Interne Kleur Vrucht kleur Vorm b zd brheid holte vlees CPRO ,8 21,7 6,2 3,7 5 / 7 6,1 5,3 4,2 5,8 3,9 3,6 CPRO ,8 21,8 6,2 3,1 9 / 5 / 3 5,3 5,3 3,2 6,3 5,6 4,5 Sont 5,0 21,0 6,8 3,5 5 / 3 6,0 5,5 5,0 5,3 6,1 4,0 CPRO ,0 21,3 6,1 3,3 5 / 7/ 9 5,6 5,3 4,1 6,1 4,5 4,1 CPRO ,6 21,0 5,6 4,3 7 / 9 5,6 3,7 4,3 6,6 7,3 5,6 Elsnt 5,8 24,1 6,5 3,6 3 / 5 / 9 6,6 6,6 5,0 6,4 6,1 4,1 Betrouwbrheid c * * + *** - * *** *** * *** *** LSD (0,05) d 0,8 2,0 0,8 0,5-0,8 0,8 0,4 0,8 0,8 0,8 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b = zie bijlge 2 vruchtvormen. c,d = voor verklring zie tbel 2. Elsnt hd de beste smk vn de beproefde rssen (Tbel 7). CPRO-9902 werd niet zo gewrdeerd. 2004, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 9 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

8 Tbel 7. Smkeigenschppen beoordeeld door 9 personen op Rs smk zuur zoet sppigheid CPRO ,6 5,5 4,9 5,4 CPRO ,5 4,4 4,2 5,1 Sont 6,0 4,8 5,5 5,9 CPRO ,1 5,3 5,4 5,5 CPRO ,9 4,0 4,1 5,1 Elsnt 6,5 5,1 5,3 5,8 Elsnt kwm het beste uit de bewring, met een goede uiterlijk en een redelijk goede glns (Tbel 8). Sont en CPRO-9902 wren enigszins kwetsbr. CPRO-9801 en CPRO-9803 hdden wt lst vn het verdrogen vn het kroontje in de bewring. Tbel 8. Kwliteitscijfer vruchteigenschppen n bewring (2 dgen bij 2 tot 4 C en 1 dg bij 20 C). Beoordeeld op 11 en 24 juli Rs Vruchtglns Beschdiging Vrucht Versheid % Vruchtrot % bewrverlies kleur kroontje / bkje CPRO ,1 5,4 4,6 5,3 15,1 2,9 CPRO ,5 5,4 3,2 4,8 22,9 3,3 Sont 5,0 4,4 4,3 5,7 14,1 3,4 CPRO ,4 5,3 3,5 4,5 23,0 3,4 CPRO ,9 3,5 5,1 5,0 15,4 3,3 Elsnt 5,9 5,9 4,1 6,1 14,6 3,3 Betrouwbrheid b * *** *** *** ns *** LSD (0,05) c 0,8 1,1 0,4 0,7 0,2 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. c,d = voor verklring zie tbel Resultt en discussie 2001 Geen vn de rssen vertoonde uitvl. Sont hd soms in plts vn 3-tllig, meertllig bld. Tbellen 9 en 10 geven een overzicht vn de belngrijkste gewseigenschppen. De groeikrcht vn Elsnt fkomstig vn een vermeerderr ws iets minder dn de groeikrcht vn hetzelfde rs vermeerderd bij PPO. Ook in opbrengst ws er een verschil tussen de herkomsten. Dit geeft n dt centrle vermeerdering gewenst is. Drselect hd een duidelijk meer open plnttype dn de overige rssen. Tbel 9. Kwliteitscijfer gewskenmerken, gemiddelde vn wrnemingen op 5 en 28 juni Rs Groeikrcht Bldkleur Bldgrootte Bldsteellengte Plnttype Regelmtigheid gews Figro 7,2 5,5 5,1 6,4 4,0 7,1 CPRO ,1 6,0 6,0 6,9 4,8 6,9 Sont 6,5 6,0 4,5 6,0 4,2 6,8 Drselect b 4,6 4,0 6,1 5,5 7,0 6,4 Elsnt 7,5 5,0 5,5 7,1 4,2 6,8 Elsnt b 5,8 5,0 5,9 6,0 5,5 5,4 Civmd 7,6 7,0 4,9 6,4 3,4 6,6 Betrouwbrheid c *** *** *** *** *** *** Lsd d 0,5 0,2 0,6 0,5 0,7 0,7 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b = Vermeerdering bij plntenkweker c = Mte wrin rssen betrouwbr verschillen; de betrouwbrheid wordt groter bij respectievelijk +, *, ** & ***; ns = niet significnt. d = Miniml verschil nodig om voor rssen voor betreffende kenmerk wiskundig onderscheidend te zijn. 2004, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 10 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

9 Begin bloei ws voor lle gewssen ongeveer gelijk. CPRO-9702 ws iets vroeger met de bloei. Deze selectie bleek enigszins gevoelig voor bloemverbrnding. Tbel 10. Begin bloei en gemiddelde bloemsteellengte, bldverbrnding, percentge bloemverbrnding, bldbehring beoordeeld op 5 en 28 juni Rs Begin bloei Bloemsteel- Lengte Bldverbrnding Bloem- Verbrnding (%) Bld- Behring Bloemgrootte Figro +1 5,0 8,9 0,8 2,8 5,0 CPRO ,2 9,0 6,4 7,0 6,0 Sont +1 5,0 8,8 2,0 3,0 5,7 Drselect b 0 5,7 8,9 0,3 4,5 6,7 Elsnt 15 mei 5,5 8,9 1,3 7,1 5,0 Elsnt b 0 5,2 8,9 0,3 7,0 5,5 Civmd 0 4,3 8,6 2,0 3,8 6,0 Betrouwbrheid c *** * ns *** *** ** Lsd d 1 dg 0,7 0,4 2,4 0,5 0,8 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b = Vermeerdering bij plntenkweker c,d = voor verklring zie tbel 9. Het productieniveu lg zeer hoog in 2001 (Tbel 11). Elsnt Br en Drselect wren niet opgekweekt bij PPO in Horst, mr fkomstig vn een plntkweker uit Noord-Brbnt. Om een vergelijking tussen Drselect en de ndere rssen mogelijk te mken werd het productie niveu gecorrigeerd. Desondnks liet Drselect ongeveer 1/3 n productie liggen. Tbel 11. Productie in ton/ hectre (oogst vn 8 juni t/m 27 juli 2001). Rs Totl Klsse 1 Kleine Klsse 2 Rot Vruchten Figro 32,7 27,8 2,3 1,9 0,7 CPRO ,1 23,0 2,8 1,9 0,4 Sont 39,8 33,1 3,8 1,7 1,2 Drselect 27,3 24,4 1,6 1,2 0,2 Elsnt 40,2 31,7 4,3 3,5 0,7 Civmd 23,2 20,2 0,9 1,1 0,9 Drselect b 15,8 14,1 0,9 0,7 0,1 Elsnt Br b 27,3 22,0 3,4 1,4 0,5 Betrouwbrheid c *** *** *** *** *** l.s.d. c 3,4 2,8 0,9 0,9 0,4 = Gecorrigeerde opbrengst voor Drselect b = Vermeerdering bij plntenkweker c,d = voor verklring zie tbel 9. Civmd, Drselect en Figro vielen op door hun grote gemiddeld vruchtgewicht (Tbel 12). Elsnt bleef hierbij duidelijk chter. Civmd hd slechts een korte plukperiode vn 2 weken. De middenoogstdtum lg drdoor vroeg. Het begin vn de pluk viel smen met die vn Elsnt. CPRO-9702 hd een lngere plukperiode dn Civmd, mr het begin vn de pluk ws niet eerder dn dt vn Elsnt. Het begin vn de pluk viel voor Sont ongeveer 4 dgen lter dn voor Elsnt. 2004, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 11 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

10 Tbel 12. Kwliteitsklssering productie en gemiddeld vruchtgewicht. Rs % klsse 1 grof vn % klsse 1 vn Gemiddeld Middenoogstdtum totl totl vruchtgewicht (g) Figro 85,2 92,1 18,4-1 CPRO ,9 91,8 16,6-7 Sont 83,2 92,7 17,0 2 Drselect 89,7 95,2 18,6-4 Elsnt 78,7 89,5 16,1 29 juni Civmd 87,5 91,4 21,1-8 Betrouwbrheid *** ** *** *** Lsd b 4,4 2,4 1,9 1 dg,b = voor verklring zie tbel 9. De stevigheid vn de diverse rssen ontliep elkr niet veel (tbel 13). Wrnemingen met de hnd en met een densimeter gven verschillende volgordes in stevigheid. De meting met de densimeter (Zwick) gf echter een groter onderscheidend vermogen en ws drmee betrouwbrder. Elsnt en CPPRO 0101 hdden de minst kwetsbre vruchten. Vruchten vn CPRO-9702 en Civmd wren het meest kwetsbr. Tbel 13. Gemiddelden vn vruchtkenmerken, beoordeeld op 26 juni en 3 juli Rs Hrdheid Zwick Glns Kwetsbrheid Figro 5,5 22,2 5,9 6,5 CPRO ,2 18,7 5,6 4,2 Sont 5,0 19,5 6,8 5,8 Drselect b 6,2 20,8 4,9 5,8 Elsnt 5,1 19,9 6,4 6,0 Elsnt b 5,5 20,5 6,2 6,6 Civmd 6,0 18,5 6,5 4,4 Betrouwbrheid c * *** *** *** Lsd d 0,8 1,3 0,6 0,9 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b = Rs vermeerderd bij een plntenkweker c,d = voor verklring zie tbel 9. De homogeniteit vn de vruchten in het bkje ws voor de rssen gelijk. Vruchten vn Sont wren het meest regelmtig. De hoofdvorm vn de meeste rssen ws conisch (Tbel 14). Tbel 14. Gemiddelden vn vruchtkenmerken, beoordeeld op 26 juni en 3 juli Rs Homogeniteit Regelm. vrucht Vruchtkleur Vrucht- Vorm Ligging zd Ontkelkbrheid Interne Holte Kleur vlees Figro 6,2 6,9 4,3 5 6,0 5,2 5,9 3,8 CPRO ,8 6,2 4,6 5, 9 4,4 5,6 6,4 3,3 Sont 6,9 7,6 4,6 5, 9 5,4 4,0 8,0 4,6 Drselect b 5,8 5,5 5,0 5, 7, 9 5,8 5,0 7,1 4,6 Elsnt 6,0 5,9 4,9 5, 9 5,0 6,1 8,1 4,0 Elsnt b 6,5 6,1 4,8 5, 9 5,1 6,0 8,1 3,3 Civmd 5,9 7,1 5,4 7, 5 5,2 5,4 6,1 5,6 Betrouwbrheid c ns *** ** - *** ** *** *** Lsd d 0,9 0,9 0,5-0,7 1,1 0,8 0,9 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1 & 2. b = Rs vermeerderd bij een plntenkweker c,d = voor verklring zie tbel , Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 12 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

