Rekenen met levensduurkosten

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Rekenen met levensduurkosten"

Transcriptie

1 Colibri Advies Rekee met levesduurkoste ir. Martie va de Boome MBA Colibri Advies Pagia va 5

2 Rekee met levesduurkoste Auteur: Martie va de Boome - Colibri Advies BV. Materiaal mag uitsluited voor iet-commerciële doeleide worde gebruikt e idie brovermeldig wordt toegepast. De ihoud va dit rapport is met zorg samegesteld. Colibri Advies BV e de auteur aavaarde echter gee aasprakelijkheid bij gebruik/toepassig va deze tekst. Reacties zij welkom op: vadeboome@colibri-advies.l Rekee met levesduurkoste Pagia 2 va 5

3 Voorwoord I dit rapport wordt kort de basis va het rekee met levesduurkoste uitgelegd. I de praktijk zul je vaak drie situaties tegekome:. Je wilt ieuwe maatregele, ivesterige of projecte met elkaar vergelijke. 2. Je wilt wete of je u ee bestaad bedrijfsmiddel moet vervage door ee ieuwe. 3. Je wilt voorspelle waeer je ee bestaad bedrijfsmiddel het beste kut vervage door ee ieuwe. De theorie va put e 2 gaa we behadele i dit documet. De theorie va put 3 behadele we iet. Dit wordt ee ecoomische optimumaalyse geoemd. De theorie hierva is vrij complex e om deze te begrijpe is eerst ee goed begrip va de basis odig. Voor de theorie achter de ecoomische optimumaalyse verwijze we aar het boek: Vervagigsbeslissige voor kapitaalitesieve ifrastructuur i de publieke sector (ISBN ). Wel biede we voor vervagigsvraagstukke ee webcalculator aa waar je gebruik va kut make: Rekee met levesduurkoste Pagia 3 va 5

4 Ihoud Voorwoord 3 Rekee met levesduurkoste 5. Levesduurkoste: uitgave e otvagste 5.2 Kasstroomoverzicht 5.3 Rekee met de tijdswaarde va geld 6.4 Iter redemet (Iteral Rate of Retur, Retur o Ivestmet) 8.5 Besliscriteria 8 2 Voorbeeld aaschaf zoepaele 9 2. Opstelle kasstroomoverzichte Berekee Netto Huidige Waarde (NHW) 2.3 Iter redemet va de ivesterig (IRR, ROI) 2.4 Terugverdietijd (Discouted Pay Back Period) Gevoeligheidsaalyse 3 3 Verder leze 4 Bijlage Formules (iteratioale otatie) 5 Rekee met levesduurkoste Pagia 4 va 5

5 Rekee met levesduurkoste I dit hoofdstuk behadele we de basistheorie voor het rekee met levesduurkoste. I hoofdstuk 2 demostrere we de theorie met ee voorbeeld voor de aaschaf va zoepaele.. Levesduurkoste: uitgave e otvagste Levesduurkoste zij uitgave e otvagste gedurede de levesduur va ee bedrijfsmiddel of de looptijd va ee project. Uitgave e otvagste worde ook wel kasstrome geoemd. Deze ku je idele i: ivesterigskasstroom; exploitatiekasstroom; eidkasstroom (liquidatiekasstroom). Oder de ivesterigskasstroom valle de ivesterigs-, trasport- e istallatie-uitgave. Dit zij directe uitgave. Daaraast kue er idirecte uitgave zij. Dek bijvoorbeeld aa beodigde voorrade of opslagruimte e misschie extra werkkapitaal. De exploitatiekasstroom bestaat uit de uitgave voor oderhoud, beheer, procesvoerig, eergie, verbruiksgoedere, ezovoort e otvagste door verkoop va het product. De eidkasstroom omvat alle uitgave e otvagste die optrede bij het beëidige va ee project of aa het eide va de gekoze looptijd. Dek bijvoorbeeld aa restwaarde, sloopkoste, stortkoste e mogelijke bodemsaerig..2 Kasstroomoverzicht Als we twee ieuwe bedrijfsmiddele of projecte wille vergelijke kue we twee kasstroomoverzichte opstelle. Kasstrome worde vaak gevisualiseerd i ee kasstroomdiagram zoals opgeome i figuur.. I deze figuur zij ook exploitatie-otvagste meegeome. Deze kue achterwege gelate worde waeer de otvagste va beide variate gelijk zij. FIGUUR. KASSTROOMDIAGRAM (CASHFLOW DIAGRAM) Exploitatie-otvagste t Restwaarde verkoop t Exploitatie-uitgave Beëidigig Ivesterig Rekee met levesduurkoste Pagia 5 va 5

6 Er zij poste die iet i ee kasstroomoverzicht thuis hore. Deze zij: Uitgave gemaakt i het verlede (suk costs). Dit zij uitgave die we iet meer kue veradere. Ze kue oze ivesterigsbeslissig daarom ook iet meer beïvloede. Afschrijvige zij (boekhoudkudige) koste e gee uitgave. Om deze rede hore ze iet i ee kasstroomoverzicht thuis. Voor ee ieuw bedrijfsmiddel eme we i éé keer het ivesterigsbedrag op. Rete-uitgave. Rete-uitgave hebbe te make met de fiacierig va ee ivesterig door ee orgaisatie. Op het momet dat we besluite ee ivesterig te doe wordt deze gefiacierd uit ee leig of uit eige vermoge. Ee orgaisatie betaalt fiacierigskoste voor het gebruike va geld. Dit ka divided zij op het eige vermoge e rete over leige. De fiacierigskoste va de orgaisatie kome terug i de redemetseis die de orgaisatie aa de ivesterig stelt. Deze redemeteis is oderdeel va de etto cotate waardeberekeig waar we verderop op igaa. Omdat er ee redemetseis aa de ivesterig wordt gesteld, moge fiacierigsuitgave (reteuitgave) iet i de kasstroom worde meegeome. Dat zou tot dubbeltellig leide..3 Rekee met de tijdswaarde va geld Bedrage i de tijd, zoals gevisualiseerd i het kasstroomdiagram, moge we iet zomaar optelle. Dit heeft te make met de tijdswaarde va geld. Rete e iflatie make dat de waarde va geld i de tijd toeeemt e afeemt. De rete die bake vrage voor ee leig of de redemeteis die ee orgaisatie stelt aa ee ivesterigsproject reflecteert deze tijdswaarde va geld. Om ee huidige waarde aar ee toekomstige waarde om te rekee geldt de volgede relatie: FORMULE. VAN HUIDIGE WAARDE NAAR TOEKOMSTIGE WAARDE HW TW ( + r) (.) HW : huidige waarde i TW : toekomstige waarde i r : rete of redemetseis i % : jaar va optrede Stel dat je over 5 jaar otvagt. De rete is 3%. Hoeveel is deze toekomstige waarde (TW 5 ) va u waard? Met adere woorde: wat is de huidige waarde va over 5 jaar? Het atwoord is: HW / (,3) 5 86,26. Dit is als volgt te begrijpe. Als we deze 86,26 u op de bak zette tege ee rete va 3% da is het baksaldo aa het eide va het eerste jaar 86,26 x,3 88,85. Aa het eide va het tweede jaar is het baksaldo 86,26 x,3 x,3 9,5. E aa het eide va het vijfde jaar is het baksaldo 86,26 x (,3) 5. Ee bedrag dat verder i de toekomst ligt is u dus mider waard (i ee gezode ecoomie). We hebbe liever 9 u da over 5 jaar. Wat als we 9 voor 5 jaar op de bak zette tege ee rete va 3% hebbe we aa het eide va die 5 jaar ee bedrag va 4. Rekee met levesduurkoste Pagia 6 va 5

