RAPPORT 42. BEGASSEN VAN BOOMKWEKERIJGE WASSEN MET METHYLBROMIDE (project 3504) Ing. E.J.M. Verhoeven Boomteeltpraktijkonderzoek

Transcriptie

1 3!R! lotheek J F J 0 S'^Aoi Bloemollen o^tu? AB Lisse RAPPORT 42 BEGASSEN VAN BOOMKWEKERIJGE WASSEN MET METHYLBROMIDE (project 3504) Ing. E.J.M. Verhoeven 1996 CENTRALE LANDBOUW/CATALOGUS

2 Ndruk of vertling, ook vn gedeelten, is lleen geoorloofd n schriftelijke toestemming vn de directie vn het proefsttion en de uteur. Het ministerie vn Lndouw, Ntuureheer en Visserij, de Stichting stelt zich niet nsprkelijk voor eventuele schdelijke gevolgen, ontstn door het geruik vn de gegevens die in deze uitgve zijn gepuliceerd. Het in het rpport esproken onderzoek is gefinncierd door het PVS en het MvLNV.

3 INHOUD WOORD VOORAF 7 SAMENVATTING 9 SUMMARY 11 1 INLEIDING Algemeen Doelstelling 14 2 ORIËNTEREND VOORONDERZOEK Inleiding Inventristie in de prktijk De egssing Uitspoelen en egssen kn schdelijk zijn Conclusie 17 3 VERVOLGONDERZOEK Mteril en methode experimenten Resultten Behndelingseffecten per gews Clemtis 'Nelly Moser' 2904'94 en 21 07' Fgus sylvtic 'Riversii' Fgus sylvtic 'Riversii' 2904' Fgus sylvtic 'Riversii' 0405' Fgus sylvtic'riversii'0510' Acer plmtum 'Atropurpureum' 0510' Clethr lnifoli 0510' Begssing 100 % effectief tegen luizeëitjes 31 4 DISCUSSIE Clemtis'Nelly Moser' Fgus sylvtic 'Riversii' Acer plmtum 'Atropurpureum' Clethr lnifoli 33 5 CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN Conclusie Anevelingen voor onderzoek 35 LITERATUUR 36

4

5 WOORD VOORAF Onderzoek nr het egssen vn oomkwekerijgewssen met methylromide is met het verschijnen vn dit rpport fgesloten. Dit onderzoek werd uitgevoerd op het Proefsttion voor de Boomkwekerij in Boskoop. Anleiding ws het vermoeden vn een ntl exporteurs dt een egssing schdelijk zou zijn voor het gews. Onderzoek zou moeten ntonen of dt inderdd zo is en tevens zou nr een oplossingsrichting moeten worden gezocht. De resultten vn dit onderzoek dt in de winter vn '92/'93 is opgestrt, zijn in dit rpport verwoord en geundeld tot één geheel. Iedereen die op enigerlei wijze een ijdrge heeft geleverd n het onderzoek en het tot stnd komen vn het rpport wil ik ij deze hrtelijk dnken. In het ijzonder denk ik drij n exmedewerker Chrles Buddendorf. Ing. E.J.M. Verhoeven Boskoop, 1996

6 8

7 SAMENVATTING Specifieke fytosnitire eisen emoeilijken de export vn oomkwekerijgewssen nr sommige lnden. Uitspoelen vn de wortelkluit en het egssen met methylromide zijn mtregelen om n deze eisen te voldoen. Vn de egssing die in het uitenlnd wordt uitgevoerd, estt ij een ntl exporteurs de indruk dt ze schde nricht n het gews. Om dit te voorkomen zou men de egssing grg in eigen hnd heen. Drom is op het Proefsttion voor de Boomkwekerij onderzoek gestrt nr de effecten vn egssen op plnten. Vstgesteld moet worden wrdoor de schde precies ontstt en op welke wijze de kns op schde het kleinst is. In de winter vn 1992/1993 is een oriënterende proef uitgevoerd met een groot ntl exportgewssen. An de meeste vn deze gewssen werd inderdd in meerdere of mindere mte schde gesignleerd. Het ws echter niet duidelijk wrdoor die schde precies ontstond. In de winter vn 1993/1994 is drom vervolgonderzoek uitgevoerd. Drij is tevens onderzocht welke invloed het uitspoelen vn de wortelkluit heeft op nslg en hergroei en of methylromide een 100 % doding geeft vn de op de plnt nwezige luizeëitjes. De proef is uitgevoerd met vier proleemgewssen: Fgus sylvtic 'Riversii', Clethr lnifoli, Clemtis 'Nelly Moser' en Acer plmtum 'Atropurpureum'. In het onderzoek is gekeken nr een comintie vn de fctoren spoelen, egssen en de situtie vn de wortel (in wter gepltst of niet). Uit dit vervolgonderzoek leek vn de vier onderzochte gewssen lleen Acer plmtum 'Atropurpureum' geheel ongevoelig te zijn voor uitspoelen en/of egssen. Dezelfde plntkwliteit, nslg en hergroei werd verkregen ls de controleehndeling. Bij Clemtis 'Nelly Moser', Fgus sylvtic' Riversii' en Clethr lnifoli leek de het uitspoelen en/of het egssen met methylromide schde op te leveren. Bij de teelt vn Clemtis is de ph in de potkluit te hoog geweest. Een poging dit te herstellen is niet gelukt. De groei stgneerde wrdoor het moeilijk is conclusies te trekken uit de gegevens. Bij Fgus is een uitdrogingseffect gevonden. Voor dit gews hd het met de wortel in wter pltsen tijdens het egssen, een positief effect. Dit effect ws met nme ij de eerste wrneming (29 pril 1994) zichtr, mr ws ook n het eind vn het groeiseizoen nog nwezig. Ook ij Clethr is geringe schde geconstteerd door de egssing die enigszins kn worden eperkt door het met de wortel in wter pltsen. De eperkte schde die in dit onderzoek wordt ngericht door de verschillende ehndelingen, lijft ver eneden de schde die in de prktijk f en toe wordt wrgenomen. De door de Plntenziektenkundige Dienst voorgeschreven egssing, leek 100 % effectief voor de doding vn luizeëitjes.

8 10

9 SUMMARY Specific phytosnitry demnds hmper the export of nursery products to certin countries. Wshing out roots nd fumigtion with methyl romide enle these demnds to e met. Some exporters fer tht fumigtion rod might dmge the plnts nd dvocte fumigtion in the Netherlnds. Therefore reserch on the effects of fumigtion on plnts ws strted t the Reserch Sttion for Nursery Stock to find the exct reson for the dmge nd how such dmge cn e minimized. In the winter of 1992/'93 preliminry study ws done on lrge numer of export plnts. Most of these plnts were dmged to some degree, ut the reson for this ws not cler. Therefore the reserch continued in the winter of 1993/'94. The effect of wshing out roots on the survivl nd regrowth of plnts nd the effect of methyl romide on phid eggs were lso investigted. Four species were used in the reserch: Fgus sylvtic 'Riversii', Clethr lnifoli, Clemtis 'Nelly Moser' nd Acer plmtum 'Atropurpureum'. The investigted fctors during the fumigtion were: wshing out, fumigtion nd the effect of plcing the roots. From this reserch it ws concluded tht only Acer plmtum 'Atropurpureum' seems totlly unsusceptile to dmge from wshing out nd/or fumigtion. Plnt qulity, survivl nd regrowth were equl to the control. Clemtis 'Nelly Moser', Fgus sylvtic 'Riversii', Clethr lnifoli were dmged y wshing out nd/or fumigtion. An error in fertilizing of Clemtis ment tht no relile conclusions could e drwn. The roots of Fgus tended to dry out. Putting the roots during fumigtion in wter is eneficil nd plnts treted this wy were clerly etter t the strt of the growing seson nd the effect ws still visile t the end of tht seson. Clethr ws lso slightly dmged y the fumigtion, ut dmge cn e reduced y putting the roots in wter during this tretment. The smll mount of dmge oserved in this reserch is fr elow the dmge tht is sometimes seen in nurseries. The fumigtion presscried y the Plnt Protection Service (PD) ws 100 % effective in killing phid eggs. 11

