Insekten 453. D. Doom Rijksinstituut voor Natuurbeheer, Arnhem

Transcriptie

1 Insekten 453 Antstingen door insekten en mijten in ossen en ndere houtopstnden in 1973 Infesttions y Insets nd mites in forests nd other woody growths in 1973 D. Doom Rijksinstituut voor Ntuureheer, Arnhem In dit jroverziht worden wederom de gegevens over insekten- en mijtenntstingen verwerkt, die uit de Jrlijkse enquête onder eheerders vn ossen, vn gemeentelijke plntsoenendiensten, e.d. zijn verkregen. Bovendien wordt in de tellen 1 en 2 een ntl st- en houtkeversoorten opgenomen, welke zih in de door de orknen vn 13 novemer 1972 en vn 2 pril 1973 gevelde en geroken nldomen heen ontwikkeld. Deze insektesoorten zijn meteen + ngegeven. Ten nzien vn de dennesheerder (Tomius piniperd L.) is de shde, die door een 60-tl oseheerders in diverse osgeieden in het njr vn 1973 n de stnde eplnting werd getxeerd, per provinie in tel 2 smengevt. Dnk zij de getroffen voorzorgsmtregelen leek de lgemeen verwhte plg wel mee te vllen. Vn slehts enkele oswhterijen meende men dt het ntl gevllen loten ernstige, vn ndere drentegen weinig etekenis hd. Vn de zih in stormhout ontwikkelende houtkevers vlt op dt de kleine dennehoutkever (Gnthotrihus mteririus Fith) - een in 1965 nieuwe soort voor Nederlnd - op versheidene pltsen in grotere ntllen voorkwm dn de gestreepte dennehoutkever (Xyloterus linetus Oliv.). Zijn verreidingsgeied, tot dusver eperkt tot de provinies Gelderlnd en Utreht, strekte zih nu verder uit, met nme nr Noord-Brnt, Overijsel en nr het zuidelijk deel vn Drente. De plg vn de rupsen vn de strdstijnvlinder () in Noord-Brnt en midden-limurg hndhfde zih onverminderd in de hrdgeieden. In de omgeving vn woonkernen werden op versheidene pltsen estrijdingsmtregelen toegepst met preprten vn Billus thuringiens'is en met de weinig giftige Chemishe produkten Grdon en Nexion. De resultten vn deze middelen werden lgemeen ls gunstig eshouwd. Overigens shijnt het insekt zih thns ook enoorden de rivieren te gn uitreiden. Zeer geringe ntllen "winternesten werden reeds tot n de lijn Ede-Zutfen-Almelo wrgenomen. Vershijnt tevens ls RIN mededeling nr foto's: Rijksinstituut voor Ntuureheer. Summry As usul most dt for this nnul survey of inset nd mite pests in forests nd other woody growths were supplied y persons loted in different prts of the ountry nd mostly professionlly interested in the helth of their rops. The dt re summrized in tles 1 nd 2. The inset speies mrked with -f were found in oniferous trees felled y the gles of Novemer 13, 1972 nd of April 2, Dmge y the pine shoot-eetle, Tomius piniperd L., known s the most dngerous inset in pine stnds fter gle dissters, ws less serious thn expeted. This ws minly due to preutionl mesures. The Amerin timer eetle, Gnthotrihus mteririus Fith, new to the Netherlnds in 1965, now ppered in lrger numers thn the ommon pinhole orer Xyloterus linetus Oliv. in ertin