7 Formule. gaat over het omrekee va éé TW aar ee HW. Bij ivesterigsprojecte hebbe we te make met ee reeks TW's of kasstrome. De etto huidige waarde va ee reeks kasstrome is: FORMULE.2 DE HUIDIGE WAARDE VAN EEN REEKS KASSTROMEN (OF TOEKOMSTIGE WAARDEN) NHW TW TW2 TW3 TW I (.2) NHW : etto huidige waarde va ee reeks kasstrome i de tijd I : bedrag op t, vaak de iitiële ivesterig TW, TW 2, TW 3, TW : kasstrome i jaar, 2, 3, r : redemetseis va de ivesterig : jaar va optrede Met de NHW kue we verschillede sceario's met elkaar vergelijke. Hierbij is het wel va belag dat de sceario's ee zelfde levesduur hebbe. Als de levesduur va sceario's verschilt is het odig om de NHW om te rekee aar jaarlijkse equivalete koste, ook wel auïtaire waarde (AW) geoemd. De auïtaire waarde geeft aa wat je gemiddeld per jaar uitgeeft over de looptijd va ee sceario e iet wat de werkelijke uitgave i ieder jaar va dat sceario zij. Dat zij immers de TW's die i je kasstroomoverzicht staa. I formulevorm: FORMULE.3 VAN HUIDIGE WAARDE NAAR ANNUÏTEITEN OF JAARLIJKSE EQUIVALENTE KOSTEN NHW project AW jaar + AW jaar AW jaar AW NHW (.3) AW r( + r) NHW NHW : etto huidige waarde va ee reeks kasstrome va ee sceario of project AW : jaarlijkse bedrage i jaar, 2,, r : redemetseis : jaar va optrede Het lijkt igewikkeld maar dat valt mee. Voor het berekee va A hebbe we maar drie dige odig: de NHW va de kasstrome (TW's) die volgt uit formule.2, de redemetseis e de looptijd va het betreffede sceario (). Redemetseis De redemetseis reflecteert de vermogeskostevoet (Weighted Average Cost of Capital, WACC) va je orgaisatie. De vermogeskostevoet is het gewoge gemiddelde va de kapitaalskoste op leige e Rekee met levesduurkoste Pagia 7 va 5

8 eige vermoge. Voor de redemetseis eem je da de vermogeskostevoet plus wat risico-opslag. De afdelig Fiacië levert i pricipe de redemetseis aa. Iflatie Algemee iflatie ku je achterwege late als je reket met ee iflatievrije redemetseis. Als je wel algemee iflatie toepast op de kasstrome (TW's) da moet je deze algemee iflatie ook verdiscotere i de redemetseis. Specifieke iflatie (iflatie boveop de algemee iflatie) eem je altijd mee i de kasstrome (TW's). Dit is de prijsstijgig va bijvoorbeeld eergie die iet door de algemee iflatie wordt veroorzaakt..4 Iter redemet (Iteral Rate of Retur, Retur o Ivestmet) Het itere redemet (IRR, ROI) va ee ivesterig is de hypothetische redemetseis waarbij de NHW-formule op ul uitkomt. Zie formule.4. Dit is ee adere toepassig va formule.2. I formule.2 bereke je de NHW, gegeve TW's e ee redemetseis r. I formule.4 bereke je de IRR, gegeve TW's e ee NHW va ul euro. De IRR ku je zie als de hypothetische redemetseis waarbij de ivesterig op break-eve uitkomt. Normaliter geldt dat ee ivesterig de moeite waard is als de IRR groter is da de redemetseis die de afdelig Fiacië opgeeft (op basis va de kapitaalskoste). FORMULE.4 DE HUIDIGE WAARDE VAN EEN REEKS KASSTROMEN (OF TOEKOMSTIGE WAARDEN) I TW ( + IRR) TW ( + IRR) TW ( + IRR) TW ( + IRR) (.4)... Het berekee va de IRR gebeurt iteratief. Je vult ee percetage i e kijkt of je met de gegeve TW's op ul uitkomt. Hadmatig zul je dit ee aatal keer moete herhale voordat je het juiste percetage te pakke hebt. Excel heeft ee selformule die dit werk va je overeemt. Dat demostrere we i hoofdstuk 2. Om ee IRR te berekee moet er sprake zij va positieve TW's die same hoger uitkome da het ivesterigsbedrag. Aders ket de vergelijkig gee oplossig. Ee egatieve IRR bestaat iet..5 Besliscriteria Waeer is ee project ecoomisch gezie de moeite waard? Als je éé project hebt, met ee ivesterig, uitgave e otvagste geldt dat de NHW bij de voorgeschreve redemetseis groter da ul moet zij. Als je meerdere ieuwe projecte hebt, e je moet er éé va kieze, da bereke je va alle projecte de NHW's e AW's e kies je de meest gustige. Ecoomische optimumberekeige va vervagigsbeslissige zij wat lastiger. Die gaa we hier iet behadele. Daarvoor verwijze we aar het boek Vervagigsbeslissige voor kapitaalitesieve ifrastructuur. Verwarred ka zij dat de term Retur o Ivestmet (ROI) ook aders wordt gebruikt. I dat geval wordt echter de boekhoudkudige Retur o Ivestmet bereked, ook wel Accoutig Rate of Retur geoemd. Deze aapak houdt gee rekeig met de tijdswaarde va geld. Met korte levesdure kom je hier mee weg, met lagere levesdure iet. Rekee met levesduurkoste Pagia 8 va 5

9 2 Voorbeeld aaschaf zoepaele VOORBEELD Ee bedrijf staat voor de keuze om zoepaele aa te schaffe. De ivesterig bedraagt.. Regulier oderhoud kost.53 per jaar. Over 5 jaar is groot-oderhoud odig voor ee bedrag va 5.. Daara kue de paele og zeker jaar mee. De fabrikat garadeert ee miimale levesduur va 25 jaar. Op dit momet ka het bedrijf subsidie krijge voor de aaschaf va deze paele. Deze subsidie bedraagt 3.5 per jaar gedurede 5 jaar. De besparig die met zoepaele gerealiseerd ka worde is ee huidige eergie-uitgave va 6.3 per jaar. De prijsstijgig va eergie boveop de algemee iflatie is geraamd op 2% per jaar. De afdelig Fiacië hateert ee redemetseis va 4% (iflatievrij). Vrage:. Is het ecoomisch verstadig deze zoepaele aa te schaffe? 2. Wat is het itere redemet va deze ivesterig? 3. Wat is de terugverdietijd va deze ivesterig, rekeig houded met de tijdswaarde va geld? 2. Opstelle kasstroomoverzichte We begie met het opstelle va de kasstroomoverzichte va variat A (eergie blijve ikope) e variat B (zoepaele aaschaffe). Deze zij opgeome i figuur 2.. De algemee iflatie late we achterwege omdat alle bedrage eveveel zoude stijge. De specifieke iflatie (prijsstijgig bove op de algemee iflatie) moete we wel meeeme. Dit betreft de 2% prijsstijgig voor eergie. Variat A heeft allee de eergie-uitgave die stijge met 2% per jaar. Variat B heeft ee iitiële ivesterig va., 5 jaar subsidie-otvagste, jaarlijkse uitgave voor regulier oderhoud e ee eemalige uitgave voor groot-oderhoud over 5 jaar. Alle bedrage hebbe we uitgezet i de tijd e gesommeerd per jaar (laatste kolom). Omdat de miimale levesduur va de zoepaele gegaradeerd is op 25 jaar, hebbe we deze periode als looptijd geome. Rekee met levesduurkoste Pagia 9 va 5

10 FIGUUR 2. UITGAVEN, ONTVANGSTEN EN KASSTROOMOVERZICHTEN VAN VARIANT A EN B Variat A Ivesterig Eergie Totaal Variat B Ivesterig Oderhoud Subsidie Totaal 2% % NHW NHW Jaarlijkse auitaire koste -7.9 Jaarlijkse auitaire koste Berekee Netto Huidige Waarde (NHW) I de oderste regels va figuur 2. is de NHW e auïtaire waarde bereked. Hiervoor zij de formules.2 e.3 gebruikt. Excel ket hiervoor selfucties. Netto Huidige Waarde De selfuctie i Excel heet NHW. Vervolges vraagt Excel om de redemetseis (4%) e de reeks waarva de NHW bereked moet worde. Hier moet je eve oplette. Excel begit te telle bij. Je selecteert daarom de reeks va t t/m t 25 jaar. De ivesterig op t tel je apart op bij de NHWuitkomst. NHW Variat A: NHW [4%; : -.366] NHW Variat B: -. + NHW [4%;.62: -.53] Als je de selfuctie lastig vidt ku je i Excel ook gewoo formule.2 toepasse. Daar komt hetzelfde uit. Rekee met levesduurkoste Pagia va 5

