2012/6 D/2012/3241/256

Transcriptie

1 2012/6 D/2012/3241/256 Volgens MIRA (2012), het milieurpport voor Vlnderen, is tijdens het ltste decennium de milieudruk stelselmtig fgenomen en zijn sommige specten vn de milieutoestnd zij het iets trger dn voorheen verbeterd. Toch blijft het een grote uitdging om in een dichtbevolkte en dichtbebouwde regio ls Vlnderen in een kwliteitsvolle leefomgeving te voorzien. Met dit rtikel willen we het milieubesef en de opvttingen over milieubeleid in Vlnderen nder in krt brengen. Drbij gt onze ndcht voorl uit nr verschillen qu geslcht, leeftijd, opleidingsniveu en woonomgeving inzke opvttingen over milieuproblemen, de oplossingsstrgieën hiervoor en de rol vn de overheid drbij. Op bsis vn onze nlyse vn de survey 'Socil-culturele verschuivingen in Vlnderen 2010 (SCV 2010) blijkt dt slechts een minderheid vn de Vlmingen zich niet bezorgd mkt over milieuvervuiling. Verder geeft bijn zes op de tien Vlmingen n de toestnd vn het leefmilieu in Vlnderen ls problemtisch te ervren. Uit de nlyse komt duidelijk een leeftijdskloof nr voor: voor jongeren is voorl de klimtverndering de belngrijkste milieubedreiging; terwijl ouderen voornmelijk de luchtverontreiniging ls een bedreiging zien. Drnst blijkt ook de woonomgeving voor een ntl specten vn milieubesef een rol te spelen. Zo geven voorl stedelingen n dt vn luchtvervuiling, klimtverndering en verlies n ntuur en biodiversiteit de meeste bedreiging uitgt. In het buitengebied wordt eerder de verspreiding vn gevrlijke stoffen ls bedreigend gepercipiëerd. Doet Vlnderen wel genoeg voor het milieu? Iets meer dn de helft vn de Vlmse bevolking vindt vn wel. Uit onze nlyse blijkt verder dt de meningen over welke de mogelijke oplossingen zijn en wie het meest ngewezen is om te hndelen, nogl uiteenlopen. Hogeropgeleiden stn in het lgemeen wel kritischer voor de milieutken die de overheid vervult. Slotsom: op bsis vn onze nlyse vlt er - wt socio-demogrfische en ruimtelijke verschillen voor de beschouwde milieuspecten betreft - niet echt een vst ptroon te herkennen. Voor de bevordering vn een breed mtschppelijk drgvlk inzke de milieuproblemtiek is dus een doordcht doelgroepen- en communictiebeleid nodig. Op bsis vn het decreet Algemene Beplingen inzke Milieubeleid stelt Vlnderen om de vijf jr een milieubeleidspln op. Dit pln beplt de hoofdlijnen en strtegische keuzes vn het milieubeleid 1. Milieubeleid heeft niet lleen te mken met wetgeving, regels en hndhving. Ook lokl gebonden problemen zols historische verontreinigingen vn wter of bodem spelen een rol. Andere milieuspecten zols luchtverontreiniging en klimtverndering zijn meer mondil vn krkter. De verntwoordelijkheden en de 1 Zie voor meer informtie, gerdpleegd oktober

