Gezondheid op hogere leeftijd

Transcriptie

1 Gezondheid op hogere leeftijd Nr. 2018/14A, Den Hg 26 juni 2018 Achtergronddocument bij: Gezondheid en lnger doorwerken Nr. 2018/14, Den Hg 26 juni 2018

2 Gezondheid op hogere leeftijd pgin 2 vn 10 inhoud 01 Inleiding 3 02 Trends in gezondheid op hogere leeftijd Ervren gezondheid Chronische ziekten Fysiek functioneren 4 03 Gezondheidstoestnd op hogere leeftijd Ervren gezondheid, chronische ziekten en fysiek functioneren Cognitief functioneren Mentle gezondheid 7 Litertuur Cognitief functioneren Mentle gezondheid 6

3 Gezondheid op hogere leeftijd pgin 3 vn inleiding In dit chtergrondocument beschrijft de commissie de ontwikkelingen in gezondheid op hogere leeftijd in de fgelopen twee decenni en de vernderingen in de gezondheid vn mensen nrmte ze ouder worden. Zowel de trends ls de toestnd worden per gezondheidsmt beschreven: ervren gezondheid; chronische ziekten; fysiek functioneren; cognitief functioneren en mentle gezondheid. Werkwijze De cijfers in dit hoofdstuk zijn fkomstig vn het Centrl Bureu voor de Sttistiek (CBS) of het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Indien relevnte cijfers dr niet beschikbr wren, is gebruik gemkt vn gegevens fkomstig vn de Longitudinl Aging Study Amsterdm (LASA) trends in gezondheid op hogere leeftijd Trends in gezondheid op hogere leeftijd heeft de commissie op twee mnieren bekeken: ze kijkt enerzijds nr gezonde levensverwchting en nderzijds nr het vóórkomen vn gezondheidsproblemen. Over het lgemeen is er een gunstige trend in gezonde levensverwchting, lleen de verwchte levensjren zonder chronische ziekten vormen dr een uitzondering op. De trends in het vóórkomen vn gezondheidsproblemen geven een stbiel beeld voor ervren gezondheid, een ongunstig beeld voor chronische ziekten, en een wisselend beeld voor fysieke beperkingen en mentle gezondheid. 2.1 Ervren gezondheid Ervren gezondheid: gunstige trend in levensverwchting; stbiele trend in vóórkomen Het gemiddelde ntl verwchte resterende levensjren op 65-jrige leeftijd in ls goed ervren gezondheid is de fgelopen jren toegenomen (tbel 1). Deze cijfers lten ook zien dt bij mnnen niet de gehele stijging in levensverwchting wordt doorgebrcht in ls goed ervren gezondheid: de levensverwchting stijgt, de gezonde levensverwchting stijgt, mr ook het ntl jren in ongezondheid stijgt. 3 Het percentge 45 tot 64-jrigen en 65-plussers dt een goede gezondheid ervrt lijkt licht toe te nemen tussen 1993 en 2014, mr fluctueert in tussenliggende jren, wrdoor de trend in wezen stbiel is (tbel 2). 4