11 De rssen verschilden gemiddeld weinig in smk (tbel 15). Tbel 15. Smkeigenschppen bepld op 26 juni en 6 juli 2001 door 3, respectievelijk 6 personen. Rs smk zuur zoet Sppigheid Figro 5,4 5,2 4,6 5,7 CPRO ,4 5,8 4,6 5,9 Sont 6,2 5,8 5,7 6,9 Drselect b 5,4 5,3 5,3 6,2 Elsnt 6,1 5,3 4,9 6,4 Elsnt b 6,1 5,0 5,6 6,6 Civmd 5,4 5,3 4,9 5,9 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b = Rs vermeerderd bij een plntenkweker De vruchten lieten zich in de 1 e proef beter bewren dn in de 2 e proef. De volgorde vn de bewrbrheid vn de rssen ws verschillend tussen de 1 e en de 2 e bewrproef. Tbel 16 geeft een overzicht vn het gemiddelde. Met nme Civmd en CPRO-9702 lieten zich mtig bewren. De bewrbrheid vn de overige rssen ws voldoende. Tbel 16. Kwliteitscijfer vruchteigenschppen n bewring (2 dgen bij 2 tot 4 C en 1 dg bij 20 C). Beoordeeld op 29 juni en 6 juli. Rs vruchtglns Beschdigingen Doorkleuren vrucht Versheid kroontje % Vruchtrot / bkje % bewrverlies Figro 5,7 7,7 4,4 6,2 0,6 2,4 CPRO ,2 5,2 4,9 4,9 5,6 1,8 Sont 6,5 5,7 4,9 6,1 4,1 2,4 Drselect b 4,8 5,7 5,1 5,8 1,5 3,0 Elsnt 5,8 6,2 5,0 6,2 4,5 2,5 Elsnt b 5,9 6,5 5,0 6,8 2,5 2,8 Civmd 4,6 3,6 5,8 4,3 14,4 2,5 Betrouwbrheid c *** *** *** *** *** *** Lsd d 0,7 1,0 0,4 0,7 4,8 0,3 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b = Rs vermeerderd bij een plntenkweker c,d = voor verklring zie tbel Resultt en discussie 2002 Het einde vn de pluk werd bespoedigd door een regenperiode wrbij in 5 dgen tijd 100 mm wter is gevllen. De ltste pluk vond plts op 19 ugustus 2002, de eerste vn de regendgen. Met nme de opbrengst vn de wt ltere rssen Susy en Vim Xim kn hierdoor iets tegen vllen (tbel 17). De eerste vruchten vn Figro en Sont zijn vrij groot. 2004, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 13 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

12 Tbel 17. Opbrengst en kwliteitskenmerken vn rssen in de verlte teelt. De rdbeien werden geplukt vn 11 juli t/m 19 ugustus Rs Opbrengst % klsse 1 Totl Klsse 1 Klein Klsse 2 Rot > 28 totl Antl Klsse 1 Vruchtgewicht Middenoogstdtum Figro 26,9 22,3 0,8 2,0 1,8 82,7 85, ,6 2 Sont 32,4 25,9 3,0 2,1 1,3 80,1 89, ,4 2 Drselect 22,3 18,6 1,1 2,0 0,7 83,4 88, ,9-2 Drselect 25,8 21,7 1,4 1,9 0,9 84,2 89, ,6-2 Elsnt 34,1 26,2 2,6 3,8 1,4 76,9 84, , Susy 21,2 17,5 1,7 0,9 1,1 82,4 90, ,6 3 Vim Xim 28,9 21,1 2,9 3,0 1,9 72,9 83, ,6 5 Betrouwbrheid *** *** *** *** ns ** * *** *** *** b l.s.d. c 3,3 3,0 0,4 0,7 1,0 5,2 5,0 26 0,9 < 1 dg = plntdichtheid verhoogt tot vn 3,5 tot 4,2 plnten per m2. b = Mte wrin rssen betrouwbr verschillen; de betrouwbrheid wordt groter bij respectievelijk +, *, ** & ***; ns = niet significnt. c = Miniml verschil nodig om voor rssen voor betreffende kenmerk wiskundig onderscheidend te zijn. Plntuitvl werd in de rssenproef niet wrgenomen. Drselect blijft in het begin wt chter in groeikrcht, mr hlt dt lter in (Tbel 18). De bldsteellengte vn Susy ws bij de eerste wrneming vrij kort en bij de tweede juist lng. Dit komt wrschijnlijk omdt Susy een reltief lt rs is dt bij de eerste wrneming nog niet volgroeid ws. Drselect in een hogere plntdichtheid heeft wt meer lst vn meelduw en spint. De nieuwe rssen en selecties lijken weinig door meelduw ngetst te worden. De spintbezetting vn de blderen vn diverse rssen ws n het eind vn de proef gering. Civmd en Vim Xim lijken vtbr voor Mycospherell. Tbel 18. Kwliteitscijfer gewskenmerken, gemiddelde vn wrnemingen op 27 juni en 17 juli Rs Groeikrcht Bldkleur Bldgrootte Bldsteellengte Plnttype Regelmtigheid gews Meelduw ( % ) Spint ( % ) Figro 7,0 4,8 4,9 5,5 5,0 5,4 0,1 0,0 Sont 7,0 5,4 4,1 5,6 4,9 6,9 0,1 0,3 Drselect 6,6 4,9 4,5 5,8 6,0 5,8 5,0 1,0 Drselect b 6,9 5,1 4,8 6,1 5,8 6,1 16,0 0,5 Elsnt 7,4 5,5 4,9 5,9 4,9 6,0 8,6 0,3 Susy 7,5 4,9 6,5 5,7 4,3 6,6 1,8 0,3 Vim Xim 6,4 7,5 3,0 4,8 4,3 6,0 0,1 0,0 Betrouwbrheid c *** *** *** *** *** ** *** ** l.s.d. d 0,4 0,3 0,3 0,4 0,5 0,8 4,2 0,4 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b, c, d = Voor verklring zie tbel 17. Bloemverbrnding werd twee ml wrgenomen. Bij de eerste wrneming werd een schtting gemkt vn het percentge bloemen met zwrte kelkblderen. Bij de tweede wrneming werd het percentge vruchten met een verbrnde kelk wrgenomen bij een specifieke plukdtum. Hierdoor schiet het percentge wt omhoog. Duidelijk werd wel dt met nme Drselect en in mindere mte Vim Xim gevoelig zijn voor bloemverbrnding (Tbel 19). Drselect, Susy en Vim Xim lijken een wt dikkere trosstengel te hebben. 2004, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 14 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

13 Tbel 19. Begin bloei en gemiddelde bloemsteellengte, bldverbrnding, percentge bloemverbrnding, bldbehring beoordeeld op 27 juni en 17 juli Vim Xim leek wt kwetsbr (tbel 20). Bij de hrdheidsmeting kwm Figro ls meest stevig nr voren. Bij beoordeling met de hnd kwm Susy ls hrdst nr voren. Geen vn de beoordeelde rssen ws zwk. Tbel 20. Gemiddelden vn vruchtkenmerken, beoordeeld op 22 & 30 juli en 2 ugustus Rs Plukgemk Hrdheid Zwick Glns Kwetsbrheid Figro 6,6 6,8 36,4 6,4 7,3 Sont 6,1 5,8 32,6 6,7 5,9 Drselect 6,0 6,6 35,4 6,4 6,0 Drselect b 6,2 6,6 34,5 6,4 6,3 Elsnt 6,6 5,9 33,4 7,7 6,1 Susy 6,2 7,4 32,1 5,8 6,4 Vim Xim 5,2 6,8 30,5 6,6 4,2 Betrouwbrheid c ns *** *** *** *** Lsd d 0,5 1,2 0,4 0,7 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b, c, d = Voor verklring zie tbel 17. Sont kwm wederom ls uniform rs uit de bus. Susy en Figro hdden de neiging een interne holte te vormen, die n het licht kwm bij het doorsnijden vn de vrucht. Inwendig ws Susy zeer licht vn kleur. Vim Xim hd een vrij rode interne vruchtkleur (Tbel 21). Tbel 21. Gemiddelden vn vruchtkenmerken, beoordeeld op 22 en 30 juli en 2 ugustus Rs Begin bloei Bloemsteel- Lengte Bldverbrnding Bloem- Verbrnding (%) Bld- Behring Bloemgrootte Figro ,8 5,3 2,5 5,4 5,5 Sont ,6 6,5 3,8 5,2 5,0 Drselect ,4 7,0 10,8 6,0 6,0 Drselect b ,6 5,3 14,1 5,6 6,0 Elsnt ,1 5,3 2,0 7,9 4,5 Susy ,8 7,0 0,0 7,9 5,0 Vim Xim ,0 4,8 7,3 3,9 4,8 Betrouwbrheid c *** *** * ** *** *** l.s.d. d 0,7 0,5 1,5 7,2 0,5 0,4 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b, c, d = Voor verklring zie tbel 17. Rs Homogeniteit Regelm. vrucht Vruchtkleur Vrucht- Vorm Ligging zd Ontkelkbrheid Interne Holte Kleur vlees Figro 7,2 6,7 4,2 5, 9 6,1 5,6 4,9 4,0 Sont 7,5 7,6 4,6 5 5,4 3,8 7,2 3,9 Drselect 6,7 6,9 5,3 5, 9 5,2 6,6 6,5 4,6 Drselect b 6,4 6,8 5,1 5, 9 5,1 6,5 6,5 4,6 Elsnt 6,9 6,8 4,7 5, 9, 1 5,1 6,6 8,0 5,0 Susy 7,3 7,0 3,4 5 5,5 5,8 5,8 2,2 Vim Xim 5,4 5,9 5,9 9, 8, 5 4,9 5,1 6,5 5,9 Betrouwbrheid c *** *** *** - *** *** *** *** Lsd d 0,6 0,6 0,3-0,5 0,9 0,7 0,8 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1 & 2. b = Rs vermeerderd bij een plntenkweker b, c, d = Voor verklring zie tbel , Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 15 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

14 Drselect en Vim Xim werden het meest gewrdeerd om hun smk (Tbel 22). Figro viel wt tegen. Tbel 22. Smkeigenschppen bepld op 8 ugustus door 9 personen. Rs smk zuur zoet sppigheid Figro 3,7 5,0 4,1 4,8 Sont 5,9 5,2 4,8 5,7 Drselect 6,6 5,4 5,2 5,2 Drselect b 6,6 5,7 5,2 5,9 Elsnt 5,7 5,2 4,3 5,9 Susy 5,7 4,6 3,7 5,4 Vim Xim 6,6 4,8 4,3 5,7 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b, = Voor verklring zie tbel 17. Susy, Vim Xim en in mindere mte Sont leken wt kwetsbr in de bewring (Tbel 23). Tbel 23. Kwliteitscijfer vruchteigenschppen n bewring (2 dgen bij 2 tot 4 C en 1 dg bij 20 C). Beoordeeld op 25 juli, 2 en 8 ugustus. Rs vruchtglns Beschdigingen Vruchtkleur Versheid % Vruchtrot % bewrverlies kroontje / bkje Figro 6,7 6,9 4,7 6,0 13,3 2,8 Sont 6,6 5,6 5,1 6,5 10,3 2,9 Drselect 6,0 6,7 5,6 5,8 2,9 2,9 Drselect b 6,0 6,7 5,4 5,1 5,7 2,4 Elsnt 7,4 6,4 5,4 6,0 6,7 3,1 Susy 5,8 4,7 3,6 6,9 7,3 2,7 Vim Xim 6,2 5,0 6,8 5,9 5,1 2,5 Betrouwbrheid c *** *** *** *** * + Lsd d 0,5 0,9 0,3 0,7 5,9 0,5 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b, c, d = Voor verklring zie tbel Resultt en discussie 2003 CPRO-0301 gf een zeer hoge productie, mr ws wel behoorlijk lter dn Elsnt (tbel 24). Met de vruchtrot bestrijding is hier rekening mee gehouden door het uitvoeren vn een extr bespuiting. Desondnks kwm redelijk veel vruchtrot voor, mogelijk omdt toch een deel vn de bloemen onbeschermd is geweest. De kwliteit vn Civmd viel tegen. CPRO-0303 zl door Plnt Reserch Interntionl niet verder ontwikkeld worden. 2004, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 16 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

