Aantastingen door insekten en mijten in bossen en andere houtopstanden 1970 Infestations by insects and mites in forests and other woody growths 1970

Transcriptie

1 Antstingen door insekten en mijten in ossen en ndere houtopstnden 1970 nfesttions y insets nd mites in forests nd other woody growths 1970 D. Doom Rijksinstituut voor Ntuureheer, Arnhem Zols geruikelijk zijn de gegevens vn dit jroverziht in hoofdzk weer fkomstig vn de leden vn onze Wrnemersorgnistie. Wrnemingen vn onze eigen medewerkers vullen deze gegevens n. An hen die hun medewerking heen verleend etuigen we grne onze dnk. De tellen 1 en 2 vtten de gegevens smen. Voor de nmen vn insekten en mijten is de nomenltuur vn het eerste deel vn "Bosesherming" (1) gevolgd, terwijl voor de nmen der houtgewssen gerdpleegd is "Nederlndse dendrologie, flor der ultuurgewssen" (2). Slehts de ntstingen vn ernstige rd en die vn mtige etekenis worden in de tekst nder toegeliht. Kevers (Coleopter) Grote dennesnuitkever (Curulio ietis L.) mtig: in jonge ultures vn groveden en dougls over geheel Overijsel verspreid; voorts ij Stiphout en in de oswhterijen St. Anthonis en Appelsh. Beukespringkever (Orhesies fgi L.) ernstig: ij Eelde. mtig: in de Utrehtse heuvelrug ij Austerlitz (ij Zeist) en Woudenerg. i Elzespring kever (Orhestes lni L.) mtig: op Texel en ij Berkhout en Midwoud in Noord-Hollnd. ^Grijze dennesnuitkever (Brhyderes f'nnus L.) mtig: in de oswhterijen Ommen, Hrle en Hrdenerg. Denneknopsnuitkevers (Strophosomus sp.) mtig: n dougls en n de Weymouthden in de oswhterij Hrle. Groene ldsnuitkevers (Phyiloius sp.) ernstig: klvreterij vn erken in de Strregtse heide. Grote populiereoktor (Sperd rhris L.) ernstig: in een populierewegeplnting ij Winssen. mtig: in dito eplntingen ij Jutphs, Geffen, Duiven en in de Noordoostpolder. Summry The ville dt on infesttions y forest insets nd mites in 1970 re summrized in tles 1 nd 2. The most noteworthy infesttions re the following: 1 The lrh se-erer (Coleophor lriell H.) whih ws still of little importne in 1969, me to n explosion in lmost ll the older lrh plnttions in the Netherlnds. As rule the younger stnds remined free from infesttion. 2 Cterpillrs of the rowntil moth (Euprotis hrysorrhoe L.) minly defolited oks in rodside plntings t vrious ples in the provine of NorthBrnt. n ertin prts of the towns of Eindhoven, Helmond nd Rotterdm the inset ws nuisne euse of its undne on ornmentls in prks nd privte grdens. 3 One nd two-yer old poplr slips in few nurseries nd plnttions in the provine of Zeelnd nd in the polder "Oostelijk Flevolnd" suffered muh dmge y the terpillrs of the ler underwing (Sipteron tniformis Rott.) poplr trees long rod in the provine of Zeelnd hd to e felled. They hd een so dly dmged y the got moth () tht there ws risk they would e lown down y strong winds. All infesttions were t the ses of the stems, where the terpillrs hd entered through wounds mde y mowing mhines. Wilgehn (Phyllodet sp.) ernstig: n populieren in het geied Europoort en n een griend ij Doorneroek (Gem. Rlte). mtig: n wilgen pltselijk in de Betuwe en ij Hren (N. Br.). Elzehn (Agelsti lni L.) ernstig: n elzen in de oswhterij Norg ij Veenhuizen en in de oswhterijen St. Anthonis en Wieringermeer tevens n erk. mtig: in de Noordoostpolderen in Oostelijk Flevolnd, voorts ij Eereek, Doetinhem, Vinen en ij Eri (Dr.). 105