4 Gezondheid op hogere leeftijd pgin 4 vn 10 Tbel 1. Resterende ntl levensjren op 65-jrige leeftijd in ls goed ervren gezondheid in 1993 en Verwchte resterende levensjren op 65-jrige leeftijd in ls goed ervren gezondheid Trend Mnnen 8,5 vn de Mnnen 11,8 vn de Gunstig resterende 15 jr (56,7%) resterende 18,8 jr (62,8%) Vrouwen 10,3 vn de Vrouwen 12,7 vn de resterende 19,5 jr (52,8%) resterende 21,4 jr (59,3%) Tbel 3. Resterende ntl levensjren op 65-jrige leeftijd zonder chronische ziektes in 1993 en Verwchte resterende levensjren op 65-jrige leeftijd zonder chronische ziekten Trend Mnnen 5,5 vn de Mnnen 4,1 vn de Ongunstig resterende 15 jr (36,7%) resterende 18,8 jr (21,8%) Vrouwen 5,3 vn de Vrouwen 3,4 vn de resterende 19,5 jr (27,2%) resterende 21,4 jr (15,8%) trend niet getest op significntie trend niet getest op significntie Tbel 2. Andeel 45 tot 64-jrigen en 65-plussers dt de gezondheid ervrt ls goed of zeer goed in 1993 en Trend Tbel 4. Gemiddeld ntl chronische ziekten per persoon en vóórkomen vn chronische ziekten 5, Trend 45 tot 64-jrigen met een ls goed ervren gezondheid 71,2% 73,9% Fluctueert mr stbiel over de jren heen Gemiddeld ntl chronische ziekten per 60 tot 85-jrige 1,3 1,8 Ongunstig 65-plussers met een ls goed ervren gezondheid trend niet getest op significntie 2.2 Chronische ziekten 56,3% 59,1% Fluctueert mr stbiel over de jren heen Percentge 55 tot 64-jrigen met een chronische ziekte Percentge 65 tot 74-jrigen met een chronische ziekte trend niet getest op significntie ,1% 51,2% ongunstig 54,0% 57,3% ongunstig Chronische ziekten: ongunstige trend in levensverwchting en vóórkomen Het gemiddelde ntl resterende levensjren op 65-jrige leeftijd zonder chronische ziekten dlt blijkt uit gegevens vn het CBS (tbel 3). 3 Drnst lten gegevens vn het LASA onderzoek en het CBS zien dt het percentge ouderen met een chronische ziekte en het ntl chronische ziekten bij 60-plussers is toegenomen (tbel 4). 5,6 De ongunstige trend kn deels verklrd worden door een ongunstigere leefstijl en verndering in omgevingsfctoren, mr ook door betere dignostiek vn chronische ziekten en een betere behndeling vn ziekten wrdoor er een verhoogde kns is op overleving met chronische ziekten Fysiek functioneren Fysiek functioneren: wisselende trends in levensverwchting en vóórkomen Trends voor het fysieke functioneren zijn niet goed vergelijkbr. Uit gegevens vn het CBS blijkt dt het ntl levensjren zonder mtige of ernstige beperkingen in horen, zien en mobiliteit dt een 65-jrige nog mg verwchten stijgt (tbel 5). 3 Recente cijfers uit LASA lten een nder beeld zien vn de levensverwchting in goede fysieke gezondheid. Zij combineren het hebben vn lichte en ernstige fysieke beperkingen en het hebben vn 2 of meer chronische ziektes (multimorbiditeit) tot één mt

