Aantastingen door insekten en mijten in 1990: in bossen, natuurgebieden en wegbeplantingen

Transcriptie

1 L.G. Morl, De Dorschkmp, Instituut voor Bosbouw en Groenbeheer, Wgeningen Antstingen door insekten en mijten in 1990: in bossen, ntuurgebieden en wegbeplntingen Voor 1990 is weer een overzicht smengesteld vn de wrgenomen schdelijke insekten en mijten in bos en lndschp zols deze door onze wrnemers in het lnd zijn ingestuurd. Op dit moment zijn er ruim 300 wrnemers wrvn 60% betrokken is bij de bosbouw, de rest is werkzm in het stedelijk groen. N de bespreking vn enige bijzondere specten volgen lgemene overzichten. De gegevens over ntstingen in het stedelijk groen worden gepubliceerd in "Tuin en Lndschp". In verbnd met de lengte en de toegnkelijkheid vn dit rtikel komt het overzicht vn insektenntstingen gespecificeerd nr plts en loktie te vervllen. Deze gegevens zijn uiterrd wel ingevoerd in het computerbestnd en dus ten llen tijde opvrgbr. Noordelijke provincies: toenme klvreterij in eik De plgen door de wintervlinders Operophter brumt en Ernnis defoliri en de groene eikebldroller, Tortrix viridn, leken n hun hoogtepunt in 1986 en 1987, lngzm ten einde te lopen (Morl, 1989). Mr in 1990 werd in het noorden een duidelijke toenme in klvreterij geconstteerd. Dit ws eigenlijk niet volgens de verwchting omdt de kns op een plg in eik het grootst gecht wordt n een Summry Infesttions by insects nd mites in 1990: in forests, nture reserves nd rodside plntings. Infesttions in ok by Operophter brumt, Ernnis defoliri nd Tortrix viridn, ppered to decrese fter the outbreks in 1986 nd In 1990 however, significnt increse ws observed in the northern prt of The Netherlnds. In this region it ws for the eighth successive yer tht ok ws ttcked by these insects. The high popultion levels of Tomicus piniperd fter 1972, 1973 nd 1976 storms, diminished only vely slowly. After the 1990 storm, significnt increse of this brkbeetle ws noticed. Ips cembre ws observed for the first time since The rre gllmite Aceri nervisequ spp. nervisequ on beech, ws found gin fter hundred yers. Other remrkble infesttions were Pseudochermes frxini nd Stereonychus frxini on sh nd Gilpini ctocl in young pine stnd. Furthermore extreme high densities of Yponomeut spp. were observed l1 over the country. koude winter. In dit gevl treedt nmelijk een betere synchronistie op tussen het uitlopen vn het bld en het uitkomen vn de eirupsen, wrdoor er minder sterfte bij de rupsen optreedt (Leffef, 1988). Het is opvllend dt de ntstingen zich, net ls in 1989, uitsluitend in de noordelijke provincies voordeden (tbel 2). Door een nder tempertuursregiem in het noorden is de synchronistie hier wrschijnlijk ook nders (lter uitlopen vn de eiken)vergeleken met de rest vn het lnd (Andriesse, 1990). Hier is het nu l voor het chtste chtereenvolgende jr dt de eiken door insekten belgd worden. Bstkevers n de stormen N de stormen vn 25 jnuri en 26 februri 1990 kn ongeruimd stormhout de kns op bstkeverplgen vergroten. Bij het ruimen kunnen prioriteiten per houtsoort worden vstgesteld (Ns, 1990) wrbij tegelijkertijd voldn moet worden n de diverse verordeningen (Mededelingen vn het Bosschp, 1990). De popultieopbouw vn de bstkevers NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFí 1991 blijkt tot