10 12

11 INLEIDING 1.1 ALGEMEEN Specifieke fytosnitire eisen emoeilijken de export vn oomkwekerijgewssen nr sommige lnden. Uitspoelen vn de wortelkluit en het egssen met methylromide zijn mtregelen om n deze eisen te voldoen. Wie plnten exporteert nr ijvooreeld de Verenigde Stten en Cnd moet ervoor zorgen dt geen enkel gronddeeltje meer n de plnten zit. Zo wordt de import vn ziekten, plgen en onkruiden voorkomen. Ook ovengronds moet de plnt schoon zijn. Het gt drij met nme om eitjes vn luizen en spint. Door het uitspoelen, dt primir op de wortelkluit is gericht, worden deze eitjes niet of onvoldoende verwijderd. Begssen vn deze plnten met methylromide is een mogelijkheid om de eitjes te doden. Ondnks een exportinspectie in Nederlnd, worden soms toch eitjes gevonden in het lnd vn estemming. De exporteur in Nederlnd wordt hiervoor nsprkelijk gesteld. Hij stt voor de keuze: ter pltse vernietigen, het gews terug lten zenden of in het lnd vn export een egssing lten uitvoeren. De exporteur kiest meestl voor de ltste optie, omdt die het goedkoopst is. Overigens is niet ltijd duidelijk of de eitjes nog leven. In tegenstelling tot het uitspoelen, wordt een egssing dus lleen uitgevoerd wnneer schdelijke orgnismen of hun eitjes worden gesignleerd. Uitspoelen vn een gews voor export nr de etreffende lnden moet ltijd pltsvinden, onfhnkelijk vn de nwezigheid vn ziekten, plgen of onkruiden. De mnier wrop plnten in het exportlnd worden egst (tijdsduur, concentrtie, tempertuur en egssingsruimte) schijnt niet (ltijd) overeen te komen met de door de Nederlndse Plntenziektenkundige Dienst (PD) opgestelde richtlijnen. Vn de egssing die in het uitenlnd wordt uitgevoerd, estt ij een ntl exporteurs de indruk dt ze schde nricht n het gews. Om dit te voorkomen zou men de egssing grg in eigen hnd heen. Drom is op het Proefsttion voor de Boomkwekerij onderzoek gestrt nr de effecten vn egssen op plnten. Vstgesteld moet worden wrdoor de schde precies ontstt en op welke wijze de kns op schde het kleinst is. Een ijkomend proleem is echter dt het exportlnd een in Nederlnd uitgevoerde egssing niet ccepteert omdt het moeilijk is om vst te stellen of een plnt is egst of niet. Een egssing doodt de eitjes wel, mr lt ze nog steeds op de plnt zitten. Het is met het lote oog ovendien moeilijk vst te stellen of ze inderdd dood zijn. Een egssing in Nederlnd uitvoeren heeft dus op dit moment weinig zin omdt de plnten in het uitenlnd lsnog zullen worden egst met lle gevolgen vndien. Om dit te voorkomen moet het uitenlnd een in Nederlnd uitgevoerde egssing erkennen. Een certifict n een prtij plnten dt door het exportlnd wordt erkend, zou uitkomst kunnen ieden. Om vst te kunnen stellen of egssing schde n het gews nricht, is in de winter vn 1992/'93 een oriënterende proef uitgevoerd met een groot ntl exportgewssen. An de meeste vn deze gewssen werd inderdd in meerdere of mindere mte schde gesignleerd. Het ws echter niet duidelijk wrdoor die schde precies ontstond. Ws methylromide de oosdoener of veroorzkten ndere zken tijdens het egssen, ijvooreeld uitdroging, die schde? Om hierop een ntwoord te vinden is in de winter vn 1993/'94 vervolgonderzoek uitgevoerd. Drij is tevens onderzocht welke invloed het uitspoelen vn de wortelkluit heeft op nslg en hergroei en of methylromide een 100 % doding geeft vn de op de plnt nwezige luizeëitjes. De proef is uitgevoerd met vier proleemgewssen: Fgus sylvtic 'Riversii', Clethr lnifoli, Clemtis 'Nelly Moser' en Acer plmtum 13

12 'Atropurpureum'. In het onderzoek is gekeken nr een comintie vn de fctoren spoelen, egssen en de situtie vn de wortel. 1.2 DOELSTELLING Onderzoeken of egssing met methylromide de kwliteit vn diverse oomkwekerijgewssen ndelig eïnvloedt, welke fctor precies de oorzk is vn een eventuele ndelige invloed en hoe de door de PD voorgeschreven egssing dient plts te vinden zodt geen of zo min mogelijk kwliteitsverlies optreedt. Drij moet ook duidelijk worden gemkt welke rol de fctor uitspoelen in het geheel speelt. Verder wordt ngegn of lle luizeëitjes op de plnt worden gedood, zodt n de nultolerntie wordt voldn. 14

13 ORIËNTEREND VOORONDERZOEK 2.1 INLEIDING Het onderzoeksproject is gestrt met een oriënterend vooronderzoek om vst te kunnen stellen of de door de exporteurs ngegeven schde inderdd ontstt en zo j, of die schde het gevolg is vn het egssen. Als hieruit lijkt dt de egssing inderdd schde nricht n het gews, dn zl worden esloten tot het uitvoeren vn vervolgonderzoek. Hierij is het niet de edoeling om de resultten sttistisch te onderouwen. Het gt slechts om een indruk vn het effect vn de egssing om zodoende vst te kunnen stellen of vervolgonderzoek nodig is. Tevens wordt in dit vooronderzoek een mogelijke oplossing voor eventuele schde getest, door het gevoeligste deel vn de plnt (de wortel) tegen methylromide te eschermen. 2.2 INVENTARISATIE IN DE PRAKTIJK Voordt het te exporteren oomkwekerijprodukt uiteindelijk ij de fnemer nkomt, moet het vele hndelingen doorstn. Per zending, mr ook per hndelr/exporteur kn dit ehoorlijk vriëren. Sterk vereenvoudigd ziet het logistieke pltje er over het lgemeen ls volgt uit: rooien > kuilen/koelcel > order verzmelen > uitspoelen > inpkken > opsln > versturen Een eventueel noodzkelijke egssing vindt ps n het versturen plts. Dit geeurt dus in het lnd vn export, wnneer men dr heeft vstgesteld dt er nog eitjes vn schdelijke orgnismen op de plnten nwezig zijn. Dit houdt dus in dt op het moment vn de egssing de plnt uitgespoelde wortels heeft en drdoor wrschijnlijk kwetsrder is dn een gews met een vste wortelkluit. Nst de export vn gewssen met kle wortel, worden gewssen soms ook geëxporteerd met een kunstmtige turfkluit. Dt wil zeggen dt de wortel eerst wordt uitgespoeld en vervolgens wordt ingegst in turf. Omdt dit in turf verpkken vn de wortels mogelijk een eschermend effect heeft tegen methylromide, is dit ls mogelijke oplossingsrichting onderzocht in deze oriënttie. Bij de ehndelingen is ook onderscheid gemkt in "in wter gepltst" en "droog". De gedchte hierij is dt wnneer de wortel tijdens het egssingsproces in wter wordt gepltst, de wortel wordt eschermd tegen methylromide. Het doordringend vermogen voor methylromide in wter is nmelijk nihil. Deze verschillende onderzoeksfcetten zijn in onderstnd ehndelingenschem terug te vinden. 15