15 Tbel 24. Opbrengst en kwliteitskenmerken vn rssen in de verlte teelt. De rdbeien werden geplukt vn 1 ugustus t/m 2 september Rs Opbrengst % klsse 1 Totl Klsse 1 Klein Klsse 2 Rot > 28 Totl Figro CPRO CPRO CPRO CPRO CPRO Sont Elsnt ug. Civmd Susy Vim Xim Betrouwbrheid *** *** *** *** *** *** *** *** *** l.s.d. b , = Mte wrin rssen betrouwbr verschillen; de betrouwbrheid wordt groter bij respectievelijk +, *, ** & ***; ns = niet significnt. b = Miniml verschil nodig om voor rssen voor betreffende kenmerk wiskundig onderscheidend te zijn. Tbellen 25 en 26 geven de gewskenmerken vn de rssenproef in Civmd ws weinig groeikrchtig. CPRO-0301 ws zeer groeikrchtig, mr met reltief kleine blderen, wrdoor de selectie een bossig uiterlijk hd. Elsnt, CPRO-0305 en Vim Xim werden het meest ngetst door meelduw. Tbel 25. Kwliteitscijfer gewskenmerken, gemiddelde vn wrnemingen op 15 juni en 16 juli Vruchtgewicht Middenoogstdtum Rs Groeikrcht Bldkleur Bldgrootte Bldsteellengte Plnttype Regelmtigheid gews Meelduw % Spint cijfer b Figro CPRO CPRO CPRO CPRO CPRO Sont Elsnt Civmd Susy Vim Xim Betrouwbrheid c *** *** *** *** *** ** *** *** l.s.d. (0.05) d = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b = Nrmte het cijfer hoger is ws er minder spint op het bld nwezig. c,d = Voor verklring zie tbel , Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 17 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

16 Tbel 26. Begin bloei en gemiddelde bloemsteellengte, bldverbrnding, percentge bloemverbrnding, bldbehring beoordeeld op 16 juni en 15 juli Rs Begin bloei Bloemsteel- Lengte Bldverbrnding Bloemverbrnding (%) Bld- Behring Bloemgrootte Figro CPRO CPRO CPRO CPRO CPRO Sont Elsnt 14 juli Civmd Susy Vim Xim Betrouwbrheid b *** *** *** *** *** *** l.s.d. (0.05) c = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b, c = Voor verklring zie tbel 24. Vim Xim komt ls minst stevige vrucht uit de proeven (Tbel 27). Het rs is ook kwetsbr. Alle CPRO- 03 nummers lijken vrij stevig en op 0304 n weinig kwetsbr. CPRO-0304 is qu kwetsbrheid vergelijkbr met Elsnt en Sont. Tbel 27. Gemiddelden vn vruchtkenmerken, beoordeeld op 11, 14, 21 en 29 ugustus Rs Plukgemk Hrdheid Zwick Glns Kwetsbrheid Figro CPRO CPRO CPRO CPRO CPRO Sont Elsnt Civmd Susy Vim Xim Betrouwbrheid b ns *** *** *** ** Lsd c = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b, c = Voor verklring zie tbel 24. Tbel 28 geeft de belngrijkste vruchtkenmerken per rs. 2004, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 18 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

17 Tbel 28. Gemiddelden vn vruchtkenmerken, beoordeeld op 11, 14, 21 en 29 ugustus Rs Homogeniteit Regelm. vrucht Vruchtkleur Vrucht- Vorm Ligging zd Ontkelkbrheid Interne Holte Kleur vlees Figro CPRO / 9 / CPRO / 1 / CPRO / CPRO / CPRO / Sont Elsnt Civmd / 9/ 6 / Susy / Vim Xim Betrouwbrheid b * *** *** *** *** *** *** l.s.d. (0.05) c = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1 & 2. b, c = Voor verklring zie tbel 24. Vim Xim werd het meest gewrdeerd om zijn smk (tbel 29). CPRO-0301 werd ls niet smkelijk beoordeeld. CPRO-0304 en Susy hdden een zwkke smk. Tbel 29. Smkeigenschppen werden twee ml bepld door 3 en 11 personen. Rs Smk Zuur Zoet Sppigheid Figro CPRO CPRO CPRO CPRO CPRO Sont Elsnt Civmd Susy Vim Xim = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. De grote mte vn vruchtrot n de bewring werd veroorzkt door Mucor spp. en Rhizopus spp. Beide schimmels trden vk op tijdens het wrme weer. Mogelijk is er een reltie met het koelen vn het gews tijdens deze wrme periodes. Overigens bleek geen vn de rssen betrouwbr minder vtbr voor ntsting door Mucor of Rhizopus (Tbel 30). Figro hd de minste beschdigingen n de bewring. CPRO-0304 en Vim Xim kwmen ls meest kwetsbr uit de bewring. 2004, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 19 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

18 Tbel 30. Kwliteitscijfer vruchteigenschppen n bewring (2 dgen bij 2 tot 4 C en 1 dg bij 20 C). Rs vruchtglns Beschdigingen Vruchtkleur Versheid kroontje % Vruchtrot / bkje % bewrverlies Figro CPRO CPRO CPRO CPRO CPRO Sont Elsnt Civmd Susy Vim Xim Betrouwbrheid b ** *** *** *** ns ns l.s.d. (0.05) c = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b, c, = Voor verklring zie tbel , Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 20 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

19 3 Biologische teelt 3.1 Inleiding In 2003 werd voor het tweede jr gebruikswrde onderzoek in een biologische teelt opgezet. In de proef werden geen gewsbeschermingsmiddelen gebruikt. Evenmin werd kunstmest gebruikt. Geteeld werd volgens SKAL normen. 3.2 Methode De getoetste rssen zijn: Elsnt, Sont, Figro en Drselect lgen in drievoud in de proef in Drnst wren enkele Europese rssen in enkelvoud opgenomen ls demo. Elsnt, Sont, Figro en Drselect lgen in drievoud in de proef in CPRO-0301 t/m CPRO-0305 lgen in tweevoud in de proef. Susy en Nncy lgen in enkelvoud ls demo. Rssen Zie behndelingen Gls/plstic/vollegrond Vollegrond Substrt Nee Grondsoort Zndgrond Soort plntmteril Gekoelde wchtbedplnten Antl plnten per veldje 20 (2 rijen vn 10) Plntfstnd (0,60 + 1,10) x 0,33 cm Antl plnten per m² 3,79 Plntdtum 3 mei 2002 & 7 mei 2003 Antl herhlingen 3, 2 of 1 Proefopzet Blokkenproef De wrnemingen zijn op dezelfde wijze uitgevoerd ls beschreven in hoofdstuk Resultt en discussie 2002 De opbrengst ws reltief lg, zeker in vergelijking met de geïntegreerde verlte teelt lter in het seizoen. Drselect gf de lgste opbrengst, mr wel met het hoogste percentge klsse 1 rdbeien. Sont lijkt wt rotgevoelig te zijn. Het percentge klsse 2 lg reltief hoog. Dit werd voornmelijk veroorzkt door trips. Tbel 31. Productie in ton/ hectre (oogst vn 20 juni t/m 18 juli 2002). Rs Opbrengst % klsse 1 Antl Vruchtgewichoogst- Midden- Totl Klsse 1 Klein Klsse 2 Rot > 28 totl Klsse 1 dtum Figro 9,0 5,4 0,4 2,6 0,5 60,6 65,1 30,5 17,9 +1 Sont 11,6 6,2 0,5 3,8 1,1 53,6 57,7 38,0 16,3 +2 Drselect 6,9 4,5 0,5 1,8 0,2 64,9 71,5 26,1 17,2-2 Elsnt 11,4 6,4 0,9 3,6 0,5 55,9 64,1 43,0 14,8 4 juli Betrouwbrheid ** * * * ** + * ** ** ** l.s.d. b 2,1 1,2 0,3 1,5 0,3 8,7 8,7 7,9 1,1 1,7,b = Voor verklring zie tbel , Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 21 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

20 De rssen in enkelvoud, uit het Europese progrmm hlden onvoldoende opbrengstniveu. Alleen het Poolse rs Filon kwm in de buurt vn Elsnt (Tbel 32). Voor zover vruchtrot optrd werd het meestl veroorzkt door Botrytis cinere. Tbel 32. Productie in ton/ hectre (oogst vn 20 juni t/m 18 juli 2002). Rs Opbrengst % klsse 1 Totl Klsse 1 Klein Klsse 2 Rot > 28 totl Antl Klsse 1 Vruchtgewicht Middenoogstdtum Mir 5,2 2,5 1,1 1,5 0,1 48,0 69,6 18,0 13,9 02-jul Rosie 4,2 2,2 0,5 1,4 0,1 53,1 63,2 15,4 14,5 05-jul Pros 4,3 2,6 0,3 1,4 0,0 60,1 65,0 14,4 17,9 03-jul Civmd 6,1 2,7 0,7 2,3 0,4 44,5 55,7 14,7 18,3 03-jul Sophie 2,2 1,2 0,1 0,5 0,5 50,7 54,2 8,0 14,5 11-jul Juliette 6,7 3,6 0,7 2,0 0,5 52,4 62,7 25,8 13,9 04-jul Pvn 4,1 2,0 0,1 1,6 0,4 50,0 51,3 10,3 19,6 08-jul Filon 9,7 5,8 0,4 3,0 0,5 59,5 63,3 34,8 16,6 06-jul Kimberly 5,4 4,2 0,3 0,7 0,2 77,2 81,7 28,2 15,0 04-jul Vn Figro, Sont, Drselect en Elsnt viel respectievelijk 5, 3, 5 en 5 % vn de plnten uit, met Verticillium -chtige symptomen. Sont oogde wt bossig (Tbel 33). Tbel 33. Kwliteitscijfer gewskenmerken, gemiddelde vn wrnemingen op 19 juni en 23 juli Rs Groeikrcht Bldkleur Bldgrootte Bldsteellengte Plnttype Regelmtigheid gews Figro 6,5 5,8 5,3 5,2 5,2 6,2 Sont 7,3 6,1 4,5 5,3 4,3 6,2 Drselect 6,8 5,0 5,7 5,5 5,5 6,0 Elsnt 7,3 6,0 5,2 5,2 5,0 6,5 Betrouwbrheid b ns ** *** ns *** Ns l.s.d. (0.05) c 0,6 0,4 0,5 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b, c = Voor verklring zie tbel 24. Elsnt stond het eerst in bloei, mr grote verschillen tussen de rssen werd niet gevonden (tbel 34). Tbel 34. Begin bloei en gemiddelde bloemsteellengte, bldverbrnding, percentge bloemverbrnding, bldbehring beoordeeld op 19 juni en 23 juli Rs Begin bloei Bloemsteellengte Bldverbrnding Bloemverbrnding (%) Bld- Behring Bloemgrootte Figro 30-mei 4,7 5,3-5,7 5,3 Sont 31-mei 4,8 7,0-5,2 5,7 Drselect 30-mei 5,3 6,7-6,2 5,7 Elsnt 28-mei 4,8 6,7-7,8 5,0 Betrouwbrheid b ** ns ns *** ns l.s.d. (0.05) c 1,4 dg 1,0 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b,c = Voor verklring zie tbel 24. Mycospherell kwm voorl voor bij het rs Civmd. Figro werd in geringe mte ngetst door Mycospherell. Drselect en Elsnt werden het meest ngetst door meelduw, en ook Sont bleef niet heleml vrij. Figro werd niet geïnfecteerd door meelduw (tbel 35). Spintmijt werd voorl ngetroffen op Drselect en Elsnt. 2004, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 22 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

