Natuur en klimaatverandering

Transcriptie

1 Natuur e klimaatveraderig Leefgebiede worde voedselrijker, droger, zouter e warmer Natuurgebiede Zuid-Hollad heeft aar verhoudig weiig bos e ope atuurlijk terrei: 6% tege ladelijk 12%. Rede temeer om er zuiig mee om te gaa. Buite de aageweze atuurgebiede biede ook het ladbouwladschap e het multifuctioele ladschap rod de stede kase voor atuur. Naast het irichte e behere va de herijkte ecologische hoofdstructuur, zal de provicie daarom de komede jare ook buite de atuurkergebiede izette op versterkig va de biodiversiteit. Bodemgebruik Zuid-Hollad Bro: Provicie Zuid-Hollad. De atuur i Zuid-Hollad veradert oder ivloed va ee veradered klimaat. Het wordt bos e ope atuurlijk terrei warmer e droger e de extreme eme toe. verkeersterrei recreatieterrei biewater Dit heeft grote gevolge voor de atuur. Koudemiede soorte verdwije e warmtemie- buitewater de soorte kome. Voor ee derde va de (faua) doelsoorte va de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) zou de omvag va atuurgebiede a ee voltooide EHS gee duurzame codities biede. agrarisch terrei bebouwd terrei Klimaatveraderig vraagt om versterkig va de ruimtelijke samehag op iteratioale schaal. Zoder extra ispaige wordt het moeilijk om te voldoe aa de Europese verplichtige op het gebied va istadhoudig va de biodiversiteit. Klimaatveraderig e leefgebiede Realisatie va groeblauwe etwerke e ver- De belagrijkste klimaatveraderig voor de atuur is beterig va de milieucodities zij kereleme- de stijgig va de gemiddelde temperature. Volges de te va ee adaptatiestrategie voor de atuur. Kase ligge er op het gebied va vergroeig va de ladbouw e koppelig va atuur aa adere fucties, zoals recreatie e waterbergig. meest waarschijlijke KNMI sceario s (W e W+) wordt gereked met twee grade temperatuurstijgig i 2050 e vier grade i Recet oderzoek va de OECD laat zelfs ee grotere stijgig zie va drie tot zes grade modiaal. 6 Jui Natuur e klimaatveraderig 1