2 Gllen vn douglswolluis n sitkspr.! j '. Douglswolluis en lrven*. Hikemineermot (Jisheri ekeldell Bjerk. syn. T. omplnell H.) ernstig: ij Chm en ij Lottum. Viurnumhn (Gleruell viurni Pyk.) ernstig: in het stdsplntsoen te Delft, mtig: in Arnhem en op de Hoge Veluwe. Lriksmot (Coleophor lrieli H.) ernstig: in de provinies Drente, Gelderlnd en pltselijk in Overijsel, voorts in de oswhte rij en St. Anthonis en Appelsh, mtig: in het overgrote deel vn Overijsel, in de oswhterij Sellingen en voorts ij Lieshout, Lren (Gld.) en 's-heerenerg. Gele wilgeldkever (Lohme pree L.) ernstig: klvreterij vn erken in het Leenderos (N. Br.). Eike rd vlo {Hlti queretorum Foudr.) ernstig: klvreterij vn jonge eiken ij Meyel, Hrle en Msrht. mtig: ij Linne en in Gsterlnd. Dennensheerder (Tomius piniperd L.) ernstig: ij Lonneker, Appelsh, Hilvreneek, Oldenzl en pltselijk in de oswhterij Shoorl. mtig: in de provinies Noord-Brnt en Overijsel, ij Noordwijk en in de oswhterijen Grderen en Amelnd. Vlinders (Lepidopter) Populieremineermot (Phyltonistis suffusell Zeli.) mtig: n de lsempopuliereklonen 'Androsoggin' en 'Oxford' ij Ell (Gem. Hunsel). *) Foto's: RN. 106 ' Populieresheutoorder en -knoprups (Gypsonom sp.) ernstig: ij Zevenr n Populus trihorp x deltoides. mtig: in een populiereproefveld ij Eereek. Groene eikeldroller (Tortrix viridn L.) mtig: in de provinie Overijsel o.. ij Vroomshoop. Rododendronldroller (Btodes ngustiorn Hw.) mtig: n Txus in het Amsterdmse Bos. Elzeidroller (Epinoti'sordidn H.) mtig: in de jonge elzeneplntingen rond het Veerse Meer; de ntsting heeft zih t.o.v qu oppervlkte uitgereid.

3 mit 11. n. 11 i n m B M. l i L J Dennelotrups (Rhyioni uolin Shiff.) mtig: n Pinus sylvestris en P. ontort ij Hrdenerg en n jonge grovedennen ij Beekergen. Spinselmotten {Yponomeut sp.) ernstig: n krdinlshoed ij Boxtel, Ommen en Den Helder, n vogelkers in De Donkere Duinen, het DeelerWoud en ij Ommen en tenslotte in meidoorneplntingen te Shiedm en Amsterdm, mtig: n meidoorn te Eindhoven en n wilg ij Blokzijl. Populieregisvlinder (Sipteron tniformis Cl.) ernstig: in kwekerijen ij Rillnd en Best en in een jonge eplnting ij Veere. mtig: in een kwekerij en in enkele eplntingen in Oostelijk Flevolnd. 1 1 M li J i. i i l l i Glmuggen (Dipter) Kleine eukeldglmug (Hrtigiol nnulipes Htg.) mtig: n euken in de gehele provinie Gelderlnd en ij Austerlitz (Gem. Zeist). Bld- en shildluizen (Hemipter) Groene sprreluis (E/to/um /ef/'num Wik.) ernstig: n fijnspr ij Venlo en n sitkspr ij Bergeijk. mtig: pltselijk in Overijsel en ij Amsterdm. Lindeldluis feu///pterus tiiie L.) mssl: op de linden te Vlrdingen en te Delft. Ardrupsen (Soti sp.) mtig: in potultuur vn Juniperus ij Horst (N. Br.). Elzeldluis (Pterollis lni Deg.)