21 Tbel 35. Gescht percentge vn het bldoppervlk bezet met meelduw of spint wrgenomen op 23 juni. Rs Meelduw Spintmijt Figro 0,0 5,2 Sont 2,0 6,8 Drselect 16,7 24,7 Elsnt 10,0 13,3 Betrouwbrheid *** *** l.s.d. (0.05) b 5,2 3,3,b = Voor verklring zie tbel 24. Bij de metingen ws Figro wt hrder dn de overige rssen (Tbel 36). Sont bleek kwetsbrder dn Drselect en Figro, mr vergelijkbr met Elsnt. Tbel 36. Gemiddelden vn vruchtkenmerken, beoordeeld op 9 en 18 juli Rs Hrdheid Zwick Glns Kwetsbrheid Figro 7,2 36,7 7,0 6,2 Sont 6,0 33,4 7,7 5,2 Drselect 7,1 32,5 6,5 6,2 Elsnt 5,7 33,9 7,0 5,7 Betrouwbrheid b *** * * + l.s.d. (0.05) c 0,4 2,4 0,6 0,7 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b,c, = Voor verklring zie tbel 24. Bij lle rssen lgen de zden op de vrucht (tbel 37). Dit ws een gevolg vn de ntsting door trips. Figro hd lst vn reltief grote interne holtes. Tbel 37. Gemiddelden vn vruchtkenmerken, beoordeeld op 9 en 18 juli Rs Homogeniteit Regelm. vrucht Vruchtkleur Vrucht- Vorm Ligging zd Ontkelkbrheid Interne Holte Kleur vlees Figro 6,2 7,2 4,5 5, 9, 3 6,8 5,4 4,8 3,2 Sont 7,2 7,5 4,8 5 6,7 6,1 7,2 3,3 Drselect 6,4 6,5 5,1 5, 9 6,0 6,4 6,3 4,8 Elsnt 6,9 7,3 5,0 5 7,0 4,6 8,2 3,5 Betrouwbrheid b + ns *** - * ns *** ** l.s.d. (0.05) c 0,9 0,3-0,6 0,9 0,8 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b,c = Voor verklring zie tbel 24. Drselect kwm enigszins dof uit de bewring. Figro lijkt weinig lst te hebben vn beschdigingen (tbel 38). Tbel 38. Kwliteitscijfer vruchteigenschppen n bewring (2 dgen bij 2 tot 4 C en 1 dg bij 20 C). Beoordeeld op 5 juli Rs vruchtglns Beschdigingen Vruchtkleur Versheid kroontje % Vruchtrot / bkje % bewrverlies Figro 6,3 7,5 5,3 6,3 2,6 4,1 Sont 7,0 6,3 4,4 6,0 5,4 3,3 Drselect 5,0 6,3 5,2 5,7 3,1 1,1 Elsnt 6,0 6,7 5,5 5,3 0,1 3,8 Betrouwbrheid b ** *** ** * * * l.s.d. (0.05) c 0,8 1,4 0,4 0,5 3,1 1,5 = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1 & 2. b,c = Voor verklring zie tbel , Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 23 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

22 3.4 Resultt en discussie 2003 De stnd vn het gews in het veld ws iets onregelmtig. Met nme in een ntl velden vn herhling 1 en herhling 3 bleven de rssen iets chter in ontwikkeling. Dit hd tot gevolg dt de verschillen reltief groot moesten zijn om onderling betrouwbr te verschillen. In de proef kwm tripsntsting voor, wrdoor het percentge klsse 1 lg uitviel. Met nme de lte rssen hdden vrij veel lst vn vruchtrot (Tbel 39). Tbel 39. Productie in ton/ hectre (oogst vn 20 juni t/m 18 juli 2003). Rs Opbrengst % klsse 1 Vruchtgewichoogst- Midden- Totl Klsse 1 Klein Klsse 2 Rot > 28 totl dtum Figro CPRO CPRO CPRO CPRO CPRO Sont Drselect Elsnt juli Betrouwbrheid * + *** * ** *** *** *** * l.s.d. b , b = Voor verklring zie tbel 24. CPRO-0301, CPRO-0303 en CPRO-0305 wren zeer groeikrchtig (tbel 40). CPRO-0305 hd verhoudingsgewijs grote blderen. CPRO-0301 hd het meest bossig gews en Drselect het meest open gews. Tbel 40. Kwliteitscijfer gewskenmerken, gemiddelde vn wrnemingen op 16 juni en 23 juli Rs Groeikrcht Bldkleur Bldgrootte Bldsteellengte Plnttype Regelmtigheid gews Figro CPRO CPRO CPRO CPRO CPRO Sont Drselect Elsnt Betrouwbrheid b *** *** *** *** *** *** Lsd c = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b, c = Voor verklring zie tbel , Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 24 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

23 Drselect bloeide iets vroeger dn Elsnt. De overige selecties kwmen tot een week n Elsnt in bloei (Tbel 41). Bloem- en bldverbrnding kwmen in deze proef niet voor. Tbel 41. Begin bloei en gemiddelde bloemsteellengte, bldverbrnding, percentge bloemverbrnding, bldbehring beoordeeld op 16 juni en 23 juli Rs Begin bloei Bloemsteellengte Bldbehring Bloemgrootte Stengel dikte tros Figro CPRO CPRO CPRO CPRO CPRO Sont Drselect Elsnt 6 juni Betrouwbrheid b *** *** *** *** *** Lsd c = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b, c = Voor verklring zie tbel 24. Drselect en Elsnt werden het meest ngetst door meelduw. Dit gold ook voor de selectie CPRO en in mindere mte CPRO-0305 en Sont. Geen vn de getoetste rssen en selecties bleef volledig vrij vn meelduw (Tbel 42). Tbel 42. Het gemiddeld ntl plnten met Verticillium chtige symptomen en het gescht percentge vn het bldoppervlk bezet met meelduw en bldvlekken, voornmelijk veroorzkt door Mycospherell, wrgenomen op 23 en 29 juli Rs Meelduw Verticillium Bldvlekken Figro CPRO CPRO CPRO CPRO CPRO Sont Drselect Elsnt Betrouwbrheid *** + *** l.s.d. (0.05) b , b = Voor verklring zie tbel , Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 25 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

24 De CPRO-03 nummers bleken llen vrij stevig te zijn. Figro bleek in de meting (Zwick) stevig te zijn. CPRO leek het meest kwetsbr. Tbel 43. Gemiddelden vn vruchtkenmerken, beoordeeld op en juli Rs Plukgemk Hrdheid Zwick Glns Kwetsbrheid Figro CPRO CPRO CPRO CPRO CPRO Sont Drselect Elsnt Betrouwbrheid b ** *** ** ns ** Lsd c = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b, c = Voor verklring zie tbel 24. De vruchtkenmerken in de biologische teelt werden één in plts vn twee keer wrgenomen (tbel 44). Tbel 44. Gemiddelden vn vruchtkenmerken, beoordeeld op en juli Rs Homogeniteit Regelm. vrucht Vruchtkleur Vrucht- Vorm Ligging zd Ontkelkbrheid Interne Holte Kleur vlees Figro / CPRO CPRO / CPRO / CPRO CPRO / Sont Drselect / Elsnt / Betrouwbrheid b ns * ns *** + ** * Lsd c = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1 & 2. b, c = Voor verklring zie tbel , Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 26 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

25 CPRO-0305, Figro en Sont hdden de mooiste vruchtglns n de bewring in deze proef. Tbel 45. Kwliteitscijfer vruchteigenschppen n bewring (2 dgen bij 2 tot 4 C en 1 dg bij 20 C). Beoordeeld op 4 en 7 juli Rs vruchtglns Beschdigingen Vruchtkleur Versheid kroontje % Vruchtrot / bkje % bewrverlies Figro CPRO CPRO CPRO CPRO CPRO Sont Drselect Elsnt Betrouwbrheid b * * ** * ** + Lsd c = Voor verklring wrderingscijfers, zie bijlge 1. b, c = Voor verklring zie tbel , Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 27 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

26 4 Korte beschrijving rdbeirssen voor de verlte teelt Bert Evenhuis & Mrius Linssen (Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving) Vn de belngrijkste rssen en selecties die vnf 1998 tot en met 2003 in het rssenonderzoek hebben gelegen volgt hieronder een korte beschrijving. Het rssenonderzoek werd uitgevoerd in Bred en Horst Meterik door Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving in opdrcht vn Productschp Tuinbouw. Elsnt Elsnt werd ls stndrd rs meegenomen. Het rs heeft meestl de hoogste opbrengst. Elsnt komt in de proeven nr voren ls behoorlijk groeikrchtig met lnge bld- en bloemstelen. Het rs is meelduwgevoelig. Elsnt heeft een redelijk stevige vrucht die meestl weinig kwetsbr is. De bewrbrheid is goed. CPRO-9802 = Sont CPRO-9802 is geïntroduceerd op de Nederlndse mrkt onder de nm Sont. Het rs is voortgekomen uit een kruising vn Elsnt x Polk uit het veredelingsprogrmm vn Plnt Reserch Interntionl. Sont is qu grote en opbrengst vergelijkbr met Elsnt. Het gemiddeld vruchtgewicht in de klsse 1 (> 28 mm) is 1 grm hoger dn dt vn Elsnt. Het bld is iets kleiner dn dt vn Elsnt. De bld- en bloemsteellengte is korter dn dt vn Elsnt. Het rs wordt weinig ngetst door meelduw. Toch lijkt de mte vn ntsting door meelduw in de loop der jren te zijn toegenomen. De vruchtvorm is zeer uniform conisch. De kleur vn de vrucht is een tint lichter dn vn Elsnt. De smk is vergelijkbr met die vn Elsnt. De stevigheid is vergelijkbr met Elsnt, mr het rs is iets kwetsbrder direct n de pluk en ook in de bewring. CPRO-9803 Een kruising vn Polk x Chndler, fkomstig vn Plnt Reserch Interntionl. De productie vn deze selectie blijft wt chter bij die vn Elsnt. CPRO-9803 heeft een hoog gemiddeld vruchtgewicht en een goede smk. Het ndeel is dt de vruchten niet zo hrd zijn en drdoor kwetsbrder. Dit mkt de selectie minder geschikt voor de Nederlndse mrkt. Voor directe verkoop n huis is de selectie mogelijk wel geschikt. CPRO-0101 = Figro Figro is een kruising vn Elsnt x Pjro fkomstig vn Plnt Reserch Interntionl. Het rs vlt op door z n reltief grote vruchten, vergelijkbr met Drselect. Dit bevordert de plukpresttie. De opbrengst blijft ongeveer 20 % chter bij Elsnt. Figro hlt wel een hogere productie dn Drselect. Figro is vrij groeikrchtig. Desondnks is de bld- en bloemsteellengte korter dn dt vn Elsnt. Het rs wordt (nog) niet of nuwelijks door meelduw ngetst. De vrucht is redelijk uniform, licht rood vn kleur. De vrucht glnst echter niet zo goed bij de pluk en n de bewring dn die vn Elsnt. In de metingen kwm het rs ls stevig nr voren. Verder lijkt het rs weinig kwetsbr, hetgeen ook in de bewring nr voren kwm. De smk viel soms een beetje tegen. De vrucht heeft reltief vk een interne holte. Drselect Drselect is een kruising vn Elsnt x Prker, fkomstig vn Drbonne in Frnkrijk. Drselect mist ten opzichte vn Elsnt productie. Dit kn oplopen tot een niveu wrbij slechts de helft geoogst wordt. Dit is de belngrijkste reden dt het rs in Nederlnd n een fhnkelijke uitbreiding vn het rel l weer n het inkrimpen is. Verhoging vn de plntdichtheid kn een deel vn het productieverschil goed mken. Dit geeft uiterrd wel meerkosten n plntmteril. Drselect is gemiddeld groeikrchtig in de verlte teelt, met een open gewstype. De tros is behoorlijk lng. Drselect heeft vrij snel lst vn bloemverbrnding. Met nme bij de hogere plntdichtheid trd 2004, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 29 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

