maatschappijwetenschappen pilot vwo 2019-II

Transcriptie

1 Opgve 1 Goud 1 mximumscore 2 een uitleg dt goud economische indingen tussen mensen kn versterken, met een toepssing vn economische indingen en drvn een vooreeld uit de eerste line vn de inleiding 1 een uitleg dt goud ffectieve indingen tussen mensen kn versterken, met een toepssing vn ffectieve indingen en drvn een vooreeld uit de eerste line vn de inleiding 1 Goud werd geruikt in munten / ls ruilmiddel voor verhndelen vn goederen. Zo kn goud de onderlinge economische indingen/fhnkelijkheden tussen mensen versterken 1 Goud wordt geruikt in ijvooreeld trouwringen die psgehuwden elkr omdoen, ls uitdrukking vn positieve gevoelens voor elkr. Zo kn goud de onderlinge ffectieve indingen/fhnkelijkheden tussen mensen versterken 1 1

2 2 mximumscore 2 een uitleg dt het kernconcept socile institutie te herkennen is in het geruik vn goud ls ruilmiddel, met een toepssing vn het kernconcept socile institutie 1 een uitleg dt in het geruik vn goud ls ruilmiddel het kenmerk vn instituties enerzijds vrij stiel, mr nderzijds ook reltief vernderlijk herkenr is, met informtie over dit kenmerk uit de inleiding 1 In het geruik vn goud ls ruilmiddel is een socile institutie te herkennen, omdt het ccepteren vn goud ls ruilmiddel een min of meer geformliseerde regel is die l sinds de oudheid onderlinge relties in de hndel reguleert 1 Al in het oude Egypte werd goud geruikt ls ruilmiddel, tot n de huidige tijd wrin nken goud nhouden ls noodvoorrd, en drmee is het geruik vn goud enerzijds vrij stiel. Inmiddels zijn munten niet meer direct gekoppeld n goud, drmee is het geruik vn goud nderzijds ook reltief vernderlijk. Dus is het kenmerk dt instituties enerzijds vrij stiel, mr nderzijds ook reltief vernderlijk zijn te herkennen in het geruik vn goud ls ruilmiddel 1 2

3 3 mximumscore 2 een uitleg dt onttovering te herkennen is in de verndering vn de etekenis vn goud, met een toepssing vn het egrip onttovering en informtie uit de tweede line vn de inleiding wruit onttovering lijkt 1 een uitleg dt rtionlisering te herkennen is in de verndering vn de etekenis vn goud, met een toepssing vn het kernconcept rtionlisering en informtie uit de tweede line vn de inleiding wruit rtionlisering lijkt 1 Onttovering is te herkennen in de vernderde etekenis vn goud door de verminderde ndcht voor het ovenntuurlijke. In de middeleeuwen werden n goud nog mgische krchten toegekend door eoefenrs vn de lchemie, inmiddels worden n goud door de meeste mensen geen ovenntuurlijke krchten meer toegekend 1 Rtionlisering is te herkennen in de vernderde etekenis vn goud door het systemtiseren vn de werkelijkheid, nmelijk in het systemtisch onderzoeken vn de opouw vn de tomen vn goud. Druit komt de huidige wetenschppelijke etekenis vn goud voort, geseerd op inzichten uit de nucleire fysic over de opouw vn de tomen vn goud 1 3

4 4 mximumscore 2 het functionlisme-prdigm 1 een uitleg dt het functionlisme-prdigm te herkennen is in de eschrijving vn de smenleving in de Surinmse goudvelden, met een kenmerk vn het functionlisme-prdigm en drvn een vooreeld uit tekst 1 1 In de eschrijving vn de ontwikkeling vn een smenleving in de Surinmse goudvelden is het functionlisme-prdigm te herkennen 1 In tekst 1 wordt het ontstn eschreven vn een nieuwe mtschppelijke orde in de Surinmse goudvelden, wrin conflicten eperkt lijven (r. 3-13). Ndruk op het (her)vinden vn een mtschppelijke orde kenmerkt het functionlisme-prdigm. of Nieuwe wetten en gedrgscodes die door de jren heen tot stnd gekomen zijn, drgen ij n de nieuwe mtschppelijke orde (r. 5-8). Deze wetten en gedrgscodes functioneren ls socile stilistoren. Ndruk op de rol vn socile stilistoren kenmerkt het functionlisme-prdigm 1 5 mximumscore 1 een uitleg dt in de omstndigheden wronder de goudzoekerswet tot stnd komt inding te herkennen is, met toepssing vn het hoofconcept inding en informtie uit tekst 1 over die omstndigheden Volgens econoom De Soto ontstt de goudzoekerswet doordt mensen in de goudvelden eperkte hulpronnen moeten delen (r ). Voor het regelen vn het delen vn hulpronnen zijn zij fhnkelijk vn elkr. In deze onderlinge fhnkelijkheid tussen gouddelvers is inding te herkennen. 4

5 6 mximumscore 1 een uitleg dt het functioneren vn de goudzoekerswet verklrd kn worden vnuit het rtionele ctor-prdigm, met een rtionele fweging tussen kosten en ten / met streven nr nutmximlistie en drvn een vooreeld uit tekst 1 De goudzoekerswet is volgens De Soto efficiënt in het mximliseren vn economische voordelen en het minimliseren vn conflict (r ). Het functioneren vn de wet kn gezien worden ls het resultt vn een rtionele fweging tussen de kosten die conflicten opleveren en de economische ten vn delen, om economische voordelen te mximliseren. Deze rtionele fweging tussen kosten en ten is een kenmerk vn het rtionele ctor-prdigm. 7 mximumscore 2 een toepssing vn het egrip formlisering en drvn een vooreeld uit tekst 1 1 een uitleg dt formlisering vn de goudzoekerswet kn ijdrgen n verdere sttsvorming vn Surinme, met een toepssing vn het kernconcept sttsvorming 1 Wnneer de goudzoekerswet geïncorporeerd wordt in de ntionle wetgeving (r ) is er sprke vn formlisering. Formlisering is nmelijk het omzetten vn informele rechten en plichten, zols de goudzoekerswet, in formele wetten 1 Het vstleggen vn informele rechten en plichten in formele wetten drgt ij n de uitreiding vn het complex vn ntionle wetten en regels / n de institutionlisering vn de politieke mcht vn de stt Surinme, en dus n verdere sttsvorming vn Surinme 1 5