2 mogelijkheden om effectief iets n milieuproblemen te doen, liggen dus verspreid over diverse bestuursniveus: vn lokl, regionl, Europees tot interntionl (Jones e.., 2009). Mr zowel over de belngrijkste problemen en oplossingen, ls over wie of over wt er kn gedn worden, zijn de meningen sterk verdeeld. Milieubesef wordt door Frnzen en Meyer (2010) omschreven ls 2 Al meer dn dertig jr wordt in diverse surveys gepeild nr determinnten vn milieubesef en -gedrg (Schultz & Zelezny, 1999; Beyst, 2006; Pirni & Secundi, 2011). Dit onderzoek heeft niet geleid tot eenduidige conclusies. Beplde studies over milieubesef wijzen op significnte verschillen voor geslcht, opleidingsniveu en leeftijd (Bord & O'Connor, 1997; Dietz e.., 1998; Zelezney e.., 2000). Ander onderzoek spreekt dit dn weer tegen (Holehonnur e.., 2008; Frnzen & Meyer, 2010; Pirni & Secundi, 2011). Nog ndere studies wijzen op verschillen qu omgeving (Howel e.., 2002; Mrshll e ; Brody e.., 2008) en nr urbnistiegrd (Frnzen & Meyer, 2010). De focus vn voorliggende nlyse is het in krt brengen vn de socio-demogrfische en ruimtelijke verschillen inzke milieubesef en de opvttingen over milieubeleid in Vlnderen. We mken hierbij gebruik vn de survey 'Socil-culturele verschuivingen in Vlnderen 2010 (SCV 2010) 3. Drie vrgen stn hierbij centrl: ; ;. Deze bijdrge is gestructureerd ls volgt: deel 1 beschrijft de gebruikte dt en toegepste methode; deel 2 bevt de resultten vn onze nlyse, in het bijzonder de sociodemogrfische en ruimtelijke verschillen inzke milieubesef en opvttingen over milieubeleid. In de uitleiding vtten we de bevindingen smen. Voor een nlyse vn de reltie tussen kennis, milieubesef en -gedrg n de hnd vn dezelfde survey verwijzen we nr het werk vn Beyst (2011). Jrlijks houdt de Studiedienst vn de Vlmse Regering een fce-to-fce-enquête, de survey 'Socil-culturele verschuivingen in Vlnderen (SCV-survey), bij ongeveer Nederlndstlige personen vn 18 jr en ouder en wonende in het Vlmse en Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. Dit rtikel is gebseerd op de milieumodule vn de SCV-survey Om de verschillen inzke in krt te brengen gn we n hoe mensen in Vlnderen stn tegenover: (zie ); (zie ); en (zie ). Een tweede reeks vrgen heeft betrekking op opinies over. Hier bseren we onze nlyse op opvttingen over: (zie ); (zie ); en (zie ). Om in krt te brengen, bseren we ons op vrgen zols: (zie ); en (zie ). We brengen voor deze 8 subdimensies de verschillen in krt voor geslcht (mn, vrouw); leeftijd (18-34j, 35-54j, 55+); opleidingsniveu (lg: hoger secundir onderwijs of minder, hoog: hoger niet-universitir en universitir onderwijs) en woonomgeving (grootsteden, centrumsteden, stedelijke rnd, 2 Vrij vertld vn

3 Totl mn vrouw lg hoog Geslcht Opleidingsniveu kleinere steden, overgngsgebied, plttelnd) 4. Of deze verschillen l dn niet significnt zijn, toetsen we telkens met een bivrite Chi-kwdrttoets. Ten slotte gn we voor het geheel vn specten over milieubesef, oplossingen voor milieuproblemen en houding tegenover milieubeleid n of we een systemtiek in de verschillen nr geslcht, leeftijd, opleidingsniveu en woonomgeving kunnen herkennen. Bijvoorbeeld, in onze nlyse stellen we de vrg of ouderen (55+) over het lgemeen meer bezorgd zijn over het milieu (+ verbnd) en of ze ook ngeven dt ze meer (+ verbnd) of minder (- verbnd) geconfronteerd worden met de milieuproblemtiek. In de uitleiding wordt een overzicht gegeven vn deze verschillen. Wt milieubesef betreft, beschouwen we drie specten: bezorgdheid voor het milieu in het lgemeen (zie tbel 1.1 en 1.2), confronttie met milieuhinder (zie tbel 2) en bedreiging door (vormen vn) milieuverontreiniging (zie tbel 3). De resultten worden telkens weergegeven in totl percentge en percentges voor de verschillende sociodemogrfische en ruimtelijke vribelen. In de milieumodule vn de SCV-survey 2010 is een set vn elf stellingen opgenomen die peilt nr de bezorgdheid voor het milieu. Voor elk vn die stellingen geeft tbel 1. en 1.b het percentge Vlmingen dt heleml eens of eens ntwoordde 5. Tbel 1. Milieubezorgdheid nr geslcht, leeftijd en opleidingsniveu, Vlnderen, 2010, in % heleml eens of eens Stelling Lucht, wter en bodem in Vlnderen zijn sterk verontreinigd De toestnd vn ons leefmilieu is problemtisch De meeste milieuproblemen in Vlnderen worden overdreven Ik mk me zelden zorgen over milieuvervuiling Percentges duiden op een significnt verschil tussen de ctegorieën vn de betrokken vribele (α = 0,05). 4 Zie nnex 1 voor een beschrijving vn de 6 klssen vn woonomgeving. 5 Om tbel 1 overzichtelijk te houden, zijn de percentges voor woonomgeving, die overwegend niet significnt zijn, niet opgenomen in de tbel. 3