res. Its rnge, first limited to the provines of Guelders nd Utreht, now extends to the provines of NoordBrnt, Overijsel nd Drente. The outreks of the rown-til moth, Euprotis hrysorrhoe L., in our southern provines, whih strted in 1968, ontinued t the sme level. In some inhited res ontrol mesures were rried out with preprtions of Billus thuringiensis nd the hemils Grdon nd Nexion. The ltter re reltively hrmless to humn eings. The results with ll these produts were reported s stisftory. In de tekst worden de pltsen vn ntsting vn de vn elng gehte insektesoorten nde'r gespeifieerd. De in het stormhout ngetroffen soorten worden zonder ijzonderheden in de tellen vermeld omdt ze lter in een prt rtikel zullen worden ehndeld. An llen, die hun medewerking heen verleend, etuigen we grne dnk. Voor de nmen vn de insekten is de nomenltuur geruikt vn Brkmn (2) en vn Doom (3), voor die vn de houtgewssen is Boom (1) gerdpleegd. 79

2 Kleine derinehoutkever (Gnthotrihus mterirlus) wre grootte: 3 mm. Antstingseeld kleine dennehoutkever (Gnthotrihus mteririus) n dennestm. Kevers (Coleopter) pemeer, Assen, Eereek, Hummelo, Kmpen, Allsserwrd, een ntl pltsen in Noord-Brnt, in de plntsoenen vn Amsterdm en Den Hg. Beukespringkever (Orhestes fgi L.) mtig: pltselijk in de provinie Utreht, o.. ij Leersum. Grote dennesnuitkever (Curulio ietis L.) mtig: ij Wish en Ruurlo en in de oswhterijen Heerde, Chm en D o r s t Wilgesnuitkever (Cryptorrhynhus lpti L ) ernstig: pltselijk in Oostelijk Flevolnd (Reve-Aertos) n populier en n wilg; mtig: n tweejrige 'Dorskmp' ij Boxtel. Bldsnuitkevers (Phylloius sp. of Lohme sp.) ernstig: klvreterij vn erken in het Leenderos (N.Br.). Elzehn (Ag el st! lni L ) ernstig: klvreterij vn elzen te Bred, Enshede, Delden en Vlgtwedde; mtig: Oostelijk Flevolnd, Noordoostpolder, Sp. 80 Wilgehnen (Phyllodet sp. en Plgioder versiolor Lih.) ernstig: klvreterij vn wilgen ij Vlgtwedde en in Oostelijk Flevolnd; mtig: n lsempopulieren ij Liempde, Eereek, Gorssel, Weert en Zuidroek. Heidekever (Lohme suturlis Thoms.) ernstig: Mookerheide en pltselijk in Drente; mtig: ij Wish, S t Anthonis en in de Cmpinse Heide ij Boxtel. Sneeuwlhn (Pyrrhlt viurni Pyk.) ernstig: in plntsoenen te Sppenneer, Arnhem en Shiedm; mtig: in Amsterdm en op de Hoge Veluwe. Grote populiereoktor (Sperd rhris L.) mtig: pltselijk in Noord-Brnt en ij Bennekom (Nergen).

3 lepespintkevers (Solytus sp.) mtig: ij Kmpen en Goes. Grote sprrestkever mtig: ij Hoeven; (Dendrotonus mins Kug.) lun ikever (Amphimllon solstitilis L.) [mtig: omgeving Hmstede. Vlinders (Lepidopter) Thujmineermot (Argyresthi thuiell Pk.) ernstig: n thujhgen te Putte, Shyk en 's-hertogenosh 1 Lr/ksmot (Coleophor lriell H.) -mtig: ij Bkkeveen, Steenwijk, 's-heererïerg en tin de oswhterij Dorst. Groene eikeldrolier (Tortrix viridn L.) ernstig: ij Rvenswoud, Rlte, Vlodrop en Posterholt; mtig: ij Bkkeveen en Winterswijk Popuiieresheutoor-der (Gypsonom erin Dup.) mtig: voorl n lsempopulieren ij Eereek en n tweejrige 'Löns' ij Mstriht. Dennelotrups (Rhyioni uolin Shiff.) mtig: n Pinus mugo ij Sppemeer. Spfnse/motten (Yponomeut sp.) ernstig: n krdinlshoed en vogelkers in de Donkere Duinen ij Den Helder; mtig: n eplntingen op de egrfpltsen te Amsterdm, voorts in het plntsoen te Den Hg en n eplntingen lngs de Zuid Willemsvrt tussen Veghel en 's-hertogenosh. Wilgeoutrups () ernstig: n populier, els en eik ij Goud en Rotstergst; mtig: n populieren pltselijk in Zuid-Hollnd, in het Lnd vn Ms en Wl en ij 's-hertogenosh; n wilgen in de Donkere Duinen (Den Helder). Stijnvlinder (Leuom sliis L.) ernstig: klvreterij vn populieren ij Sheemd, Bnt, Bennekom, 's-hertogeriosh, Heusden, pltselijk in Oostelijk Flevolnd en lngs de weg nr Goes ij de provinile grens; mtig: omgeving Best, pltselijk in de Noordoostpolder en ij Weert. Bstrdstijnvlinder () ernstig: zeer vele onentrties (zie Overziht 1972) in Noord-Brnt en midden-limurg; in Gelderlnd - ij Didm Heusden, Niftrlk, eplntingen te Rotterdm, Shiedm en op Rottummerplt; mtig: n eplntingen te Den Hg, Hrlem en op Tershelling. Plkker () ernstig: uitreiding vn de plg in het ntuurreservt De Grote Peel tot. 80 h; voorts ij Ospel en Nederweert; mtig: tussen Bexem en Weert. Ringelrups () ernstig: te Hrlem en pltselijk in Oostelijk Flevolnd; mtig: in plntsoenen te Bred, Eindhoven, Shiedm en Amsterdm. Groene wilgespinner (Eris hlorn L.) mtig: n griendwilgen in Oostelijk Flevolnd. Donsvlinder (Porthesi similis Fuessl.) ernstig: n meidoorn te Vlrdingen. Ge/e heideorstei (Orgyi erie Germ.) ernstig: klvrt vn de heide ij St. Anthonis. Horzelvlinder (Sesi piformis Cl.) ernstig: te Amsterdm n populieren in de Zmenhofstrt en op de egrfplts Westergrde. Populiereglsvlinder (Sipteron tniformis Rott.) mtig: in de oorspronkelijke hrden met lsempopulieren in Oostelijk Flevolnd. Kleine wintervlinder () ernstig: klvrt vn populieren ij Gemonde (Boxtel) en Hermlen (ij St. Oedenrode); mtig: n essen en meidoorn, resp. ij Best en in Oostelijk Flevolnd. Bld- en glwespen (Hymenopter) Lindeldwesp (Cliro nnulipes KI.) ernstig: te Den Hg, Bred en Hren (N.Br.); mtig: te Hrlem, Assen, 's-hertogenosh en St. Oedenrode. Sprreldwesp (Pristiphor ietin Chr.) mtig: in de oswhterij Austerlitz en lngs de weg Anlo-Shiporg (Dr.). Ligusterldwesp (Mrophy puntum-lum L.) mtig: n essen ij Biervliet. Eikelensglwesp (Neuroterus querusrum L.) mssl: gehele Veluwe, Utrehtse heuvelrug en pltselijk in noord-limurg. 81