* mssl: op de elzen lngs het Veerse Meer. Bstrdstijnvlinder (Euprotis Sprretkluizen (Cfnr sp.) mtig: op Pie te Amsterdm. hrysorrhoe L.) ernstig: Noord-Brnt, in het ijzonder in Eindhoven-noord, ij Geffen, Wouw, Weert, de eiken lngs de weg 's-hertogenosh-vlijmen; in Limurg ij Linne-Eht, voorts in Rotterdm en in Hoek vn Hollnd n llerlei gewssen en op Tershelling n duindoorn, mtig: n llerlei gewssen in Helmond, n Sorus in Shiedm en n duindoorn tussen Koudekerke en Vlissingen. Stijnvlinder (Leuom sliis L.) ernstig: populieren in het Reve en Aertos [Oostelijk Flevolnd); de ntsting werd eind mei estreden, mtig: populieren lngs de Rijksweg ij Sheemd. Ringel rups (M/osom neustri L.) ernstig: n de iepen te Amsterdm, n meidoorn ij Lelystd en n llerlei houtsoorten te Eindhoven, mtig: n de populieren in de omgeving vn Lelystd. Plkker (Lymntri dispr L.) mtig: n eiken en esdoorn ij Bexem. Wilgehoutrups () ernstig: in een populierewegeplnting ij Sommelsdijk; er moesten 745 exemplren wegens gevr voor windreuk worden geveld, mtig: in populieren ij Goud, Vlrdingen en Shiedm. Bonte essevlinder (Arxs grossulrit L.) ernstig: n Ries lpinum te Venlo. Bldwespen (Hymenopter) Denneldwesp (Diprion pini L.) mtig: n verspreide grovedennen in de Ospelse Peel en in het Nuilerveld ij Wijster. * Det. dr. D. Hille Ris Lmers, ldluisonderzoek TNO. Weymouthwollüis; de dikkere shorsdelen worden niet ngetst. 107

4 Mijten (Ari) Sprrespintmijt (Olihonyhus ununguis J.) mtig: n fijnsprren in de oswhterij Stphorst. Lindespintmijt (Eotetrnyhus telrius L.) ernstig: n linden in strteplntingen vn Amsterdm. Litertuur 1 Doom, D. Shdelijke osinsekten. Bosesherming 1, uitg. Pudo Wgenlngen (33-161), Boom, B. K. Nederlndse Dendrologie, Flor Cultuurgewssen, Wollige eukestmtuis. Populiereglluizen fpemph/gus sp.) mssl: gllen op de ldstelen vn de tlinse populier in stdsplntsoenen en prtiuliere tuinen in Hrlem, Voorshoten, Leiden, Amstelveen, mtig: in Lopikerkpel. Weymouthwolluis (Pineus stroi Htg.) mssl: ijn geheel wit "epoederde" stmmen vn weymouthdennen op De Hoge Veluwe en in de oswhterij St. Anthonis wrgenomen. Douglswolluis (G///ettee// ooseyi Gill.) mssl: n douglssprren op het lndgoed De Eese (Ov.). mtig: pltselijk in Overtjsel en in Noord-Brnt. Wollige eukestmluis (Cryptoous fgi Bärenspr.) mtig: op enkele euken in de Hoge Veluwe en ij Lren (Gld.). 108

5 1 Tel 1 De in 1970 shdelijk opgetreden nsekten en mijten, gerngshikt nr het eshdigde gews. Tle 1 The inset nd mite pests of 1970, grouped ording to their host plnts. plntesoort(plnt speies Pinus sylvestris L. Pinus nigr Arn. vn mritim Metv. Pinus nigr Arn. vr. nigr Pinus strous L. Pie sp. Pseudotsug menziesii Frno Lrix leptolepis Gord. Txus t L Juniperus ommunis L. Populus sp. Slix sp. Querus rour L. Fgus sylvti L. Alnus glutinos Gärtn. Betul sp. 1 Tili europe L ngetst door/ttked y Curulio ietis L. Brhyderes innus L. Tomius piniperd L. Rhyioni uolin Shiff. Dlprlon pini L. Tomius piniperd L. Ernoius nlgrlnus Sturm Diorytri ietell Shiff. Tomius piniperd L. Strophosomus sp. Pineus