4 Totl mn vrouw lg hoog Geslcht Opleidingsniveu Tbel 1.b Milieubezorgdheid nr geslcht, leeftijd en opleidingsniveu, Vlnderen, 2010, in % heleml eens of eens Stelling Al dt prten over milieuvervuiling in Vlnderen mkt de mensen ongeruster dn nodig Wij mken ons tegenwoordig te veel zorgen over de toekomst vn het milieu en te weinig over de werkgelegenheid Vrijwel lles wt we in het moderne leven doen, schdt het milieu De mensen mken zich er te veel zorgen over dt de vooruitgng het milieu zl schden De toestnd vn het milieu is een bedreiging voor mijn gezondheid De toestnd vn het milieu voor de volgende genertie wordt nu bepld De chteruitgng vn het milieu heeft gevolgen voor mijn eigen leven Percentges duiden op een significnt verschil tussen de ctegorieën vn de betrokken vribele (α = 0,05). Uit tbellen 1. en 1.b blijkt dt meer dn zes op de tien Vlmingen ngeeft dt lucht, wter en bodem sterk verontreinigd zijn. Drnst vindt bijn zes op de tien dt de toestnd vn ons leefmilieu problemtisch is. Voorts geeft slechts een beperkte groep n dt de meeste milieuproblemen in Vlnderen overdreven zijn (25%) en dt ze zich zelden zorgen mken over milieuvervuiling (29%). Een overgrote meerderheid is vn mening dt de impct vn de mens vndg beplend is voor de milieukwliteit in de toekomst (88%). Bezorgdheid over het milieu leeft niet onder lle bevolkingsgroepen in dezelfde mte. Opleidingsniveu en leeftijd geven voor de meeste stellingen significnte verschillen voor milieubezorgdheid (respectievelijk voor 9 en 8 vn de 11 stellingen), mr nr geslcht niet of nuwelijks. Woonomgeving geeft slechts één significnt verschil nmelijk voor stelling 3 vn tbel 1. (dit is: milieuproblemen worden overdreven). Vervolgens peilen we nr de mening over de nwezigheid en hinder vn specifieke vormen vn milieuverontreiniging. Tbel 2 geeft voor de belngrijkste specten 6 vn milieuhinder het percentge Vlmingen dt eerder veel tot zeer veel hinder ondervindt. 6 In de SCV-survey 2010 is gepeild nr confronttie met 12 vormen vn milieuhinder, zie nnex 2. Om tbel 2 overzichtelijk te houden, zijn enkel de resultten weergegeven vn de vormen vn milieuhinder met een percentge eerder veel tot zeer veel hinder hoger dn 10 ls totl percentge. 4

5 Tbel 2 Confronttie met milieuhinder nr geslcht, leeftijd, opleidingsniveu en woonomgeving, Vlnderen, 2010, in % Zwerfvuil Lwi wegverkeer Stnk grrische ctiviteit Stnk wegverkeer Vroegtijdig bldverlies bomen Totl Geslcht mn vrouw plus Opleidingsniveu lg hoog Woonomgeving grootsteden centrumsteden stedelijke rnd kleinere steden overgngsgebied plttelnd Percentges duiden op een significnt verschil tussen de ctegorieën vn de betrokken vribele (α = 0,05). Vlmingen menen het meest te worden geconfronteerd met zwerfvuil, lwi vn het wegverkeer, geur (lndbouw en wegverkeer) en vroegtijdig bldverlies bij bomen. Uit tbel 2 blijkt dt bij confronttie met milieuhinder de woonomgeving een rol speelt. Onze nlyse geeft n dt men in een stedelijke omgeving meer geconfronteerd wordt met zwerfvuil, lwi en stnk vn het wegverkeer; voor vroegtijdig bldverlies zijn er geen significnte verschillen. Drnst geven reltief meer hoger dn lger opgeleiden n geconfronteerd te worden met zwerfvuil en wegverkeer. Nr geslcht en leeftijd zijn er (bijn) geen significnte verschillen in opvtting over confronttie met milieuhinder. Welke vorm vn milieuverontreiniging wordt in Vlnderen ls meest bedreigend ervren? An de respondenten werd gevrgd uit een lijst vn 10 items (zie nnex 3 voor een overzicht) de meest bedreigende vorm vn milieuverontreiniging n te duiden. Ook hier wordt ngegeven of de verschillen tussen geslcht, leeftijd, opleidingsniveu en woonomgeving significnt zijn. 5

