Algemene Bijdragen. INSEKTENPLAGEN IN BOSSEN EN ANDERE HOUTOPSTANDEN IN NEDERLAND IN 1959 i)

Transcriptie

1 32e jrgng Nr. 8 Juli 1960 Algemene Bijdrgen INSEKTENPLAGEN IN BOSSEN EN ANDERE HOUTOPSTANDEN IN NEDERLAND IN 1959 i) [453] door D. DOOM Instituut voor toegepst iologisch onderzoek in de ntuur (Iton) Summry: INSECT PESTS IN FORESTS AND OTHER LIGNEOUS GROWTH IN THE NETHERLANDS IN 1959 Proly s result of the extrordinry climtologicl circumstnces in 1959, much more insect-ctivity ws reported thn in the yers efore. Especilly plnt lice were extremely ctive. The ville dt on the occurrence of noxious forest insects in 1959 re summrized in tles I nd II. The gretest dmge ws cused y the following species: A serious outrek of the Pine Swfly Diprion pini L. occurred in n old Pine wood ner Olderoek Guelders fter the species hd een t very low density throughout the country since In Overijsel ner Dlfsen Diprion pllidum Kl. seriously dmged 5-yers old pine plnttion. Lrve of Bormi istortt Goeze (Geometride) defolited out 60 h of lrch wood in Drente ner Westerork. The Stin Moth Stilpnoti Slicis L. defolited poplrs in woods nd rodside plntings ner Boxtel nd Best (Northrnt). The Poplr Borer (Cryptorrhynchus lpthi L.) just s in 1957 so seriously dmged young poplr plnttion of P. Roust ner Steenergen tht it ws necessry to pply control mesures. Ok-trees were loclly defolited y the Green Ok Lefroller Tortrix viridn L. nd the Winter Moth Operophter rumt L. The Linden Aphid Pterocllis tilie L. ws very numerous in the whole country, prticulrly in Vlrdingen, Hilversum, Zeist nd Oss, where the honeydew cused skiddy rods. De in het hiernvolgende overzicht verwerkte gegevens over insektenplgen in onze ossen en ndere houtopstnden in 1959 zijn fkomstig vn wrnemers vn het Iton. An llen die ons inlichtingen verschften etuigen wij onze oprechte dnk. De verkregen gegevens zijn smengevt in de hiern volgende tellen. Voor de nmen vn de insecten is gevolgd: Nederlndse Bosinsecten" ( 1 ) en,,die Wldkrnkheiten" (2); voor de plntennmen: De nmen vn onze voornmste houtgewssen" (3). ') Tevens Mededeling nr. 47, 1960 vn het Iton.

2 277 Tel I. De in 1959 schdelijk opgetreden insekten, gerngschikt nr het eschdigde gews. Tle I, The insect pesfs o[ 1959, grouped ccording to their host plnts. Plntesoort/Plnt species Angetst door/attcked y Pinus sylvestris L. Pinus nigr Arn. vr. ustric Asch, et Gren. Pinus nigr Arn. vr. corsicn hort. Pice Aies Krst. Aies sp. Pseudotsug txifoli Britt. Lrix sp. Quercus sp. Quercus orelis Michx vr. mxim Ashe Fgus sylvtic L. Betul sp. Myelophilus piniperd L. Diprion pini L. Diprion pllidum Kl. Hyloius ietis L. Retini uolin Schiff. Retini turionn L. Pissodes nottus L. Brchonyx pineti Pyk. Cecidomyi eri Prell. Thecodiplosis rchynter Schwäg. Myelophilus piniperd L. Hyloius ietis L. Retini uolin Schiff. Myelophilus piniperd L. Hyloius ietis L. Pissodes nottus hl Dendroctonus micns Kug. Eltoium ietinum Wlk. Lygeonemtus ietum L. Hyloius ietis L. Scchiphntes ietis L. Hyloius ietis L. Hyloius ietis L. Gilletteell cooleyi Gill. Hylstes ter Pyk. Pityogenes identtus Hst. Coleophor lricell H. Hyloius ietis L. Bormi (=] Ectropis) istortt Goeze Cnphlodes stroiloius Klt. Tortrix viridn L. Operophter rumt L. Euproctis chrysorrhoe L. Hierni defoliri Clerck. Orchestes quercus L. Hltic eruce Ol. Polyphyll fullo L. Melolonth sp. Eccoptogster intrictus Rtz. Tortrix viridn L. Orchestes quercus L. Orchestes fgi L. Mikiol fgi Htg. Phyllphis fgi L. Cryptococcus fgi Bärensp. Dsychir pudiund L. Operophter oret H. Polyphyll fullo L. Coleophor fuscedinell ZU. Phylloius sp.