nu toe erg mee te vllen. Een overzicht vn de meldingen vn de verschillende bstkevers: * Dennescheerder, Tomicus piniperd. De sterke popultieopbouw vn de dennescheerder sinds de stormen vn 1972,1973 en 1976, nm sindsdien zeer geleidelijk f tot een bsoluut dieptepunt in N de stormen vn 1990 werd echter weer een duidelijke toenme vn deze bstkever geconstteerd met 5-6 ml zoveel meldingen ls in Bomen die nog goed wortelkontkt met de bodem hdden, bleken in minder geschikt te zijn ls broedboom. * Letterzetter, Ips typogrphus. Deze werd de ltste jren nog mr weinig wrgenomen. N de stormen vn 1990 werd een geringe toenme vn deze bstkever geregistreerd. Slechts een lichte en een zwre ntsting werden gemeld in respectievelijk de boswchterij Gr~lloo en Smilde. * Lriksbstkever, Ips cembre. Sinds 1982 niet meer wrgenomen: in 1990 werd slechts een lichte ntsting gemeld in de boswchterij Grolloo. 116

2 Tbel 1. De in 1990 opgetreden insekten en mijten gerngschikt nr wrdplnt (inclusief de lichte ntstingen). Tble 1. Infesttions by insects nd mites, groupedccording to their hostplnts (light infesttions included). loofhout brodleved trees Acer L. Alnus B. Ehrh Betul L. llun Slisb. rtegus L. Euonymus L. Fgus L. Frxinus L. Hippophe L. Ligustrurn L. Mlus Mill. Populus L. Prunus L. Quercus L. ngetst door ttcked bv Aceri mcrochel ssp mcrochel (n ) Aceri mcrochel ssp mcrorhynch (n ) Aceri pseudopltni (orti) Drepnosiphum pltnoides (Schrnk) Lygus pbulinus (L ) Pulvinri vitis (L.) Aceri brevitrsus (Ockeu) Agelstic lni L. Eriophyes inngulis (Nl.) Eriophyes levis ssp. levis (Nl ) Phyllonorycter rjell L Altic lythri Aube Aphis sp. ossus cossus (L.) Phyllobius spp. Tenthredinide sp. Lochme suturlis Thoms. Euproctis chrysorrhoe L. Operophter brumt (L.) Rhmphus oxycnthe (Mrshm) Yponomeut pdellus L. Yponomeut cgngellus Hb. Aceri nervisequ ssp. fgine (n.) Aceri nervisequ ssp. ne~isequ Agriopis urntiri Hb. ryptococcus fgisug Lind. Mikiol fgi Htg. Phyllphis fgi L. Phyllonorycter mestingell (Mueller) Rhynchenus fgi L. Typhlocybine Aceri frxinivor Nl. Grcillri syringell (Fbr.) Pseudochermes frxini Kltb. Stereonychus frxini Deg. Euproctis chrysorrhoe L. Archips rosn (L.) Grcillri syringell (Fbr.) Yponomeut mlinellus Zell. Aphis sp. ossus cossus L. Gypsonom cerin (Dup.) Leucom slicis L. Mlcosom neustri L. Operophter brumt L. Prnthrene tbniformis Rott. Phyllodect spp. Rhynchenus populi F. Sesi piformis (lerck) Hylopterus pruni (Geoffr.) Yponomeut evonymellus L. Yponomeut pdellus L. Xyleborus dispr (F.) Altic quercetorum (Fourc.) liro nnulipes KI. Ernnis defoliri l. Euproctis chrysorrhoe L. groene ppelwnts druivedopluis elzehn wilgehoutrups bldsnuitkevers heidehntje bstrdstijnvlinder kleine wintervlinder meidoornmineerkever meidoornspinselmot krdinlshoedspinselmot wollige beukestmluis grote beukebldglmug beukebldluis beukevouwmijnmot beukespringkever dwergcicden seringemot esseschorsluis bstrdstijnvlinder heggebldroller seringemot ppelspinselmot wilgehoutrups populierescheutboorder stijnvlinder ringelrups kleine wintervlinder populiereglsvlinder bldhntjes populierespringkever horzelvlinder melige pruimeluis pruimespinselmot meidoornspinselmot ongelijke houtkever eikerdvlo lindebldwesp grote wintervlinder bstrdstijnvlinder NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFI 199i 117

