INSEKTENPLAGEN IN BOSSEN EN ANDERE HOUTOPSTANDEN IN 1964 [453] door D.DOOM. (ltbon, Arnhem)

Transcriptie

1 INSEKTENPLAGEN IN BOSSEN EN ANDERE HOUTOPSTANDEN IN 1964 [453] door D.DOOM (lton, Arnhem) SUMMARY INSECT AND MITE PESTS IN FOREST AND OTHER L1GNEOUS GROWTH IN THE NETHERLANDS IN 1964 The ville dt on infesttions y forest insets nd mites in 1964 re summrized in tles 1 nd Il. The most importnt ses of dmge were the following:.. Compred with 1963, the totl dmge eused y the pine-shool eetle (Myelophilus piniperd L.) to pine plnltions in the dune re hd deresed, llhough serious infesttions still ourred loelly.. The eeh lef-miner (Rhynhenus fgi L.) minly l/ked older eh plnttions. The most importnt outreks oeurred in the provines of Utreht nd Guelders, nd lso in woods ner Mstriht.. Older stnds of Jpnese lrh, espedlly in the provines of Drente, Guelders nd Overijsel, were.omplete/y defolited y the lreh se-erer (Coleophor lrieeli H.). d. Outreks of the green k lef-roller (Trtrix viridn L.), usully togelher with the wintermoth (Operophter rumt L.), used omplete defolition of ommn k in lrge res of Guelders, Overijsel nd North Brnt. e. As in 1963, the ermine moth (Hyponomeut spp.) used serious dmge to Crdinl flower, hwthom nd irdherry in the dune re of the provine of SOUlh Hollnd, nd lso in the prks of sme IOwns in the provines Norlh- nd Soulh Hollnd, Utreht nd Guelders. f. The lime swfly (Cliro nnulipes Kl.) ws very undnt in vrious prts of our ountry. Lrve of this inset used omplete defolition of lime trees, growing in the streets of Amsterdm, Utreht, De Bilt, Alkmr, Helmond nd Mstriht. De in dit overziht verwerkte gegevens zijn in hoofdzk fkomstig vn de leden vn onze Wrnemersorgnistie. Wrnemingen door het eigen personeel vn het!ton vormden hierop een nvulling. De tellen I en II vtten de gegevens smen. An llen die hun medewerking heen verleend etuigen we hierij grne onze dnk. Voor de in dit rtikel geruikte nmen vn insekten en mijten is gevolgd: "Nederlndse nmen vn geleedpotige dieren shdelijk voor de voornmste lnd- en tuinouwgewssen" (I) en "Die Wldkrnkheiten" (2); voor de

2 171 plntnmen: "De nmen vn onze voornmste houtgewssen" (3) en "Hndoek voor de populierenteelt" (4). Lihte ntstingen zijn niet in de tekst, mr wèl in de tellen opgenomen. Tel J. De in 1964 shdelijk opgetreden insekten en mijten, gerngshikt nr het eshdigde gews. Tle 1. Tlle inset nd mile pests of 1964, grouped ordillg 10 flle;r host plnts. PlntesoortiPlnt speies Pions silvstris L. Pious nigr Am. vr. ustri Ash. et Gren. Pions nigr Arn. vr. orsin hort. Pious Mugo Turr vr. mughus Zenri Pious ODtort Dougt. Pie Aies Krst. Pie sitehensis Crr. Pseudotsug txifoli Briu. Lrix leptolepis Gord. Juniperus ommunis L. Thuj oidentlis L. Querus rour L. Querus orelis Mihx vr. mxim Ashe Angetst door / A ttked y Hyloius ietis L. Pissodes Dottus F. Myelophilus piniperd L. Hylstes ter Pyk. Evertri uolin Shiff. Evetri turionn H. Antholyd hieroglyphi Chr. Hyloius ietis L. Pissodes nottus F. Mylophilus piniprd L. Ernoius nigrinus St. Hyloius ietis L. Pissodes nottus F. Myelophilus piniperd L. Ernoius nigrinus St. Myelophilus piniperd L. Evetri uolin Shiff. Brhyderes innns L. Dendrotonus mins Kug. Hylstes ter Pyk. Pristiphor ietin Htg Shiphntes ietis L. Cinropsis sp. Dendrotonus rnins Kug. Epilem tedeli Cl. Gilletteell ooleyi Gill. Hyloius ietis L. Brhyderes innus L. Hylstes ter Pyk. Megstigrnus spermotrophus Whtl Gilletteell ooleyi Gill. Hyloius ietis L. Brhyderes innns L. Coleophor lriell H. Prtetrnyhus ununguis J. Phloeosinus thuje.perr. Polyphyll fullo L. Tortrix viridn L. Operophter rurnt L. Euprotis rysorrhoe L. Cos sus COSSllS L. Neuroterus lipes Shk Operophter rumt L. Operophter oret H.