27 meelduw op in het gews. Stevigheid en kwetsbrheid vn de vruchten is redelijk vergelijkbr met die vn Elsnt. Het rs heeft reltief grote vruchten en een goede smk. In de bewring hebben de vruchten de neiging hun glns te verliezen, wrdoor ze minder mooi tonen voor de consument. Susy Susy is een kruising vn Vlett x Arking fkomstig vn Vissers uit Americ. Susy werd twee jr beproefd. Het rs is niet zo productief, mr hd wel 85 % vn de vruchten in klsse 1. Het gemiddeld vruchtgewicht ws wt lger dn dt vn de overige rssen. Het rs is groeikrchtig, met grote niet behrde blderen. Het gews oogt zeer regelmtig. Susy heeft zeer weinig lst vn bloemverbrnding. De vrucht is regelmtig, conisch en ornje rood vn kleur. De inwendige kleur is wt bleek. Direct n de pluk is het rs stevig en lijkt het weinig kwetsbr. In de bewring treden echter wel beschdigingen op. Vim Xim Vim Xim is fkomstig vn Vissers uit Americ. Vim Xim werd twee jr beproefd. Het rs lijkt redelijk productief, mr gf net ls Elsnt reltief veel klsse 2. Het rs is ongeveer een week lter in productie dn Elsnt. Het bld is wt fijn, behrd, donkergroen en gevoelig voor bldverbrnding. De tros blijft reltief kort. Het rs heeft de neiging wt bossig te zijn. Vim Xim lijkt weinig vtbr voor meelduw. De vrucht is wt minder regelmtig, lng fgestompt en donkerrood vn kleur. De inwendige kleur is ook vrij rood. De vrucht lijkt enigszins kwetsbr. In de bewring is het rs wt betreft beschdigingen vergelijkbr met Susy. Belngrijkste kenmerken enkele rssen Figuur 1 geeft de opbrengst, uitgesplitst nr kwliteit, vn 3 rssen in verschillende proefjren in Bred (1998 & 99) en Horst Meterik. Tbel 1 geeft de gemiddelde opbrengst in cijfers en de belngrijkste vruchteigenschppen vn Elsnt, Sont en Figro Opbrengst ( t / h ) rot klsse 2 klein klsse Sont 1998 Elsnt 1998 Sont 1999 Elsnt 1999 Sont 2000 Elsnt 2000 Figro 2001 Sont 2001 Elsnt 2001 Figro 2002 Sont 2002 Elsnt 2002 Figro 2003 Sont 2003 Elsnt 2003 Figuur 1. Opbrengst vn enkele rssen over de jren, ingedeeld in kwliteitsklssen. Het betreft geïntegreerde teelten met gekoelde wchtbedplnten. 2004, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. 30 PPO-projectrpport nr Rssenonderzoek rdbeien

Screening van middelen ter bestrijding van Phytophthora infestans in tomaat

Screening van middelen ter bestrijding van Phytophthora infestans in tomaat Screening vn middelen ter bestrijding vn Phytophthor infestns in tomt 2014 Proef nummer: 14938 14074 C. Oostingh Proeftuin Zwgdijk Tolweg 13 1681 ND Zwgdijk Phone +31 (0)228 56 31 64 Fx +31 (0)228 56 30

Nadere informatie

Effect van bladsnijregiem bij Anthurium andreanum op productie en kwaliteit.

Effect van bladsnijregiem bij Anthurium andreanum op productie en kwaliteit. Effect vn ldsnijregiem ij Anthurium ndrenum op productie en kwliteit. M.G. Wrmenhoven N. Grcí N. vn Mourik Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. Business Unit Glstuinouw juni 2005 PPO nr. 41717068 2005

Nadere informatie

Grasklaver domineert meerjarige bemesting in biologische prei

Grasklaver domineert meerjarige bemesting in biologische prei Grsklver domineert meerjrige emesting in iologische prei Auteurs: Brm Vervisch, Annelies Beeckmn & Lieven Delnote In de iologische teelt is een goede odemvruchtrheid het resultt vn een doordchte gewsrottie,

Nadere informatie

Algemeen. Restweefsel voor medischwetenschappelijk onderzoek

Algemeen. Restweefsel voor medischwetenschappelijk onderzoek Algemeen Restweefsel voor medischwetenschppelijk onderzoek U bent in het Ersmus MC voor onderzoek en/of behndeling. Soms is het nodig bloed of lichmsweefsel/-vloeistof bij u f te nemen. N fronding vn dit

Nadere informatie

copyright Proeftuinnieuws

copyright Proeftuinnieuws Gls Tussentijdse resultten rssenproef losse tomten doorteelt 2016 Op zoek nr vernieuwing in de rssen losse tomten Hoewel het nod n rssen in het Prince-segment l ruim is, werden vijf nieuwe rssen opgenomen

Nadere informatie

14 Effectevaluatie van de Strafrechtelijke Opvang Verslaafden (SOV)

14 Effectevaluatie van de Strafrechtelijke Opvang Verslaafden (SOV) Smenvtting Op 1 pril 2001 trd de wet SOV in werking. Op grond vn deze wet kunnen justitibele verslfden die n een ntl in de wet genoemde voorwrden voldoen, in het kder vn een strfrechtelijke mtregel, voor

Nadere informatie

Een CVA (beroerte) kan uw leven drastisch veranderen! 2009 Een uitgave van de Nederlandse CVA-vereniging

Een CVA (beroerte) kan uw leven drastisch veranderen! 2009 Een uitgave van de Nederlandse CVA-vereniging N een CVA (beroerte)... hoe verder?. Een CVA (beroerte) kn uw leven drstisch vernderen! 2009 Een uitgve vn de Nederlndse CVA-vereniging Wt is een CVA? In Nederlnd leven meer dn een hlf miljoen mensen met

Nadere informatie

1 De watersnoodramp van 1953

1 De watersnoodramp van 1953 1 De wtersnoodrmp vn 1953 In de ncht vn 31 jnuri nr 1 februri 1953 ws het springvloed. Dn stt het wter in de zee extr hoog. Bovendien ws er een zwre noordwesterstorm (orkn, windkrcht 12). Het wter in de

Nadere informatie

Keuze van het lagertype

Keuze van het lagertype Keuze vn het lgertype Beschikbre ruimte... 35 Belstingen... 37 Grootte vn de belsting... 37 Richting vn de belsting... 37 Scheefstelling... 40 Precisie... 40 Toerentl... 42 Lgergeruis... 42 Stijfheid...

Nadere informatie

Verbetering van de helderheid van de opgiet bij doperwten

Verbetering van de helderheid van de opgiet bij doperwten Verbetering vn de helderheid vn de opgiet bij doperwten mprovement of the visul spect of cnned pes ing. J.J. Neuvel, PAGV, ir. E. Schijvens, W. vn Deelen en J. Ruisch, ATO-DLO nleiding Een groot deel vn

Nadere informatie

Verschillenanalyse methodewijziging bouwvergunningen

Verschillenanalyse methodewijziging bouwvergunningen Pper Verschillennlyse methodewiziging bouwvergunningen Mrt 217 CBS Verschillennlyse methodewiziging Bouwvergunningen 1 Inhoud 1. Inleiding 3 2. Belngrikste verschillen 3 3. Verschillen oude en nieuwe methode

Nadere informatie

Nakomelingen van rendieren kunnen een paar uur na de geboorte al met de kudde meerennen. Zijn rendieren nestvlieders of nestblijvers?

Nakomelingen van rendieren kunnen een paar uur na de geboorte al met de kudde meerennen. Zijn rendieren nestvlieders of nestblijvers? Route A 1 Bosrendieren en korstmossen Rendieren zijn de enige herten wrvn zowel mnnetjes ls vrouwtjes een gewei drgen. Vroeger dcht men dt het gewei geruikt werd om sneeuw weg te schuiven zodt ze ij het

Nadere informatie

Nieuw Fusarium in iris

Nieuw Fusarium in iris Nieuw Fusrium in iris H.A.E. de Werd, S.J. Breeuwsm & M. de Boer Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. Bloembollen juli 2005 PPO nr. 321055 2005 Wgeningen, Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. Alle rechten

Nadere informatie

Meer middelen voor schurftbestrijding

Meer middelen voor schurftbestrijding Meer middelen voor schurftbestrijding Proefresultten vn 2009, 2010 en 2011 M.J. de Vls en P.F. de Jong en J.M.T. Blkhoven Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving Bloembollen, Boomkwekerij en Fruit December 2011

Nadere informatie

MEMO. Consumptie groenten, fruit, vis en een aantal nutriënten opgedeeld naar opleidingsniveau en verstedelijking VERSIE

MEMO. Consumptie groenten, fruit, vis en een aantal nutriënten opgedeeld naar opleidingsniveau en verstedelijking VERSIE MEMO Consumptie groenten, fruit, vis en een ntl nutriënten opgedeeld nr opleidingsniveu en verstedelijking Colofon RIVM 2013 Delen uit deze publictie mogen worden overgenomen op voorwrde vn bronvermelding:

Nadere informatie

Hoofdstuk 0: algebraïsche formules

Hoofdstuk 0: algebraïsche formules Hoofdstuk 0: lgebrïsche formules Dit hoofdstuk hoort bij het eerste college infinitesimlrekening op 3 september 2009. Alle gegevens over de cursus zijn te vinden op http://www.mth.uu.nl/people/hogend/inf.html

Nadere informatie

Praktische opdracht Optimaliseren van verpakkingen Inleidende opgaven

Praktische opdracht Optimaliseren van verpakkingen Inleidende opgaven Prktische opdrcht Optimliseren vn verpkkingen Inleidende opgven V, WB Opgve 1 2 Gegeven is de functie f ( x) = 9 x. Op de grfiek vn f ligt een punt P ( p; f ( p)) met 3 < p < 0. De projectie vn P op de

Nadere informatie

Urologie. Blaasaugmentatie

Urologie. Blaasaugmentatie Urologie Blsugmenttie U krijgt een opertie n de bls. Bij een blsugmenttie wordt de bls groter gemkt met behulp vn een stukje drm. U vindt hier meer informtie. Voorbereiding Drmen spoelen Als u uw drmen

Nadere informatie

Het effect vanverlaagde doseringen op de effectiviteit vanfungiciden tegen Phytophthora 2008

Het effect vanverlaagde doseringen op de effectiviteit vanfungiciden tegen Phytophthora 2008 A PRAKTIJKONDERZOEK PLANT Sc DMGEVING WAG ENINGEN Het effect vnverlgde doseringen op de effectiviteit vnfungiciden tegen Phytophthor 8 Auteurs: Ing. J. Spruijt, Ing. H.G. Spits, Dr.Ir.A.Evenhuis en Dr.Ir.

Nadere informatie

Armoedemonitor 1998. Sociaal en Cultureel Planbureau Centraal Bureau voor de Statistiek

Armoedemonitor 1998. Sociaal en Cultureel Planbureau Centraal Bureau voor de Statistiek Armoedemonitor 1998 Socil en Cultureel Plnbureu Centrl Bureu voor de Sttistiek Armoedemonitor 1998 Exemplren vn deze uitgve zijn verkrijgbr in de boekhndel en bij Elsevier bedrijfsinformtie onder vermelding

Nadere informatie

Mytylschool De Trappenberg Peter van Sparrentak

Mytylschool De Trappenberg Peter van Sparrentak Mytylshool De Trppenberg Peter vn Sprrentk www.m3v.nl Nieuwbouwonept en revlidtieentrum geriht op de toekomst Mytylshool De Trppenberg en het ngrenzende revlidtieentrum in Huizen willen in de toekomst

Nadere informatie

PROEFSTATION VOOR DE GROENTEN- EN FRUITTEELT ONDER GLAS, TE NAALDWIJK} Gloeirestproef bij tomaten,i960. door: P.Koornneef. Naaldwijk,1961.