14 Tel 2.1 Behndelingschem uitgngsmteril egssen situtie wortel 1 gespoeld 2 gespoeld 3 gespoeld 4 gespoeld 5 ongespoeld 6 ongespoeld 7 ongespoeld j j j nee j j nee in wter gepltst "kunstmtige kluit" kl ("droog") kl ("droog") in wter gepltst kl ("droog") kl ("droog") Uit een inventristie in de prktijk zijn de geslchten Fgus, Betui, Crgn, Mlus, Sorus, Crpinus, Acer en Clethr ls proleemgews nr voren gekomen. Deze geslchten leveren in zijn lgemeenheid prolemen op en er worden dus geen specifieke soorten en cultivrs ngegeven die extr gevoelig zijn. Het zijn gewssen die in ehoorlijke ntllen worden geëxporteerd en wrvn in de prktijk is geleken dt ze n een egssing regelmtig prolemen opleveren met de nslg. 2.3 DE BEGASSING Uit een rochure vn de Plntenziektenkundige Dienst (PD) lijkt, dt het opgews vn de plnten vóór de egssing winddroog dient te zijn. De egssing vindt volgens PDvoorschrift plts ij een tempertuur tussen 16 en 20 C met een dosering vn 35 g methylromide/m 3. De duur vn de egssing is 3 uur. De plnten vn ehndeling 1 en 5 ("in wter gepltst") zijn tijdens het egssingsproces in een emmer wter gezet, zodnig dt het wortelstelsel volledig onder wter stond. De ehndelingen 4 en 7 gingen niet de egssingsruimte in, mr zijn in de loods lijven stn ij een tempertuur die ongeveer gelijk ws n die in de egssingsruimte. De plnten zijn n het egssingsproces in de vollegrond vn het Proefsttion te Boskoop uitgeplnt. 2.4 UITSPOELEN EN BEGASSEN KAN SCHADELIJK ZIJN N het uitplnten is de hergroei visueel eoordeeld door n te gn of plnten verschillen vertonen in de mte en de snelheid vn uitlopen. Drnst is ook de nslg eoordeeld door het ntl levende en dode plnten te tellen. 16

15 Tel 2.2 Schde door spoelen, egssen of de comintie drvn op de nslg en hergroei nslg hergroei gews spoelen egssen spoelen egssen Fgus s. 'Purpure Pendul' Betui Crgen Mlus Sorus Crpinus Acer Fgus s. 'Dwyck' Fgus s. 'Swt Mrgret' Mlus M26 Mlus M 26 Fgus Clethr lles ging dood? _?? _? Verklring vn de tekens: Het etreffende gews ondervond in meer of mindere mte schde door de ehndeling. Het etreffende gews ondervond geen ntoonre schde door de ehndeling.? Het is niet duidelijk of de etreffende ehndeling schde heeft veroorzkt. * Er ws lleen schde zichtr wnneer het uitspoelen en egssen gecomineerd ws uitgevoerd In ovenstnde tel is het effect vn spoelen en egssen weergegeven. Hieruit lijkt dt lle gewssen, met uitzondering vn Mlus M26, in meer of mindere mte schde ondervinden door het uitspoelen, het egssen of de comintie drvn. Bij het gews Betui kunnen geen conclusies worden getrokken omdt lle plnten uit lle ehndelingen zijn doodgegn. Uit de opzet vn deze oriënterende proef is niet te concluderen welke fctor(en) verntwoordelijk is (zijn) voor eventuele schde. Wt etreft de situtie vn de wortel zols die in tel 1 is vermeld, kn worden opgemerkt dt het in wter pltsen ij enkele gewssen een positieve invloed lijkt te heen op de nslg en hergroei in vergelijking tot de kle wortel en de "kunstmtige" kluit. Uit dit onderzoek estt de indruk dt dit positieve effect wordt veroorzkt door het eperken vn de verdmping vn de wortel of misschien zelfs door wteropnme vn de wortel. 2.5 CONCLUSIE Zowel egssen ls uitspoelen heeft in de oriënterende proef in de winter vn '92/'93 lten zien, dt dit n tien vn de twlf gewssen schde heeft ngericht n de plnt. Deze schde uitte zich in een lger nslgpercentge en/of een minder goede hergroei. Onderzoek nr het effect vn uitspoelen en egssen en de comintie drvn is drom voortgezet. Drij moet ook ndcht worden esteed n de verdmping vn het gews (m.n. de wortel) tijdens de egssing. Er 17

16 moet worden onderzocht of schde tijdens het egssen ontstt door uitdroging vn het gews of door de methylromide. Vn de tot nu toe getoetste gewssen leek lleen Mlus M26 geen schde te ondervinden. Vn het gews Betui kn niets worden geconcludeerd omdt lles (inclusief lnco) dood ging. Alle ndere gewssen zijn in het vervolgonderzoek geschikt ls toetsgews. 18

17 VERVOLGONDERZOEK Als vervolg op het in het vorige hoofdstuk eschreven experiment, wruit leek dt vervolgonderzoek noodzkelijk ws, is in de winter vn '93/'94 opnieuw een experiment uitgevoerd. In dt onderzoek moest worden vstgesteld of de schde die ontstt ij het egssen wordt veroorzkt door het gs methylromide zélf of door uitdroging vn de plnten tijdens de egssing. Drnst werd in dit experiment onderzocht of het moment vn egssen (vóór of nâ het uitspoelen) en het l dn niet uitspoelen, invloed heen op de mte vn schde. Verder werd onderzocht of de luizeëitjes voor 100 % werden gedood. 3.1 MATERIAAL EN METHODE EXPERIMENTEN 1994 N overleg met enkele exporteurs/hndelrs is esloten om met de volgende gewssen te experimenteren: Fgus sylvtic 'Riversii' 3jrig, 60/80, uit vollegrond Clethr lnifoli plntgoed, uit vollegrond Clemtis 'Nelly Moser' plntgoed, uit vollegrond Acer plmtum 'Atropurpureum' plntgoed, 0/1/1 Om de n het egin vn dit hoofdstuk genoemde doelstelling te ereiken, zijn elf verschillende ehndelingen uitgevoerd, die in onderstnd ehndelingenschem stn ngegeven. Tel 3.1 Behndelingenschem gespoeld 1 vóór egssen 2 vóór egssen 3 vóór egssen 4 vóór egssen 5 vóór egssen 6 vóór egssen 7 niet 8 niet 9 niet 10 nâ egssen 11 nâ egssen MB = methylromide egst j, met MB j, met MB j, zonder MB j, zonder MB niet niet j, met MB j, met MB niet j, met MB j, met MB wortel droog nt droog nt droog nt droog nt n.v.t. droog nt Zols uit de tel lijkt, is ij de ehndelingen onderscheid gemkt in het uitspoelen vn de wortelkluit, het egssen en de situtie vn de wortel. Bij het spoelen zijn drie situties onderzocht: 1 de wortel is vóór het egssen uitgespoeld; 2 de wortel is nâ het egssen uitgespoeld; 3 de wortel is niet uitgespoeld. In de prktijk wordt het gews ps n het uitspoelen egst. Het is niet ondenkeeldig dt een gews door het uitspoelen kwetsrder wordt en dus eerder schde 19