3 172 PlntesoortIPlnt speies Fgus sylvti L. Populus spp. Slix spp. Ulmus spp. Tili spp. Frxinus exelsior L. Alnus spp. BetuI pendul Roth Aer mpestre L. Crtegus monogyn J:q. Hippophe rhmnoides L. Euonymus europe L. Prunus Pdus L. Viurnum Opulus L. Cotonester spp. Angetst door / A ttked y Rhynhenus (= Orhestes) fgi L. Operophter oret H. Phyllphis fgi L. Cryptoous fgi Bärenspr. Mikiol fgi Htg Cidul puntifrons Full. Rhynhenus (= Orhestes) populi F. Phylloius lrtus F. Sperd rhris L. Sperd populne L. Operophter rumt L. Stilpnoti sliis L. Cossus ossus L. Smerinthus (= Lothoë) populi L. Dendromyz sp. Rhynhenus (= Orhestes) sliis L. Hyponomeut rrellus H. Pontni viminlis L. Rhdophg terminlis H. Lw Tuerolhnus slignus Om. Solytus sp. Phler uephl L. Mlosom neustri L. Eriosom Inuginosum Htg Eriosom ulmi L. Typhloy ulmi L. Orgyi ntiqu L. Cliro nnulipes KI. PteroIlis tilie L. Eotetrnyhus telrius L. Euprotis hrysorrhoe L. Cossus ossus L. Lepidosphes ulmi L. Agelsti lni L. Polyphyll fuilo L. Solioneur etule Zdd. Peryphyllus sp. Polyphyll fuilo L. Hyponomeut pdellus mlinellus Z1I. Euprotis hrysorrhoe L. Polyphyll fullo L. Coei rosn L. Euprotis hrysorrhoe L. Hyponomeut evonymellus L. Hyponomeut pdellus mlinellus zn. Gleruell viurni Pyk. Hyponomeut pdellus miinellus ZII. Aphis viurni Sop. Hyponomeut pdellus mlinellus ZI1. Mlosom neustri L. Lepidosphes ulmi L.

4 It, "11" ""'ti"" ftd" " ti!lil."., '",,"'" " 11 """,. ". " M't" '."",W,.,,11,! '".. I " "I Tel H. De grd vn ntsting in de vershillende provinies. Tle 11. The degree ol inlesttion in the dil/erelll provines in Ihe Netherlnds. 173 A = ernstige ntsting (wronder kl vreterij) - hevy in/estlion (mong whih omplete de/olition) = idem, doh pltselijk' - dilto, ut lol B = mtige ntsting - moderte in/estlion idem, doh pltselijk - dit/oj UI lol C = lihte ntsting - lighl in/esttioll = idem, doh pltselijk - di/to. ut lol Provinies/ Provilles ë "0 Q "0 ] =.<> Insektesoort/ Inset speies "0 ~ = Q Q = t' ". ' "0 ' ~ ~ ë :E' = '" '" ~ u Q ~ ~ ~ " ~ Ol.,;.<> ~ ~ > u E ~ - :5 - Cl 0 0 Z N N Z ::l Hyloius ietis L. e Pissodes nottus F. Rhynhenus (= Orhestes) fgi L. B B Rhynhenus (= Orhestes) populi F. Rhynhenus (= Orhestes) sliis L. Brhyderes innus L. Phylloius lrtus F.. Stophosomus oryli F. e Myelophilus piniperd L. 'B B C HyIstes ter Pyk. Ernoius nigrinus St. Solytus sp.. Dendrotonus mins Kug. PhIoeosinus thuje Perr.. e Melolonth melolonth L. Polyphyll fullo L. Sperd rhris L. Sperd populne L. Agelsti lni L. e Gleruell viurni Pyk. Coleophor lriell H.. C A B A A.B Evetri uolin Shiff., Evetri turionn H. e Epilem (edell. Cl. Tortrix viridn L. A A A Coei rosn L. Hyponomeut sp. A A C B Operophter rumt L. B A B A Stilpnoti sliis L. Euprotis hrysorrhoe L. Mlosom neustri L. Phler uephl L.. Orgyi ntiqu L. Smerinthus (= Lothoe) populi L. Cossus ossus'. L. Cliro nnulipes KI. C B B B B B B Pristiphor ietin Chr. I Solioneur etule Zdd. Antholyd hieroglyphi Chr. Megstigmus spermotrophus Whtl. Pontni viminlis L.. Neuroterus lipes Shk B