6 8 mximumscore 3 een uitleg dt het vrgen vn een hogere goudprijs door het lnd dt goud wint niet nnemelijk is, met een toepssing vn een kenmerk vn de fhnkelijkheidstheorieën 1 een mtregel om goudwinning ten goede te lten komen n de economische ontwikkeling vn het lnd dt goud wint, wrin een kenmerk vn de evolutionire theorieën te herkennen is 1 een uitleg dt het nemen vn de geformuleerde mtregel wel nnemelijk is, met een toepssing vn een kenmerk vn de evolutionire theorieën 1 Volgens de fhnkelijkheidstheorieën zijn de mchtsverhoudingen tussen de meer ontwikkelde en onderontwikkelde lnden scheef. Drom zl het lnd dt goud wint geen hogere goudprijs kunnen fdwingen vn meer ontwikkelde lnden. Geredeneerd vnuit deze theorieën zl het nemen vn deze mtregel dus niet nnemelijk zijn 1 Een mtregel kn zijn: het innoveren en moderniseren vn goudwinningsmethoden om goudwinning efficiënter en sneller te lten verlopen 1 Volgens de evolutionire theorieën ontwikkelen stten zich volgens een ptroon vn geleidelijkheid. Onderontwikkelde lnden moeten zich nog moderniseren. Door het moderniseren vn goudwinningsmethoden kn de goudwinning ten goede komen n de economische ontwikkeling vn het lnd dt goud wint. Geredeneerd vnuit deze theorieën zl het nemen vn deze mtregel dus nnemelijk zijn 1 6

7 9 mximumscore 1 een uitleg dt de minister geruikgemkt kn heen vn primen, met een toepssing vn het egrip primen en drvn een vooreeld uit tekst 2 Door te spreken vn een elngrijke dg en edrijven op te roepen om zich n te sluiten ij het convennt (r ) / Door het eerste convennt in de sector te initiëren (r ) presenteert de minister zich in de medi, zols in de krnt Trouw, ls een politicus die verntwoordelijkheid neemt voor de prolemen in de goudsector. In het zichzelf presenteren vn deze minister in de medi ls eigenr vn dit socile en ecologische them kn de medistrtegie primen herkend worden. 10 mximumscore 3 een toepssing vn het kenmerk interntionle smenwerking vn de lierle theorieën op het convennt 1 een uitleg dt de Nederlndse stt met het convennt smenwerking ngt, met een toepssing vn het kernconcept smenwerking en drvn een vooreeld uit tekst 2 1 een uitleg dt ook ndere ctoren dn stten etrokken worden ij het convennt, met drvn een vooreeld uit tekst 2 1 Volgens de lierle theorieën kn interntionle smenwerking, zols met een convennt, ijdrgen n vooruitgng, zols een meer verntwoorde goudsector 1 De Nederlndse stt wil met het convennt smenwerking ngn. Nederlnd wil nmelijk dt ntionle en interntionle prtijen uit de goudsector hun hndelen op elkr fstemmen met ls doel het respecteren vn mensenrechten en milieu (r ) 1 Volgens de lierle theorieën zijn niet lleen stten vn elng, mr ook ndere ctoren, zols interntionle edrijven. Voor het convennt wil de Nederlndse stt smenwerken met ndere ctoren vi het Prtnership for Responsile Minerls. Dit zijn edrijven zols Apple en Siemens (r ) 1 7

8 11 mximumscore 2 een uitleg dt het convennt pst ij een socildemocrtische opvtting over glolisering, met deze opvtting 1 een vooreeld uit tekst 2 ij de gekozen socildemocrtische opvtting 1 Dt ongelijkheid estreden moet worden met interntionle overeenkomsten is een socildemocrtische opvtting over glolisering. Het convennt is een vooreeld vn een interntionle overeenkomst wrmee negtieve gevolgen vn de interntionle goudsector estreden moeten worden 1 Zo willen de ondertekenrs met het convennt ijvooreeld een einde mken n socile onrechtvrdigheid, zols ongezonde reidsomstndigheden ij goudwinning (r ) 1 12 mximumscore 2 een verschil in de mnier vn denken tussen voorstnders en tegenstnders vn economische glolisering 1 een uitleg dt voorstnders en tegenstnders vn economische glolisering verschillend zullen denken over goudwinning, met een vooreeld vn een proleem ij goudwinning uit tekst 2 1 Voor- en tegenstnders vn economische glolisering mken een verschillende fweging ten nzien vn duurzmheid en de wenselijkheid en mogelijkheid vn economische groei 1 Een proleem vn goudwinning is dt het schdelijk is voor het milieu (r ). Tegenstnders vn economische glolisering zullen endrukken dt glolisering leidt tot overproductie in goudwinningsgeieden. En dt overproductie weer leidt tot ongewenste schde n het milieu. Terwijl voorstnders vn economische glolisering zullen endrukken dt glolisering leidt tot de economische groei in goudwinningsgeieden. En dt economische groei ertoe leidt dt milieuprolemen door technologie zullen worden opgelost 1 8