18 kn ondervinden vn een egssing. Vndr dt in het onderzoek ook de ndere optie wordt onderzocht. Om vst te kunnen stellen of de schde door methylromide ontstt of door uitdroging, is ij het egssen onderscheid gemkt in egssen met methylromide, egssen zonder methylromide ( = egssen met lucht) en niet egssen. Bij het egssen met methylromide, wordt de door de Plntenziektekundige Dienst voorgeschreven procedure gevolgd zols in prgrf 2.3 is eschreven. Bij het egssen zonder methylromide zijn lle omstndigheden gelijk met die uitzondering dt er in de egssingsruimte geen methylromide wordt gedoseerd. De plnten worden dus wel in de egssingsruimte gepltst en lootgesteld n de drin heersende omstndigheden. De plnten die niet worden egst, lijven uiten de egssingsruimte stn. Wt etreft de situtie vn de wortel is onderscheid gemkt in nt en droog. Nt wil zeggen dt de wortel tijdens het egssingsproces in een emmer met wter is gepltst, zodt de gehele wortel ws ondergedompeld en dus eschermd tegen methylromide en uitdroging. Bij de ehndeling droog is de plnt gewoon met kle wortel egst. Volledigheidshlve wordt hier vermeld dt ehndelingen 7 en 8 in tel 3 lleen vnuit onderzoeksdoeleind zijn uitgevoerd. Deze ehndelingen zijn nmelijk niet direkt oplossingsgericht, omdt het uitspoelen in de prktijk noodzkelijk is. Om het effect vn lleen het egssen n te kunnen tonen, is een ehndeling zonder uitspoelen noodzkelijk. De proef is uitgevoerd in 4 herhlingen met 15 plnten per herhling (60 plnten per ehndeling). N het uitvoeren vn de verschillende ehndelingen, zijn de plnten op 5 pril 1994 opgepot en op het continerveld vn het Proefsttion gepltst. Clemtis wordt in een C1.5, Clethr en Acer in een C2 en Fgus in een C5 opgepot. Gedurende het groeiseizoen is op verschillende momenten de nslg en hergroei eoordeeld. De resultten hiervn zijn in de volgende prgrf verwerkt. Om vst te kunnen stellen of de luizeëitjes voor 100 % door de egssing worden gedood, zijn twee gewssen (Acer plmtum 'Atropurpureum' en Fgus sylvtic 'Pendul') l dn niet egst. Vervolgens zijn per plnt drie monsters genomen, in een weefselkweekuis gepltst en met een dop fgesloten. Deze monsters wren tkjes vn ongeveer 10 cm lng. Met een loupe werd vstgesteld dt op ieder monster luizeëitjes nwezig wren. Om uitdroging vn de monsters te voorkomen werd de weefselkweekuizen voorf gevuld met ongeveer 1 cm wter. De uizen worden vervolgens in een klimtskst gepltst ij een tempertuur vn 20 C en een dglengte vn 12 uur. De monsters werden regelmtig eoordeeld op de nwezigheid vn uitgekomen luizen. 3.2 RESULTATEN Bij het uitvoeren vn de proef is ij Fgus sylvtic 'Riversii' ehndeling 10 en 11 komen te vervllen omdt het uitspoelen nâ het egssen niet is uitgevoerd. Hierdoor komen deze ehndelingen overeen met respectievelijk ehndeling 7 en 8. Behndeling 10 vn herhling IV vn het gews Clethr lnifoli is eveneens vervllen. 20

19 Tel 3.2 Tijdstip vn wrnemen voor Clemtis 'Nelly Moser', Fgus syhrtic 'Riversii', Acer plmtum 'Atropurpureum' en Clethr lnifoli. x = wrgenomen;. = niet wrgenomen omdt er geen verschillen zichtr wren. Dtum Clemtis Fgus Acer Clethr 2904' ' ' '94 X X X X X X X De fcetten die zijn wrgenomen, worden in de hiern volgende prgrven per gews toegelicht. De resultten zijn sttistisch verwerkt met ehulp vn het computerprogrmm Genstt. Verwcht men vn te voren l dt een eplde ehndeling mogelijk slechtere resultten oplevert, zols dt in deze proeven het gevl ws, dn mg men eenzijdig toetsen. Er kn dn eerder een significnt verschil worden ngetoond dn zonder verwchting vn te voren. Omtrent de verschillende ehndelingen wordt het volgende verwcht: spoelen is slechter dn niet spoelen egssen is slechter dn niet egssen egssen met methylromide is slechter dn met lucht egssen met droge wortel is slechter dn met ntte wortel De ehndelingen kunnen niet worden omgezet tot een fctorieel schem. Dt wil zeggen dt niet lle cominties vn fctoren voorkomen. Om de resultten en de verwerking ervn toch zo overzichtelijk mogelijk te houden, zijn de ehndelingen gecomineerd tot verschillende groepen. Hieruit kunnen vervolgens een ntl interessnte vrgen worden geformuleerd. Deze zijn gecodeerd met een hoofdletter. In de nlyses is verder deze codering geruikt. De volgende vrgen zijn geformuleerd: A. Zijn er ehndelingen significnt slechter dn de controle (ehndeling 9)? B. Is droog slechter dn nt? C. Is droog slechter dn nt ij spoelen voor egssen? D. Is droog slechter dn nt ij spoelen voor egssen met methylromide of lucht? Is spoelen voor egssen slechter dn niet spoelen (innen egssen met methylromide)? Is spoelen n egssen slechter dn niet spoelen (innen egssen met methylromide)? Is spoelen voor egssen nders dn n egssen? Is egssen met methylromide slechter dn niet egssen (innen spoelen voor egssen)? I. Is egssen met lucht slechter dn niet egssen (innen spoelen voor egssen)? J. Is egssen met methylromide slechter dn met lucht (innen spoelen voor egssen)? 21