5 Gezondheid op hogere leeftijd pgin 5 vn 10 voor fysieke gezondheid. Bij gebruik vn de smengestelde gezondheidsmt voor fysieke gezondheid is het deel vn de resterende jren tussen 65 en 74 dt in goede fysieke gezondheid (m..w. vrij vn multimorbiditeit en beperkingen) kn worden doorgebrcht zowel bij mnnen ls bij vrouwen fgenomen (tbel 6). 2 stijging in vóórkomen vn chronische ziekten op hogere leeftijd niet geprd gt met een stijging in fysieke beperkingen. Tbel 7. Andeel 45 tot 64-jrigen en 65-plussers dt miniml één lichmelijke beperking ervrt in 2001 en Trend Tbel 5. Resterende ntl levensjren op 65-jrige leeftijd zonder mtige en ernstige lichmelijke beperkingen in 1993 en Verwchte resterende levensjren op 65-jrige leeftijd zonder mtige en ernstige beperkingen in horen, zien en mobiliteit Trend Mnnen 9,7 vn de Mnnen 14,2 vn de Gunstig resterende 15 jr (64,7%) resterende 18,8 jr (75,5%) Vrouwen 9,6 vn de Vrouwen 13,1 vn de resterende 19,5 jr (49,2%) resterende 21,4 jr (61,2%) 45 tot 64-jrigen met miniml één beperking in horen, zien en mobiliteit 65-plussers met een miniml één beperking in horen, zien en mobiliteit trend niet getest op significntie 2.4 Cognitief functioneren 14,6% 16,0% Stbiel 35,5% 30,9% Gunstig trend niet getest op significntie Tbel 6. Resterende ntl levensjren tussen 65 en 74 jr dt in goede fysieke gezondheid doorgebrcht kn worden in 1993 en b Verwchte resterende levensjren tussen 65 en 74 in goede fysieke gezondheid Trend Mnnen: 4,8 vn de Mnnen: 3,3 vn de Ongunstig b resterende 8,7 jr (55,4%) resterende 9,2 jr (35,3%) Vrouwen: 4,0 vn Vrouwen: 2,7 vn de resterende 9,3 jr (42,6%) resterende 9,5 jr (28,5%) smengestelde mt vn multimorbiditeit en fysieke beperkingen. Goede gezondheid gedefinieerd ls vrij vn multimorbiditeit en vn beperkingen trend getest op significntie Het RIVM lt zien dt de trend in het vóórkomen vn beperkingen in horen, zien en mobiliteit voor 45 tot 64-jrigen stbiel is. Drentegen is de trend voor 65-plussers gunstig: vergeleken met 2001 hd in 2014 een kleiner percentge lichmelijke beperkingen (tbel 7). 7 Dit lt zien dt de Cognitief functioneren: gunstige trend in levensverwchting Het deel vn de resterende levensjren tussen de 65 en 74 jr dt mensen nr verwchting in goede cognitieve gezondheid kunnen doorbrengen is gestegen, blijkt uit gegevens vn LASA (tbel 8). 2 Tbel 8. Resterende ntl levensjren tussen 65 en 74 jr dt in goede cognitieve gezondheid doorgebrcht kn worden in 1993 en Verwchte resterende levensjren tussen 65 en 74 in goede cognitieve gezondheid trend getest op significntie Trend Mnnen: 7,3 vn de Gunstig resterende 8,7 jr (84,6%) Vrouwen: 7,8 vn de resterende 9,3 jr (83,3%) Mnnen: 8,4 vn de resterende 9,2 jr (89,9%) Vrouwen: 8,7 vn de resterende 9,5 jr (91,9%)

6 Gezondheid op hogere leeftijd pgin 6 vn Mentle gezondheid Mentle gezondheid: gunstige trend in levensverwchting; stbiele tot gunstige trend in vóórkomen vn milde depressie Het gemiddelde ntl resterende levensjren op 65 jrige leeftijd in goede geestelijke gezondheid stijgt blijkt uit gegevens vn het CBS (tbel 9). 3 Wnneer we op bsis vn LASA gegevens inzoomen op depressie zien we dt de ontwikkeling n 2002 bij 55 tot 64-jrigen stbiel is wt ernstige depressies betreft (tbel 10). 8 Bij milde depressies is een lichte dling zichtbr in het vóórkomen n gezondheidstoestnd op hogere leeftijd Op hogere leeftijd hebben mensen een grotere kns op gezondheidsproblemen. Dit is terug te zien bij vrijwel lle gezondheidsmten die de commissie geselecteerd heeft (ervren gezondheid, chronische ziekten, fysiek functioneren, en cognitief functioneren), behlve bij mentle gezondheid. De kns op mentle gezondheidsproblemen verndert niet met de leeftijd. Tbel 9. Resterende ntl levensjren op 65-jrige leeftijd in goede geestelijke gezondheid in 1993 en Verwchte resterende levensjren op 65-jrige leeftijd in goede mentle gezondheid trend niet getest op significntie Trend Mnnen 13,5 vn de Mnnen 17,5 vn de Gunstig resterende 15,9 jr (71,4%) resterende 18,8 jr (93,1%) Vrouwen 15,3 vn de Vrouwen 18,1 vn de resterende 19,7 jr (77,7%) resterende 21,4 jr (84,6%) Tbel 10. Andeel 55 tot 64-jrigen met ernstige of milde depressie in 1992, 2002 en Trend 3.1 Ervren gezondheid, chronische ziekten en fysiek functioneren Verslechtering in ervren gezondheid, chronische ziekten en fysiek functioneren Nrmte mensen ouder worden, neemt het deel dt de gezondheid ls goed ervrt f, zijn er meer mensen met 1 of meer chronische ziekte en meer mensen met fysieke beperkingen (tbel 11). 55 tot 64-jrigen met ernstige depressie 55 tot 64-jrigen met milde depressie trend getest op significntie 2,1% 3,9% 3,8% Ongunstig tussen 1992 en 2002, drn stbiel 7,2% 8,7% 6,2% Stbiel tussen 1992 en 2002, drn gunstig Tbel 11. Toenemende leeftijd en ervren gezondheid, chronische ziekten en fysieke beperkingen in tot 55 jr 65 tot 75 jr Mensen die gezondheid ls goed ervren 73% 68% Mensen met ten minste 1 chronische ziekte 38% 47% Mensen met ten minste 1 beperking in horen, zien en mobiliteit 11% 17%