3 loofhout brodleved trees Rhmnus L. Slix L. Sorbus L. Tili L. ngetst door ttcked by Euproctis sirnilis F. Lchnus iliciphilus Del Guercio Melolonth rnelolonth L. Moritziell corticlis (Klt.) Operophter brurnt L. Periclist lineolt (Klug) Phyllobius spp. Rhynchenus quercus L. Scolytus intrictus (Rtz.) Tischeri ekebldell Bjerk. Tortrix viridn L. Buccultrix frngulell Goeze Abrxs grossulrit (L.) ossus cossus L. Heliocornyi sliciperd (Duf.) Phyllobius spp. Phyllodect spp. Phyllonorycter quinqueguttell (St.) Yponomeut rorrellus Hb. Phyllobius spp. Phyllonorycter corylifoliell (Hb) Pulvinri vitis (L.) Yponomeut pdellus L. liro nnulipes (Klug) Pulvinri vitis (L.) Ulmus L. Scolytus scolytus F. Priophorus rufipes (Lep.) donsvlinder eikeknkerluis meikever kleine wintervlinder bldsnuitkevers eikespringkever eikespintkever groene eikebldroller bonte bessevlinder wilgehoutrups wilgebstglmug bldsnuitkevers wilgehntjes wilgespinselmot bldsnuitkevers druivedopluis meidoornspinselmot lindebldwesp druivedopluis grote iepespintkever nldhout ngetst door conifers ttcked by Abies Mill. inr pectinte (Nordl.) groengestreepte tkluis Lrix Link inr lricis (Hrtig) lrikstkluis oleophor lricell Hb. lriksmot Ips cembre Heer lriksbstkever Pityogenes bidenttus (Herbst) Pice Dietr. Adelges bietis (L.) sprppelglluis Eltobium bietinum Wlk. groene sprreluis Epinoti tedell l. sprrebldroller Ips typogrphus L. letterzetter Lspeyresi pctoln Zell. Pristiphor bietin hrist. sprrebldwesp Strophosomus spp. denneknopsnuitkevers Pinus L Acntholyd sp. Ardus cinnmomeus Pnz. denneschorswnts Blstesthi turionell (L.) denneknoprups Brchyderes incnus (L,) grijze dennesnuitkever ydi conicoln (Heyl.) Gilpini ctocl (Snellen) Hylstes ter (Pyk) zwrte dennebstkever Hylobius bietis L. grote dennesnuitkever Ips sexdendtus Boern. zestndige dennebstkever Pineus pini Mcq. dennewolluis Pineus strobi Htg weymouthwolluis Pissodes nottus F. kleine dennesnuitkever Rhycioni buolin D. et S. Schizolchnus pineti F. dennelotrups grijze nldluis Tomicus piniperd L. gewone dennescheerder Pseudotsug rr. Adelges cooleyi Gill. douglswolluis Hylobius bietis L. grote dennesnuitkever NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFT

4 Tbel 2 De grd vn ntsting in de verschillende provincies Tble 2 The degree of infesttion in the different provinces A ernstige ntstingen wronder klvreterij hevy infesttions including complete defolition idem. doch pltselijk ditto, but locl v) B mtige ntstingen, O moderte infesttions.s 3 + b idem, doch pltselijk S! z m ditto, but locl. Q U m Z D o lichte ntstingen light infesttions c idem, doch pltselijk ditto, but locl Insektensoort/insect species OLEOPTERA (KEVERS) hrysomelide (bldhntjes) Agelstic lni L.-elzehn Altic Iythri Aube Altic quercetorum Foudr.-eikerdvlo Lochme suturlis Thoms.-heidehntje Phyllodect spp.-wilgehntjes urculionide (snuitkevers) Brchyderes incnus L.-grijze dennesnuitkever Hylobius bietis L.-grote dennesnuitkever Phyllobius spp.-bldsnuitkevers Pissodes nottus F.-kleine dennesnuitkever Rhmphus oxycnthe (Mrshm)-meidoornmineerkever Rhynchenus fgi L.-beukespringkever Rhynchenus populi F.-populierespringkever Rhynchenus quercus L.-eikespringkever Stereonychus frxini Deg. Strophosomus spp.-denneknopsnuitkevers Scrbeide (bldsprietkevers) Melolonth melolonth L.