5 174 Insektesoort! Inset speies Provinies/ Provines "0 "0 '8 Ol -;;.ol C ~.~ u. Cl - ~.: os '".:0: t' '0 'ä :=-~ 3l ~ 0;> ~ u ;.; ;.; ~ Ol "Ë '" ~ E ~ :i N N Z ;:; ë "0 - Rhdophg terminlis H. Lw Mikiol fgi Hts Dendrornyz sp. l Ptrollis tilie L. Peryphyllus sp. Phyllphis fgi L. Aphis viurni Sop.... Eriosom lnuginosum Htg. Eriosom utmi L. Gilltteell ooleyi Gijl. Siphntes ietis L. Lepidosphes ulmi L.. Tuerolhnus slignus Om. Cinropsis sp. Cryptoous fgi Bärenspr. e e Typhloy ulmi L. Cidul puntifrons Full. B Eotetrnyhus telrius L... Prtetrnyhus ununguis J.. e l I "') mei. de Noord Oost Polder **) inel. Oostelijk Flevolnd Kevers (Coleopter) Grote dennesnuitkever (Hyloius ietis L.) Vreterij vn ernstige rd kwm voor ij Hoog-Soeren en ij Chm n dougls. Antstingen vn iets geringer elng vonden n versheidene nldhoutsoorten plts ij Brn, Leersum, Epe, Enshede, Hksergen en in het Mstos en het Ulvenhoutseos ij Bred. Kleine dennesnuitkever (Pissodes no//us F.) Corsinse dennen ij Putten (Gld.) hdden volgens de erihten zwr vn dit insekt te lijden. Beukespringkever (Rhynhenus (~ Orhestes) fgi L.) Algemeen, en pltselijk zelfs mssl, werd het insekt wrgenomen in eukenopstnden in Utreht en Gelderlnd. De lderen die door de vreterij vn de kevertjes eerst ls met een shot hgel werden doorzeefd, verdroogden lter ovendien voor een groot deel ls gevolg vn het mineren der lrven. Ditzelfde eeld werd ook in het Mstos en het Ulvenhoutseos opgemerkt. Populierespringkever (Rhynhenus (~ Orhes/es) populi F.) In mei en juni vonden we de kever zeer tlrijk op de populieren lngs de Zeeweg ij Bloemendl. We merkten op dt voorl de wielrijders tijdens de kevervluhten veel lst vn de zeer kleine diertjes ondervonden, omdt ze o.. in ogen en oren tereht kwmen.