6 Tbel 3 Meest bedreigende vorm vn milieuverontreiniging nr geslcht, leeftijd, opleidingsniveu en woonomgeving, Vlnderen, 2010, in % meest bedreigend Luchtvervuiling Verspreiding gevrlijke stoffen Klimtverndering (broeikseffect) Verlies ntuur en biodiversiteit Totl Geslcht mn vrouw plus Opleidingsniveu lg hoog Woonomgeving grootsteden centrumsteden stedelijke rnd kleinere steden overgngsgebied plttelnd Percentges duiden op een significnt verschil tussen de ctegorieën vn de betrokken vribele (α = 0,05). Een kwrt vn de Vlmingen geeft n dt luchtvervuiling voor hen het meest bedreigend is. Drn volgen de verspreiding vn gevrlijke stoffen, de klimtverndering (broeikseffect) en het verlies n ntuur en biodiversiteit. Voor lle socio-demogrfische vribelen werden significnte verschillen in opvttingen gevonden. De verschillen zijn niet ltijd eenduidig. Vrouwen zien luchtvervuiling en verspreiding vn gevrlijke stoffen eerder ls bedreigend terwijl mnnen de klimtverndering en het verlies vn ntuur en biodiversiteit meer bedreigend vinden. Bovendien blijkt dt procentueel meer jongeren dn ouderen klimtverndering zien ls het meest bedreigend voor het milieu. Ouderen zien voornmelijk de luchtverontreiniging ls een bedreiging. In meer lndelijke gebieden wordt een hoger percentge voor verspreiding vn gevrlijke stoffen teruggevonden. In een stedelijke omgeving vormen luchtvervuiling, klimtverndering en verlies n ntuur de meest bedreigende vorm vn milieuverontreiniging. Een tweede vrg binnen onze nlyse heeft betrekking op de oplossingen voor milieuproblemen: (zie tbel 4), (zie tbel 5) en (zie tbel 6). De resultten worden ook hier weergegeven in 6

7 totl percentge en percentges voor geslcht, leeftijd, opleidingsniveu en woonomgeving. In Vlnderen is men doorgns overtuigd vn de mogelijkheid om iets te kunnen doen voor de leefomgeving (zie tbel 4). Slechts een minderheid (14%) denkt dt het weinig of niet tot onmogelijk is om de milieuverontreiniging in Vlnderen echt tegen te gn. Bijn de helft (48%) denkt dt het best tot zeer goed mogelijk is. Mnnen en hogeropgeleiden zijn hier nog iets meer vn overtuigd. Tbel 4 De mogelijkheid om milieuproblemen op te lossen nr geslcht, leeftijd, opleidingsniveu en woonomgeving, Vlnderen, 2010, in % mogelijk Zeer goed tot best mogelijk Min of meer mogelijk Weinig of niet tot onmogelijk Totl Geslcht mn vrouw plus Opleidingsniveu lg hoog Woonomgeving grootsteden centrumsteden stedelijke rnd kleinere steden overgngsgebied plttelnd Percentges duiden op een significnt verschil tussen de ctegorieën vn de betrokken vribele (α = 0,05). Meer dn zes op de tien respondenten meent dt een gedrgsverndering de belngrijkste oplossing voor milieuproblemen vormt (zie tbel 5). Andere respondenten geven de voorkeur n beleidsmtregelen (18%) of n technologische oplossingen (18%). Verhoudingsgewijs verkiezen meer vrouwen beleidsmtregelen en meer mnnen technologische oplossingen. Ook de woonomgeving heeft een invloed op de voorkeur. 7

8 Tbel 5 De belngrijkste oplossingen voor milieuproblemen nr geslcht, leeftijd, opleidingsniveu en woonomgeving, Vlnderen, 2010, in % voorkeur Gedrgswijziging Technologie Beleid Totl Geslcht mn vrouw plus Opleidingsniveu lg hoog Woonomgeving grootsteden centrumsteden stedelijke rnd kleinere steden overgngsgebied plttelnd Percentges duiden op een significnt verschil tussen de ctegorieën vn de betrokken vribele (α = 0,05). Op de vrg wie het meest ngewezen is om het milieu te beschermen en de milieuvervuiling tegen te gn (zie tbel 6), verwijst 40% vn de respondenten nr de industrie, dn volgen mensen zols u en ik (35%), en de overheid (21%). Slechts een beperkt ntl respondenten (4%) vindt dt de lndbouwsector het meest ngewezen is om iets te doen n de milieuvervuiling. Verhoudingsgewijs is het ndeel vn de industrie en mensen zols u en ik groter bij jongeren. In grootsteden is men iets minder overtuigd dt de industrie het meest ngewezen is, dr kijkt men reltief meer nr de overheid. Op het plttelnd is het belng vn mensen zols u en ik iets groter. 8