3 278 Plntesoort/P/nf species Angetst door /Attcked y Tili sp. Tili euchlor K. Koch Tili mericn L. Populus sp. Populus serotin Hrt. Populus tremul L. Populus l L. vr. itlic du Roi Slix sp. Prunus sp. Prunus spinos L. Alnus cordt Desf. Alnus glutinos Gertn. Ulmus sp. Frxinus sp. Sorus ucupri L. Corylus colurn L. Hippophe rhmnoides L. Euonymus sp. Crtegus sp. Cllun vulgris Hull. Cliro nnulipes Klg. Euproctis chrysorrhoe L. Pterocllis tilie L. Eulecnium corni Bouché Eotetrnychus telrius L. Cliro nnulipes Klg. Pterocllis tilie L. Stilpnoti Slicis L. Cryptorrhynchus lpthi L. Smerinthus populi L. Phyllodect sp. Trochilium piformis Rott. Scipteron tniformis Rott. Phyllodect vitelline L. Pemphigus ursrius L. Euproctis chrysorrhoe L. Eulecnium corni Bouché Schizotetrnychus schizopus Zcher (?) Hyponomeut evonymell L. Euproctis chrysorrhoe L. Hyponomeut pdell L. Agelstic lni L. Lithocolletis lniell ZU. Mlcosom neustri L. Eriosom lnuginosum Htg. Tortrix viridn L. Lepidosphes ulmi L. Ccoeci rosn L. Euproctis chrysorrhoe L. Hyponomeut evonymell L. Mlcosom neustri L. Euproctis chrysorrhoe L. Polyphyll fullo L. Hyponomeut pdell L. Lochme suturlis Thorns. Tel II. De grd vn ntsting in de verschillende provincies. Tle II. Degree of infesttion in the different provinces of the Netherlnds. = Ernstige ntsting = Hevy infesttion (defolition in (eventueel klvreterij) the cse of lef eting insects) = Mtige ntsting = Moderte infesttion c =1 Lichte ntsting c = Light infesttion Provincie/Provinces Insektesoort/Zrtsecf species lu O N Myelophilus piniperd L. Hyloius ietis L... Pissodes nottus L... Agelstic lni L.... Phyllodect sp

4 279 Provincie/Provinces Insektesoort///isec< species Ü-, O N J3 6 -O E 13 Orchestes quercus L Orchestes fgi L Hylstes ter Pyk Strophosomus sp Pityogenes identtus Hst Eccoptogster intrictus Rtz.... Melolonth sp.. Cryptorrhyrtchus lpthi L Polyphyll fullo L Dendroctonus micns Kug Hltic eruce Ol Lochme suturlis Thoms Phylloius sp.brchonyx pineti Pyk Tortrix viridn L Coleophor lricell H Hyponomeut evonymell L Hyponomeut pdell L Euproctis chrysorrhoe L Stilpnoti Slicis L Ccoeci rosn L Cossus cossus L Mlcosom neustri L Operophter rumt L Hierni defoliri Clerck Bormi (= Ectropis) istortt Goeze Retini sp Retini uolin Schiff Retini turionn L Dsychir pudiund L Scipteron tniformis Rott.... Smerinthus populi L Coleophor fuscedinell Zll Trochilium piformis Cl Lithocolletis lniell Zll Diprlon pini L Diprion pllidum Kl. Cliro nnulipes Klg Lygeonemtus ietum L Mikiol fgi Htg Cecidomyi eri Prell Thecodiplosis rchynter Schwäg.. Gilletteell cooleyi Gill Pterocllis tilie L Phyllphis fgi L Cryptococcus fgi Bärensp Scchiphntes ietis L... Eltoium ietinum Wik.. Lepidosphes ulmi L Cnphlodes stroiloius Klt... Eulecnium corni Bouché Eriosom lnuginosur Htg Eotetrnychus telrius L Schizotetrnychus schizopus Zcher. *) inclusief de N.O. Polder. **) inclusief Oostelijk Flevolnd. i I! c c c