PROEFSTATION VOOR DE GROENTEN- EN FRUITTEELT ONDER GLAS, TE NAALDWIJK} Gloeirestproef bij tomaten,i960. door: P.Koornneef. Naaldwijk,1961. PREFSTATIN VR DE GRENTEN- EN FRUITTEELT NDER GLAS, TE NAALDWIJK} Bibliotheek Proefsttion Nldwijk A 5 Gloeirestproef bij tomten,i960. door: P.Koornneef. Nldwijk,96. -Z/Z^ Proefsttion voor de Groente- en

Nadere informatie

HANDLEIDING FOKWAARDEN 2014. Informatie & Inspiratie document Met uitleg over het hoe en waarom van de fokwaarden

HANDLEIDING FOKWAARDEN 2014. Informatie & Inspiratie document Met uitleg over het hoe en waarom van de fokwaarden HANDLEIDING FOKWAARDEN 2014 Informtie & Inspirtie document Met uitleg over het hoe en wrom vn de fokwrden Missie Al ruim 25 jr ondersteunt ELDA bedrijven in de grrische sector, en het is voor ons een belngrijke

Nadere informatie

Trendanalyse huurwoningmarkt Verkorten inschrijfduur en leegstandtijd

Trendanalyse huurwoningmarkt Verkorten inschrijfduur en leegstandtijd Verkorten inschrijfduur en leegstndtijd Pul Kooij 165419 Msterproject Business Mthemtics & Informtics Stgeverslg Zig Websoftwre B.V. Botterstrt 51 C 171 XL Huizen Vrije Universiteit Amsterdm Fculteit Copyright

Nadere informatie

opdrachtenboek groep 6

opdrachtenboek groep 6 opdrchtenboek groep 6 53933 blok opdrchtenboek groep 6 blok Mlmberg, s-hertogenbosch Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgve mg worden verveelvoudigd, opgeslgen in een geutomtiseerd gegevensbestnd,

Nadere informatie

Rapportage Enquête ondergrondse afvalinzameling Zaltbommel

Rapportage Enquête ondergrondse afvalinzameling Zaltbommel Rpportge Enquête ondergrondse fvlinzmeling Zltommel Enquête ondergrondse fvlinzmeling Zltommel VERSIEBEHEER Versie Sttus Dtum Opsteller Wijzigingen Goedkeuring Door Dtum 0.1 onept 4-11-09 VERSPREIDING

Nadere informatie

copyright Proeftuinnieuws

copyright Proeftuinnieuws Them Rssenproef trostomten doorteelt 2016 Goud, zilver of brons? Begin september worden de nieuwe proefrssen gewikt en gewogen en l dn niet goed bevonden om het volgende teeltseizoen mee te drien in de

Nadere informatie

voetbal omnibus Vrouwke Klapwijk in één boek Vrouwke Klapwijk bas voetbal omnibus

voetbal omnibus Vrouwke Klapwijk in één boek Vrouwke Klapwijk bas voetbal omnibus bs is dolblij. hij gt met zijn club nr de ArenA. jens leidt hen rond. wt is er veel te zien. je mg niet op het veld. mr bs voelt wel n het grs. hij doet ook een kwis. totdt hij verdwlt. wr moet hij heen?

Nadere informatie

Profijt van de gemeentelijke overheid

Profijt van de gemeentelijke overheid Profijt vn de gemeentelijke overheid De invloed vn het gemeentebeleid op de koopkrcht vn de minim in Groningen Dr. M.A. Allers Profijt vn de gemeentelijke overheid De invloed vn het gemeentebeleid op de

Nadere informatie

Mais en bodem rapport 2015

Mais en bodem rapport 2015 Mis en bodem rpport 2015 Mrleen Riemens 1, Hilfred Huiting 1, Jochim Deru 2, Hermn vn Schooten 3, en Rommie vn der Weide 1. 1 Wgeningen Plnt Reserch 2 Louis Bolk Instituut 3 Wgeningen Livestock Reserch

Nadere informatie

Erasmus MC Junior Med School

Erasmus MC Junior Med School Ersmus MC Desiderius School vn begrijpen nr beslissen Ersmus MC Junior Med School 2012-2013 De rts-onderzoekers vn morgen Het progrmm Dit progrmm loopt prllel n VWO-5 en -6 en bestt uit vier onderdelen:

Nadere informatie

EFSTATION VOOR DE GROENTEN- EN FRUITTEELT ONDER GLAS TE 'NAALDWIJK. BIBLIOTHEEK PROEFSTATION voor da GROENTEN- en FRUITTEELT onder GLAS te NAALDWIJK

EFSTATION VOOR DE GROENTEN- EN FRUITTEELT ONDER GLAS TE 'NAALDWIJK. BIBLIOTHEEK PROEFSTATION voor da GROENTEN- en FRUITTEELT onder GLAS te NAALDWIJK ù /I Bibliotheek Proefsttion Nldwijk ' A 2 N 17» EFSTATIN VR DE GRENTEN- EN FRUITTEELT NDER GLAS TE 'NAALDWIJK 46 BIBLITEEK PREFSTATIN voor d GRENTEN- en FRUITTEELT onder GLAS te NAALDWIJK BEMESTINGSPREF

Nadere informatie

Z- ß- ßr!2f int tçotg

Z- ß- ßr!2f int tçotg Z- ß- ßr!2f int tçotg A n s I u iti n g sco nve n nt "De Bouw Werkt ln Noordoost Brbnt" Er is een convennt gesloten De Bouw Werkt in Noordoost Brbnt. Eén vn de doelstellingen vn het convennt is het uitbreiden

Nadere informatie

notitie luchtkwaliteit Trompenburg te Lisse LIS16-2 LIS16-2/akkr/027 ir. R.J.A. Groen drs. M.J.Schilt 1. INLEIDING

notitie luchtkwaliteit Trompenburg te Lisse LIS16-2 LIS16-2/akkr/027 ir. R.J.A. Groen drs. M.J.Schilt 1. INLEIDING notitie vn Twickelostrt 2 postbus 233 7400 AE Deventer telefoon 0570 69 79 11 telefx 0570 69 73 44 onderwerp projectcode referentie opgemkt door luchtkwliteit Trompenburg te Lisse LIS16-2 LIS16-2/kkr/027

Nadere informatie

Economische Topper 4 Evaluatievragen thema 3

Economische Topper 4 Evaluatievragen thema 3 Eonomishe Topper 4 Evlutievrgen them 3 1 Vn een lnd zijn volgende gegevens bekend: bbp in 2002 800 miljrd EUR bbp in 2003 833 miljrd EUR Prijspeil 2002 t.o.v. 2003 + 1,5 % Bevolking 2002 t.o.v. 2003 +

Nadere informatie

Oogheelkunde. Vitamine A therapie bij retinitis pigmentosa

Oogheelkunde. Vitamine A therapie bij retinitis pigmentosa Oogheelkunde Vitmine A therpie bij retinitis pigmentos U heeft een fsprk op de polikliniek Oogheelkunde voor een Vitmine A therpie bij retinitis pigmentos. In deze folder leest u meer hierover. Wt is retinitis

Nadere informatie

Belastingvoordelen voor kleinverbuikers op zonne-energie

Belastingvoordelen voor kleinverbuikers op zonne-energie Belstingvoordelen voor kleinverbuikers op zonne-energie nsluitingen tot en met 3x80 Ampère Mrket Pro is de of ciële deler vn Nord Solr in de Benelux Wie zijn wij? Mrket Pro BV is de of ciële deler vn Nord

Nadere informatie

Tentamen: Kansrekening en Statistiek P0099

Tentamen: Kansrekening en Statistiek P0099 Fculteit Economie en Bedrijfskunde Tentmen: Knsrekening en Sttistiek 1 6011P0099 Tentmendtum & -tijd: 15 december 015, 1:00 17:00 Studiejr 015-016 Duur vn het tentmen: 3 uur Legitimtie: U dient zich te

Nadere informatie

Voorbereidende opgaven Herkansingscursus. Rekenregels voor vereenvoudigen

Voorbereidende opgaven Herkansingscursus. Rekenregels voor vereenvoudigen Voorbereidende opgven Herknsingscursus Tips: Mk de voorbereidende opgven voorin in één vn de A4-schriften die je gt gebruiken tijdens de cursus. Als een opdrcht niet lukt, werk hem dn uit tot wr je kunt

Nadere informatie

RIJKSLANDBOUWPROEFSTATION TE MAASTRICHT.

RIJKSLANDBOUWPROEFSTATION TE MAASTRICHT. RIJKLANDBUWPREFTATIN TE MAATRICHT. Resultten vn en beschouwingen over het onderzoek vn ontlijmd beendermeel n het Rijkslndbouwproefsttion te Mstricht over het tijdvk vn Mei Jnuri en verbnd houdende met

Nadere informatie

Kennismaken. Wie zitten er bij jou in de klas? 4. Welke afspraken maak jij met je klas? 8

Kennismaken. Wie zitten er bij jou in de klas? 4. Welke afspraken maak jij met je klas? 8 Kennismken 1 2 + + Wie zitten er bij jou in de kls? 4 Welke fsprken mk jij met je kls? 8 Plusopdrcht 11 Thuisopdrcht 12 Meesterproef bij dit hoofdstuk 74 Help je klsgenoot met kennismken! Een nieuw schooljr,

Nadere informatie

Boek 2, hoofdstuk 7, allerlei formules..

Boek 2, hoofdstuk 7, allerlei formules.. Boek, hoofdstuk 7, llerlei formules.. 5.1 Evenredig en omgekeerd evenredig. 1. y wordt in beide gevllen 4 keer zo klein, je noemt dt omgekeerd evenredig. b. bv Er zijn schoonmkers met een vst uurloon.

Nadere informatie

b,^.c/ -í w-t S t><-h.scl

b,^.c/ -í w-t S t><-h.scl Z g AUG Z0lt C \/f2 b,^.c/ -í w-t S t> Retourdres Postbus 88 5000 AB Tilburg OPTIMUS stichting ktholiek, protestnts-christelijk

Nadere informatie

Natuurbeheer. van kwelders DE INVLOED VAN BEWEIDING OP DE BIODIVERSITEIT

Natuurbeheer. van kwelders DE INVLOED VAN BEWEIDING OP DE BIODIVERSITEIT Ntuurbeheer vn kwelders DE INVLOED VAN BEWEIDING OP DE BIODIVERSITEIT Ntuurbeheer vn kwelders DE INVLOED VAN BEWEIDING OP DE BIODIVERSITEIT Uitgve: It Fryske Ge Olterterp 2013 PUCCIMAR rpport Stichting

Nadere informatie

Jaarlijks vinden er arbeidsongevallen plaats. Gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen en voorkom dat je gewond raakt.

Jaarlijks vinden er arbeidsongevallen plaats. Gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen en voorkom dat je gewond raakt. Persoonlijke eschermingsmiddelen Jrlijks vinden er 230.000 reidsongevllen plts. Geruik persoonlijke eschermingsmiddelen en voorkom dt je gewond rkt. JEZELF BESCHERMEN Werken in trnsport en logistiek kn

Nadere informatie

Adiameris. Beleggersprofiel

Adiameris. Beleggersprofiel Adimeris Beleggersprofiel Onderstnde informtie is bedoeld om uw beleggersprofiel te beplen op bsis vn onder meer uw finnciële drgkrcht, uw ervring en uw risicotolerntie. Deze oefening heeft eveneens ls

Nadere informatie

Exact periode 2.2. Gemiddelde en standaarddeviatie Betrouwbaarheidsinterval Logaritme ph lettersommen balansmethode

Exact periode 2.2. Gemiddelde en standaarddeviatie Betrouwbaarheidsinterval Logaritme ph lettersommen balansmethode Exct periode. Gemiddelde en stndrddevitie Betrouwbrheidsintervl Logritme ph lettersommen blnsmethode 1 gemiddelde en stndrddevitie vn meetwrden. x en s Hieronder zie je twee getllenseries die hetzelfde

Nadere informatie

Vruchtboomkanker in de vruchtboomkwekerij

Vruchtboomkanker in de vruchtboomkwekerij Vruchtboomknker in de vruchtboomkwekerij Verslg onderzoek wrschuwingsmodel Neonectri ditissim 2009-2012 P.F. de Jong & P.A.H. vn der Steeg Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving, Bloembollen, Boomkwekerij en

Nadere informatie

3 Onderfunderingen en funderingen... 5 4 Verhardingen... 6 5 Wanneer proeven uit te voeren?... 6 5.1 Plaatproeven...6 5.2 Proctorproeven...