20 K. Zijn er ehndelingen significnt vn elkr verschillend (exclusief de controle ehndeling 9)? Bovenstnde vrgen kunnen worden onderverdeeld in vier ctegoriën wrinnen het effect vn een ehndeling of een groep vn ehndelingen kn worden estudeerd. Ctegorie Vrgen Het te estuderen effect A en K B, C en D E, F en G H, 1 en J in het lgemeen de effecten vn de verschillende ehndelingen ten opzichte vn de controle en ten opzichte vn elkr. het effect vn het l dn niet in wter pltsen vn de wortel het effect vn het l dn niet spoelen en het moment vn spoelen (voor of n het egssen) het effect vn een egssing met methylromide, met lucht of geen egssing De vrgen A, B, C, D, E, F, H, I en J mogen eenzijdig worden getoetst, omdt men vn tevoren verwcht dt een eplde ehndeling mogelijk slechtere resultten oplevert. Omdt men deze verwchting ij de vrgen G en K niet heeft, worden deze tweezijdig getoetst. Het ntwoord op de vrgen B t/m J wordt verkregen door groepen ehndelingen met elkr te vergelijken, zols hiern wordt weergegeven. Per gews zullen deze vrgen in een tel worden weergegeven en vervolgens esproken. Dit is in tegenstelling tot de vrgen A en K. Bij A worden nmelijk de 10 fzonderlijke ehndelingen vergeleken met de controle (ehndeling 9). Bij K drentegen, worden de fzonderlijke nietcontrole ehndelingen met elkr vergeleken. Hierdoor lenen de vrgen A en K zich niet voor eenzelfde tellering ls de vrgen B t/m J. Eventuele significnte verschillen uit vrg A en K zullen prt worden vermeld. Drij wordt K ls ltste ehndeld omdt deze het minst interessnt is. Het is nmelijk gewoon een lgemene vergelijking tussen de ehndelingen onderling die niet geseerd is op een verwchting. Eventuele, voor dit onderzoek interessnte conclusies uit K, komen zeker ook in A t/m J n de orde. Code B C D E F G H I: J: Behndelingen 1, 3, 5, 7 en 10 Behndelingen 1, 3 en 5 Behndelingen 1 en 3 Behndelingen 1 en 2 Behndelingen 10 en 11 Behndelingen 1 en 2 Behndelingen 1 en 2 Behndelingen 3 en 4 Behndelingen 1 en 2 slechter dn ehndelingen 2, 4, 6, 8 en 11? slechter dn ehndelingen 2, 4 en 6? slechter dn ehndelingen 2 en 4? slechter dn ehndelingen 7 en 8? slechter dn ehndelingen 7 en 8? nders dn ehndelingen 10 en 11? slechter dn ehndelingen 5 en 6? slechter dn ehndelingen 5 en 6? slechter dn ehndelingen 3 en 4? In de nlyses worden ovenstnde groepen met kleine letters en ngeduid. Bij de sttistische nlyse wordt uitgegn vn een 5 % onetrouwrheidsdrempel. 22

21 3.2.1 Behndelingseffecten per gews In de hiern volgende prgrven zullen de resultten per gews en per eoordelingsdtum worden weergegeven Clemtis 'Nelly Moser' 2904'94 en 217'94 De nslg vn dit gews ws in eerste instntie goed, mr de hergroei drn ws dusdnig slecht dt het moeilijk is etrouwre conclusies uit de verschillende ehndelingen te trekken. De slechte hergroei werd niet veroorzkt door de verschillende ehndelingen die met de plnten zijn uitgevoerd. Wrschijnlijk ws een te hoge ph de oorzk en drom is geproeerd deze met fosforzuur te verlgen. De groei is drn echter niet meer goed op gng gekomen. Toch zijn er enkele wrnemingen uitgevoerd om eventuele ehndelingseffecten n te kunnen tonen. N de een sttistische nlyse vn de twee wrnemingsdt fzonderlijk, leken deze veel overeenkomsten te vertonen. De resultten vn eide wrnemingsdt zijn drom vervolgens in één sttische nlyse verwerkt. Deze zl hier worden toegelicht. Tel 3.3 Begssingsresultten vn Clemtis 'Nelly Moser', wrgenomen op 21 juli en 29 pril De gerceerde wrden zijn significnt slechter dn de nder innen een wrnemingsprmeter. slechter dn? omstndigheid gem lengte* % dood Code hndeling/ situtie B wortels droog nt lle 2,0 1,8 6,0 12,3 C spoelen voor 2,1 1,9 4,2 8,6 D spoelen voor MB/lucht 2,1 1,8 4,6 11,3 E spoelen voor niet MB 2,2 1,7 7,9 11,7 F n niet MB 1.7 1,7 11,7 11,7 G voor n lle 1,8 1,7 7, H egssen MB niet spoelen voor t* 2,2 7,9 4,2 I lucht niet spoelen voor *ô»,n 7,9 4,2 J MB lucht spoelen voor i» tfi MB = methylromide * De lengte is wrgenomen op de volgende wijze (stoklengte = 90 cm): 0 = dood 1 = 0 cm < plntlengte < % stoklengte 2 = Vi stoklengte < plntlengte < eind stoklengte 3 = plntlengte > stoklengte 23

22 In ovenstnde tel is het opmerkelijk dt het ntwoord op de vrgen B, C, D, E en G zowel ij de gemiddelde lengte ls ij het percentge dode plnten, juist tegengesteld is n de verwchting. Omdt dit niet significnt is en omdt het ook niet logisch verklrr is, wordt hier niet verder op ingegn. Verder lijkt dt de gemiddelde lengtegroei significnt verschillend is ij de vrgen H, I en J. Dt wil zeggen dt egssen met methylromide slechter is dn niet egssen en ook slechter is dn egssen met lucht. Begssen met lucht geeft significnt ook minder lengtegroei dn niet egssen (vrg I). Hieruit zou kunnen worden geconcludeerd dt zowel het egssen met lucht ls ook het egssen met methylromide schde nricht. Bij het percentge dode plnten is geen enkel verschil significnt. Dt wil zeggen dt de uitgevoerde ehndelingen geen ndelige invloed heen op het percentge dode plnten. Als ntwoord op vrg A (zijn er ehndelingen significnt slechter dn de controle) kn worden vermeld dt ehndeling 2, 8 en 11 significnt korter zijn dn de controle. Dit zijn lledrie ehndelingen wrij de plnten met methylromide zijn egst en wrij de wortels tijdens de egssing in wter heen gestn. Dit is in overeenstemming met het ntwoord op de vrgen B t/m J, wr werd geconcludeerd dt een egssing (zowel met methylromide ls met lucht) een kleinere plntlengte tot gevolg heeft. Het in wter pltsen leek eveneens een negtief effect op de plntlengte te heen, wt echter niet significnt ws en ook niet logisch te verklren ws. Wt etreft het percentge dode plnten, is geen enkele ehndeling significnt verschillend vn de controle. Dt wil zeggen dt de uitgevoerde ehndelingen geen ndelige invloed heen op het percentge dode plnten. Het ntwoord op vrg A rengt zodoende geen nieuwe zken n het licht. N uitwerking vn vrg K lijkt dt er een ntl ehndelingen significnt vn elkr verschillen. Ook hier worden de resultten vn vrg B t/m J evestigd en rengt vrg K geen nieuwe zken n het licht. Smenvttend kn voor Clemtis worden vermeld dt de plnten in geringe mte schde ondervinden vn een egssing in het lgemeen (zowel met lucht ls met methylromide). Deze schde uit zich lleen in een geringere lengtegroei en kn niet worden opgelost door de plnten tijdens de egssing met de wortel in wter te pltsen Fgus sy/vtic 'Riversii' Fgus sy/vtic 'Riversii' 2904'94 In de volgende tel ontreken de codes F en G omdt de ehndelingen 10 en 11, die onderdeel vormen vn F en G, niet zijn uitgevoerd. 24