4 Glmuggen (Ceidomyide) Wntsen (Heteropter) Rozetglmug (Rhdophg rosri H. Lw.) en Wilgetopglmug (Rhdophg terminlis H. Lw.) mtig: n grieridwilgen in Oostelijk Flevolnd. Denneshorswnts (Ardus innmomeus Pnz.) ernstig: n grovedennen in de oswhterij St. Anthonis; mtig: n grovedennen op de Veluwe, ijvooreeld in de oswhterijen Kootwijk en Hrskmp. Bld- en shildluizen (Homopter) Mijten (Ari) Groene sprreluis (Eltoium ietinum Wik.) ernstig: n sitksprren in de Brkmnpolder, ij Woensel, Leende en Vlkenswrd; mtig: n sitkspr te Eindhoven, n fijnspr te Bilthoven en n Pie omorik te Ede. Sprrespintmijt (Oligonyhus ununguis i.) ernstig: n Pie pungens ij Vlodrop, mtig: n Pie sp. ij Assen. Lindeldluis (Eullipterus tilie L.) ernstig: te Amsterdm mtig: te Den Hg en Kmpen. Lindespintmijt (Eotetrnyhus telrius L.) ernstig: ij Luykgestel, Oirshot en Amsterdm, mtig: in het stdsplntsoen te Den Hg. Dromedrïs/i/fs (Tuerolhnus slignus Gm.) ernstig: n griendwilgen in Oostelijk Flevolnd. Litertuur Sprppelglluis (Shiphntes ietis L.) ernstig: n jorrge fijnsprren ij Elleom. Douglswolluis (Gilletteell ooleyi Gill.) mtig: ij Rlte, Boxtel en in de oswhterij Appelsh n dougls en te Bilthoven n sitkspr. Gewone dopluis (Eulenium orni Bhé) ernstig: n linde en lijsteres te Amsterdm; mtig: n lijsteres in de Donkere Duinen Boom, B.K Nederlndse dendrologie, flor der ultuurgewssen. Veenmn, Wgeningen. 2 Brkmn, P. J Lijst vn Coleopter uit Nederlnd en het omliggende geied. Mon. Ned. Ent. Ver. Nr. 2, Amsterdm. 3 Doom, D Shdelijke osinsekten. Bosesherming 1. Pudo, Wgeningen (33-161).

5 Tel 1. De In 1973 shdelijk opgetreden Insekten en mijten, gerngshikt nr het eshdigde gews Tle 1. The inset nd mite pests of 1973, grouped ording to their host plnts n l dho ut/ontfers Aies grndis Lindl. Lrix leptolepis Gord. Pie sp. Pirius sp. Pseudotsug menziesii Fr. Thuj oidentli9 L, loofhoutjrodleved trees Alnus glutinos Vill. Betul sp. Cllun vulgris Hull. Cotonester sp. ngetst door/ttked y +Xyloterus linetus Oliv. + Hylurgops pllltus Gyllh. -f Orthotomius lriis F. + Orthotomius suturlis Gyllh. + Xyloterus linetus Oliv. Coleophor lriell H. Curulio ietis L. Strophosomus sp. Dendrotonus mins Kug. 4-Dryooetes utogrphus Rtz. + Hylstes uniulrius Er. + lps typogrphus L. + Pltyogenes hlogrphus L. +Xyloterus linetus Oliv. Pristiphor letin Chr. Eltolum letlnum Wik. Gilletteell ooleyi Gill. Shiphntes ietis L. Ollgonyhus ununguis J. Curulio ietis L. Pissodes nottus F. + Gnthotrihus mteririus Fith Hylstes ter Pyk. + Hylurgops pllitus Gyllh. +!ps sexdenttus Boern. + Orthotomius lriis F. + Pityogenes identtus Hst. +Tomius minor Htg. +Tomius piniperd L. -f Xyloterus linetus Oliv. Rhyioni uolin Shiff. Theodiplosis rhynter Shwägr. Ardus innmomeus Pnz. Curulio ietis L. +Gnthotrihus mteririus Fith +Xyloterus linetus Oliv. +HyIeoetus dermestoides L. Gilletteell ooleyi Gill. Argyresthi thuiell Pk. Agelsti lni L. Phylloius sp. Croesus septentrionlls L. Lohme suturlis Thorns. Orgyt erie Germ. Mlosom neustri U. Crtegus sp. Euonymus europe L. Fgus sylvti L. Frxinus exelsior L. Hippophe rhmnoides L. Populus sp. Prunus sp. Querus sp. Slix sp. Sorus uupri L. Till europe L. Ulmus sp. Viurnum opulus L. + In stormhout gevonden insektesoorten J Inset speies found in storm-dmged wood Yponomeut pdell L. Porthesi similis Fuessl. Yponomeut ogntell