9 Tbel 6 De meest ngewezen ctor om milieuproblemen op te lossen nr geslcht, leeftijd, opleidingsniveu en woonomgeving, Vlnderen, 2010, in % voorkeur Industrie Mensen zols u en ik Overheid Lndbouwsector Totl geslcht mn vrouw plus Opleidingsniveu lg hoog Woonomgeving grootsteden centrumsteden stedelijke rnd kleinere steden overgngsgebied plttelnd Percentges duiden op een significnt verschil tussen de ctegorieën vn de betrokken vribele (α = 0,05). Om de vrg over de rol vn de overheid te bentwoorden, gn we n hoe Vlmingen ntwoorden op een ntl stellingen over de tken die de Vlmse overheid voor het milieubeleid vervult (zie tbel 7 en 8). De resultten worden weergegeven in totl percentge en percentges voor de verschillende socio-demogrfische en ruimtelijke vribelen. Tbel 7 lt zien dt iets meer dn de helft vn de respondenten vindt dt Vlnderen, in vergelijking met ndere lnden, in het lgemeen genoeg doet voor het milieu. Dit is onfhnkelijk vn de woonomgeving. Wel zijn er reltief iets meer hogeropgeleiden die vinden dt de overheid te weinig doet. Reltief meer ouderen vinden dt de overheid genoeg doet. Minder dn één op de tien vindt dt de overheid meer dn genoeg doet. 9

10 Tbel 7 Milieubeleid in Vlnderen nr geslcht, leeftijd, opleidingsniveu en woonomgeving, Vlnderen, 2010, in % Genoeg Te weinig Meer dn genoeg Totl Geslcht mn vrouw plus Opleidingsniveu lg hoog Woonomgeving grootsteden centrumsteden stedelijke rnd kleinere steden overgngsgebied plttelnd Percentges duiden op een significnt verschil tussen de ctegorieën vn de betrokken vribele (α = 0,05). Iets meer dn de helft vn de Vlmingen is het eens met de stelling dt de overheid voorl milieuregels mkt (zie tbel 8). Iets minder dn de helft vindt dt de overheid milieuvriendelijk gedrg stimuleert. Een kwrt meent dt de overheid een goed milieubeleid voert. Slechts een beperkte groep (15%) is het eens dt de overheid zelf een milieuvriendelijke orgnistie is. Hogeropgeleiden zijn kritischer voor de tken die de overheid vervult. Hoe ouder, hoe meer men het eens is dt de overheid een goed milieubeleid voert. Woonomgeving speelt, wt de vrg over de tken vn de overheid betreft, slechts een beperkte rol. 10

11 Tbel 8 Tken vn de overheid voor het milieu nr geslcht, leeftijd, opleidingsniveu en woonomgeving, Vlnderen, 2010, in % eens Voorl regels Stimuleren gedrg Bron vn informtie Goed beleid Duidelijke visie Eigen werking Totl Geslcht mn vrouw plus Opleidingsniveu lg hoog Woonomgeving grootsteden centrumsteden stedelijke rnd kleinere steden overgngsgebied plttelnd Percentges duiden op een significnt verschil tussen de ctegorieën vn de betrokken vribele (α = 0,05). Onze nlyse geeft n dt meer dn zes op de tien Vlmingen zich zorgen mkt over milieuvervuiling. Het meest worden de mensen geconfronteerd met zwerfvuil, lwi vn het wegverkeer, geurhinder en vroegtijdig bldverlies bij bomen. Het meest bedreigend vindt men luchtvervuiling, verspreiding vn gevrlijke stoffen, klimtverndering en verlies n ntuur en biodiversiteit. De meerderheid vn de Vlmingen meent dt de problemen vn vndg een hypotheek leggen op een goede leefomgeving voor de volgende generties. Voor sommige specten vn milieubesef speelt opleiding en woonomgeving een rol, mr niet ltijd en de verschillen vormen geen eenduidig ptroon. Zo geeft onze nlyse n dt hoe meer verstedelijkt mensen wonen, hoe vker ze ngeven geconfronteerd te worden met zwerfvuil, lwi en stnk vn het wegverkeer. Men kn hier spreken vn een reltie tussen stedelijkheid en confronttie (zie tbel 9, + duidt op een positief verbnd). Meer dn zes op de tien Vlmingen zijn de mening toegedn dt voorl gedrgsverndering een belngrijke voorwrde is om milieuproblemen op te lossen. Slechts een minderheid denkt dt het onmogelijk is om milieuverontreiniging in Vlnderen tegen te gn. Op de 11