2 Klimaatveraderig e wateratuur Klimaatveraderig heeft voor wateratuur gevolge, omdat er vaker droge periodes zulle voorkome. De riviere voere da mider zoet water aa e er otstaat verziltig door opdrige va zeewater e door uitslaa va verzilt grodwater uit diepe droogmakerije. I het kader va het programma Keis voor Klimaat is voor het beheersgebied va Hoogheemraadschap Schielad literatuuroderzoek uitgevoerd aar de zoutgevoeligheid va ee aatal visse e plate die voor de Kaderrichtlij Water belagrijk zij. Uit het oderzoek blijkt dat de meeste soorte overleve bij ee lichte verhogig va het Hierdoor verschuive de leefgebiede va plate e zoutgehalte aar 600 mg chloride per liter. Nu laat het diere aar het oorde. Koudemiede soorte die hoogheemraadschap allee water i als het zoutgehalte zich u aa de gres va hu leefgebied bevide kome lager da 250 mg chloride per liter is. Ee verhogig va hierdoor oder druk te staa. Warmtemiede soorte dit ilaatcriterium zou ee mogelijkheid biede om i zulle vauit het zuide oprukke. Voor het overleve va tijde va lage rivierafvoere het gebied va rivierwater te soorte zij grote eehede atuur va goede kwaliteit blijve voorzie. odig, met voldoede variatie zodat er altijd ee plekje te vide is om te overleve e/of te vestige. Voor ee Klimaatveraderig e veeweideatuur sterk e ee veerkrachtig ecosysteem e het verplaatse Het veeweidegebied is ee cultuurladschap met belag- va soorte zij verbidige tusse deze leefgebiede rijke atuurwaarde. Moerasatuur i het veeweidege- odig met tusseliggede (atuur)gebiede als steppigs- bied is vaak gebode aa voedselarme omstadighede. stoes. Ook het verbetere va water e groe i de stad De bodems i veeweidegebiede zij i het verlede e de aaleg va buffergebiede helpe om de atuur te belast geraakt met zeer hoge cocetraties stikstof e behoude. fosfor. Temperatuur e waterhuishoudig hebbe ee belagrijke ivloed op het gedrag va deze stoffe i de Natuur i duie, Delta e vee bodem. De atuur i Zuid-Hollad is iet overal eve kwetsbaar voor klimaatveraderig. Dat verschilt al aar gelag De KNMI 06-sceario s beschrijve de te verwachte het type odergrod: zad, klei of vee. Bepaalde type klimaatveraderig i deze eeuw. I het W+-sceario veeweideatuur zij extra kwetsbaar voor klimaatver- eemt de eerslag i de zomer sterk af, i het W- e het aderig, vawege de afhakelijkheid va voedselarm W+-sceario eemt de verdampig toe door de hogere zoet water e de versipperig. De atuur i de duie is temperatuur. I beide sceario s is er dus i meerdere of mider kwetsbaar voor klimaatveraderig door de goede midere mate sprake va ee extra eerslagtekort, waar- ruimtelijke samehag e de lagere milieudruk. De getij- door de atuur meer afhakelijk wordt va toevoer va deatuur i de Delta is igesteld op overgage va zoet zoet water uit het hoofdwatersysteem. e zout water e ka meebewege. Klimaatveraderig heeft verschillede effecte op het Het oderzoek dat i de afgelope jare i opdracht va bodem- e watersysteem i het veeweidegebied. het Actieprogramma Klimaat e Ruimte is uitgevoerd is De belagrijkste effecte zij: gecocetreerd op de effecte va klimaatveraderig op wateratuur e veeweideatuur. Dit beteket iet dat er vrijkome va meststoffe e sulfaat uit de bodem. i de duie e de delta gee effecte zij, het beteket wel dat deze aar verwachtig eevoudiger bie het uitspoelig va deze stoffe. reeds vastgestelde beleid zij op te vage. Hogere temperature versterke het proces va De toeame i eerslagextreme bevordert de De toeame va het eerslagtekort vergroot de oodzaak voor aavoer va water va elders. 6 Jui Natuur e klimaatveraderig 2

3 Natura 2000 gebiede i het veeweidegebied I het Groee Hart ligge belagrijke Natura 2000-gebiede. Zij vorme same de moerascorridor door de provicies Noord- e Zuid-Hollad e Utrecht. I het kader va de studie Droogtebestedig West Nederlad is oderzoek uitgevoerd aar de effecte va klimaatveraderig i deze atuurkere. Voor Zuid-Hollad zij de gevolge va klimaatveraderig oderzocht i de Natura 2000gebiede Oukoop e Nieuwkoopse Plasse. Teves zij gebiede i de Krimpeerwaard geaalyseerd. De gevolge zij oderzocht voor atuur op het lad (terrestrisch) e atuur i het water (aquatisch). klimaatveraderig de bestaade risico s vergroot. Vooral oder het W+-sceario loopt de wateratuur extra risico s op overbemestig e de ladatuur voor verdrogig. I Oukoop is deze kwetsbaarheid door de geplade verattig veel mider. Alle effecte overzied kue de volgede coclusies uit het oderzoek worde getrokke: I de huidige situatie heeft de wateratuur al sterk Eerst is gekeke aar gevoeligheid va de atuur voor te leide oder vermestig. Natuur op lad staat vooral verziltig e overbemestig. De verschillede type water- oder druk door verdrogig. Klimaatveraderig atuur variëre va matig tot zeer gevoelig voor klimaat- versterkt deze effecte. veraderig, met ame door vermestig. Bij de atuur op het lad loopt dat uitee va weiig gevoelig tot zeer met het realisere va de Natura 2000-doele e het gevoelig. Alle ladatuur is matig tot zeer gevoelig voor fuctioere va het watersysteem i de abije verdrogig. Zoder tijdige maatregele zulle probleme otstaa toekomst. Klimaatveraderig verselt het huidige proces va Vervolges is gekeke of deze atuur verder oder druk bodemdalig. komt te staa door de klimaatveraderig. Daarbij is gekeke aar de meest waarschijlijke sceario s (W e veegebied leidt tot extra vermestig door het proces W+). I de tabel is voor Nieuwkoop e Noorde, Oukoop va veeoxidatie, waarbij utriëte vrijkome. e de Krimpeerwaard aagegeve welke atuur risico Het vrijkome va sulfaat vormt hierbij ee specifiek loopt bij de verschillede sceario s. De studie laat zie probleem. Bodemdalig e verlagig va het waterpeil i het dat kwetsbare atuur u al oder druk staat, maar dat 6 Jui Natuur e klimaatveraderig 3