3 Onderfunderingen en funderingen... 5 4 Verhardingen... 6 5 Wanneer proeven uit te voeren?... 6 5.1 Plaatproeven...6 5.2 Proctorproeven... Inhoudsopgve 1 Inleiding... 1 2 Anvullingen... 2 2.1 Anvullingen met geleverd nvulmteril...2 2.2 Anvullingen met tussentijds gestockeerde grond...4 2.3 Grondverbetering...4 3 Onder funderingen... 5 4 Verhrdingen...

Nadere informatie

INFORMATIE. hart. verwennend WEEKEND EEN LANG WEEKEND OP EEN TOPLOCATIE VOOR BALANS EN VITALITEIT

INFORMATIE. hart. verwennend WEEKEND EEN LANG WEEKEND OP EEN TOPLOCATIE VOOR BALANS EN VITALITEIT INFORMATIE hrt WEEKEND EEN LANG WEEKEND OP EEN TOPLOCATIE VOOR BALANS EN VITALITEIT COLOFON INHOUD INITIATIEFNEEMSTER Jessy Jnsen www.jessyjnsen.nl Hvelte Inleiding 05 HrtVerwennend voor Jou & Visie 07

Nadere informatie

Uitvoeringsregeling Dienstreizen Wageningen UR

Uitvoeringsregeling Dienstreizen Wageningen UR Uitvoeringsregeling Dienstreizen Wgeningen UR Vstgesteld door het College vn Bestuur d.d. 11 ugustus 2003* Gelet op rtikel 3.21 lid 1 su vn de CAO Nederlndse Universiteiten en rtikel 8.5 vn de CAO Stichting

Nadere informatie

Iepen en iepziekte. Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer. Colofon. Uitgave Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer Postbus 12651 2500 DP Den Haag

Iepen en iepziekte. Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer. Colofon. Uitgave Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer Postbus 12651 2500 DP Den Haag Gemeente Den Hg Dienst Stdsbeheer Colofon Iepen en iepziekte Uitgve Gemeente Den Hg Dienst Stdsbeheer Postbus 12651 2500 DP Den Hg Vormgeving Teres Jonkmn (BNO) Druk Fcilitire dienst - Multimedi Deze brochure

Nadere informatie

Een flexibel samenwerkingsverband

Een flexibel samenwerkingsverband Een flexibel smenwerkingsverbnd Zorg op mt is mogelijk met een flexibele orgnistie en met flexibel inzetbr personeel. Mr hoe krijg je dt voor elkr? Een brochure vn: in opdrcht vn de Projectgroep Pltsingsbeleid.

Nadere informatie

lesboek groep 6 blok 1

lesboek groep 6 blok 1 lesboek groep 6 9 blok lesboek groep 6 blok Mlmberg, s-hertogenbosch Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgve mg worden verveelvoudigd, opgeslgen in een geutomtiseerd gegevensbestnd, of openbr

Nadere informatie

Prijs consument bereid te betalen voor eerlijke banaan. Fairtrade banaan. Stuntbanaan

Prijs consument bereid te betalen voor eerlijke banaan. Fairtrade banaan. Stuntbanaan w o l l e Y r i F r e p p y D n n B 2,34 Euro. Zoveel denkt de Belg te moeten betlen voor 1 kilogrm bnnen in de supermrkt 1. De reliteit toont echter iets nders. Je hoeft niet veel moeite te doen om bnnen

Nadere informatie

Op weg naar een betrouwbare beoordeling a

Op weg naar een betrouwbare beoordeling a Op weg nr een betrouwbre beoordeling Een eerlijke beoordeling vn cll center gents Cll center-gents worden vk mede beoordeeld op ACT en AHT. Met nme het beoordelen op ACT is niet redelijk, omdt toevl hierin

Nadere informatie

Op zoek naar talent en ambitie!

Op zoek naar talent en ambitie! Ersmus MC Desiderius School vn begrijpen nr beslissen Op zoek nr tlent en mbitie! Geneeskunde studeren in Rotterdm Decentrle selectie 2011-2012 Wt hebben we jou te bieden? Sterke knten vn het onderwijsprogrmm

Nadere informatie

PROCEDURE SCHADEMELDING - VASTGOED -

PROCEDURE SCHADEMELDING - VASTGOED - PROCEDURE SCHADEMELDING - VASTGOED - Afdeling Finnciën Gemeente Molenwrd Procedure Schdemelding Vstgoed versie 1.0 - pg. 1 Gemeente Molenwrd Inhoud Inleiding 1. Algemene beplingen 1.1 Schde melding 1.2.Schde

Nadere informatie

lijnfolder CaH Campushopper geldig vanaf 14 september 2015

lijnfolder CaH Campushopper geldig vanaf 14 september 2015 lijnfolder geldig vnf 14 september 2015 CH Cmpushopper Hoe deze folder gebruiken? Beste reiziger Met deze folder willen wij u helpen om uw verpltsing met De Lijn uit te stippelen. Een lijnfolder bevt de

Nadere informatie

Werkkaarten GIGO 1184 Elektriciteit Set

Werkkaarten GIGO 1184 Elektriciteit Set Werkkrten GIGO 1184 Elektriiteit Set PMOT 2006 1 Informtie voor de leerkrht Elektriiteit is één vn de ndhtsgeieden ij de nieuwe kerndoelen voor ntuur en tehniek: 42 De leerlingen leren onderzoek doen n

Nadere informatie

Hoe maak je een huiswerkplanning?

Hoe maak je een huiswerkplanning? PLANNEN HOE MAAK JE EEN HUISWERKPLANNING? Hoe mk je een huiswerkplnning? Wt he je ern? In deze les leer je hoe je een huiswerkplnning mkt. Dt is hndig, wnt zo g je goed voorereid n de slg en kun je sneller

Nadere informatie

rekenboek 8a taken 513830

rekenboek 8a taken 513830 rekenboek 8 tken 80 Een voorproefje vn groep 8 Het mteril vn De wereld in getllen voor de onderbouw is gereed. Dit schooljr (009-00) verschijnen lle mterilen voor de bovenbouw. U kunt dus vnf het schooljr

Nadere informatie

DOEL: Weten wat de gevolgen en risico s kunnen zijn van het plaatsen van (persoonlijke) informatie op internet.

DOEL: Weten wat de gevolgen en risico s kunnen zijn van het plaatsen van (persoonlijke) informatie op internet. kennismking met i-respect.nl INTRODUCTIE GEMAAKT DOOR: Annèt Lmmers ONDERWERP: Een eerste kennismking met i-respect.nl en het onderwerp publiceren. DOEL: Weten wt de gevolgen en risico s kunnen zijn vn

Nadere informatie

Het bepalen van een evenwichtstoedeling met behulp van het 1 e principe van Wardrop is equivalent aan het oplossen van een minimaliserings-probleem.

Het bepalen van een evenwichtstoedeling met behulp van het 1 e principe van Wardrop is equivalent aan het oplossen van een minimaliserings-probleem. Exmen Verkeerskunde (H1I6A) Ktholieke Universiteit Leuven Afdeling Industrieel Beleid / Verkeer & Infrstructuur Dtum: dinsdg 2 september 28 Tijd: Instructies: 8.3 12.3 uur Er zijn 4 vrgen over het gedeelte

Nadere informatie

EEN VERLENGDE LEEGSTAND TUSSEN PRODUCTIERONDES IN DE BIGGENBATTERIJ DOET DE INFECTIEDRUK NIET VERDER DALEN

EEN VERLENGDE LEEGSTAND TUSSEN PRODUCTIERONDES IN DE BIGGENBATTERIJ DOET DE INFECTIEDRUK NIET VERDER DALEN Tekst: Kt Luyckx (ILVO/ UGent), Jeroen Dewulf (UGent), Sm Millet (ILVO), Srh De Smet (Vrkensloket), Mrc Heyndrickx (ILVO) en Koen De Reu (ILVO) EEN VERLENGDE LEEGSTAND TUSSEN PRODUCTIERONDES IN DE BIGGENBATTERIJ

Nadere informatie

Wat maak jij. morgen mee MBO. Loonwerk (Groen, grond en infra)

Wat maak jij. morgen mee MBO. Loonwerk (Groen, grond en infra) Wt mk jij morgen mee MBO Loonwerk (Groen, grond en infr) Morgen is groen bij AOC Oost Morgen is groen bij AOC Oost. En dt is mr goed ook. We hebben een groene wereld nodig, wrin jij en je omgeving goed

Nadere informatie

Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport An de minister vn Volksgezondheid, Welzijn en Sport Onderwerp : Voorstel Smenwerking dvisering vccintie Uw kenmerk : 748280-135050-PG en 748363-135057-PG Ons kenmerk : U-994508/RW/bp/066-K en 2016094166

Nadere informatie

Rekenregels van machten

Rekenregels van machten 4 Rekenregels vn mchten Dit kun je l 1 mchten met een ntuurlijke exponent berekenen mchten met een gehele exponent berekenen 3 terminologie in verbnd met de mchtsverheffing correct gebruiken Test jezelf

Nadere informatie

Functiebeschrijving en -waardering Stichting Promes, Meppel

Functiebeschrijving en -waardering Stichting Promes, Meppel Functie-informtie Functienm Orgnistie Stichting Promes, onderdeel Onderwijsondersteuning Slrisschl 4 Indelingsniveu FUWASYS-dvies IIb Werkterrein Bedrijfsvoering - Mngementondersteuning Activiteiten Bewerken

Nadere informatie

1 DE RELATIE TUSSEN DUURZAAM BODEMBEHEER,

1 DE RELATIE TUSSEN DUURZAAM BODEMBEHEER, 1 DE RELATIE TUSSEN DUURZAAM BODEMBEHEER, BODEMKWALITEIT EN GEWASOPBRENGST: HET GEBRUIK VAN BOERDERIJCOMPOST EN GEWASROTATIE D Hose T. 1, Cougnon M. 2, De Vliegher A. 1, Vndecsteele B. 1, Willekens K.

Nadere informatie

9,1. KindereN. GeVen een CijFER. Schilderen5. sarah zegt. Volwassenenpagina6-7

9,1. KindereN. GeVen een CijFER. Schilderen5. sarah zegt. Volwassenenpagina6-7 Eenmlige uitgve vn jnuri 2009 DE kinderstem srh zegt KindereN GeVen een CijFER De uitkomst is ls volgt: Het gemiddelde cijfer wt Jouw mening telt! Fier Fryslân helpt vrouwen en kinderen die te mken hebben

Nadere informatie

1a Een hoeveelheid stof kan maar op één manier veranderen. Hoe?

1a Een hoeveelheid stof kan maar op één manier veranderen. Hoe? Oefenopgven over Stoffen en Mterilen Uitwerking en ntwoord op elke opgve stt n de ltste opgve. Gegevens kunnen worden opgezoht in de tellen hterin. Als de zwrteftor niet vermeld is mg je 9,81 N/kg nemen.

Nadere informatie

Route J. Een gier heeft naar verhouding een lange nek. Wat is het voordeel hiervan? vale gier

Route J. Een gier heeft naar verhouding een lange nek. Wat is het voordeel hiervan? vale gier Route J 1 Vle gieren Over het lgemeen zijn gieren niet bepld de meest geliefde dieren. Hun kle kop en hls en hun gedrg zijn dr vk de oorzk vn. Welke reden kun je bedenken voor het feit dt op de kop en

Nadere informatie

4 HET SAMENGAAN VAN DIVERSE INTERESSES

4 HET SAMENGAAN VAN DIVERSE INTERESSES 4 HET SAMENGAAN VAN DIVERSE INTERESSES 4.1 Inleiding Het huidige vrijetijdsptroon kenmerkt zich door een grote mte vn fwisseling. Mensen houden er diverse liefhebberijen op n. Culturele ctiviteiten worden

Nadere informatie

De formule van het opslagpercentage voor alle producten luidt:

De formule van het opslagpercentage voor alle producten luidt: 4.3 Verkoopprijs erekenen Om een product of een dienst met winst te verkopen, moet je eerst goed weten wt de kosten zijn. Als je dt weet, dn kun je de verkoopprijs eplen. Kosten De kostprijs vn een product

Nadere informatie

Privacyverklaring gwoon Makelaars

Privacyverklaring gwoon Makelaars Privcyverklring gwoon Mkelrs U heeft te mken met mkelrdij gwoon Mkelrs. gwoon Mkelrs is een NVM-mkelr/txteur. In deze privcyverklring wordt uitgelegd hoe er met uw gegevens wordt omgegn. Overl wr in deze

Nadere informatie

Hoe plan je een grote taak?