6 175 Wilgespringkever (Rhynhenus (~ Orhestes) suis L.) Wilgen lngs de Rijksweg Goud-Den Hg wren in septemer reeds ruin ls gevolg vn de lrvenvreterij in de lderen. Het sterkst wrneemr ws dit in de omgeving vn Zoetermeer. Groene ldsnuitkever (Phylloius lrius F.)" Bij Kessel (L.) werd een jonge populierenopstnd door deze kevers prktish klgevreten. Ter voorkoming vn grotere shde werd er een estrijding (met endosulfn) met sues uitgevoerd. Grote populiereoktor (Sperd rhris L.) Bij Millingen en ij Groede (Z.) werden volgens de erihten populieren zwr ngetst. Kleine populiereoktor (Sperd populne L.) Jonge, hoofdzkelijk tot de setie Leue ehorende populieren ij Ede, Best, Neer en Weert wren zeer tlrijk met de gllen vn dit insekt ezet. Dennesheerder (Myelophilus piniperd L.) Dennen lngs de Noordzeekust werden pltselijk nog ernstig ngetst. Dit ws o.. het gevl in Hoek vn Hollnd, ij Den Hg en Wssenr, en voorts in de omgeving vn Noordwijk, Wijk n Zee, Egmond n Zee. Het lt zih nzien dt de populties in het duingeied zih desondnks in negtieve zin ontwikkelen, vermoedelijk ls gevolg vn de inmiddels getroffen osouwkundige mtregelen. In Zeelnd, op Texel en Tershelling ijvooreeld ws nuwelijks vn shde meer sprke. Wt de grovedennenossen in het innenlnd etreft, werd een ernstige plg gemeld uit Hilvreneek. Vn iets geringere omvng wren de ntstingen vn groveden ij Berghem en Shik, op Amelnd vn Oostenrijkse- en ergden en ij Elslo (F.) vn Oostenrijkse- en Corsinse dennen. Zwrte dennestkever (Hylstes ter Pyk.) Shde ls gevolg vn de vreterij vn de kever kwm voor op de Lemelererg n fijnspr en ij Leende (Nr.) n dougls. Sprrestkever (Dendrotonus mins Kug.) Pltselijk werden nog ntstingen door dit insekt ls mtig opgegeven. Dit hd plts in oudere fijnspreplntingen in de oswhterij Grderen en op de Hoge Veluwe. Sneeuwlhn (Glerl/ell viurni Pyk.) Gelderse Roos in plntsoenen te Amsterdm en De Bilt werden respetievelijk geheel en in wt geringere mte ontlderd. Vlinders (Lepidopter) Lriksmot (Coleophor lriell H.) Wren de ntstingen in 1963 op vele pltsen reeds ernstig te noemen, in 1964 veroorzkten de rupsjes in de oudere opstnden in prktish lle lriksgeieden een tijdelijke klstnd. Mssl kwm het insekt voor in Drente. Gelderlnd en Utreht; ntstingen vn etekenis meldde men ons voorts uit Bkkeveen (F.), Junne, Nijverdl, Eese (0.), Hpert, Goirle, Chm, Eseek, Bred, Eindhoven en Tilurg.

7 176 Sprreldroller (Eplem IedelI Cl.) Sitksprren in de oswhterij St. Anthonis werden volgens de erihten zwr ngetst, terwijl in de Loenermrk een mtige ntsting, eveneens vn sitk, werd gemeld. Groene eikldroller (Tor/rix viridn L.) en kleine wintervlinder (Operopheter ruml L.) Klvreterij vn eiken vond in grote delen vn ons lnd plts. In Gelderlnd ws dit ijvooreeld het gevl in de omgeving vn Hoenderl, Apeldoorn, prktish in de gehele Gelderse Ahterhoek en Twente. Uit Noordrnt werd pltselijk ook klvreterij door eide soorten gemeld, nmelijk uit Loon op Znd, Eseek en Rips. In Frieslnd hd hetzelfde in Gsterlnd plts. De kleine wintervlinder trd - min of meer fzonderlijk - in het noorden en midden vn Limurg mssl op, terwijl ook shde door dit insekt n populieren ij Best is gemeld. In de oswhterij Austerlitz hdden Ameriknse eiken en euken pltselijk zwr te lijden vn de nuw verwnte soort Operophler oret H. Heggeldroller (Ceoei rosn L.) In Noord-Hollnd veroorzkten de rupsen vn deze tortriide shde n duindoorn. Antstingen vn ernstige rd kwmen voor in de Kennemer Duinen en ij Bergen. Spinselmot (Hyponomeut spp.) Evenls in 1963 werden ook in dit jr vershillende gewssen door de rupsen vn dit geslht zwr ngetst. Krdinlsmuts in versheidene Amsterdmse plntsoenen en in het Zuidhollndse duingeied werd volledig klgevreten. Hetzelfde gold voor Prunus Pdus o.. in Amsterdm, Hilversum, Utreht, Hoenderlo en Lren (Gld.), en vr meidoorn in Noord- en Zuid-Hollnd, Utreht en in Gsterlnd. Iets geringer ws op meidoorn de vreterij in het midden en zuiden vn Limurg. Ook Cotonester en Viurnum vielen ten offer, zols in Utreht en Shiedm. Vn mtige etekenis wren ook de ntstingen vn krdinlsmuts, meidoorn enz. in de plntsoenen te Zwolle, Den Hg en omgeving, en in de duineplntingen hij Bkkum en Cstrium. Stijnvlinder (Stilpnoti sliis L.) Antstingen vn populieren lngs wegen in Noord- en Zuid-Hollnd, Zeelnd en Limurg wren het hevigst ij Rillnd (Z.), IJsselmonde en in het geied vn Linne, Thorn, Wessem en Heel. Vn mtige etekenis wren ze ij Dinteloord, in Amsterdm en in de Hrlemmermeer. Bstrdstijnvlinder (Euproetis ehrysorrhoe L.) Ook de rupsen vn deze soort veroorzkten pltselijk klvreterij. Dit hd o.. plts op Wlheren. Ndt zij er duindoorn hdden klgevreten, veroorzkten zij door hun rndhren ijzondere hinder n de strndezoekers. Voorts werden zwre ntstingen gemeld uit Linne en Eht (vn eik) en in de oswhterij Wieringermeer (vn eik en es). Ook diverse siergewssen in plntsoenen en prken te Amstelveen ondergingen volgens de erihten hetzelfde lot.