12 vrg wie het meest ngewezen is om iets te doen, kijkt vier op de tien vn de respondenten nr de industrie, dn volgen mensen zols u en ik en de overheid. Inwoners vn grootsteden zijn iets minder overtuigd dt de industrie het meest ngewezen is: hier is sprke vn een negtieve reltie tussen grootstedelijkheid en de opinie over industrie (zie tbel 9, stt voor een negtief verbnd). Op het plttelnd is het belng vn mensen zols u en ik iets groter (zie tbel 9, + duidt op een positief verbnd). Doet Vlnderen genoeg voor het milieu? Iets meer dn de helft vn de respondenten vindt vn wel. Dit is onfhnkelijk vn de woonomgeving. Wel zijn er iets meer hogeropgeleiden die vinden dt de overheid te weinig doet. Slechts een beperkte groep gt kkoord met de stelling dt de overheid zelf een milieuvriendelijke orgnistie is. Wt milieubesef betreft, heeft niet iedereen dezelfde opvtting over de milieuproblemen en mogelijke oplossingen. In tegenstelling tot ndere mtschppelijke them s zols burgerprticiptie (Puwels & Pickery, 2008) en de digitle kloof (Pulussen e.., 2011) vormen de verschillen tussen verschillende bevolkingsctegorieën geen vst ptroon. Geslcht, leeftijd, opleiding en woonomgeving hebben dus een wisselende impct op hoe men in Vlnderen denkt over milieu en beleid. Dit blijkt uit tbel 9, die een synthese geeft vn onze nlyse. Tbel 9 Verschillen in opinie over milieu en beleid nr geslcht, leeftijd, opleidingsniveu en woonomgeving Vlnderen, 2010, in meest voorkomend verbnd Mn (geslcht) 55+ (leeftijd) Hogeropgeleiden (opleiding) Stedelijke omgeving (woonomgeving) 1. Milieubesef milieubezorgdheid (tbel 1. en 1.b) ns + - ns confronttie milieuhinder (tbel 2) ns ns + + meest bedreigend (tbel 3) -\+ -\ Oplossingen voor milieuproblemen milieuverontreiniging tegen gn (tbel 4) + ns + ns voorkeur oplossing (tbel 5) -\+ ns ns -\+ wie meest ngewezen (tbel 6) ns -\+ ns -\+ 3. Houding tegenover milieubeleid doet Vlnderen genoeg (tbel 7) -\+ + - ns milieutken vn de overheid (tbel 8) ns + - ns Voorkomen vn significnt lgere of hogere percentges : = evenveel lgere en hogere; ns = geen verschil. Bron: SCV-survey 2010, bewerking SVR. = meest hogere; = meest lgere; Ter fsluiting is het duidelijk dt milieubesef en opvttingen over milieubeleid niet bij lle bevolkingsgroepen in dezelfde mte leven. Dit bevestigt het nut vn een doordcht communictie- en doelgroepenbeleid voor een breed mtschppelijk drgvlk voor het milieubeleid in Vlnderen. 12