-meikever Scolytide (bstkevers) Hylstes ter Pyk.-zwrte dennebstkever Ips cembre Heer-lriksbstkever Ips sexdenttus Boern.-zestndige dennebstkever Ips typogrphus (L.)-letterzetter Pityogenes bidenttus Herbst. Scolytus intrictus Rtz.-eikespintkever Scolytus scolytus F.-grote iepespintkever Tomicus piniperd L.-gewone dennescheerder Xyleborus dispr F.-ongelijke houtkever LEPIDOPTERA (VLINDERS) oleophoride (kokerrupsen) oleophor lricell Hb.-lriksmot osside (houtrupsen) ossus cossus L.-wilgehoutrups Geometride (spnrupsen) Abrxs grossulrit (L.)-bonte bessevlinder Agriopis urntiri Hb. Ernnis defoliri l.-grote wintervlinder Operophter brumt L.-kleine wintervlinder Grcillriide (vouwmijnmotten) Grcillri syringell (Fbr.)-seringernot Phyllonorycter corylifoliell (Hubner) Phyllonorycter rnestingell (Muller)-beukevouwmijnmot Phvllonorvcter quinquequttell Stt c Abc b c bc b c b b c b b c b c bc c c b c Abc Abc b Abc Abc Abc bc bc NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFI

5 A ernstige ntstingen wronder klvreterij hevy infesttions including complete defolition idem, doch pltselijk ditto, but locl B mtige ntstingen moderte infesttions b idem, doch pltselijk ditto, but locl lichte ntstingen light infesttions c idem, doch pltselijk ditto. but locl Phyllonorycter rjell (L.) Lsiocmpide (spinners) Mlcosom neustri L.-ringelrups Lymntriide (spinners) Euproctis chrysorrhoe L.-bstrdstijnvlinder bc c c Euproctis sirnilis F.-donsvlinder Leucorn slicis L.-stijnvlinder Lyonetiide (mineermotten) Buccultrix frngulell Goeze Sesiide (wespvlinders) Prnthrene tbniformis Rott.-populiereglsvlinder Sesi piformis l.-horzelvlinder Tischeriide bc Tischeri ekebldell Bjerk. Tortricide (bldrollers) Archips rosn L.-heggebldroller Blstesthi turionell L.-denneknoprups ydi conicoln (Heyl.) Epinoti tedell l.-sprrebldroller Gypsonom cerin Dup.-populierescheutboorder b b Lspeyresi pctoln Zell. Rhycioni buolin D. et S.-dennelotrups b Tortrix viridn L.-groene eikebldroller Abc Abc Abc b Abc c Yponomeutide (spinselmotten) Yponomeut cgngellus Hb.-krdinlshoedspinselmot c c b b Yponomeut evonymellus L.-pruimespinselmot c A c b b c Ab Yponomeut mlinellus Zell.-ppelspinselmot b Yponomeut pdellus L.-meidoornspinselmot b b bc b Yponomeut rorrellus Hb.-wilgespinselmot HYMENOPTERA (VLIESVLEUGELIGEN) Diprionide (dennebldwespen) Gilpini ctocl (Snellen) Pmphiliide (spinselbldwespen) Acntholyd sp. Tenthredinide (bldwespen) liro nnulipes KI.-lindebldwesp b Periclist lineolt KI. Priophorus rufipes (Lep.) Pristiphor bietin hrist.-sprrebldwesp bc b Tenthredinide spp.-bldwespen DIPTERA (TWEEVLEUGELIGEN) ecidomyiide (glmuggen) Heliocomyi sliciperd Duf.-wilgebstglmug Mikiol fgi Htg-grote beukebldglmug HETEROPTERA (WANTSEN) Ardide (schorswntsen) Ardus cinnmomeus Pnz.-denneschorswnts b Miride (bldwntsen) Lygus pbulinus (L.)-groene ppelwnts NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFT

6 A ernstige ntstingen wronder klvreterij hevy infesttions including complete defolition idem, doch pltselijk ditto, but locl B mtige ntstingen moderte infesttions + b idem, doch pltselijk z m ditto, but locl m t - - D u -2 o Lz lichte ntstingen L u 0) % s ' $ g % light infesttions - m, o ~ ) : z ~ E m V ) L o P c idem, doch pltselijk, e o y $ % ; ditto, but locl ~ u & o u 5 z r? i $ z ï HOMOPTERA (BLADLUIZEN EN VERWANTEN) Adelgide (wolluizen) Adelges bietis L.-sprppelglluis b Adelges cooleyi Gill.-douglswolluis Pineus pini Mcq.-dennewolluis Pineus strobi Htg-weymouthwolluis Aphidide (bldluizen) Aphis sp. Eltobiurn bietinum Wlk.-groene sprreluis b bc Hylopterus pruni (Geoffr.)-melige pruimeluis llphidide (bldluizen) Drepnosiphum pltnoidis (Schrnk)-grote esdoornluis Phyllphis fgi L.-beukebldluis icdellide (cicden) Typhlocybine spp.-dwergcicden occide (schildluizen) Pulvinri vitis (L.)-druivedopluis Eriococcide (schildluizen) ryptococcus fgisug Lind.-wollige beukestmluis Pseudochermes frxini Kltb.-esseschorsluis Lchnide (stm- en tkluizen) inr lricis (Htg)-lrikstkluis inr pectinte (Nörd1.)-groengestreepte tkluis Lchnus iliciphilus Del Guercio-eikeknkerluis Schizolchnus pineti F.-grijze nldluis Tuberolchnus slignus Gm.-dromedrisluis Phylloxeride (dwergluizen) Moritziell corticlis (Klt.) AARI (MIJTEN) Eriophyide (glmijten) Aceri brevitrsus (Ockeu) b Abc Aceri frxinivor Nl. Aceri mcrorhynch ssp. mcrorhynch (Nl.) Aceri mcrochel ssp. mcrochel (Nl.) Aceri nervisequ ssp. ne~isequ (n.) Aceri nervisequ ssp. fgine (Nl.) Aceri pseudopltni (orti) Eriophyes inngulis (Nl.) Eriophyes levis ssp. levis (Nl.) NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFT

7 i Figuur 1. Ovle viltgllen vn Aceri nervisequ ssp. fgine tussen de nerven n de onderzijde vn het beukebld. zen zich over de stm en zuigen n de bst, wrdoor deze pltselijk kn verdrogen. Uit de weinige litertuur die beschikbr is blijkt dt het hier een zwkteprsiet betreft, dt wil zeggen dt de ntstingen voornmelijk voorkomen op bomen die in een stress-situtie verkeren. Zwre ntstingen zouden wel nwsverliezen mr geen direkte sterfte veroorzken (Schwenke, 1972). Overigens bestt er geen verbnd tussen "esseverwelkingsziekte", wrvn de veroorzker een bodemschimmel is, en het optreden vn de esseschorsluis. Slkvormige keverlrven vreten essebld In verschillende bosgebieden in de Flevopolders werden essen ngevreten door de lrven vn de snuitkever Stereonychus frxini. De kevers overwinteren in de i Figuur 2. Lijnvormige viltgllen vn Aceri nerviseque ssp. nervisequ lngs de nerven n de bovenzijde vn het beukebld. N honderd jr weer gevonden Op beukebld kunnen verschillende soorten glmuggen voorkomen die vk zeer opvllende uitstulpingen produceren. Minder bekende gllen worden gevormd door glmijten. Een voorbeeld hiervn is Aceri nervisequ ssp. fgine, die ovle, hrige plekken (viltgllen) vormt tussen de nerven n de onderzijde vn het bld (fig. 1). Deze viltgllen zijn eerst wit, mr verkleuren in de loop vn de zomer tot een prchtig purper. De glmijt Aceri nervisequ ssp. nervisequ vormt lijnvormige viltgllen die vlk lngs de zijnerven n de bovenzijde vn het bld lopen (fig. 2). Deze viltgllen werden honderd jr geleden bij Nijmegen gevonden (Docters vn Leeuwen, 1982). Deze tot dusverre in Nederlnd kennelijk zeldzme soort werd ps weer in 1990 gevonden, en wel redelijk frequent in Wgeningen en Rolde. Slechts bij zwre ntsting kn voortijdig bldvl optreden (Hrtmnn et l., 1988). Esseschorsluis opvllend nwezig In vele essenbossen werd een mssle nwezigheid vn de esseschorsluis, Pseudochermes frxini geconstteerd. De meeste meldingen kwmen uit de Flevopolders, wr jrige bomen wren ngetst. De kleine (c. 0,6 mm) ornje-rode vrouwtjes produceren vroeg in het voorjr een witte wollige eizk wrdoor de stmmen er ls "besneeuwd" kunnen uitzien (fig. 3). In deze eizk worden gemiddeld 40 eitjes gelegd. N het uitkomen verspreiden de jonge lui- NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFT 1991 i Figuur 3. Essestmmen kunnen er ls besneeuwd uitzien wnneer ze zijn ngetst door de esseschorsluis. 122