4 Hoe verder te verwachte, waardoor dit sulfaat uitspoelt. Sterke Aa de kwetsbaarheid va de atuur voor klimaatver- wisselige i het waterpeil, zoals bij flexibel peilbeheer, aderig is wat te doe door adaptatie-maatregele. zorgt ervoor dat er meer sulfaat vrijkomt e uitspoelt. De gebiede meer zelfvoorzieed make door zoet Beter is het om het peil op dezelfde hoogte te houde. (rege)water vast te houde is altijd goed. I jare met I gebiede met itesieve ladbouw op veegrod levert ee groot eerslagtekort is dat iet afdoede. De grafiek doorspoele va het watersysteem met water uit de rivie- laat zie dat i het huidige klimaat 65% va het be- re het voordeel op dat de sulfaatcocetratie vermidert. odigde water voor vee-graslad i het gebied zelf valt Voor atuurgebiede is het rivierwater doorgaas iet e daar wordt vastgehoude (65% zelfvoorzieed). gustig. Waar de fosfaatrisico s zitte, e hoe belagrijk I zeer droge jare daalt dit aar 40% e rekeig de zwavel i het vee is, wordt de komede tijd verder houded met klimaatveraderig aar 30%. uitgezocht. Zelfvoorzieig voor water vee-graslad Gebruik va atuurlijke processe i de ladbouw Gebruik ecosysteem of ladschapsdieste als odersteu- 70 ig va het ecologische etwerk. I de Hoekse Waard 60 Huidig klimaat W zij met fuctioele agrobiodiversiteit goede resultate bereikt. W Coclusies: kase voor koppelig 40 Klimaatveraderig versterkt de reeds bestaade druk op 30 de atuur. Gevoelige ecosysteme staa oder druk door vermestig e i midere mate verziltig. Klimaatvera- 20 derig blijkt lags verschillede lije door te werke op bestaade processe va vermestig e verziltig Gemiddeld droog jaar (1967) Droog jaar (2003) Zeer droog jaar (1976) Doordat er mider rijksmiddele beschikbaar zij voor aakoop va atuurgebiede zal de provicie de atuurdoele lags adere wege moete realisere. Ee belagrijk istrumet vormt het ieuwe Europese lad- Meer zoet water aavoere zou de meeste gebiede hel- bouwbeleid, waari klimaatadaptatie e vergroeig pe tege bestaade e toekomstige verdrogig. prioriteite zij. Via de istrumete va dit ieuwe De Krimpeerwaard e Oukoop worde hierdoor mider ladbouwbeleid ka de milieudruk vermidere e het kwetsbaar. Maar voor Oukoop is de vraag of er i het watersysteem verbetere. W+-sceario i droge tijde voldoede zoet water va voldoede kwaliteit voorhade is. Gebiede veratte zorgt Cocrete voorbeelde zij de aaleg va bufferzoes e ervoor dat er mider oud zout uit de bodem vrijkomt. igrepe i het watersysteem, zoals baggere e actief vis- Dit zout komt vooral uit de droogmakerije aast het beheer. Dit gaat het proces va vermestig tege e com- veegebied. Door het ilate va boezemwater komt dit peseert de egatieve effecte va klimaatveraderig. zout i de atuurgebiede terecht. Voorkome dat ieuw zout uit de Noordzee het lad biedrigt door mider Voor ee aatal Natura 2000-gebiede is afrodig va de brak water uit de Holladsche IJssel i te late, bijvoor- EHS-aakope cruciaal om het watersysteem klimaatbe- beeld bij Gouda. Dit is voor alle Zuid-Holladse Natura stedig i te richte gebiede belagrijk. Hierbij otstaat ee lastige afwegig tusse verziltig e verdrogig. Ee hoog peil Het is i ecoomisch slechtere tijde lastig om geld te hadhave i veegebiede voorkomt dat het sulfaat reservere voor atuurbeheer. Des te belagrijker is het vrijkomt. Afbraak va vee maakt veel sulfaat vrij. Bij W+ om coalities te smede met adere, ecoomisch sterkere gaat afbraak seller e zij er bovedie hevige piekbuie belage. Zo is ee hoog peil rod de Nieuwkoopse Plas- 6 Jui Natuur e klimaatveraderig 4