stroi Htg. Dendrotonus mins L. Eltoium ietinum Wik. Clnr sp. Oligonyhus ununguis J. Curulio ietis L. Strophosomus sp. Gilletteell ooleyi Gill. Coleophor lriell H. Btodes ngustiorn Hw. Phytoptus psilspis Nl. Soti sp. Sperd rhris L. Phyllodet sp. Phylloni8tis suffusell Z. Gypsonom sp. Sipteron tniformis Rott. Sesl piformis Cl. Leuom sliis L. Pemphigus sp. Phyllodet sp. Yponomeut rorell H. Hltî queretorum Foudr. Tisheri ekeldell Bjerk. Tortrix virïdn L. Lymntri dispr L. Orhestes fgi L. Mikiol fgi Htg. Hrtigiol nnulipes Htg. Phyllphis fgi L. Cryptoous fgi Bârenspr. Orhestes lni L. Agelsti lnl L. Epinoti sordidn H. Pterotlis lni Deg. Phylloius sp. Agetsti lni L. Lohme pree L. Eullipterus tilie L. Eotetrnyhus telrius L. Lymntri dispr L. Frxinus exelsior L. Ulmus sp. Crtegus sp. Sorus uupri L. Euonymus europe L. Prunus pdus L. Hippophe rhmnoides L. lex quifolium L. Viurnum opulus L. Ries lpinum L. Lymntri dispr L. Yponomeut sp. Yponomeut ogntell H. Yponomeut evonymell L. Phytomyz iliis Curt. Gleruell viurni Pyk. Arxs grossulrit L. 109

6 Tel 2 De grd vn ntsting in de vershillende provinies. Tle 2 The degree of nfesttion in the different provines. A: ernstige ntsting (wronder klvreterij) hevy infesttion (mong whih omplete defolition) : idem, doh pltselijk d/tto, ut lol B: mtige ntsting moderte nfesttion : idem, doh pltselijk ditto, ut lol C: lihte ntsting Z/ght nfesttion : idem, doh pltselijk ditto, ut lol insektesoort//nsef spe/es provinies/prov/nes 9 «T3 C. * T3 Q> (1) C n CO r ffl w CO L. <u.s o s 0> > 'l. Q> Li. Ö o O O Curulio ietfs L. B Orhestes fgi L. Orhestes lni L. Brhyderes innus L. Strophosomus sp. Phylloius 8p. Sperd rhris L. Phyllodet sp. Agelsti lni L. Gleruell viurni Pyk. Lohme pree L. Hlti queretorum Foudr. Tomius piniperd L. B Dendrotonus mins L. Xyloterus linetus Oliv. Emoius nigrinus Sturm Tisheri ekeldell Bjerk. PhyllonEstis suffusell ZU. Coleophor lrlell H. A B A Tortrix viridn L. B Gypsonom sp. Btodes ngustiorn Hw. Epinoti sordidn H. Rhyioni uolin Shiff. Diorytri ietell Shiff. Yponomeut sp. Soti sp. Slpteron tniformis Rott. Sesi piformis Cl. Leuom sliis L. Mfosom neustri L. Euprotls hrysorrhoe L. Lymntri dispr L Arxs grossulrit L. Dlprlon pini L 110

7 > ' -Ti/.i.i mvmimi n». n - 1».. - j.v Phytomyz iliis Curt. Mikiol fgl Htg. Hrtiglol nnulipes Htg. Eltolum ietinum Wik. EulJipterus tilie L. Pterollis lni Deg. Phyllphis fgl L. Cinri sp. Pemphigus sp. Pineus stroi Htg. Gilletteeii ooleyi Gill. Cryptoous fgi Brenspr. Phytoptus pilspls Nl. Ollgonyhus ununguis J. Eotetrnyhus telrius L. C B i. i.m in. B n'iimi: Hf inf U t i, [,BJiiü J«"BMt i hh 11 B C.1.. C * inl. Noordoostpolder ** inj. Oostelijk Flevolnd Resultten vn het ntuureshermingsjr 1970 Hoewel nog niet lle tiviteiten in het kder rond de tie N70 eëindigd zijn, is het epld niet te vroeg voor een korte neshouwing over het ntuureshermingsjr 1970, dt tot het verleden ehoort. Om te eginnen is duidelijk geleken, dt dit ntuureshermingsjr ruimere horizonten hd dn die vn het klssieke egrip vn de eigenlijke ntuuresherming. Dit