11 Auïtaire waarde De selfuctie i Excel heet BET, veroemd aar betalig. Hier zette we ee miteke voor omdat Excel i deze formule aa betalige ee positieve waarde toeket. Verder vraagt de fuctie om de redemetseis (4%), het aatal termije (hier 25 jaar) e de NHW die we zojuist bereked hebbe. AW Variat A: -BET [4%; 25; ] AW Variat B: -BET [4%; 25; ] Op basis va de NHW kue we reeds cocludere dat de aaschaf va zoepaele goedkoper is da eergie blijve ikope. De auïtaire waarde hebbe we wel bereked maar eigelijk iet odig omdat we hier te make hebbe met twee variate met dezelfde levesduur. 2.3 Iter redemet va de ivesterig (IRR, ROI) Voor het itere redemet (IRR, ROI) berekee we eerst de verschilkasstroom va de twee variate. Dit is odig omdat je allee ee iter redemet kut berekee als er sprake is va meer otvagste (hier besparige) da uitgave. De verschilkasstroom is opgeome i figuur 2.2. Op t zie we de ivesterig i de zoepaele. I de volgede jare zie we de besparig die we realisere met de aaschaf va de zoepaele. Je vidt deze waarde door i figuur 2. de laatste kolomme va de variate va elkaar af te trekke. FIGUUR 2.2 BEREKENING INTERNAL RATE OF RETURN / RETURN ON INVESTMENT Berekeig Iteral Rate of Retur (IRR) IRR 5,6% Rekee met levesduurkoste Pagia va 5

12 Voor de berekeig va het itere redemet heeft Excel ee selfuctie: IR. Zelf uitrekee rade we af omdat dit iteratief gaat volges formule.4. Excel vraag om de redemetseis e om de reeks e voert de iteratie voor je uit. De itere redemetseis va de ivesterig (5,6%) is hoger da de redemetseis die de afdelig Fiacië had opgegeve (4%). Ook dit is ee teke dat we hier te make hebbe met ee zivolle ivesterig. 2.4 Terugverdietijd (Discouted Pay Back Period) Als laatste berekee we de terugverdietijd waarbij we rekeig houde met de tijdswaarde va geld. Terugverdietijd wordt vaak bereked zoder rekeig te houde met de tijdswaarde va geld. We kijke da a hoeveel jaar de ivesterig is terugverdied. Dit is voorgereked i de derde kolom va figuur 2.3. De tijdswaarde va geld egere is echter iet correct. Je reket jezelf seller rijk. Met ame bij lagere levesdure, geeft dit ee vertekeig. Voor het berekee va de werkelijke terugverdietijd eme we de verschilkasstroom. Alle toekomstige waarde op t t/m t 25 rekee we eerst terug aar hu huidige waarde (HW). We eme bijvoorbeeld de i jaar 5. De huidige waarde va dit bedrag is 8.576/(,4) Dit getal zie je staa i de éé a laatste kolom va figuur 2.3, bij t5 jaar. Dit doe we voor alle waarde i de tweede kolom. Nu moge we ze optelle e kue we op de reguliere wijze de terugverdietijd bepale. Dit staat i de laatste kolom. I figuur 2.3 zij de Simple Payback e Discouted Payback periode uitgereked. We zie dat de terugverdietijd 2 jaar is waeer we rekeig houde met de tijdswaarde va geld, e 3 jaar waeer we dit egere. De 2 jaar is het correcte atwoord. FIGUUR 2.3 VERSCHILKASSTROOM, SIMPLE AND DISCOUNTED PAYBACK PERIOD Verschil zoepaele Simple Payback Period Discouted Payback Period e eergieikoop HW NHW 9.34 Rekee met levesduurkoste Pagia 2 va 5

13 Voor de volledigheid hebbe we ook de NHW va de verschilkasstroom bereked ( 9.34). De waarde die we hier vide is gelijk aa het verschil va de NHW's va variat A e B i figuur 2.. Dus je hoeft iet per se twee sceario's door te werke, je kut ook direct met het verschilsceario aa de slag. De totale besparig die we realisere met de aaschaf va de zoepaele is 9.34, uitgaade va ee looptijd va 25 jaar. 2.5 Gevoeligheidsaalyse We hebbe ee uitkomst maar deze is gebaseerd op ee aatal aaame. De belagrijkste zij: specifieke prijsstijgig va eergie va 2% redemetseis va 4% de otvagste e uitgave coform opgave ee levesduur va 25 jaar Als we de levesduur gemotiveerd kue oprekke aar 3 jaar, levert dit ee hogere besparig op. Als de specifieke prijsstijgig va eergie lager is da 2%, schuift de aald terug aar eergie-ikoop. Als de redemetseis toeeemt of de subsidie lager uitvalt, ook. Om de beslissig beter te oderbouwe zulle we ee gevoeligheidsaalyse moete uitvoere. Dat ku je doe door bijvoorbeeld plus of mi 2% op de ivoerwaarde te zette. Zo reke je ee aatal waarschijlijke sceario's door. Op basis va de vergelijkig va de uitkomste kies je da ee meest waarschijlijke uitkomst. Resultate preseteer je bij voorkeur i ee badbreedte. Natuurlijk zij er aast koste ook adere criteria die meespele i de besluitvormig, i dit geval het criterium duurzaamheid. Rekee met levesduurkoste Pagia 3 va 5

14 3 Verder leze Voor de theorie over vervagigsbeslissig e ecoomisch optimumbepalig verwijze we aar het boek: Vervagigsbeslissige voor kapitaalitesieve ifrastructuur i de publieke sector (ISBN ). Het boek wordt aagebode i combiatie met ee traiig. Daaraast biede we voor vervagigsvraagstukke ee webcalculator aa waar je gebruik va kut make: Ee bedrijfsmiddel komt op leeftijd. Oderdele valle steeds vaker i storig. Klate hebbe er gee last va maar de exploitatie-uitgave eme oeveredig toe. Ook de eergieuitgave zij hoog. Om het bedrijfsmiddel og eige tijd goed e veilig i fuctie te houde, is bovedie ee behoorlijke ivesterig odig i groot-oderhoud. Is het iet beter om het bedrijfsmiddel direct door ee ieuw e eergiezuiiger type te vervage? E als dat iet zo is, waeer da wel? Dit vraagstuk staat cetraal i dit boek. Stap voor stap e aa de had va cocrete voorbeelde legge we uit hoe je het ecoomische optimum va ee vervagigsivesterig bepaalt. Dit odersteut het opstelle va ee meerjarevervagigsbegrotig. Door ee goede timig va vervagige, iet te vroeg e iet te laat, ka bovedie geld worde bespaard zoder dat dit te koste gaat va de veiligheid, fuctioaliteit e kwaliteit. Rekee met levesduurkoste Pagia 4 va 5

15 Bijlage Formules (iteratioale otatie) Fid / Give Formula (F/P,i,) F P( + i) P F (P/F,i,) P F ( + i) F P (P/A,i,) P A ( + i) i( + i) A A A A A P Als P A i (A/P, i,) i( + i) A P ( + i) P A A A A A (F/A,i,) F A ( + i) i A A A A A F (A/F,i,) i A F ( + i) F A A A A A F Future value (toekomstige waarde, TW) P Preset value (huidige waarde, HW) A Auity (Auïtaire waarde, AW) i Iterest (rete of redemetseis, r) Years (aatal jaar, ) Rekee met levesduurkoste Pagia 5 va 5

We kennen in de wiskunde de volgende getallenverzamelingen:

We kennen in de wiskunde de volgende getallenverzamelingen: Masteropleidig Fiacial Plaig Kwatitatieve Methode Relevate wiskude We kee i de wiskude de volgede getalleverzamelige: De atuurlijke getalle: N = {0,,,,4, } De gehele getalle: Z = {, -,-,-,0,,,, } (egels:

Nadere informatie

Examen PC 2 onderdeel 4A

Examen PC 2 onderdeel 4A Exame PC 2 oderdeel 4A Istructieblad Betreft: exame: PC 2 oderdeel 4A leergag 3 oderdeel: Fiaciële Rekekude datum: 30 mei 2012 tijdsduur: 90 miute (09:30-11:00 uur) Deze aawijzige goed leze voor u met

Nadere informatie

1) Levenscyclus kosten

1) Levenscyclus kosten Titel va de presetatie 7-6- 10:08 Eergie e koste i de tijd. Doel va de presetatie sta klerks Izicht e vaardighede bijbrege over eergiebesparig, meerivesterig e terugverdiee. idelig 1) Levescyclus koste