5 280 Wrschijnlijk ls gevolg vn de uitzonderlijke klimtologische omstndigheden werd in het fgelopen jr meer ctiviteit vn insekten gemeld dn in vorige jren. Voorl die vn plnteluizen viel op. Kevers (Coleopter) De dennescheerder Myelophilus plniperd L. ws uitengewoon tlrijk in elk geied wr dennenossen te vinden zijn, en zulks voorl in de ossen ij Assen, Leeuwrden en evenls het jr tevoren opnieuw op Amelnd. Ook de grote dennesnuittor Hyloius ietis L. ws weer schdelijk n diverse nldomen, in het ijzonder n Dougls ij Willemsoord (Ov.) en de Woeste Hoeve (Gld.). Vn de overige op nldhout schdelijk gemelde kevers moet nog worden genoemd de tweetndige denneschorskever Pityogenes ldenttus Hst., die 25% vn een Douglskwekerij ij Appelsch, ndt zij zwr vn de droogte te lijden hd gehd, te gronde richtte, en, die in nplntingen vn lriks, groveden en Picesoorten ij Bred pltselijk ernstige schde toercht. Vn de op loofhout levende kevers wren in de populierengeieden de wilgehntjes Phyllodect sp. zeer tlrijk. Uit Boxtel werd een zwre vreterij, uit Bred een mtige gemeld, terwijl in Rlte (Ov.) de griendwilgen ervn te lijden hdden. Een jonge populierennplnt ij Steenergen (Nr.) werd evenls in 1957 door de lrven vn de elzesnuitkever Cryptorrhynchus lpthi L. zodnig ngetst, dt tot estrijding werd esloten. In den Helder veroorzkten zij mtige schde. Beukenossen, voorl in de omgeving vn Brn, Zeist en Oostereek, ondergingen een zwre vreterij vn het eukespringkevertje Rhynchenus (Orchestes) [gi L., wrdoor een nzienlijk gedeelte vn het ssimilerend oppervlk werd vernietigd. Evenzo ws in eikehkhout ij Gsterlnd (Fr.) de eikespringkever Rhynchenus (= Orchestes) quercus L. schdelijk. Elzen in het Amsterdmse Bos werden door elzehntjes Agelstic lni L. klgevreten. Evenls het vorige jr wren in het duingeied ij Meyendel ook thns de engerlingen vn de duinkever Polyphyll fullo L. zeer schdelijk n jonge duineplntingen. Vlinders (Lepidopter). De ntstingen veroorzkt door het lriksmotje Colephor lricell H. wren lijkens de meldingen het zwrst in Drente en wt minder in Overijsel, Gelderlnd en Noordrnt. Wij merken hierij op, dt voorl jonge lriks zwr te lijden hd vn nchtvorst in het voorjr en de drop volgende lngdurige droogte. Het hierdoor ontstne schdeeeld werd in enkele gevllen ten onrechte voor een ntsting door het lriksmotje gehouden. Een lriksos vn ongeveer 60 h in de oswchterijen Grollo en Schoonlo, eveneens in Drente, werd in ugustus klgevreten door spnrupsen, door de Plntenziektenkundige Dienst gedetermineerd ls Bormi (= Ectropis) istortt Goeze, een soort die tot dusverre in ons lnd nimmer in schdelijke dichtheid is voorgekomen. De mogelijkheid is niet uitgesloten dt zich in 1960 ldr of elders opnieuw een plg