8 177 Wpendrger (Phler uephl L.) Iepen ij Noordeemster en Shermerhoin werdén zihtr ngetst door deze rupsen. Witvlkvlinder (Orgyi ntiqu L.) Rupsen vn deze soort zouden een ernstige ldvreterij vn de linden op het Rokin te Amsterdm heen veroorzkt. Wilgehoutrups (Cossus ossus L.) Vn ernstige rd wren de ntsïingen vn populier ij Swlmen en Nederweert (L.) en vn es te Goes. Een mtige ntsting werd ons uit Delft vn populier gemeld. Bld- en glwespen (Hymenopler) Lindeldwesp (Cliro nnulipes KI.) De vreterij vn deze op nktslkjes gelijkende strdrupsen ws over een groot deel vn Nederlnd vn etekenis (zie tel Il). Pltselijk ehter veroorzkten ze volledige klstnd vn de linden in strteplntingen. Dit ws O.. het gevl in Amsterdm, De Bilt, Utreht, Singrven (0.), Helmond, Alkmr en Mstriht. Vn iets geringere etekenis wren de ntstingen in Hrlem, Eindhoven, Amersfoort en Brlo. Berkernineerldwesp (Solioneur etule Zdd.) De lrven vn deze soort rnineren in de lderen vn erk. In Gronsveld en in het Svelsos ij Mstriht werd ls gevolg vn deze vreterij in ugustus en septemer een elngrijk deel vn het ssimilerend oppervlk vn erken vernietigd. Douglszdwesp (Megstigmus sperlnotrophus Whtl) Uit 't Loo erihtte men ons dt nr shtting 25-30% vn het douglszd er door dit insekt ws ngetst. Mineervliegen en glmuggen (Dipter: Agromyzide, Nemtoer) Cmiummineervliegen (Dendromyz sp.) In de tkken vn populieren in Oostelijk Flevolnd werden ij enkele ultivrs vele, meest in de lengterihting verlopende, ondiepe gngen in de mile zone ngetroffen. Deze door de lrven vn mineervliegen veroorzkte ntsting kn vn tehnishe etekenis worden indien ook de stmmen erij etrokken lijken te zijn. Vn een ndere vorm vn shde is tot dusver weinig ekend (zie: Doom, 1964). Wilgetopglmug (Rhdophg terminlis H. Lw) Wilgen in de omgeving vn Boxtel, Best en Liempde werden mtig door dit insekt ngetst. Plnteluizen (Hemipter) Lindeldluis (Ptero/lis (~ Eu/lipterus) twe L.) Uit Amsterdm en Hrlem meldde men ons een mssl optreden vn deze luis op de linden. Wt geringer leken de populties in Goud, Kmpen, Eindhoven en Oss.