Nadere informatie

Examen PC 2 onderdeel 4A

Examen PC 2 onderdeel 4A Exame PC 2 oderdeel 4A Istructieblad Betreft: exame: PC 2 oderdeel 4A leergag 1 oderdeel: Fiaciële Rekekude datum: 27 mei 2011 tijdsduur: 90 miute (10.00-11.30 uur) Deze aawijzige goed leze voor u met

Nadere informatie

Praktische opdracht: Complexe getallen en de Julia-verzameling

Praktische opdracht: Complexe getallen en de Julia-verzameling Praktische opdracht: Complexe getalle e de Julia-verzamelig Auteur: Wiebe K. Goodijk, Zerike College Hare Beodigde Voorkeis: 1 = i Het complexe vlak. Notatie: z = a + bi of z = r(cosϕ + i si ϕ) Regel va

Nadere informatie

1. Weten dat in het geval van compressoren rekening moet gehouden worden met thermische effecten

1. Weten dat in het geval van compressoren rekening moet gehouden worden met thermische effecten Hoofdstuk 4 Compressore Doelstellige 1. Wete dat i het geval va compressore rekeig moet gehoude worde met thermische effecte 2. Wete dat er ee gres is aa het verhoge va de druk va ee gas 3. Wete welke

Nadere informatie

Toelichting bij Opbrengstgegevens VAVO 2011-2013

Toelichting bij Opbrengstgegevens VAVO 2011-2013 Toelichtig bij Opbregstgegeves VAVO 2011-2013 Ihoud Ileidig Aatal deelemers exame Kegetalle toezicht exames CE-cijfer alle vakke CE-cijfer alle vakke - tred SE-cijfer mius CE cijfer alle vakke Percetage

Nadere informatie

Een toelichting op het belang en het berekenen van de steekproefomvang in marktonderzoek.

Een toelichting op het belang en het berekenen van de steekproefomvang in marktonderzoek. 006 Wolters-Noordhoff bv Groige/Houte De steekproefomvag Ee toelichtig op het belag e het berekee va de steekproefomvag i marktoderzoek. Ihoud 1 Ileidig Eerst ekele defiities 3 Steekproefomvag e respose

Nadere informatie

Examen HAVO. wiskunde A. tijdvak 2 woensdag 19 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.

Examen HAVO. wiskunde A. tijdvak 2 woensdag 19 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Exame HAVO 2013 tijdvak 2 woesdag 19 jui 13.30-16.30 uur wiskude A Bij dit exame hoort ee uitwerkbijlage. Dit exame bestaat uit 21 vrage. Voor dit exame zij maximaal 80 pute te behale. Voor elk vraagummer

Nadere informatie

Proeftentamen IBK1LOG01

Proeftentamen IBK1LOG01 Proeftetame IBK1LOG01 Opgave 1 ( 20 pute) Beatwoord de oderstaade vrage met waar of iet waar: 1.De bereikbaarheid va iformatie over ee product bij ee iteretwikel is ee voorbeeld va pre-trasactie elemet

Nadere informatie

RAADS IN FORMATIE BRIE F

RAADS IN FORMATIE BRIE F RAADS IN FORMATIE BRIE F gemeete WOERDEN Va: college va burgemeester e wethouders Datum: 1 december 2011 Portefeuillehouder(s): Titia Cosse Portefeuille(s): portefeuille Moumete e Archeologie Cotactpersoo:

Nadere informatie

we willen graag zelf klussen in onze nieuwe woning.

we willen graag zelf klussen in onze nieuwe woning. ZELF AANGEBRACHTE VOORZIENINGEN we wille graag zelf klusse i oze ieuwe woig. ECHT WEL. Zelf uw woig aar wes veradere De woig die u va os huurt, wilt u atuurlijk aar uw eige smaak irichte. U kiest zelf

Nadere informatie

Commissie Pensioenhervorming 2020-2040. Nota over de actuariële neutraliteit. Bijlage III

Commissie Pensioenhervorming 2020-2040. Nota over de actuariële neutraliteit. Bijlage III Commissie Pesioehervormig 00-040 Nota over de actuariële eutraliteit Bijlage III. I het kader va de ivoerig va ee «deeltijds pesioe» wordt de kwestie va de actuariële correctie va de uitkerige i geval

Nadere informatie

Op zoek naar een betaalbare starterswoning? Koop een eigen huis met korting

Op zoek naar een betaalbare starterswoning? Koop een eigen huis met korting Op zoek aar ee betaalbare starterswoig? Koop ee eige huis met kortig Op zoek aar ee betaalbare starterswoig? Koop ee eige huis met kortig Pagia Ee eige huis waar u zich helemaal thuis voelt. Dat wil iederee!

Nadere informatie

Hoe werkt het? Zelf uw woning aanpassen

Hoe werkt het? Zelf uw woning aanpassen Woig aapasse Hoe werkt het? Zelf uw woig aapasse Prettig woe beteket woe i ee huis aar uw smaak. Om og fijer te kue woe, wille veel huurders kleie of grote veraderige aabrege i hu huis. Thuisvester begrijpt

Nadere informatie

Steekproeftrekking Onderzoekspopulatie Steekproef

Steekproeftrekking Onderzoekspopulatie Steekproef Steekproeftrekkig I dit artikel worde twee begrippe beschreve die va belag zij voor het uitvoere va ee oderzoek. Het gaat om de populatie va het oderzoek e de steekproef. Voor wat betreft steekproeve lichte

Nadere informatie

Een andere kijk op Financiële Rekenkunde Wim Pijls, Erasmus Universiteit Rotterdam

Een andere kijk op Financiële Rekenkunde Wim Pijls, Erasmus Universiteit Rotterdam Ee adere kijk op Fiaciële Rekekude Wim Pijls, Erasmus Uiversiteit Rotterdam. Ileidig Het vak Fiaciële Rekekude levert vawege zij sterk wiskudig karakter ogal wat probleme op i het oderwijs. Veel leerlige

Nadere informatie

Periodiciteit bij breuken

Periodiciteit bij breuken Periodiciteit bij breuke Keuzeodracht voor wiskude Ee verdieede odracht over eriodieke decimale getalle, riemgetalle Voorkeis: omrekee va ee breuk i ee decimale vorm Ileidig I deze odracht leer je dat

Nadere informatie

Vuilwaterafvoersystemen voor hoogbouw

Vuilwaterafvoersystemen voor hoogbouw Vuilwaterafvoersysteme voor hoogbouw 1.2 Vuilwaterafvoersysteme voor hoogbouw Nu er steeds hogere e extremere gebouwe otworpe worde, biedt ee ekelvoudig stadleidigsysteem de mogelijkheid om gemakkelijker

Nadere informatie

Wijzigingsformulier Ziektekostenverzekering

Wijzigingsformulier Ziektekostenverzekering De Amersfoortse Verzekerige Stadsrig 15, postbus 42 3800 AA Amersfoort Tel. (033) 464 29 11 Fax (033) 464 29 30 Wijzigigsformulier Ziektekosteverzekerig Gegevesverwerkig Bij deze wijzigig worde persoosgegeves

Nadere informatie

Correctievoorschrift VWO. Wiskunde B1,2 (nieuwe stijl)

Correctievoorschrift VWO. Wiskunde B1,2 (nieuwe stijl) Wiskude B, (ieuwe stijl) Correctievoorschrift VWO Voorbereided Weteschappelijk Oderwijs 0 0 Tijdvak Izede scores Uiterlijk op jui de scores va de alfabetisch eerste vijf kadidate per school op de daartoe

Nadere informatie

Opgaven OPGAVE 1 1... OPGAVE 2. = x ( 5 stappen ). a. Itereer met F( x ) = en als startwaarden 1 en 100. 100...