8 i Figuur 4. Slkvormige lrven vn Stereonychus frxini vreten het bldmoes weg bij essebld. strooisellg en komen in het voorjr tevoorschijn en kngen n de knoppen en de twijgen, en in een lter stdium n het bld. Het bld loopt door de knopbeschdigingen lter dn norml uit. De kevers zetten de eitjes in het voorjr op het bld f. De uitkomende geel-bruine lrven lijken veel op nktslkjes omdt ze zich in een kleverige substntie hullen (fig. 4). De lrven vreten het bldmoes weg en wnneer ze volgroeid zijn, ze zijn dn ongeveer 1 cm lng, verpoppen ze zich op het bld in ovle hlfdoorschijnende cocons. In juni en juli verschijnen de jonge kevers, die op hun beurt weer een nzienlijke vreterij kunnen uitvoeren (Schwenke, 1974). In Ne: derlnd werden nog niet eerder ntstingen vn deze kever gemeld. Bldwespen bedreigen jonge nplnt groveden In een jonge nplnt vn groveden bij Oldebroek (nleg 1986, 1988 en 1989) trd grote schde op door de rupsen vn de dennebldwesp Gilpini ctocl. De rupsen kwmen zo mssl voor dt er klvrt ontstond in een groot deel vn de 4,3 h grote nplnt (fig. 5). Deze dennebldwesp werd in Nederlnd wel eerder gevonden mr nog nooit ls schdelijke soort. Overigens lijken het ntstingsbeeld en de levenswijze vn deze bldwesp veel op die vn de gewone dennebldwesp, Diprion pini en die vn de dennecultuurbldwesp, Gilpini pllid (Doom, 1982). Mogelijk worden deze soorten in de prktijk wel eens met elkr verwrd. Al in mrt werden de eerste n- tstingen opgemerkt en de hele zomer door werd er n de boompjes gevreten. De dennebldwesp heeft nmelijk twee generties per jr, wrdoor gedurende het gehele groeiseizoen vreterij kn optreden. Wnneer de lrven (fig. 6) vn de eerste genertie volgroeid zijn, verpoppen ze zich in bruine leerchtige cocons die tussen de fgevreten nlden in de toppen vn loten zijn gegroepeerd (fig. 7). De tweede genertie verpopt zich in het njr in de grond. In het lgemeen kn nldhout (in tegenstelling tot loofhout) klvrt slecht verdrgen. Drdoor kn gemkkelijk sterfte optreden. Een mogelijke oorzk voor deze bijzondere ntsting kn drin gelegen zijn dt de nplnt op een ongunstige loktie ligt. Ter pltse heeft er een grootschlige ontgronding (zndwinning) pltsgevonden; de boompjes zijn dus op mgdelijke grond geplnt. Verder is het terrein door zijn bodemsmenstelling zeer droogtegevoelig, des te meer omdt het een groot lnggerekt en open terrein is (zonder kruidenvegettie) dt sterk n de wind is blootgesteld. Drdoor kn een versnelde verdmping vn het bodemvocht optreden. Schdelijke kegel- en zdinsekten In ons lnd is nog mr weinig bekend over de schde die door insekten n kegels en zden vn nldhout kn worden toegebrcht. Recent is gebleken dt die schde zeer nzienlijk kn zijn. In de lrikszdgrd te Vls wr het zd vn de hybride Lrix eurolepis wordt verkregen, bleek in 1988 meer dn 69% vn de kiemkrchtige zden ngetst te zijn door de lrikszdwesp, Megstigmus pictus. Drnst richtte de bldroller ydi illutn schde n wrbij het percentge ngetste zden c. NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFT

9 i Figuur 5. Klvreterij door de bldwesp Gilpini ctocl in een jonge nplnt vn groveden. 1 % bedroeg. Ook bleken lrven vn kegelvliegen (Strobilomyi spp.) en vn de glmug Resseliell skuhrvyorum de zden n te tsten. Bovengenoemde insekten werden uitgekweekt uit kegels vn de Europese en Jpnse lriks die in Vls, Wgeningen en Grolloo werden verzmeld. Uit kegels vn de zdopstnd vn Abies grndis in Sleenerznd werden de zdwespen Megstigmus milleri en M. rfui uitgekweekt. Beide zdwespen, die nog niet eerder in Europ bekend wren, tstten in 1989, 85% vn de kiemkrchtige zden n (Grijpm & Vn de Weerd, 1991 ). Andere ntstingen * Groene sprreluis, Eltobium bietinum. Vn deze luis is bekend dt hij schdelijk optreedt n een zchte winter. Inderdd: n de voorgnde reeks zchte winters werden veel zwre ntstingen gemeld. N de zchte winter vn werd de, groene sprreluis redelijk vk wrgenomen mr hij veroorzkte nu voornmelijk slechts lichte, of mtige ntstingen (Tbel 2). * Bldsnuitkevers, Phyllobius spp. Op verschillende pltsen werden mssl, metlchtig-groen gekleurde kevers in eik, berk en lijsterbes ngetroffen. Deze kevers brengen het lrvestdium in de grond door en vreten dn n de worteltjes vn llerlei gewssen. De kevers zelf kunnen l vroeg in het voorjr ktief zijn en vreten soms zoveel bld weg vn voorl jonge boompjes, dt die drdoor kompleet kl worden. * Spinselmotten, Yponomeut spp. Nooit eerder werden zoveel ntstingen vn spinselmotten gemeld. Het ntl meldingen overtrof zelfs dt vn 1989, wrdoor het een nieuw topjr voor spinselmotten ws. Het meest werden ntstingen op vogelkers, krdinlshoed en in mindere mte op sleedoorn, meidoorn, lijsterbes en wilg gemeld. Litertuur Andriesse, P.J De invloed vn tempertuur en neerslg op plgen vn Operophter brumt (Lep.: Geometride) en Tortrix viridn (Lep.: Tortricide). Rpport "De Dorschkmp" nr pp. Boom, B.K Nederlndse dendrologie. Flor der cultuurgewssen. Veenmn, Wgeningen. 454 PP. Docters vn Leeuwen, W.M., Gllenboek: overzicht vn door dieren en plnten veroorzkte Nederlndse gllen. Thieme & ie, Zutphen. 355 pp. Doom, D Schdelijke bosinsekten. In: Bosbescherming. Pudoc, Wgeningen. pp Grijpm, P. &.P. Vn de Weerd The entomofun of cones of Lrix decidu nd L. kempferi in the Netherlnds. Exoerimentl nd pplied entomolog;. Proceedings of the Netherlnds Entomologicl Society (in druk). Hrtmnn, G., Nienhus F. & H. Butin Frbtls Wldschden: Dignose von Bumkrnkheiten. Ulmer, Stuttgrt. 256 pp. NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFT

10 Leffef, F., De gezondheid vn de zomereik in reltie tot ntsting door insekten. Nederlnds Bosbouwtijdschrift 60 (1 2): Mededelingen vn het Bosschp Bestrijding vn schdelijke bosinsekten. Bosbouwvoorlichting 29 (3): Morl, L.G., Antstingen door insekten en mijten in 1988: in bossen, ntuurgebieden en wegbeplntingen. Nederlnds Bosbouwtijdschrift 61 (718): Ns, R.M.W.J., N de storm. Bosbouwvoorlichting (extr): 1-3. Schwenke, W. (ed.) Die Forstschdlinge Europs. Bnd I- III. Prey, Hmburg. i Figuur 6. De bldwespen vreten groepsgewijs vn de nlden. i Figuur 7. Verpopping in leerchtige cocons die tussen de fgevreten nlden n de toppen vn scheuten zijn gegroepeerd. NEDERLANDS BOSBOUW TIJDSHRIFT i