23 Tel 3.5 Begssingsresultten vn Fgus sylvtic 'Riversii', wrgenomen op 29 pril De gerceerde wrden zijn significnt slechter dn dender innen een wrnemingsprmeter. slechter dn? omstndigheid gemiddelde knopctiviteit 11 % zonder knopctiviteit 2) Code hndeling/ situtie B wortel«droog nt lle IJf %* 32,3 W& C spoelen voor '.** ^ «S<S %*,} 0 spoelen voor MB/lucht <W» 1,1 60,» l&ft E spoelen voor niet MB *** 1.S 1«,» 0* H egssen MB niet spoelen voor , lucht niet spoelen voor liiiiiiiiiliii 46,7 39,2 J MB lucht spoelen voor 1,2 0,6 19,2 46,7 MB = methylrodmide 1 ) De gemiddelde knopctiviteit is tot stnd gekomen n de volgende eoordeling: 0 = geen knopctiviteit 1 = knopctiviteit, mr knopschuen nog op elkr 2 = knopctiviteit, knopschuen vn elkr f 2) Percentge zonder knopctiviteit is het percentge plnten vn het totl welke nog geen knopctiviteit vertonen. Uit deze tel lijkt duidelijk dt voor eide wrnemingsprmeters (gemiddelde knopctiviteit en % zonder knopctiviteit) significnte verschillen nwezig zijn ij vrg B, C, D en E. Uit B, C en D kn worden geconcludeerd dt "droog" slechter is dn "nt". Dt wil zeggen dt de plnten tijdens het egssen met de wortels in wter moeten worden gezet. Uit D kn worden geconcludeerd dt spoelen voor het egssen slechter is dn niet spoelen. Over de vrg of spoelen voor het egssen slechter of eter is dn spoelen n het egssen kn hier geen uitsprk worden gedn omdt de ehndelingen 10 en 11 niet zijn uitgevoerd. Ook ij I is een significnt verschil nwezig, mr dit verschil geldt lleen voor de gemiddelde knopctiviteit. Hieruit kn worden geconcludeerd dt het egssen met lucht slechter is dn niet egssen. Opmerkelijk is dt het ntwoord op de vrgen H en J voor eide wrnemingsprmeters, juist tegengesteld isn de verwchting. Omdt dit niet significnt is en ook niet logisch verklrr, wordt hier niet verder op ingegn. Als ntwoord op vrg A (zijn er ehndelingen significnt slechter dn de controle) kn worden vermeld dt ehndeling 1, 3, 4, 5 en 6 significnt een lgere gemiddelde knopctiviteit heen dn de controle. Ook voor het % zonder knopctiviteit geldt dt de ehndelingen 1, 3, 4, 5en 6een significnt hoger percentge zonder knopctiviteit heen dn de controle. Dit is in overeenstemming met het ntwoord 25

24 op de vrgen B t/m J. Drnst rengt het ntwoord op vrg A geen nieuwe zken n het licht. N uitwerking vn vrg K lijkt dt er een ntl ehndelingen significnt vn elkr verschillen. Ook hier worden de resultten vn vrg B t/m J evestigd en rengt vrg K geen nieuwe zken n het licht. Smenvttend kn hier voor Fgus worden vermeld dt het voor de plnt eter is om hem tijdens het egssen met de wortel in wter te pltsen. Drnst levert het egssen met lucht een slechter resultt op dn niet egssen. Ook het uitspoelen vn de wortelkluit heeft een negtief effect Fgus sytvtic 'Riversii' 0405'94 Bij de tweede wrneming is er niet meer per plnt eoordeeld, mr per ehndeling. De verschillen in ehndelingen wren toen nmelijk dusdnig duidelijk dt nuwkeurig meten per plnt niet zinvol ws. Het overduidelijke verschil werd op 4 mei 1994 ij het uitspoelen gevonden. Niet uitgespoelde plnten liepen goed uit. Dit uitte zich in gezonde glimmende lderen. De scheuten groeien goed door. Wel uitgespoelde plnten leven duidelijk in ontwikkeling chter. Ze evtten enkele kleine geknepen ldjes en de scheutjes groeien niet goed uit (slechts een tot enkele centimeters). Wt etreft het egssen lijkt het (visueel) dt er weinig verschil zt tussen egssing met of zonder methylromide. Wel mkt het uit of de plnten tijdens het egssen met de wortel in wter heen gestn of niet. Plnten in wter zijn juist iets verder ontwikkeld dn de plnten met droge wortel egst. Dus ehndeling 2, 4 en 6 ws eter dn 1,3 en 5. Het is dus (wrschijnlijk) niet methylromide die de schde n de wortel nricht, mr de uitdroging tijdens het egssen (of de wteropnme tijdens het egssen die een gunstig effect hd). Smenvttend kn hier dus worden vermeld, dt het uitspoelen een negtief effect heeft op de plnt. Drnst ondervindt de plnt schde vn de egssing. Het lijkt dt die schde niet wordt veroorzkt door methylromide, mr door ndere fctoren tijdens het egssen zols uitdroging. Deze resultten zijn geheel in overeenstemming met de resultten vn een eerdere wrneming in de vorige prgrf Fgus sy/vtic 'Riversii' 0510'94 Bij de eindeoordeling vn Fgus is eerst vstgesteld welke eoordelingscritere mogelijk verschillen zouden kunnen ntonen tussen de verschillende ehndelingen. Hieruit leken vijf zken elngrijk te zijn: wrdering vn de eldering; percentge rotte wortels; gemiddelde wortelgroei; percentge plnten met nschot; percentge dode plnten. Deze punten zijn in tel 3.7 verder uitgewerkt. Ook in onderstnde tel zijn de codes F en G niet opgenomen omdt de ehndelingen 10 en 11, die onderdeel vormen vn F en G, niet zijn uitgevoerd. 26

25 Tel 3.7 Begssingsresultten vn Fgus sylvtic 'Riversii', wrgenomen op De gerceerde wrden zijn significnt slechter dn de nder innen een wrnemingsprmeter. Gem lengte topscheut 1) Gem wrdering eldering 2) % plnten met dood wortelstelsel 31 Gem. wortelgroei (incl. dode wortelstelsel) 4) Gem. wortelgroei (exe. dode wortel telsels) 6I % plnten met nschot 6) %dode plnten 7) Cods e e B litll mill! 2,1 2,1 2,1 2,2 2,3 2, C ,2 2,0 2, ,9 1,9 2,1 2, D 9,4 11,9 1,9 1,9 t6 10 1,6 1,8 2,0 2, E 10,Ç %*>. i* 2<? 1* * 1<7?,* &* M *S? H \\A %3# *«* * * 14 ft.»?<* *>* X» I w** *«* &ft AÄ *& ÎA «f * J 11,0 10,3 1, * 1«1,7 1,7 2,1 2, Voor verklring code B t/m J en en, zie tel ) Gemiddelde lengte vn de topscheut in centimeters. 2) Gemiddelde wrdering eldering: 1 = zeer klein, geknepen ld; 2 = middelmtig groot, iets geknepen ld; 3 = normle grootte, gezond ld. 3) Percentge plnten met een dood wortelstelsel. 4) Gemiddelde wortelgroei: 0 = wortelstelsel geheel dood; 1 = uitenknt vn de potkluit voor minder dn 25% doorworteld; 2 = uitenknt vn de potkluit tussen de 25% en 75% doorworteld; 3 = uitenknt vn de potkluit voor meer dn 75% doorworteld. 5) Gemiddelde wortelgroei exclusief dode wortelstelsels (0). 6) Percentge plnten met nschot. 7) Percentge dode plnten. Wt etreft B, C en D vlt het op dt er lleen significnte verschillen zijn ij de gemiddelde lengte en het percentge plnten met een dood wortelstelsel. Bij B is de gemiddelde lengte vn de topscheut significnt kleiner ij "droog" in vergelijking met "nt". Diezelfde tendens is nwezig ij C en D, mr is dr niet significnt. Bij zowel B ls D is het percentge plnten met een dood wortelstelsel significnt groter ij "droog" in vergelijking tot "nt". Bij C is die tendens hetzelfde, mr niet significnt. Bovenstnde wil zeggen dt het met de wortel in wter pltsen tijdens de egssing een positief effect heeft. Verder is het ij B, C en D opvllend dt het percentge plnten met nschot ij "droog" hoger is dn ij "nt". Dit verschil is overigens niet significnt. Wellicht heeft "droog" in eerste instntie een groeichterstnd/stilstnd gehd in vergelijking tot "nt", die de plnt lter in het seizoen proeert te compenseren. Bij E zijn ij lle wrnemingsprmeters m.u.v. percentge plnten met nschot, significnte verschillen gevonden. Hieruit kn worden geconcludeerd dt uitspoelen 27