Opgaven OPGAVE 1 1... OPGAVE 2. = x ( 5 stappen ). a. Itereer met F( x ) = en als startwaarden 1 en 100. 100... Opgave OPGAVE 1 a. Itereer met F( ) = e als startwaarde 1 e 1. 16 1............... 16 1............... b. Stel de bae grafisch voor i ee tijdgrafiek. c. Formuleer het gedrag va deze bae. (belagrijk is

Nadere informatie

7.1 Recursieve formules [1]

7.1 Recursieve formules [1] 7.1 Recursieve formules [1] Voorbeeld: 8, 12, 16, 20, 24, is ee getallerij. De getalle i de rij zij de terme. 8 is de eerste term (startwaarde, u 0 ) 12 is de tweede term (u 1 ) 24 is de vijfde term (u

Nadere informatie

Betrouwbaarheid. Betrouwbaarheidsinterval

Betrouwbaarheid. Betrouwbaarheidsinterval Betrouwbaarheid Ee simulatie beoogt éé of i.h.a. twee of meerdere sceario s te evaluere e te vergelijke, bij Mote Carlo (MC) simulatie voor ee groot aatal istelwaarde, voor éé of meerdere parameters. Hierbij

Nadere informatie

Enquête social media gebruik ROC West-Brabant

Enquête social media gebruik ROC West-Brabant Equête social media gebruik ROC West-Brabat Jauari / februari 2012 I jauari 2012 is ee studeteequête geoped, met als thema social media i het oderwijs. De equête is door 514 mbo-studete igevuld. Afhakelijk

Nadere informatie

Rijen. 6N5p

Rijen. 6N5p Rije 6N5p 0-03 Rije Ileidig I de wiskude werke we vaak met formules e/of fucties die elke mogelijke waarde aa kue eme. Als bijvoorbeeld f( x) = 5x + 5x 3, da ku je voor x (bija) elke waarde ivulle e ka

Nadere informatie

Waar moet je aan denken? Verhuizen. Stap 1: Hoe zeg ik de huur op?

Waar moet je aan denken? Verhuizen. Stap 1: Hoe zeg ik de huur op? Verhuize Waar moet je aa deke? Verhuize Bij verhuize komt heel wat kijke. Naast het ipakke va spulle e doorgeve va adreswijzigige, is het ook belagrijk dat u same met Thuisvester ee aatal zake regelt.

Nadere informatie

Effectief document- en risicobeheer

Effectief document- en risicobeheer Tekee voor efficiecy Effectief documet- e risicobeheer Met KOVO s techisch iformatiecetrum (TIC) altijd toegag tot actuele tekeige e documete é voldoe aa de eise va wet- e regelgevig. Succesvol documetbeheer

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde A1-2 vwo 2008-II

Eindexamen wiskunde A1-2 vwo 2008-II Groepsfoto s Alle mese kippere met hu oge. Daardoor staa op groepsfoto s vaak ekele persoe met geslote oge. Sveso e Bares hebbe oderzocht hoeveel foto s je moet make va ee groep va persoe om 99% kas te

Nadere informatie

Sloopbesluit en verhuizen

Sloopbesluit en verhuizen Sloopbesluit e verhuize waar je thuis bet... Wat kut u verwachte als uw woig wordt gesloopt Op verschillede plaatse werkt HEEMwoe aa de verbeterig va de wijk. Soms heeft dat grote gevolge voor u als huurder.

Nadere informatie

Verbeterbeleid. Avonturijn

Verbeterbeleid. Avonturijn Verbeterbeleid Avoturij 2 Als u ee keer mider tevrede over os bet... Ee verbeterput Odaks dat wij os best doe de opvag va uw kid zo goed mogelijk te verzorge, ka het voorkome dat u ees wat mider tevrede

Nadere informatie

Wijzigingsformulier Ziektekostenverzekering

Wijzigingsformulier Ziektekostenverzekering De Amersfoortse Verzekerige Stadsrig 15, postbus 42 3800 AA Amersfoort Tel. (033) 464 29 11 Fax (033) 464 29 30 Gegevesverwerkig Wijzigigsformulier Ziektekosteverzekerig Bij deze wijzigig worde persoosgegeves

Nadere informatie

BIOLOGIE Havo / Vwo Tips examenvragen maken. Algemeen. Multiple choice vragen

BIOLOGIE Havo / Vwo Tips examenvragen maken. Algemeen. Multiple choice vragen BIOLOGIE Havo / Vwo Tips examevrage make Algemee Tijdes je exame mag je Bias gebruike. De Bias diet compleet obeschreve e obeplakt te zij. Het gebruik va briefjes als pagiawijzers is iet toegestaa. Het

Nadere informatie

bewaarexemplaar Alles over ophogen Informatie voor als uw wijk wordt opgehoogd

bewaarexemplaar Alles over ophogen Informatie voor als uw wijk wordt opgehoogd bewaarexemplaar Alles over ophoge Iformatie voor als uw wijk wordt opgehoogd Wat doet de gemeete? Ihoudsopgave Pagia 2 Ileidig Alles over ophoge Ophoogprogramma Pagia 3/4 Wat doet de gemeete? Samewerkig

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde B vwo 2010 - II

Eindexamen wiskunde B vwo 2010 - II Eideame wiskude B vwo 200 - II Sijde met ee hoogtelij Op ee cirkel kieze we drie vaste pute, B e C, waarbij lijstuk B gee middellij is e put C op de kortste cirkelboog B ligt. Ee put doorloopt dat deel

Nadere informatie

Een samenvatting van de CAO voor Uitzendkrachten 2012-2017

Een samenvatting van de CAO voor Uitzendkrachten 2012-2017 Ee samevattig va de CAO voor Uitzedkrachte 2012-2017 Uitgave juli 2015 Ihoudsopgave 1. Ileidig 5 2. Fasesysteem 5 2.1 Fase A 6 2.2 Fase B 6 2.3 Fase C 6 2.4 Oderbrekigsregels 7 2.5 Overgagsregelig fase

Nadere informatie

Handleiding RCA-24. Artikel-Nr. 45-02247. 24-voudige RailCom-display. tams elektronik

Handleiding RCA-24. Artikel-Nr. 45-02247. 24-voudige RailCom-display. tams elektronik Hadleidig Artikel-Nr. 45-02247 24-voudige RailCom-display tams elektroik Nederlads Ihoudsopgave 1. Starte...3 2. Veiligheidsvoorschrifte...4 3. Achtergrod iformatie: RailCom...5 4. Werkig va de...7 5.

Nadere informatie

OBS 't Gijmink Oudertevredenheid ods 't Gijmink Online Evaluatie Instrument maart 2016

OBS 't Gijmink Oudertevredenheid ods 't Gijmink Online Evaluatie Instrument maart 2016 Oudertevredeheid ods 't Gijmik Pagia 1 va 7 www. Olie Evaluatie Istrumet OBS 't Gijmik Oudertevredeheid ods 't Gijmik maart 2016 Alle rechte voorbehoude. CopyRight 2016 DigiDoc Pagia 1 va 7 Oudertevredeheid

Nadere informatie

Fourierreeksen. Calculus II voor S, F, MNW. 14 november 2005

Fourierreeksen. Calculus II voor S, F, MNW. 14 november 2005 Fourierreekse Calculus II voor S, F, MNW. 14 ovember 2005 Deze tekst is gedeeltelijk gebaseerd op het Aalyse BWI I dictaat e op aatekeige va Alistair Vardy. 1 Ileidig Het is vaak belagrijk ee gegeve fuctie

Nadere informatie

Dus n n (a + b) n = a n + a n 1 b + heet een binomiaalcoëfficiënt (uitspraak n boven k ). Newton vond de

Dus n n (a + b) n = a n + a n 1 b + heet een binomiaalcoëfficiënt (uitspraak n boven k ). Newton vond de CONTINUE WISKUNDE: BINOMIUM VAN NEWTON EN RECURRENTE BETREKKINGEN Het Biomium va Newto Het Biomium va Newto is ee uitdruig voor a + b), waarbij a e b willeeurige getalle zij, e ee atuurlij getal I deze

Nadere informatie

Aanvraag voor een woning in de gemeente(n)... 1. Personalia aanvrager huurwoning

Aanvraag voor een woning in de gemeente(n)... 1. Personalia aanvrager huurwoning Aavraagformulier Huurwoig Hoofdkatoor: J.L. va Rijweg 20, Postbus 612 2700 AP Zoetermeer Tel. : 079-329 66 66 Fax : 079-329 66 00 Iteret : www.hof-rijlad.l E-mail : ifo@hof-rijlad.l Regiokatore: Groeewoudsedijk

Nadere informatie

HANDLEIDING CONDITIONELE ORDERS

HANDLEIDING CONDITIONELE ORDERS hadleidig coditioele orders HANDLEIDING CONDITIONELE ORDERS Ee coditioele order kut u vergelijke met ee istructie die u geeft aa uw wekkerradio: als het 7.30 uur is, wil ik dat de radio aagaat e ik gewekt

Nadere informatie

imtech Arbodienst (versie 2.0)

imtech Arbodienst (versie 2.0) imtech Arbodiest (versie 2.0) veilig e gezod werke (Gezodheids)risico s bij autorijde Buite de verkeersveiligheid e de oderhoudsstaat va de auto ka ook het lagdurig zitte i de auto tot (gezodheids)klachte

Nadere informatie

Handleiding. EasySound maxi. Art.nr. 43-09217. Soundmodule voor de stationaire inbouw. tams elektronik

Handleiding. EasySound maxi. Art.nr. 43-09217. Soundmodule voor de stationaire inbouw. tams elektronik Hadleidig Art.r. 43-09217 Soudmodule voor de statioaire ibouw tams elektroik Ihoudsopgave 1. Starte...3 2. Veiligheidsvoorschrifte...5 3. Werkig...6 4. Techische gegeves...8 5. Bedieigselemete...9 6. Aasluitige...10

Nadere informatie

Julian gooit 20 keer met een dobbelsteen. Bereken de kans dat hij precies 5 keer een zes gooit.