7 Gezondheid op hogere leeftijd pgin 7 vn 10 Wnneer ouderen een chronische ziekte krijgen, hebben ze (vergeleken met ouderen zonder chronische ziekte) bijn twee keer zoveel kns op lichmelijke beperkingen, blijkt uit nlyse vn LASA gegevens onder 58 tot 88-jrigen. Dt beeld verslechtert verder wnneer mensen meerdere chronische ziekten tegelijk krijgen; de kns op lichmelijke beperkingen is dn bijn vijf keer zo hoog Cognitief functioneren Cognitief functioneren: chteruitgng voorl bij 75-plussers Bij de normle veroudering hoort ook een chteruitgng in cognitief functioneren, bijvoorbeeld minder snel informtie kunnen verwerken, een verminderde cpciteit vn het werkgeheugen, problemen met verwerking vn complexe informtie en geheugenproblemen. 13,14 Tot de leeftijd vn 74 jr heeft een groot deel vn de mensen een stbiel goed cognitief functioneren (tbel 12). Vnf de leeftijd vn 75 jr wordt de chteruitgng in cognitief functioneren sterker (gegevens niet in tbel). 12 Tbel 12. Toenemende leeftijd en cognitief functioneren tussen 1995 en tot 64 jr 65 tot 74 jr Mensen met stbiel goed cognitief functioneren 93% 84% Mensen die chteruitgng in cognitief functioneren ervren 4% 7% Bij dementie is het cognitief functioneren sterk beperkt. Het ndeel mensen met dementie neemt toe ls de leeftijd vordert, mr het komt niet vk voor bij mensen tot 75 jr (tbel 13). Nr schtting hebben mensen onder de 65 jr in Nederlnd dementie. 15 Tbel 13. Toenemende leeftijd en dementie in tot 70 jr 70 tot 75 jr Mensen met dementie 0,02 tot 0,4% 1% 3.3 Mentle gezondheid Mentle gezondheid: geen verndering Voor de mentle gezondheid is het beeld nders dn voor de eerder besproken gezondheidsmten. Het optreden vn mentle problemen verndert niet met het stijgen vn de leeftijd en ligt stbiel rond de 10% litertuur Hoogendijk EO, Deeg DJ, Poppelrs J, vn der Horst M, Broese vn Groenou MI, Comijs HC, e.. The Longitudinl Aging Study Amsterdm: cohort updte 2016 nd mjor findings. Eur J Epidemiol 2016; 31(9): Deeg DJ, vn der Noordt M, Hoogendijk E, Comijs HC, Huismn M. Employbility fter ge 65? Trends over 23 yers in life expectency in good nd in poor physicl nd cognitive helth of yer-olds in the Netherlnds. 2018; Netspr Design Pper 96.