26 vn de wortelkluit slechter is dn niet uitspoelen. Bij H zijn ij lle wrnemingsprmeters m.u.v. percentge met nschot en percentge dode plnten, significnte verschillen gevonden. Hieruit kn worden geconcludeerd dt egssen met methylromide slechter is dn niet egssen. Bij I zijn ij lle wrnemingsprmeters m.u.v. percentge plnten met dood wortelstelsel en percentge met nschot, significnte verschillen gevonden. Hieruit kn worden geconcludeerd dt egssen met lucht slechter is dn niet egssen. Bij J kn lleen ij het percentge plnten met een dood wortelstelsel een significnt verschil worden ngetoond. Bij de overige wrnemingsprmeters kn geen effect vn de ehndeling worden ngetoond. Hieruit kn worden geconcludeerd dt een egssing met methylromide niet slechter is dn een egssing met lucht. Uit de comintie vn H, I en J kn worden geconcludeerd dt met nme de egssing, schde nricht n het gews. Het is dus niet de methylromide, mr de omstndigheden tijdens de egssing. Hierij ligt uitdroging het meest voor de hnd. Opvllend is verder ij J dt het percentge dode plnten ij egssing met methylromide lger ligt dn ij een egssing met lucht. Omdt dit niet significnt is en ook niet logisch verklrr, wordt dit hier verder uiten eschouwing gelten. Het ntwoord op A (zijn er ehndelingen significnt slechter dn de controle) wordt hiern per wrnemingsprmeter toegelicht. Wt etreft de gemiddelde lengte vn de topscheut en de gemiddelde wortelgroei (inclusief dode wortelstelsels) lijkt dt ehndeling 1 t/m 7 significnt slechter zijn dn de controle. Voor de gemiddelde wortelgroei (exclusief dode wortelstelsels) geldt dit voor ehndeling 1 t/m 6. De wrdering voor de gemiddelde eldering is voor lle ehndelingen slechter dn de controle. Het percentge dode plnten en het percentge plnten met een dood wortelstelsel is lleen voor de ehndelingen 1 en 4 significnt slechter dn de controle. Bij het percentge plnten met nschot kn geen enkel significnt verschil worden ngetoond met de controle. Vrg A ondersteunt hiermee de ntwoorden op de vrgen B t/m J, mr levert verder geen nieuwe zken op. N uitwerking vn vrg K lijkt dt er een ntl ehndelingen significnt vn elkr verschillen. Ook hier worden de resultten vn B t/m J evestigd en rengt vrg K geen nieuwe zken n het licht. Smenvttend kn hier voor Fgus worden vermeld dt een egssing schde nricht n het gews. Vn deze egssing is geleken dt niet de methylromide, mr de omstndigheden tijdens de egssing de schde veroorzken. Hierij ligt uitdroging het meest voor de hnd. Vndr dt het met de wortel in wter pltsen tijdens de egssing een positief effect heeft. Verder is geleken dt het uitspoelen vn de wortelkluit een negtieve invloed heeft op de plntkwliteit. Deze resultten zijn geheel in overeenstemming met de resultten vn de twee eerdere wrnemingen in de vorige prgrven Acer plmtum 'Atropurpureum' 0510'94 Omdt vnf het uitlopen vn het gews tot n het einde vn het teeltseizoen geen verschillen wren te zien tussen de verschillende ehndelingen, is ij dit gews geen tussentijdse, mr lleen een eindeoordeling uitgevoerd. Hierij is lleen de lengte vn de plnten epld. De experimentele eenheid is een ntl plnten. Hiervn zijn de gemiddelde lengte en de stndrdfwijking (innen de experimentele eenheid) epld. Deze ltste kn dienen ls mt voor gelijkmtige ontwikkeling. Omdt het oorspronkelijke ntl plnten steeds 15 edroeg zou drmee ook het ntl en het percentge dode plnten kunnen worden epld. 28

27 Tel 3.9 Begssingsresultten vn Acer plmtum 'Atropurpureum', wrgenomen op 5 oktoer De gerceerde wrden zijn significnt slechter dn de nder innen een wrnemingsprmeter. slechter dn? omstndigheid gem. lengte in cm*) % dood Code hndeling/ situtie B wortels droog nt lle , ,3 C. spoelen voor ,0 2,2 4,4 0. spoelen voor M B/lucht ,6 2,6 4.2 E spoelen voor niet MB ,1 4,2 6,0 F n niet MB ,1 3,3 6,0 G voor n lle 82,3 81,2 4,2 3,3 H egssen MB niet spoelen voor ,3 4,2 3,3 I lucht niet spoelen voor 82,3 81,3 2,6 3,3 J MB lucht spoelen voor 82,3 82, *) Gemiddelde lengte is de lengte vn de potrnd tot de top vn de plnt in centimeters. MB = methylromide Onder de veronderstelling dt slechter etekent kortere plnten en/of meer spreiding kn ij de vrgen B t/m J geen enkel significnt effect worden gevonden. Ook voor vrg A geldt dt er geen significnte verschillen nwezig zijn. Dt etekent dt geen enkele ehndeling minder lengtegroei of meer dode plnten heeft dn de controle. N uitwerking vn vrg K lijkt dt er enkele ehndelingen significnt vn elkr verschillen. Deze ieden echter ook geen nknopingspunten om zinvolle uitsprken te kunnen doen. Hieruit kn worden geconcludeerd dt Acer geen schde ondervindt vn de verschillende ehndelingen Clethr lnifoli 0510'94 Omdt er innen het gews en de ehndelingen meer vritie zichtr ws dn ij Acer, is wt meer geregistreerd. De verzmelde gegevens estn uit lengtegroei, ntl nieuw gevormde tkken en de plntkwliteit. 29

28 Tel 3.11 Begssingsresultten vn Clethr lnifoli', wrgenomen op 5 oktoer De gerceerde wrden zijn significnt slechter dn de nder innen een wrnemingsprmeter. Gem lengte in cm 1 ) Gem. ntl nieuw gevormde tkken 21 Gem plntkwliteit 3) % dood Code B 81,0 81,6 4,4 4,6 1,7 1.8 M *<6 C 81,3 81,1 4,0 4,6 1,7 1,8 8,9 6,9 0 80,1 77,8 4,0 4,6 1, ,0 6.8 E?&& *M 4,7 6, ,8 6,7 8.9 F 7TJ *M 4,6 6,0 1,7 1,9 Ï9 ft* G 73,3 77,7 4,7 4,6 1, ,7 16,6 H 7A««5*7 4,7 4,2 1,7 1,7 6, , ,8 4,2 1,7 1,7 9,2 6.7 J m* 94.«4,7 3,8 1,7 1,7 6,7 9,2 Voor verklring code B t/m J en en, zie tel ) Gemiddelde lengte is de lengte vn de potrnd tot de top vn de plnt in centimeters. 2) Gemiddeld ntl nieuw gevormde tkken zijn die tkken die er in het groeiseizoen zijn ijgekomen (exclusief de reeds nwezige tkken). 3) Gemiddelde plntkwliteit is een visuele eoordeling vn 1 t/m 3: 1 = licht; 2 = mtig; 3 = zwr. In ovenstnde tel zijn enkele zken significnt. Dit is ten eerst het gevl ij het percentge dood ij B. Hierij is het "droog" egssen significnt slechter dn "nt" egssen. Plnten met de wortel in wter pltsen tijdens de egssing heeft dus een positief effect. Bij B en C is die tendens ook wr te nemen, mr zijn de verschillen niet significnt. Uit E en F lijkt dt de gemiddelde lengtegroei significnt kleiner is wnneer het gews wordt gespoeld. Dit verschil uit zich ij F in het percentge dood ook significnt. Uit G lijkt dt het niet uit mkt of het gews voor of n het egssen wordt gespoeld. Uitspoelen vn Clethr levert dus schde op. Wt etreft het egssen (H, I en J) lijkt dt lleen ij H en J een significnt effect in de gemiddelde lengte nwezig is. Voor de overige wrnemingsprmeters is geen enkel effect significnt. Dt wil zeggen dt egssen met methylromide minder lengtegroei geeft dn niet egssen en minder lengtegroei geeft dn egssen met lucht. Omdt egssen met lucht niet significnt slechter is dn niet egssen, lijkt de ontstne schde voorl veroorzkt te worden door methylromide. Als ntwoord op vrg A (zijn er ehndelingen significnt slechter dn de controle), lijkt dt lleen het gevl te zijn ij de gemiddelde lengtegroei: ehndeling 1 en 2 30