Julian gooit 20 keer met een dobbelsteen. Bereken de kans dat hij precies 5 keer een zes gooit. - Test Hfst D kasrekeig - Kase ofwel exact ofwel afgerod op decimale geve. ( x p) Tim gooit drie keer met ee gewoe dobbelstee. Na zij derde worp telt hij het aatal oge va de drie worpe bij elkaar op. Bereke

Nadere informatie

Rijen met de TI-nspire vii

Rijen met de TI-nspire vii Rije met de TI-spire vii De tore va Pisa Me laat ee bal valle vaaf de tore va Pisa(63m hoog) Na elke keer stuitere haalt de bal og ee vijfde va de voorgaade hoogte. Gevraagd zij: a) De hoogte a de e keer

Nadere informatie

De nieuwsbrief van uw accountant

De nieuwsbrief van uw accountant De ieuwsbrief va uw accoutat 4e kwartaal 2010 Postbus 81167, 3009 GD Rotterdam Tel.: 010-456 46 77 www.stees.l G E A C H T E R E L AT I E I deze ieuwsbrief worde de volgede oderwerpe behadeld: Odereme

Nadere informatie

Huisstijl en logogebruik Associatie KU Leuven

Huisstijl en logogebruik Associatie KU Leuven Huisstijl e logogebruik Associatie KU Leuve Associatie huisstijlhadboek > Ihoudstafel 1 Ihoudstafel 1. Gebruik va de huisstijl of opame va het associatielogo 3 2. Huisstijl Associatie KU Leuve 4 2.1 Opame

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde A vwo 2010 - I

Eindexamen wiskunde A vwo 2010 - I Eidexame wiskude A vwo - I Beoordeligsmodel Maratholoopsters maximumscore 3 uur, 43 miute e 3 secode is 98 secode De selheid is 495 98 (m/s) Het atwoord: 4,3 (m/s) maximumscore 3 Uit x = 5 volgt v 4,4

Nadere informatie

Registratienummer: GF Datum collegebesluit: 5 november 2013 Agendapunt:

Registratienummer: GF Datum collegebesluit: 5 november 2013 Agendapunt: Aa de gemeeteraad Registratieummer: GF13.20085 Datum collegebesluit: 5 ovember 2013 Agedaput: Portefeuillehouder: Mevrouw C. va der Laa Behadeled ambteaar: De heer C. Tiemersma Oderwerp: Activerig ivesterig

Nadere informatie

Videoles Discrete dynamische modellen

Videoles Discrete dynamische modellen Videoles Discrete dyamische modelle Discrete dyamische modelle Orietatie Algebraisch Algebraisch/ umeriek Numeriek Maak de volgede rijtjes af: Puzzele met rijtjes a. 2 4 6 8 10 - b. 1 2 4 8 16 - c. 1 2

Nadere informatie

Het effectief tarief van de transactiekosten op de aankoop van de eigen zelfbewoonde woning

Het effectief tarief van de transactiekosten op de aankoop van de eigen zelfbewoonde woning He effecief arief va de rasaciekose op de aakoop va de eige woig Seupu Beleidsreleva oderzoek Besuurlijke Orgaisaie Vlaadere Spoor Fiscaliei ber.brys@hoge.be He effecief arief va de rasaciekose op de aakoop

Nadere informatie

Buren en overlast. waar je thuis bent...

Buren en overlast. waar je thuis bent... Bure e overlast waar je thuis bet... Goed wooklimaat HEEMwoe vidt het belagrijk dat bewoers prettig woe i ee fije buurt. De meeste buurtbewoers kue het goed met elkaar vide. Soms gaat het sameleve i ee

Nadere informatie

De speler die begint mag in zijn eerste beurt niet alle stenen pakken.

De speler die begint mag in zijn eerste beurt niet alle stenen pakken. Nim Het spel: Op tafel ligt ee stapel stee (meer da éé). Twee spelers eme om beurte stee va de stapel. De speler die begit mag i zij eerste beurt iet alle stee pakke. De speler die aa de beurt is mag iet

Nadere informatie

Meewind paraplufonds & Aanvullend prospectus Subfonds Zeewind 1

Meewind paraplufonds & Aanvullend prospectus Subfonds Zeewind 1 Meewid paraplufods duurzame eergieprojecte Prospectus Meewid paraplufods & Aavulled prospectus Subfods Zeewid 1 Datum 28 juli 2014 Beheerder: Seawid Capital Parters B.V. Bewaarder: SGG Depositary B.V.

Nadere informatie

Tabellenrapportage CQ-index Kraamzorg

Tabellenrapportage CQ-index Kraamzorg Tabellerapportage CQ-idex Kraamzorg Jauari 2011 Ihoud Pagia Algemee uitleg 1 Deelame e bevalmaad 1 De itake 2 3 Zorg tijdes de bevallig 3 4 Zorg tijdes de kraamperiode 4 10 Samewerkig e afstemmig 11 Algemee

Nadere informatie

Uitwerkingen toets 11 juni 2011

Uitwerkingen toets 11 juni 2011 Uitwerkige toets 11 jui 2011 Opgave 1. Laat 2 e k 1 gehele getalle zij. I ee lad zij stede e tusse elk paar stede is ee busverbidig i twee richtige. Laat A e B twee verschillede stede zij. Bewijs dat het

Nadere informatie

De nieuwsbrief van uw accountant

De nieuwsbrief van uw accountant De ieuwsbrief va uw accoutat 1e kwartaal 2011 Postbus 81167, 3009 GD Rotterdam Tel.: 010-456 46 77 www.stees.l G E A C H T E R E L AT I E I deze ieuwsbrief worde de volgede oderwerpe behadeld: Betaligsprobleme?

Nadere informatie

TAF GoedGezekerd AOV. De eerste AOV waarmee u zelf de touwtjes in handen heeft

TAF GoedGezekerd AOV. De eerste AOV waarmee u zelf de touwtjes in handen heeft TAF GoedGezekerd AOV De eerste AOV waarmee u zelf de touwtjes i hade heeft Als zelfstadig oderemer bet u gewed aa het eme va risico s. Daarbij beoordeelt u per situatie hoe groot het risico is dat u wilt

Nadere informatie

Hoe los ik het op, samen met Thuisvester? Ik heb een klacht

Hoe los ik het op, samen met Thuisvester? Ik heb een klacht Klachte? Hoe los ik het op, same met Thuisvester? Ik heb ee klacht Thuisvester doet haar uiterste best de beste service te verlee aa haar huurders. We vide ee goede relatie met oze klate erg belagrijk.