leek reeds diret ij de plehtigheden te Strtsurg, wr diverse sprekers de reltie mens-milieu in lle speten entrl stelden. De milieuverontreiniging met lle zihtre en onzihtre gevolgen voor mens en ntuur, enevens het wt vge egrip leefrheid, heen de Europese urger wrshijnlijk het meest ngesproken. Heis ws het niet moeilijk dit them te steunen met een stroom vn tueel ewijsmteril. Ook in Nederlnd wt dt etreft geen gerek: eind 1970, egin 1971 zorgden o.. de vissterfte in de Ms en de smeerpijp te Groningen wel voor de nodige puliiteit. Ook de Amer-olie op de golven hd niet dt spreekwoordelijke effet in kringen vn milieueshermers. Een regelmtige onfronttie met nieuwe gevllen vn milieuederf wijst duidelijk op een strutureel verkeerde situtie. Drij zijn het vrijwel lleen de spetulire inidenten, die het puliek shokken; de veel geomplieerder en verontrustender "lngzme" proessen vn milieuverrming en -ederf dringen veel moeilijker door. Het is duidelijk dt een verntwoord milieueheer niet in een hndomdri kn worden verkregen. De vermenging vn o.. politieke, finnieel-eonomishe, soile en ethishe elngen, sommige op interntionl niveu, emoeilijken een snelle oplossing vn de zih opstpelende prolemen. Men egint overigens wel te wennen n de gedhte, dt er "iets" gedn moet worden. Beplde industrieën zijn reeds jren ezig hun fvlstoffenprole- men grondig te onderzoeken. De vrg is lleen of we de verntwoordelijkheid op de juiste wijze kunnen pltsen en wie etlt? De finniële gevolgen vn de te nemen mtregelen in het kder vn de nieuwe wetgevingen (ijv. de wetten op de wter- en luhtverontreiniging) zullen niet uitlijven. Behoefden we ons tot nu toe slehts om een deel vn de proessen te ekommeren uit ijv. de huishouding, het trnsport, de lndouw en de industrie, we zullen nu de gehele keten vn opouw en frk voor onze rekening moeten nemen, zonder roofouw te plegen op de ntuurlijke welvrtsronnen, zonder milieuederf op grote shl te veroorzken. Belngrijke edrgen zullen gemoeid zijn met onderzoek, voorlihting en effetuering. De invloed, die het ntuureshermingsjr heeft gehd op de ntuuresherming in engere zin, is m.i. voornmelijk gelegen in een grotere ekendheid en de meerdere goodwill, die voor dit werk is verkregen. Dit kn vn elng zijn voor de ter eshikking stelling vn gelden, nodig voor nkoop en eheer vn ntuurterreinen. Ook estuurlijk is er vn een verndering in mentliteit sprke. De ntuuresherming heeft een zekere en elngrijke insprk verkregen wnneer het gt om zken ls ijv. energievoorziening, wegennleg, plnologie en ruimtelijke ordening. Dit lg tien tot twintig jr geleden wel even nders. Reeds gn er stemmen op voor de instelling vn een ministerie voor milieueheer, mr drmede zou tegelijkertijd het gevr ontstn, dt de verntwoordelijkheid voor deze zken door ndere ministeries, die toh dgelijks met milieuzken geonfronteerd worden, op één zetel zouden worden fgewenteld. n elk gevl is er stof tot disussie genoeg. Lten we het ntuureshermingsjr ls een impuls zien, die een goede strt voor de jren zeventig etekent. C. J. Stefels 111