13 Beyst, V. (2006). Hndelen nr geweten? Een nlyse vn het verbnd tussen milieubesef en milieuvriendelijk gedrg in Vlnderen. Brussel: Studiedienst vn de Vlmse Regering, Sttivri 39. Beyst, V. (2011). Heeft een betere milieukennis een impct op milieubesef en gedrg bij Vlmingen? Brussel: Studiedienst vn de Vlmse Regering, SVR-Webrtikel 17. Bord, R.J. & O'Connor, R.E. (1997). The gender gp in environmentl ttitudes: the cse of perceived vulnerbility to risk. In: Socil science qurterly, 78, Brody, S.D., Zhrn, S., Vedlitz, A. & Himnshu, G. (2008). Exmining the reltionship between physicl vulnerbility nd public perceptions of globl climte chnge in the United Sttes. In: Environment nd Behvior, 40, Dietz, T., Stern, P.C. & Gugnno, G.A. (1998). Socil structurl nd socil psychologicl bses of environmentl concern. In: Environment & Behvior, 30, Frnzen, A. & Meyer, R. (2010). Environmentl ttitudes in cross-ntionl perspective: multilevel nlysis of the ISSP 1993 nd In: Europen Sociologicl Review, 26, Holehonnur, A., Mobley, C., Grs, D., Cooper, A., Kilbourne, W., Grünhgen, M. & Foley, J. (2008). Technology, gender, nd pro-environmentl consumption behvior: multintionl explortory study. In: Journl of Mcromrketing, 28, Howel, D., Mofftt, S., Prince, H., Bush, J. & Dunn, C. (2002). Urbn ir qulity in North-Est Englnd: exploring the influences on locl views nd perceptions. In: Risk Anlysis, 22, Jones, N., Mlesios, C. & Botetzgis, I. (2009). The influence of socil cpitl on willingness to py for the environment mong Europen citizens. In: Europen Societies, 11, Mrshll, B.K., Picou, J.S. & Bevc, C.A. (2005). Ecologicl disster s contextul trnsformtion: environmentl vlues in renewble resource community. In: Environment nd Behvior, 37, Mir (2012). Mir indictorrpport. Mechelen: Vlmse Milieu Mtschppij. Pulussen, S., Courtois, C., Vnwynsberghe, H. & Verdegem, P. (2011). Profielen vn medigeletterdheid. Een explortie vn de digitle vrdigheden vn burgers in Vlnderen. In: Mores, M. & Pickery, J. (red.). Medigeletterdheid in een digitle wereld. Brussel: Studiedienst vn de Vlmse Regering, SVR-Studie 1. Puwels, G. & Pickery, J. (2007). Wie prticipeert niet? Ongelijke deelnme n het mtschppelijke leven in verschillende domeinen. Brussel: Studiedienst vn de Vlmse Regering, SVR-Rpport 5. Pirni, E. & Secundi, L. (2011). Eco-friendly ttitudes: wht Europen citizens sy nd wht they do. In: Int. J. Environ. Res., 5, Schultz, P.W. & Zelezny, L. (1999). Vlues s predictors of environmentl ttitudes: evidence for consistency cross 14 countries. In: Journl of Environmentl Psychology, 19, TNS (2012). Attitudes of Europen citizens towrds the environment. Specil eurobrometer 365. Brussels: TNS opinion & socil. Zelezny, L.C., Chu, P. & Aldrich, C. (2000). Elborting on gender differences in environmentlism. In: Journl of Socil Issues, 56,

14 Annex 1. Klssen vn woonomgeving (SCV-survey, 2010) 1. Grootsteden: Antwerpen, Gent 2. Centrumsteden: Alst, Brugge, Genk, Hsselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselre, Sint-Nikls, Turnhout 3. Stedelijke rnd: grootstedelijke rnd + regionlstedelijke rnd + Vlms strtegisch gebied rond Brussel (53 gemeenten) 4. Kleinere steden: structuurondersteunend kleinstedelijk gebied + kleinstedelijk provincil gebied (45 gemeenten) 5. Overgngsgebied: 96 gemeenten 6. Plttelnd: 101 gemeenten Annex 2. Confronttie met vormen vn milieuverontreiniging (SCV-survey, 2010) 1. smog 2. schuimvorming wterlopen 3. stnk grrische ctiviteiten, lnd- en tuinbouw 4. bomen vroegtijdig bldverlies of ntsting vn de blderen 5. stnk wterlopen 6. lwi luchtverkeer 7. zwerfvuil 8. stnk industrie 9. lwi wegverkeer 10. stnk wegverkeer 11. teveel licht 's nchts 12. lwihinder 's nchts Annex 3. Meest bedreigende vormen vn milieuverontreiniging (SCV-survey, 2010) 1. lucht 2. bodem 3. wter (grond en oppervlkte) 4. broeikseffect 5. fvl 6. geluid 7. teloorgng ntuur, uitsterven soorten, ntsting bossen, versnippering 8. gevrlijke stoffen 9. genetische mnipultie 10. ndere 14