9 178 Esdoornluis (peryphyllus sp.) In geheel Den Hg ws de luis vrij tlrijk op esdoorn nwezig. Zwrte sneeuwlluis (Aphis viurni Sop.) In de plntsoenen te Alkmr en Zwolle trof men deze luis ijzonder tlrijk op Gelderse Roos n. Besseloedluis (Eriosom ulmi L.) Iepen in Venlo vertoonden een zihtre ntsting vn ls ldrollen uitziende gllen, veroorzkt door de op iep levende genertie vn de esseloedluis. Pereloedluis (Eriosom lnuginosum Htg) Evenls de vorige luizesoort vormt ook deze een glvormende genertie op de lderen vn de iep. Deze gllen, lsvormige uitgroeiingen tot rdppelgrootte, werden mssl op kurkiep ij Heinkensznd ngetroffen. Sprppelluis (Shiphntes ietis L.) Annsvormige glletjes n de sis vn jonge twijgen werden mssl ngetroffen ij Uden, Voikei en Oploo; in wt geringere mte ij Witten en Eijgelshoven (L.). Douglswolluis (Gil/etleell ooleyi Oill.) Volgens de erihten hdden douglssprren in het midden vn Noordrnt zwr te lijden vn de onder de nlden levende luizen. De givormende genertie vn de soort op sitkspr ws vn etekenis ij SI. Jnsteen (Z.), Boxtel, en in de oswhterij St. Anthonis. Kommshildluis (Lepidosphes ulmi L.) Volgens de erihten uit Hrlem wren stmen, tkken en twijgen vn Colonesler, lijsteres en es zwr ezet met de vrouwelijke individuen vn deze shildluis. Beukewolluis (Cryploous lgi Bärenspr.) Bij Shrsergen en in het SprieJderosh wren stmmen en tkken vn euken pltselijk, en in de herfst zeer!uidelijk zihtr ezet met het door deze shildluis geprodueerde wspluis. Dromedrisluis (Tuerolhnus s/ignus Om.) Deze vrij grote Jhnide, die mssl op wilg in Alkmr werd ngetroffen, wordt vk en ten onrehte met "loedluis" ngeduid. De eigenshp vn deze soort, ij dooddrukken een rode vlek hter te lten, mkt de vergissing egrijpelijk. Cinropsis sp. Tot dit geslht ehoren luizen met gelijke eigenshppen ls de vorige soort. Zij werden pltselijk in het midden en noorden vn Limurg op fijnsprren ngetroffen. Ciden (Jsside) Iepeide (Typhloy ulmi L.) Dit insekt werd iets minder mssl dn in 1963 in Amsterdm op de iepen gemeld.

10 179 Beukeide (Cidul puntifrons Full.)* Deze idelide, die we voorlopig "eukeide" zullen noemen, nmen we in Gelderlnd tlrijk op euken wr. Door het zuigen verkrijgt het ld een eigenrdige zilverhtige weershijn. Het gevolg vn de ntsting is een verminderd ssimilerend vermogen. Ondnks de grote ntllen dieren leek de shde toh zeer eperkt. Spintmijten (Arin) Lindespintmijt (Eotrnyhus telrius L.) Deze spintmijt veroorzkte op vershillende pltsen een vervroegde ldvl vn linden. Dergelijke ntstingen meldde men ons uit Amsterdm, Hrlem, Utreht, Delft, Rotterdm, Venlo en Hengelo (Gld.). Shde vn geringere etekenis kwm voor in Den Hg en Oss. Sprrespintmijt (Prtetrnyhus ununguis J.) In De Bilt werd Pie pungens en in Tegelen en Lottum nr verluidt Pie Alertin oni zwr door deze spintmijt ngetst. Determinties door onze medewerker J. H. de Gunst. Ltierlllur: 1. Nederlndse nmen vn geleedpotîge dieren shdelijk voor de voornmste lnden tuinouwgewssen. Ned. Plntenziektenk. Ver F. Swerdtfeger, Die Wldkrnkhitn. Berljn, Hmurg, De nmen vn onze voornmste houtgewssen. Ned. Bosouw Ver Hndoek voor de populierenteelt. Ned. Heidemij., Arnhem, S. Doom, D., Phloeosinus tlwje Perris en Delldromyz sp., twee in de Nederlndse osouw weinis ekende houtinsekten. Ned. Bos. T. 36 (12) 1964 ( ). ~',..