Hoe plan je een grote taak? 3 PLANNEN Hoe pln je een grote tk? Wt heb je n deze les? In deze les leer je hoe je grote tken in stukken opdeelt en over meerdere dgen inplnt. Hndig ls je bijvoorbeeld voor een toets moet leren, wnt zo

Nadere informatie

TECHNISCH RAPPORT SECTORHOOFDSTUK VOORTGEZET ONDERWIJS. De Staat van het Onderwijs 2015/2016. April 2017

TECHNISCH RAPPORT SECTORHOOFDSTUK VOORTGEZET ONDERWIJS. De Staat van het Onderwijs 2015/2016. April 2017 TECHNISCH RAPPORT SECTORHOOFDSTUK VOORTGEZET ONDERWIJS De Stt vn het Onderwijs 2015/2016 April 2017 Inhoudsopgve Inleiding... 4 Sectorspred voortgezet onderwijs... 5 Representtiviteit steekproeven... 8

Nadere informatie

Een feestmaal. Naam: -Ken jij nog een ander speciaal feest? Typ of schrijf het hier. a

Een feestmaal. Naam: -Ken jij nog een ander speciaal feest? Typ of schrijf het hier. a Werkbld Een feestml Nm: Ieder lnd en iedere cultuur kent specile dgen. Dn gn fmilies bij elkr op bezoek. Op die specile dgen is er meestl extr ndcht voor het eten. Hier zie je wt voorbeelden vn feesten

Nadere informatie

Bijlage bij hoofdstuk 10 Band met het land van herkomst

Bijlage bij hoofdstuk 10 Band met het land van herkomst Bijlge bij hoofdstuk 10 Bnd met het lnd vn herkomst Tbel B10.1 Lineire regressienlyse identifictie met groep uit herkomstlnd (0-4: heleml niet heel sterk), 2009 (in ongestndrdiseerde coëfficiënten, n =

Nadere informatie

Beheersing van meikeverengerlingen. Fase 2

Beheersing van meikeverengerlingen. Fase 2 Beheersing vn meikeverengerlingen. Fse 2 Eindrpportge Auteur: Ivonne Elerse Prktijkonderzoek Plnt & Omgeving B.V. Sector Bloemollen, Boomkwekerij en Fruit PPO nr. 32 340259 00/PT nr. 12546.02 Lisse, mrt

Nadere informatie

Crossculturele psychologie

Crossculturele psychologie Csuïstiek bij Crossulturele psyhologie De zoektoht nr vershillen en overeenkomsten tussen ulturen Jn Pieter vn Oudenhoven Tweede, herziene druk o u t i n h o bussum 2008 Deze suïstiek hoort bij de tweede,

Nadere informatie

Tips voor optimaal profijt van uw multifocale brillenglazen

Tips voor optimaal profijt van uw multifocale brillenglazen Tips voor optiml profijt vn uw multifocle brillenglzen Gefeliciteerd met uw nieuwe multifocle brillenglzen! U hebt een hoogwrdig product ngeschft dt het resultt is vn uitgebreid onderzoek nr optimle correctietechnieken

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO. Wiskunde B1 (nieuwe stijl)

Correctievoorschrift VWO. Wiskunde B1 (nieuwe stijl) Wiskunde B (nieuwe stijl) Correctievoorschrift VWO Voorbereidend Wetenschppelijk Onderwijs 0 0 Tijdvk Inzenden scores Vul de scores vn de lfbetisch eerste vijf kndidten per school in op de optisch leesbre

Nadere informatie

Rijksinstituut voor het Rassenonderzoek van Cultuurgewassen

Rijksinstituut voor het Rassenonderzoek van Cultuurgewassen BIBLITHEEK PREFSTATIN VR TUINBUW NDER GLAS TE NAALDWIJK Biblitheek Prefsttin Nldwijk i 55 EFSTATIN VR TUINBUW NDER GLAS TE NAALDWIJK Stkslbn Rssenref le berdeling Vrjrsteelt 1989 R.I.V.R.. J.A.M.v.Uffelen,

Nadere informatie

Privacyverklaring Koops Makelaardij

Privacyverklaring Koops Makelaardij Privcyverklring Koops Mkelrdij In deze privcyverklring wordt uitgelegd hoe er met uw gegevens wordt omgegn. Overl wr in deze verklring KM stt, wordt Koops Mkelrdij B.V. bedoeld. Vn welke diensten vn KM

Nadere informatie

Staaroperatie (dagbehandeling)

Staaroperatie (dagbehandeling) Oogheelkunde Stropertie (dgbehndeling) Met uw behndelend oogrts heeft u fgesproken dt u een str opertie krijgt (ctrct). Wij leggen u grg uit wt u kunt verwchten, zodt u zich hierop kunt voorbereiden. Voorbereiding

Nadere informatie

Onderzoek laagfrequent geluid. (casus: Noord Groningen) drs. T.A. van Veen (NLR) NSG bijeenkomst laagfrequent geluid, 24 mei 2012, Deventer

Onderzoek laagfrequent geluid. (casus: Noord Groningen) drs. T.A. van Veen (NLR) NSG bijeenkomst laagfrequent geluid, 24 mei 2012, Deventer Onderzoek lgfrequent geluid (csus: Noord Groningen) drs. T.A. vn Veen (NLR) NSG bijeenkomst lgfrequent geluid, 24 mei 2012, Deventer Ntionl Lucht- en Ruimtevrtlbortorium Ntionl Aerospce Lbortory NLR Bron

Nadere informatie

bezorgerboekje informatie voor

bezorgerboekje informatie voor bezorgerboekje informtie voor Inhoud 2 3 4 6 10 12 13 14 15 Welkom Onmisbre schkel / De Persgroep Distributie Wetten en regels Inschrijven / Bezorgovereenkomst /Arbeidstijdenwet / Arbeidsomstndighedenwet

Nadere informatie

Salaristabellen. Actuele salaristabellen. Salaristabel gemeente ambtenaren per 1 januari 2011 oude structuur

Salaristabellen. Actuele salaristabellen. Salaristabel gemeente ambtenaren per 1 januari 2011 oude structuur Slristbellen Actuele slristbellen Slristbel gemeente mbtenren per jnuri oude structuur Nr. Slris -6- Slris -- Schl 8 A 4 5 6 7 8 9 4 5 6 7 8 A 5 57 A 4 47 45 458 48 49 55 5 4 548 556 5 579 587 4 6 69 67

Nadere informatie

Antwoorden Geschiedenis h5 paragraaf 1

Antwoorden Geschiedenis h5 paragraaf 1 Antwoorden Geschiedenis h5 prgrf 1 Antwoorden door een scholier 1043 woorden 21 juni 2017 0 keer beoordeeld Vk Geschiedenis 5.1 Industrie en smenleving 1 Voorkennis lndbouwrevolutie 2 De industriële revolutie

Nadere informatie

fonts: achtergrond PostScript Fonts op computers?

fonts: achtergrond PostScript Fonts op computers? fonts: chtergrond PostScript Fonts op computers? Tco Hoekwter tco.hoekwter@wkp.nl bstrct Dit rtikel geeft een korte inleiding in de interne werking vn PostScript computerfonts en hun coderingen. Dit rtikel

Nadere informatie

1. Overeenkomstig het bepaalde in artikel 3.1 en 3.8 van de Wet ruimtelijke ordening het

1. Overeenkomstig het bepaalde in artikel 3.1 en 3.8 van de Wet ruimtelijke ordening het I s e y r e enteffñil Goldêrmlsen De rd vn de gemeente Geldermlsen; gelezen het voorstel vn het college vn burgemeester en wethouders vn 9 en 10 november 2015 nummer 004, besluit: 1. Overeenkomstig het

Nadere informatie

Route F - Desert. kangoeroerat

Route F - Desert. kangoeroerat Route F - Desert Voor deze route, moet je eerst nr de Bush. Dr moet je even zoeken nr de tunnel die nr de Desert leidt. Geruik onderstnd krtje voor de Desert. Begin ij nummer 1. 1 Kngoeroertten Kngoeroertten

Nadere informatie

Lange termijn bemesting met compost of stalmest: Effect op P-uitspoeling. Thijs Vanden Nest. Bart Vandecasteele Greet Ruysschaert Roel Merckx

Lange termijn bemesting met compost of stalmest: Effect op P-uitspoeling. Thijs Vanden Nest. Bart Vandecasteele Greet Ruysschaert Roel Merckx Lnge termijn bemesting met compost of stlmest: Effect op P-uitspoeling Thijs Vnden Nest Brt Vndecsteele Greet Ruysschert Roel Merckx CriNglooP Collectief 9 Oktober 2014 Instituut voor Lndbouw- en Visserijonderzoek

Nadere informatie

1 De onderneming in de wereldeconomie

1 De onderneming in de wereldeconomie 1 De onderneming in de wereldeconomie Meerkeuzevrgen 1.1 Glolisering is een proces vn wereldwijde economische integrtie door een sterke toenme vn de interntionle hndel en investeringen. wrij de wereldproductie

Nadere informatie

naam blad : 37 = 299 : 23 = 882 : 63 = 364 : 26 = : 47 = : 43 = 47 kan keer van af kan keer van af 47 = =

naam blad : 37 = 299 : 23 = 882 : 63 = 364 : 26 = : 47 = : 43 = 47 kan keer van af kan keer van af 47 = = 7b Hulp bld 1 nm 1 Reken uit met de rekenmchine 444 : 37 = 299 : 23 = 882 : 63 = 364 : 26 = 2 Reken uit met rest Voorbeeld: 469 : 37 = ntwoord op de rekenmchine: 12,675675 37 kn 12 keer vn 469 f 12 37

Nadere informatie

Overal NaSk 1-2 havo / vwo Uitwerkingen Hoofdstuk 2 Licht

Overal NaSk 1-2 havo / vwo Uitwerkingen Hoofdstuk 2 Licht Overl NSk 1-2 hvo / vwo Uitwerkingen Hoofdstuk 2 Licht 2.1 Licht en zicht A1 Het voorwerp weerktst licht dt drn in je oog terechtkomt. b Nee, de mn is geen lichtbron. De mn zendt zelf geen licht uit, mr

Nadere informatie

Vraag 2. a) Geef in een schema weer uit welke onderdelen CCS bestaat. b) Met welke term wordt onderstaande processchema aangeduid.

Vraag 2. a) Geef in een schema weer uit welke onderdelen CCS bestaat. b) Met welke term wordt onderstaande processchema aangeduid. Tentmen Duurzme Ontwikkeling & Kringlopen, 1 juli 2009 9:00-12:00 Voordt je begint: schrijf je nm en studentnummer bovenn ieder vel begin iedere vrg op een nieuwe bldzijde ls je een vkterm wel kent in

Nadere informatie

Deze les krijgen de leerlingen een introductie over ongelijke breuken. Dit met name gericht op het vergelijken met een bemiddelende grootheid.

Deze les krijgen de leerlingen een introductie over ongelijke breuken. Dit met name gericht op het vergelijken met een bemiddelende grootheid. Lesopzet De door ons gemkte lessencyclus wordt in drie opeenvolgende rekenlessen gegeven. Les is iets korter dn les en, wrdoor er eventueel extr herhling vnuit les ingepst kn worden.. Les Deze les krijgen

Nadere informatie