5 se oodzakelijk om schade aa de woige tege te gaa e paalrot te voorkome. Versterkig va de biodiversiteit i recreatie- e waterbergigsgebiede kue bijdrage aa ee algemee versterkig va de atuurkwaliteit i Zuid-Hollad. Broe Biodiversiteit Hoekse Waard voor e door burgers, provicie Zuid-Hollad 2004 Flamigo s i de Delta, klimaatvisie Ladschap Zuid-Hollad, 2009 Natuur voor iederee: participere, ivestere e Actieprogramma Klimaat e Ruimte Dit is éé va ege factsheets va het Actieprogramma Klimaat e Ruimte va de provicie Zuid-Hollad. De factsheets omvatte de izichte va vier jaar werke aa klimaatadaptatie i Zuid-Hollad. Zij zij bedoeld voor belagstellede e oze collega s die het omgaa met klimaatveraderig i hu dagelijkse werk zulle overeme. Oderwerpe die aa de orde kome zij: glastuibouw, ladbouw, boomteelt, atuur, recreatie, woe, werke e recreëre i de Zuidvleugel, mobiliteit e waterkerige, besluitvormigsprocesse e ee koepeltekst over klimaatadaptatie. profitere, Wageige UR, 2010 Klimaateffecte op de Natura 2000 moerascorridor, Quick Sca i het Groee Hart, Wageige UR, 2011 Droogtebestedig West-Nederlad, provicie Zuid Hollad 2011 Ee frisse blik op warmer water, STOWA 2011 Natuur weer verbide met de mes, ieuwe kase voor biodiversiteit i Zuid-Hollad, Wageige UR 2012 Verziltig, klimaatveraderig e de Kaderrichtlij Water, casestudie het boezemstelsel va Schielad. Alterra, Keis voor Klimaat 2012 Zwaveldyamiek i het West-Nederladse laagveegebied. VU Amsterdam 2012 Adaptatiestrategie voor ee klimaatbestedige atuur, PBL Colofo Uitgave va de provicie Zuid-Hollad, 6 jui Vormgevig e druk: bureau Mediadieste. Tekst: provicie Zuid-Hollad, NC Advies Jui Natuur e klimaatveraderig 5

6 Colofo Coceptversie voor besprekig op werkcofereties. Uitgave va de provicie Zuid-Hollad. Vormgevig e druk: bureau Mediadieste, provicie Zuid-Hollad 13 april April Natuur e klimaatveraderig 6