8 Gezondheid op hogere leeftijd pgin 8 vn Centrl Bureu voor de Sttistiek. Gezonde levensverwchting; vnf \l /CBS/nl/dtset/71950ned/ tble?ts= dtset/71950ned/tble?ts= Gerdpleegd: jnuri Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Trends in ervren gezondheid nr leeftijd. onderwerp/ervren-gezondheid/cijfers-context/trends#node-trendervren-gezondheid-nr-leeftijd. Gerdpleegd: mrt Glenkmp H, Brm AW, Huismn M, Deeg DJ. Seventeen-yer time trend in poor self-rted helth in older dults: chnging contributions of chronic diseses nd disbility. Eur J Public Helth 2013; 23(3): Oostrom SH vn, Gijsen R, Stirbu I, Korevr JC, Schellevis FG, Picvet HS, e.. Time trends in prevlence of chronic diseses nd multimorbidity not only due to ging: dt from generl prctices nd helth surveys. PLoS One 2016; 11(8): e Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Trends in beperkingen in ctiviteiten in horen, zien of mobiliteit nr leeftijd. Gerdpleegd: pril Jeuring HW, Comijs HC, Deeg DJH, Stek ML, Huismn M, Beekmn ATF. Seculr trends in the prevlence of mjor nd subthreshold depression mong yer olds over 20 yers. Psychol Med 2017: Centrl Bureu voor de Sttistiek. Steeds lnger leven zonder beperkingen Gerdpleegd: mei Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Mileu. Volksgezondheid Toekomst Verkenning Gerdpleegd: mei Centrl Bureu voor de Sttistiek. Gezondheid en zorggebruik. opendt.cbs.nl/sttline/#/cbs/nl/dtset/83005ned/ tble?ts= Gerdpleegd: pril Broese vn Groenou M, Deeg DJ, de Boer A. Vernderingen in de levensloop. Editor: de Boer A. Rpportge ouderen 2006: Den Hg: Socil en Cultureel Plnbureu; Drg LL, Bieliusks LA. Contemporry Review 2009: Cognitive Aging. J Geritr Psychitry Neurol 2010; 23(2): Prk DC, Lutenschlger G, Hedden T, Dvidson NS, Smith AD, Smith PK. Models of visuosptil nd verbl memory cross the dult life spn. Psychol Aging 2002; 17(2): Alzheimer Nederlnd. Dementie op jonge leeftijd. lzheimer-nederlnd.nl/dementie/jongdementie. Gerdpleegd: pril Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Dementie: huidige situtie. cijfers-context/huidige-situtie#node-prevlentie-nr-leeftijd-0. Gerdpleegd: mei 2017.

9 Gezondheid op hogere leeftijd pgin 9 vn Vriend S, Heym A, vn der Noordt M, Deeg DJ. SEO. Lnger doorwerken met rbeidsbeperking - prognose vn de rbeidsprticiptie vn ouderen tot 2030 in reltie tot gezondheidsontwikkelingen. Amsterdm, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Functioneringsproblemen; beperkingen nr leeftijd. info/onderwerp/functioneringsproblemen/cijfers-context/huidigesitutie#node-beperkingen-mobiliteit. Gerdpleegd: december Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Chronische ziekten en multimorbiditeit: prevlentie. onderwerp/chronische-ziekten-en-multimorbiditeit/cijfers-context/prevlentie. Gerdpleegd: mei Centrl bureu voor de Sttistiek. Gezonde levensverwchting; onderwijsniveu ned&D1=0,3&D2=0&D3=14&D4=&D5=0&D6=l&HDR=T&STB=G 1,G2,G3,G4,G5&VW=T. Gerdpleegd: februri Klijs B, Nusselder WJ, Loomn CW, Mckenbch JP. Eductionl disprities in the burden of disbility: contributions of disese prevlence nd disbling impct. Am J Public Helth 2014; 104(8): e141-8.

10 De Gezondheidsrd, ingesteld in 1902, is een dviesorgn met ls tk de regering en het prlement voor te lichten over de stnd der wetenschp ten nzien vn vrgstukken op het gebied vn de volksgezondheid en het gezondheids(zorg)onderzoek (rt. 22 Gezondheidswet). De Gezondheidsrd ontvngt de meeste dviesvrgen vn de bewindslieden vn Volksgezondheid, Welzijn en Sport; Infrstructuur en Wterstt; Socile Zken en Werkgelegenheid en Lndbouw, Ntuur en Voedselkwliteit. De rd kn ook op eigen inititief dviezen uitbrengen, en ontwikkelingen of trends signleren die vn belng zijn voor het overheidsbeleid. De dviezen vn de Gezondheidsrd zijn openbr en worden ls regel opgesteld door multidisciplinire commissies vn op persoonlijke titel benoemde Nederlndse en soms buitenlndse deskundigen. U kunt dit document downloden vn Deze publictie kn ls volgt worden ngehld: Gezondheidsrd. Gezondheid op hogere leeftijd. Achtergronddocument bij het dvies Gezondheid en lnger doorwerken. Den Hg: Gezondheidsrd, 2018; publictienr. 2018/14A. Auteursrecht voorbehouden