H. Orhestes fgi L. Cryptoous fgi Bärenspr. Mrophy puntum-lum L. Cryptorrhynhus lpthi L. Phyllodet sp. Sperd rhris L. Prleuopter sinuell Rtti. Gypsonom erin Dup. Leuom sliis L. Slpteron tnlformis Rott. Sesi piformis Cl. Phloeomyzus redelei HRL. Yponomeut evonymell L. Amphimllon solstitilis L. Tortrix viridn L. Neuroterus querusrum L. Cryptorrhynhus lpthi L. Phyllodet sp. Eris hlorn L. Rhdophg rosri H.Lw. Rhdophg terminlis H.Lw. Tuerolhnus slignus Gm. Eulenium orni Bhé. Cliro nnulipes Kl. Eullipterus tilie L. Eulenium ornl Bhé. Eotetrnyhus telrius L. Solytus sp. Phler uephl L. Pyrrhlt vlurni Pyk. 83

6 Tel 2. De grd vn ntsting in de vershillende provinies Tle 2. The degree of infesttion in the different provines A: ernstige ntsting (wronder klvreterij) hevy infesttion (mong whih omplete defolition) : idem, doh pltselijk ditto, ut lol B: mtige ntsting moderte infesttion : idem, doh pltselijk ditto, ut lol C: lihte ntsting //ghf infesttion C: idem, doh pltselijk ditto, ut lol insektensoort/jnsef speies provi n i eslprovines "O "O 0) TJ r o C J2 u CO «w O "5 O 2 CÜ tu > X) m Q) X 1 lt O O <J 5 z: N o F Xi E Coleopter Cryptorrhynhus lpthl L. - Curullo ietis L C Orhestes fgl L. Phyllolus sp. Pissodes nottus F. Strophosomus sp. Agelstl lni L. B B Lohme suturlis Thoms. B Pyllodet sp. Pyrrhlt vlurni Pyk. Dendrotonus mins Kug. + Dryooetes ptogrphus Rtz. -f Gnthotrihus mteririus Fith B Hylstes ter Pyk. + Hylstes uniulrius Er. + Hylurgops pllitus Gyllh. B B B B + Ips sexdenttus Boern. + Ips typogrphus L. -4- Orthotomius lniis F. C C C +Orthotomius suturlis Gyllh. + Pityogenes identtus Hst. + Pityogenes hlogrphus L. Solytus sp. +Tomius minor Htg. +Tomius piniperd L. B B B B +Xyloterus Hnetus Oliv. B C Sperd rhnfs L. + Hyleoetus dermestoides L. Amphimllon solstltilis L. B B B 84 Lepidopter Argyresthi thuiell Pk. Coleophor lriell H. Prleuopter slnuell Rtti. Gypsonom erin Dup. Rhyloni uolin Shiff. *

7 insektensoort//nser speies provinies!provines Frieslnd Groningen Drente ' s "05 w "w <0 > O Gelderlnd 2 ) Utreht N.-Hollnd T3 C _<5 ö X N Zeelnd N.-Brnt Limurg Tortrix viridn L. Yponomeut sp. Eris hlorn L. Euprotis hrysorrhoe L, Leuom sliis L. Orgyi erie Germ. Phler uephl L. Porthesi similis Fuessl. Sipteron tnifonmis Rott. Sesl piformis Cl. Operophter ru mt L. A Hymenopter Cliro nnulipes Kl. Croesus septentrionlis L. Diprion sp. Mrophy puntum-lum L. Pristiphor letln Chr. Neuroterus querusrum L. B B Dipter Rhdophg roeri H.Lw. Rhdophg terminl!s H.Lw. Theodiplosis rhyntr Shwgr. Homopter Eltoium ietinum Wlk. Euflïpterus tilie L. Phloeomyzus redelei HRL. Tuerolhnus slignus Gm. Gilletteell ooleyl GUI. Shiphntes ietis L. Eulenium orni Bhé. Cryptoous fgl Brenspr. Heteropter Ardus innmomeus Pnz. C Mljten/M/fes (Ari) Eotetrnyhus telrius L. Olihonyhus ununguis J. ') inh Noordoostpolder inh Oostelijk Flevolnd + In stormhout gevonden insektesoorten//nset speies found in storm-dmged wood 85