29 heen minder lengtegroei dn de controle. Vrg A ondersteunt hiermee de ntwoorden op de vrgen B t/m J, mr levert verder geen nieuwe zken op. N uitwerking vn vrg K lijkt dt er een ntl ehndelingen significnt vn elkr verschillen. Ook hier worden de resultten vn B t/m J evestigd en rengt vrg K geen nieuwe zken n het licht. Smenvttend kn hier voor Clethr worden vermeld dt een egssing schde nricht n het gews. De indruk estt dt deze schde met nme wordt veroorzkt door methylromide. Door de plnten tijdens de egssing met de wortel in wter te pltsen, kn de schde worden eperkt. Verder is geleken dt het uitspoelen vn de wortelkluit een negtieve invloed heeft op de plntkwliteit. 3.3 BEGASSING 100 % EFFECTIEFTEGEN LUIZEËITJES Bij de tellingen vn het ntl uitgekomen luizeëitjes is geleken dt op de niet egste plnten, de luizen goed tot ontwikkeling komen. Drentegen is op de egste plnten geen enkel luizeëitje uitgekomen. Antllen uitgekomen eitjes worden hier verder uiten eschouwing gelten omdt het in eerste instntie niet interessnt is hoeveel eitjes uitkomen. Het gt er om dt de egssing lle luizeëitjes dood. De door de Plntenziektenkundige Dienst voorgeschreven egssing is dus effectief voor de doding vn luizeëitjes. 31

30 DISCUSSIE 4.1 CLEMA TIS 'NELLY MOSER' Bij Clemtis is ten eerste gekeken of de verschillen op een tijdstip er ook nog zijn op een lter tijdstip. Hiertoe zijn de gegevens vn eide dt smen genlyseerd. De verschillen leken niet nders te zijn. Met ndere woorden: in lle gevllen ws er een dtumeffect mr geen interctie tussen ehndeling en dtum. Het dtumeffect zelf is eigenlijk niet zo interessnt, zij het dt het overll percentge dode plnten in juli wt lger ligt dn in pril. Dit zou erop kunnen duiden dt niet lle plnten met code 0 in pril ook werkelijk dood wren. In de sttistische nlyses zijn twrden (Student's tverdeling) uitgerekend. Gezien de mnier wrop de vrgen zijn gesteld zouden lleen positieve twrden worden verwcht. Dt wil zeggen dt het resultt niet tegengesteld zou mogen zijn n de verwchting. Het feit dt er nogl wt negtieve (in solute zin gezien) hoge t wrden zijn, geeft te denken. Tijdens de verzorging vn Clemtis is geconstteerd dt de groei chterleef door een te hoge ph vn de potgrond. Geproeerd is dit te corrigeren met fosforzuur. Ook is de helft vn de plnten opnieuw gesnoeid. Dt, in comintie met de onverwchte resultten, doet vermoeden dt er ij Clemtis inderdd iets fout is gegn. Hierdoor is het moeilijk hrde conclusies te trekken uit lle verkregen gegevens. Het lijkt er wel op dt Clemtis slecht tegen egssen met methylromide kn ls de plnten drvoor ook nog eens gespoeld zijn. Dit uit zich niet in een hoger percentge dode plnten mr wel in een iets lgere gemiddelde lengte. De nslg en hergroei is dus voor lle ehndelingen gelijk mr er is kwliteitsverlies. Tevens is er geconstteerd dt plnten met wortels in wter voorl kleiner lijven in comintie met uitspoelen. 4.2 FAGUS SYL VA T/CA 'RIVERSII' Bij Fgus zijn de resultten veel minder in tegensprk met de verwchtingen dn ij Clemtis. Toch pkken ook hier de vrgen H en J nders uit ij de wrneming vn 294'94. Deze tegensprk is ij de wrneming vn 510'95 geheel verdwenen. Duidelijk komt nr voren dt Fgus onder lle ngelegde omstndigheden kleinere plnten opleverde ls de wortels droog werden egst dn wnneer ze in wter hdden gestn. Dn is nog niet duidelijk of het hier gt om een negtief effect vn het gs methylromide of vn een uitdrogingseffect. Wel lijkt dt ook hier, net ls ij Clemtis, voorl een comintie vn egssen met methylromide en het spoelen vn de wortels (hier is lleen het effect vn egssen n spoelen ekeken) een significnt negtief effect heeft. Alle wrgenomen prmeters, ook op verschillende tijdstippen, lten zien dt Fgus slecht tegen een comintie vn egssen en spoelen kn. Dit uit zich niet lleen in een slechtere kwliteit plnt, mr ook in het ntl dode plnten. De ehndelingen 7 en 8 (ongespoeld egssen met methylromide met droge of ntte wortels) zijn juist niet significnt verschillend geleken met de controle ehndeling 9. Hieruit kn dn worden geconcludeerd dt wnneer lleen wordt egst met methylromide, dt Fgus hiervn geen negtieve effecten heeft ondervonden. Geconcludeerd moet dn ook worden dt niet zozeer het gs methylromide ls wel het lootstellen vn de wortels n uitdroging een negtieve invloed hd op zowel de kwliteit ls de nslg. Een mogelijke veronderstelling hierij is dt de Mycorrhize die in symiose met de wortels vn Fgus leven, zijn gedood door de lgere luchtvochtigheid, methylromide of door het spoelen. 32

31 4.3 ACER PALMATUM 'ATROPURPUREUM' Geen enkele vn de geteste omstndigheden hd een negtieve invloed op kwliteit, nslg en hergroei. Acer lijkt drom ongevoelig voor de ngelegde 'stress' ehndelingen vn deze egssingsproef. 4.4 CLETHRA ALNIFOLIA Bij Clethr zijn kleinere plnten geconstteerd wnneer nst egssen met methylromide ook nog werd gespoeld. Dit leek ij egssen zowel voor ls n uitspoelen te geeuren. Dit komt overeen met de resultten vn Clemtis en Fgus. De schde die ij dit gews is ngericht is hier toch wel zo groot dt er een hoger percentge dode plnten is gevonden ls er met methylromide werd egst n het spoelen. Omdt ij spoelen en egssen met lucht geen significnt slechtere plnten zijn gevonden, lijkt dit ook hier geen uitdrogingseffect te zijn. 33