Nadere informatie

imtech Arbodienst (versie 2.0)

imtech Arbodienst (versie 2.0) imtech Arbodiest (versie.0) veilig e gezod werke Wat is beeldschermwerk? Vrijwel alle katoormedewerkers va Imtech verrichte regelmatig beeldschermwerk. Oder ivloed va ee verdere automatiserig va werktake

Nadere informatie

imtech Arbodienst asbestregelgeving (versie 2.1)

imtech Arbodienst asbestregelgeving (versie 2.1) imtech Arbodiest asbestregelgevig (versie 2.1) veilig e gezod werke Wat is asbest? Asbest is de verzamelaam voor ee zestal vezelachtige stoffe. Veel toegepaste soorte zij chrysotiel (wit asbest), crocidoliet

Nadere informatie

De nieuwsbrief van uw accountant

De nieuwsbrief van uw accountant De ieuwsbrief va uw accoutat 2e kwartaal 2010 Postbus 81167, 3009 GD Rotterdam Tel.: 010-456 46 77 www.stees.l GEACHTE RELATIE I deze ieuwsbrief worde de volgede oderwerpe behadeld: Werkkosteregelig: ee

Nadere informatie

Evaluatie pilot ipad onder docenten

Evaluatie pilot ipad onder docenten Evaluatie pilot ipad oder docete Oderwerp equête Geëquêteerde Istellig Evaluatie pilot ipad Docete OSG Sigellad locatie Drachtster Lyceum Datum aamake equête 19-06-2012 Datum uitzette equête 21-06-2012

Nadere informatie

ROUTEKAART ENERGIEOPSLAG NL 2030. Systeemintegratie en de rol van energieopslag

ROUTEKAART ENERGIEOPSLAG NL 2030. Systeemintegratie en de rol van energieopslag ROUTEKAART ENERGIEOPSLAG NL 2030 Systeemitegratie e de rol va eergieopslag INHOUDSOPGAVE Ileidig Aapak project Dieste die geleverd kue worde met eergieopslag systeme Scearioaalyse e ecoomische aalyse

Nadere informatie

ROUTEKAART ENERGIEOPSLAG NL 2030

ROUTEKAART ENERGIEOPSLAG NL 2030 ROUTEKAART ENERGIEOPSLAG NL 2030 Systeemitegratie e de rol va eergieopslag CONTACT DETAILS DNV GL Utrechtseweg 310, 6812 AR Arhem Postbus 9035, 6800 ET Arhem Nederlad T +31 26 356 9111 F +31 26 443 4025

Nadere informatie

Beleidsplan Stichting Soweto Care System Nederland

Beleidsplan Stichting Soweto Care System Nederland Beleidspla 208-202 Stichtig Soweto Care System Nederlad Ihoudsopgave Algemee ileidig e historisch perspectief 3 2 Visie e missie va Soweto Care System 3 3 Ambities voor de komede 3 jaar 4 4 SWOT Aalyse

Nadere informatie

www. POspiegel.nl Online Instrument voor CB Het Talent schooljaar februari DigiDoc

www. POspiegel.nl Online Instrument voor CB Het Talent schooljaar februari DigiDoc POspiegel.l Olie Istrumet voor CB Het Talet schooljaar 2009-2010 februari 2010 2010 DigiDoc www. Algemee Algemee. pagia 1 Eigeschappe Equête Nummer ENQ60536 Naam schooljaar 2009-2010 Istellig CB Het Talet

Nadere informatie

www.hbospiegel.nl Hogeschool Utrecht Enquete project Cross Your Borders Faculteit Educatie Online Evaluatie Instrument juli 2014

www.hbospiegel.nl Hogeschool Utrecht Enquete project Cross Your Borders Faculteit Educatie Online Evaluatie Instrument juli 2014 Equete project Cross Your Borders Pagia 1 va 7 www.hbospiegel.l Olie Evaluatie Istrumet Hogeschool Utrecht Faculteit Educatie Equete project Cross Your Borders juli 2014 Alle rechte voorbehoude. CopyRight

Nadere informatie

Overlijden: uw rechten in Duitsland en Nederland

Overlijden: uw rechten in Duitsland en Nederland Regelige e voorzieige CODE 1.1.3.46 Overlijde: uw rechte i Duitslad e Nederlad brochure broe Bureau voor Duitse Zake, www.svb.l/bdz Ihoudsopgave Overlijde Uw rechte i Duitslad e Nederlad Deskudig e betrouwbaar

Nadere informatie

De nieuwsbrief van uw accountant

De nieuwsbrief van uw accountant De ieuwsbrief va uw accoutat 1e kwartaal 2012 Postbus 81167, 3009 GD Rotterdam Tel.: 010-456 46 77 www.stees.l G E A C H T E R E L AT I E I deze ieuwsbrief worde de volgede oderwerpe behadeld: Profiteer

Nadere informatie

wiskunde A pilot vwo 2017-II

wiskunde A pilot vwo 2017-II wiskude A pilot vwo 07-II Gewicht va diere maximumscore 4 Het opstelle va de vergelijkige 3, 7 = a b e 50 = a 000 b 3, 7 Uit de eerste vergelijkig volgt a = 3, 7 b = De tweede vergelijkig wordt hiermee

Nadere informatie

Rapportage Klantenmonitor Omgevingsvergunning. Gemeente Oss

Rapportage Klantenmonitor Omgevingsvergunning. Gemeente Oss Rapportage Klatemoitor Omgevigsverguig Gemeete Oss Rapportageperiode: Q4 2006 - Q3 2007 Deze rapportage is opgesteld door PricewaterhouseCoopers i samewerkig met i-lik2. PricewaterhouseCoopers Mario Schepers

Nadere informatie

Geld verdienen. met duurzaamheid. Mijn klant vraagt daar helemaal niet om Waarom consumenten de keuzes maken die ze maken

Geld verdienen. met duurzaamheid. Mijn klant vraagt daar helemaal niet om Waarom consumenten de keuzes maken die ze maken Geld verdiee met duurzaamheid Praktische odersteuig voor het MKB dat zich richt op het duurzaam verbouwe va idividuele koopwoige. Mij klat vraagt daar helemaal iet om Waarom cosumete de keuzes make die

Nadere informatie

Scootmobiel rijden. Vertrouwd, veilig en zelfverzekerd deelnemen aan het verkeer. rijbewijs rijbewijs. www. scootmobielrijden.nl

Scootmobiel rijden. Vertrouwd, veilig en zelfverzekerd deelnemen aan het verkeer. rijbewijs rijbewijs. www. scootmobielrijden.nl Scootmobiel rijde S S rijbewijs rijbewijs Vertrouwd, veilig e zelfverzekerd deeleme aa het verkeer. www. scootmobielrijde.l Overal ka het gedrag va weggebruikers verschille. Let daarop bij voetgagerspromeades.

Nadere informatie

Semi-orthopedische schoenen (OSB)

Semi-orthopedische schoenen (OSB) Semi-orthopedische schoee speciaal voor uw voete gemaakt Om i aamerkig te kome voor vergoedig zij gemachtigd voor te schrijve: Eerste verstrekkig: Revalidatieartse Orthopedische chirurge Reumatologe AWBZ

Nadere informatie

VERDIENEN MET DUURZAAMHEID

VERDIENEN MET DUURZAAMHEID GELD VERDIENEN MET DUURZAAMHEID PRAKTISCHE ONDERSTEUNING VOOR HET MKB DAT ZICH RICHT OP HET DUURZAAM VERBOUWEN VAN INDIVIDUELE KOOPWONINGEN. Mij klat vraagt daar helemaal iet om Waarom cosumete de keuzes

Nadere informatie

Ja, ik wil. Trouwen in Vlaardingen

Ja, ik wil. Trouwen in Vlaardingen Ja, ik wil Trouwe i Vlaardige Ihoud Pagia 4 Locatie kieze Pagia 5 Tijdstip kieze Pagia 6 De plechtigheid Pagia 8 I odertrouw Pagia 9 Tot slot Pagia 11 Bijlage Gefeliciteerd met uw voorgeome huwelijk of

Nadere informatie

Deel A. Breuken vergelijken 4 ----- 12

Deel A. Breuken vergelijken 4 ----- 12 Deel A Breuke vergelijke - - 0 Breuke e brokke (). Kleur va elke figuur deel. Doe het zo auwkeurig mogelijk.. Kleur va elke figuur deel. Doe het telkes aders.. Kleur steeds het deel dat is aagegeve. -

Nadere informatie

Extreme prestaties Nu BPA-vrij ONTDEK DE ONGE- LOOFLIJKE KRACHT VAN ONZE BPA-VRIJE PRODUCTEN

Extreme prestaties Nu BPA-vrij ONTDEK DE ONGE- LOOFLIJKE KRACHT VAN ONZE BPA-VRIJE PRODUCTEN Extreme prestaties Nu BPA-vrij ONTDEK DE ONGE- LOOFLIJKE KRACHT VAN ONZE BPA-VRIJE PRODUCTEN BPA-vrije professioele productereeks voor de levesmiddeleidustrie Voedselpae voor koud e warm ete Rubbermaid

Nadere informatie

1. Recursievergelijkingen van de 1 e orde

1. Recursievergelijkingen van de 1 e orde Recursievergelijkige va de e orde Rekekudige rije Het voorschrift va ee rekekudige rij ka gegeve wordt met de volgede recursievergelijkig: u = u + b Idie we deze vergelijkig i de vorm u = u u = b otere

Nadere informatie

Werktekst 1: Een bos beheren

Werktekst 1: Een bos beheren Werktekst : Ee bos behere Berekeige met rije op het basisscherm Op ee perceel staa 3000 kerstbome. Ee boomkweker moet beslisse hoeveel bome er jaarlijks gekapt kue worde e hoeveel ieuwe aaplat er odig

Nadere informatie

imtech Arbodienst (versie 2.0)

imtech Arbodienst (versie 2.0) imtech Arbodiest (versie.0) veilig e gezod werke Wat is lichamelijke belastig? Oder lichamelijke of fysieke belastig verstaa we het aaeme va houdige, het make va bewegige e het zette va kracht. Alle medewerkers,

Nadere informatie

Examen VWO. wiskunde B1. tijdvak 1 woensdag 16 mei 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.