6 281 zl ontwikkelen. Men zij er in juni eventueel de Ie genertie en ugustus dus op edcht. Vn de overige eschdigers op Pinus worden nog de dennelot- en de denneknoprups gemeld chtereenvolgens Evetri ( Retini) uolin Schiff, en E. turionn H. uit Httem (Gld.) en Appelsch (Fr.), wrschijnlijk in comintie met de dennelotmot Heringi dodecell L. en de grijze dennesnuittor Brchyderes incnus L. Vn de vele op loofhout gemelde eschdigers ws de groene eikeldroller Tovtrix viridn L. wederom zeer tlrijk. In Overijsel kwm klvreterij o.. voor ij Wierden, Hulseek, Denekmp en Zwolle; voorts ernstige ntstingen op Terschelling en ij Mill (Nr.). De wintervlinders wren ook dit jr pltselijk overvloedig nwezig. De kleine Operophter rumt L. ws zeer schdelijk in het Amsterdmse Bos en in Hoog-Soeren; de grote Hievni (= Ernnis) defoliri Clerck in het Deelerwoud ij Hoenderlo. In Noordrnt werden populieren zowel in osvernd ls lngs de wegen ij Best en Boxtel door de rupsen vn de stijnvlinder Stilpnoti Slicis L. klgevreten. Duindoorn werd door de rupsen vn de strdstijnvlinder Euproctis chrysorrhoe L. klgevreten op West-Terschelling en in mindere mte ngetst in de Zuidhollndse duinen; ook werd gemeld dt zij eik, prunus en meidoorn ij Oss en Arnhem pltselijk hdden ontlderd. De spinselmotten Hyponomeut sp. wren in het fgelopen jr uitengewoon tlrijk in heggen lngs de wegen en in diverse heesters in prken. Voornmelijk meidoorn en krdinlsmuts hdden zwr te lijden in geheel Zuid-Limurg, in Gelderlnd, het Amsterdmse Bos, Den Helder, Wssenr en den Hg. De ringelrups Mlcosom neustri L. tstte in Amsterdm de iepen lngs de wegen zwr n en werd ovendien in het Flevoprk op krdinlsmuts gemeld. Een plotseling schdelijk voorkomen vn de populiereglsvlinder Scipteron tniformis Rott. werd wrgenomen op Tholen n de jonge populieren lngs de wegen. In Amsterdm tstte de rode wilgenhoutrups populier, wilg, els en hzelr in nzienlijke mte n. Bldwespen (Hymenopter) De elngrijkste vn deze orde ws in 1959 de denneldwesp Diprion pini L. die in de zomer ij Olderoek tot een zodnige ontwikkeling kwm, dt ongeveer 45 h oud dennenos zwr werd ngetst. Het is niet onmogelijk dt vnuit deze hrd in 1960 ngrenzende ossen ten offer vllen. Ook de kleine denneldwesp Diprion pllidum Kl. kwm tot schdelijke dichtheid en wel in een os ij Rechteren (ij Dlfsen). Een 5-jrige dennennplnt werd er pltselijk klgevreten. De lindeldwesp Cliro nnulipes Klg. werd schdelijk gemeld n de lindenlnen te Leiden en Oss; zo ook de fijnsprldwesp Lygeonemtus ietum Htg. n fijnspr te Ommen. Muggen (Nemtocer), luizen (Hemipter) en mijten (Acrin). Vn de glmuggen Cecidomyide werd uit Boxtel een zwre

7 282 ldglntsting gemeld op euk, veroorzkt door Mikiol [gi Htg. De denneglmuggen Thecodiplosis rchynter Schwäg. en Cecidomyi eri Prell die sinds 1954 jrlijks schde veroorzkten n een grovedennenopstnd ij Grderen, wren in 1959 vn zeer geringe etekenis. Vn de op nldhout levende plnteluizen moet ls eerste worden genoemd de douglswolluis Gilletteell cooleyi GUL die in Boxtel en Rhenen zeer tlrijk op dougls is gemeld. Minder ernstig wren de ntstingen in Bilthoven (Utr.), Bergen (N.H.) en Bkkum (id.). De groene sprreluis Eltoium ietinum Wik. veroorzkte zwre schde n fijnspr in Wolfheze. De gele sprreglluis Scch : - phntes ietis L. veroorzkte mssle glvorming n de twijgen vn fijnsprnplntingen in Noord- en Midden-Limurg. Uit Amsterdm werd ericht dt lriks in een kwekerij zwr ezet ws met de wolluis Cnphlodes stroiloius Klt. Het ntl meldingen vn de op loofhout schdelijk voorkomende luizen ws uitengewoon groot. Hels kon de soort niet steeds worden vstgesteld, zodt slechts enkele met nme kunnen worden genoemd. De lindeluis Pterocllis tilie L. ws over het gehele lnd op linde zeer tlrijk. Vn etekenis wren lleen die gevllen wrin ls gevolg vn de honingduwfscheiding het wegverkeer hinder ondervond, en wel o.. in Vlrdingen, De Bilt, Hilversum en Oss. Zowel de eukestmluis Cryptococcus [gi Bärensp. ls de eukeldluis Phyllphis [gi L. wren zeer tlrijk in Boxtel. De dopluis Eulecnium corni Bouché ws schdelijk n linde in een kwekerij ij Amstelveen en n wilg lngs de Zuiderzeeweg ij Amsterdm. Overigens werden voorl in de griendcultuur luizenntstingen gemeld. Vn de spintmijten Tetrnychide vermelden wij de lindespintmijt Eotetrnychus telrius L., wrvn ernstige ntstingen zijn gemeld uit Zwolle, Utrecht, Schiedm en Oss, en de wilgespintmijt Schizotetrnychus schizopus Zcher, die lijkens de erichten schdelijk ws in Zeeuws-Vlnderen en Amsterdm. Litertuur: 1. Nederlndse Bosinsecten. N.B.T. 22 (1) 1950 (12 26). 2. F. Schwerdtfeger. Die Wldkrnkheiten De nmen vn onze voornmste houtgewssen. Nederlndse Bosouw Vereniging