Examen VWO. wiskunde B1. tijdvak 1 woensdag 16 mei 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Exame VW 007 tijdvak woesdag 6 mei.0-6.0 uur wiskude B Bij dit exame hoort ee uitwerkbijlage. Dit exame bestaat uit 0 vrage. Voor dit exame zij maximaal 8 pute te behale. Voor elk vraagummer staat hoeveel

Nadere informatie

Spatial 360. Licht als accent. Zachte en uniforme lichtspreiding

Spatial 360. Licht als accent. Zachte en uniforme lichtspreiding Spatial 360 Licht als accet Zachte e uiforme lichtspreidig 10% va de lichtopbregst va de armature wordt gebruikt om wade e plafod aa te lichte Beperkte lumiatieverschille tusse armatuur, Spatial 360 TM

Nadere informatie

De nieuwsbrief van uw accountant

De nieuwsbrief van uw accountant De ieuwsbrief va uw accoutat 3e kwartaal 2011 Postbus 81167, 3009 GD Rotterdam Tel.: 010-456 46 77 www.stees.l G E A C H T E R E L AT I E I deze ieuwsbrief worde de volgede oderwerpe behadeld: Hoeveel

Nadere informatie

REAAL GOED GEREGELD PAKKET UW WOONHUISVERZEKERING

REAAL GOED GEREGELD PAKKET UW WOONHUISVERZEKERING REAAL GOED GEREGELD PAKKET UW WOONHUISVERZEKERING I de voorwaarde va de REAAL Woohuisverzekerig leest u: Wat u va os mag verwachte e wat wij va u verwachte (pagia 2). Voor welke schade wij wel e iet betale

Nadere informatie

Catering. >> Vragen en antwoorden. CNV Catering is een onderdeel van CNV Vakmensen

Catering. >> Vragen en antwoorden. CNV Catering is een onderdeel van CNV Vakmensen Caterig >> Vrage e atwoorde CNV Caterig is ee oderdeel va CNV Vakmese Caterig Aa deze uitgave kue gee rechte worde otleed. Het is puur ee samevattig e uitleg va de regelige. Werkemers e werkgevers kue

Nadere informatie

Convergentie, divergentie en limieten van rijen

Convergentie, divergentie en limieten van rijen Covergetie, divergetie e limiete va rije TI-spire e rije 7N5p GGHM 22-23 Eigeschappe rekekudige rij b = begiwaarde v = verschil tusse twee opeevolgede terme recursieve formule: u = u + v met u = b directe

Nadere informatie

Stochastische loadflow. Beschrijving model belasting.

Stochastische loadflow. Beschrijving model belasting. Stochastische loadflow. eschrijvig model belastig. 95 pmo 5-- Phase to Phase V Utrechtseweg 3 Postbus 68 AC Arhem T: 6 356 38 F: 6 356 36 36 www.phasetophase.l 95 pmo INHOUD Ileidig...3 eschrijvig belastig...

Nadere informatie

De nieuwsbrief van uw accountant

De nieuwsbrief van uw accountant De ieuwsbrief va uw accoutat 2e kwartaal 2011 Postbus 81167, 3009 GD Rotterdam Tel.: 010-456 46 77 www.stees.l G E A C H T E R E L AT I E I deze ieuwsbrief worde de volgede oderwerpe behadeld: Meer zekerheid

Nadere informatie

De vernieuwing van Slotjes-Midden. Sociaal Statuut

De vernieuwing van Slotjes-Midden. Sociaal Statuut De verieuwig va Slotjes-Midde Sociaal Statuut Ihoudsopgave Sociaal Statuut voor de verieuwig va Slotjes-Midde 3 Artikel 1: Overwegige 4 Artikel 2: Algemee 4 Artikel 3: Procedure bij sloop 4 Artikel 4:

Nadere informatie

Eindrapport Leerlingtevredenheidsonderzoek Floracollege Eindexamenklassen 2013

Eindrapport Leerlingtevredenheidsonderzoek Floracollege Eindexamenklassen 2013 Eidrapport Leerligtevredeheidsoderzoek Floracollege Eidexameklasse 2013 Juli 2013 Ihoudsopgave Samevattig 3 Vrage over schoolwerk 5 Vrage over jezelf 6 Vrage over docete 8 Vrage over de metor 11 Vrage

Nadere informatie

Examen VWO. wiskunde B1. tijdvak 1 woensdag 16 mei 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.

Examen VWO. wiskunde B1. tijdvak 1 woensdag 16 mei 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Exame VW 007 tijdvak woesdag 6 mei.0-6.0 uur wiskude B Bij dit exame hoort ee uitwerkbijlage. Dit exame bestaat uit 0 vrage. Voor dit exame zij maximaal 8 pute te behale. Voor elk vraagummer staat hoeveel

Nadere informatie

Combinatoriek. Nota s in samenwerking met Anja Struyf en Sabine Verboven (Universiteit Antwerpen)

Combinatoriek. Nota s in samenwerking met Anja Struyf en Sabine Verboven (Universiteit Antwerpen) 1 Combiatoriek Nota s i samewerkig met Aja Struyf e Sabie Verbove (Uiversiteit Atwerpe) I het dagelijkse leve worde we vaak gecofroteerd met vraagstukke waarva de oplossig het telle va het aatal elemete

Nadere informatie

Formaliteiten bij overlijden Informatie voor nabestaanden

Formaliteiten bij overlijden Informatie voor nabestaanden Formaliteite bij overlijde Iformatie voor abestaade NFOINFOINFOIN FOINFOINFOINF 2 Ileidig Omdat ee aaste uit uw familie of vriedekrig is overlede e het u moeilijk valt u uw aadacht te richte op de formaliteite

Nadere informatie

consultancy ontwerp project management exploitatie onderhoud audits optimalisatie opleidingen Uw bedrijfswater in ervaren handen

consultancy ontwerp project management exploitatie onderhoud audits optimalisatie opleidingen Uw bedrijfswater in ervaren handen cosultacy otwerp project maagemet exploitatie oderhoud audits optimalisatie opleidige Uw bedrijfswater i ervare hade Over Aquaplus cosultacy otwerp project maagemet exploitatie oderhoud audits optimalisatie

Nadere informatie

Sloopbesluit en verhuizen

Sloopbesluit en verhuizen Sloopbesluit e verhuize waar je thuis bet... Wat kut u verwachte als uw woig wordt gesloopt Op verschillede plaatse werkt HEEMwoe aa de verbeterig va de wijk. Soms heeft dat grote gevolge voor u als huurder.

Nadere informatie

Jaarplan 2016 Vastgesteld door het Algemeen Bestuur op 16 nov 2015

Jaarplan 2016 Vastgesteld door het Algemeen Bestuur op 16 nov 2015 Jaarpla 2016 Vastgesteld door het Algemee Bestuur op 16 ov 2015 Ihoudsopgave 1. Ileidig 2. Terugblik 2015 3. Speerpute voor 2016 4. Fiacië I. uitgagspute e aaames II. operatioele koste MA.l 2016 III. liquiditeit/fiacierig

Nadere informatie

Thermodynamica HWTK PROEFTOETS- AT02 - UITWERKING.doc 1/9

Thermodynamica HWTK PROEFTOETS- AT02 - UITWERKING.doc 1/9 VAK: hermodyamica HWK Set Proeftoets A0 hermodyamica HWK PROEFOES- A0 - UIWERKING.doc /9 DI EERS LEZEN EN VOORZIEN VAN NAAM EN LEERLINGNUMMER! Beschikbare tijd: 00 miute Uw aam:... Klas:... Leerligummer:

Nadere informatie