Hoe gezond zijn jongeren in Zuid?

Transcriptie

1 GGD Amsterdm Hoe gezond zijn jongeren in Zuid? Uitkomsten Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO Om goed lokl jeugdgezondheidsbeleid te kunnen mken, is inzicht nodig in de gezondheid, het welzijn en de leefstijl vn jongeren. De GGD Amsterdm verzmelt en presenteert deze gegevens met de Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO. Wt blijkt? Jongeren uit Zuid zijn over het lgemeen tevreden met hun gezondheid. Ook het schoolklimt is goed: pesten komt weinig voor. Wel wordt er in Zuid vker verzuimd door ziekte en gespijbeld dn in de rest vn Amsterdm. Opvllend is dt jongeren uit Zuid slechter scoren voor genotmiddelengebruik, veilig vrijen, ingrijpende gebeurtenissen, slchtofferschp vn een strfbr feit en gevoel vn veiligheid dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Gunstig is dt jongeren uit Zuid vker gezonde voedings- en beweeggewoonten hebben, vker een positieve houding hebben ten opzichte vn homoseksuliteit, minder risico lopen op gehoorbeschdiging en er minder vk sprke is vn problemtisch gebruik vn socile medi. De resultten voor socil-emotionele problemen, mishndeling, gedchten n zelfdoding en problemtisch gmen zijn in Zuid vergelijkbr met de rest vn Amsterdm. Voor het eerst worden resultten vn de Jeugdgezondheidsmonitor ook gepresenteerd op gebiedsniveu. In deze rpportge kunt u zien op welke them s de gebieden in Zuid vn elkr verschillen.

2 Inleiding Specifieke gegevens over de gezondheidssitutie vn jongeren zijn nodig om gezondheidsbeleid goed te onderbouwen. De GGD Amsterdm verzmelt deze gegevens voor de gemeenten in hr werkgebied met de Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO. Wt is E-MOVO? E-MOVO 1 is een digitle vrgenlijst die in Amsterdm op lle scholen voor regulier voortgezet onderwijs (VO) wordt fgenomen. Leerlingen uit kls en bentwoorden vi internet vrgen over hun gezondheid, welzijn en leefstijl. Met E-MOVO wordt een betrouwbr beeld verkregen vn de gezondheidssitutie vn jongeren. Informtie uit E-MOVO wordt genonimiseerd gebruikt voor epidemiologisch onderzoek. De Jeugdgezondheidszorg gebruikt de gegevens ook ter ondersteuning vn het preventief gezondheidsonderzoek (PGO). Wt levert E-MOVO op? E-MOVO levert een scht n gegevens. Met de uitkomsten vn E-MOVO kunnen de gemeente, stdsdelen, scholen en de GGD het jeugdgezondheidsbeleid formuleren en collectieve mtregelen opzetten en uitvoeren om de gezondheid vn jongeren te verbeteren. E-MOVO levert ook iets op voor de individuele leerling: op bsis vn de verzmelde informtie ontvngt de leerling een persoonlijk gezondheidsprofiel en voorlichting op mt. Hoe, wt en wrom in drie vrgen E-MOVO : wie deden er mee? In schooljr deden 1364 jongeren uit Zuid mee n E-MOVO; uit heel Amsterdm wren dt jongeren. De kenmerken vn de onderzoeksgroep uit Zuid en vn de hele onderzoeksgroep uit Amsterdm worden gepresenteerd in tbel 1. In de onderzoeksgroep uit Zuid zitten meer hvo/vwo leerlingen, meer jongeren vn Nederlndse en overig e herkomst en meer jongeren die wonen in vergelijking met de rest vn Amsterdm. Leeftijdsverdeling vn de jongeren uit Zuid nr kls: kls 2: kls 4: 12 jr 1% 14 jr 2% 13 jr 48% 15 jr 48% 14 jr 44% 16 jr 41% 15 jr of ouder 7% 17 jr of ouder 9% 1 Hoe is de onderzoeksgroep smengesteld? Tijdens schooljr is E-MOVO op 61 VO scholen in Amsterdm en op cht VO scholen in de regio Amstellnd fgenomen. De onderzoeksgroep bestt uit leerlingen vn scholen uit Amsterdm (N=10771) of de regio Amstellnd (N=245) die wonen in Amsterdm. 2 Wt betekent een gevonden verschil tussen groepen? Met sttistische toetsen worden de resultten vn Zuid vergeleken met de resultten vn de ndere zes stdsdelen smen. Let op: in de tbellen worden steeds de cijfers voor heel Amsterdm gepresenteerd. Ook toetsen we verschillen tussen het ene gebied en de ndere gebieden smen en verschillen nr geslcht, kls, opleidingsniveu, etnische herkomst en gezinssmenstelling. Significnte verschillen tussen groepen worden met een (*) ngegeven. Significnt betekent dt de kns klein is (mximl 5%) dt een gevonden verschil op toevl berust. 3 Wrom wordt deze monitor uitgevoerd? Gemeenten hebben volgens de Wet publieke gezondheid (Wpg) de tk om de gezondheid vn hun inwoners in krt te brengen. Dit geldt ook voor de jeugd. De GGD voert deze tk voor de gemeente uit met een Jeugdgezondheidsmonitor. De Inspectie voor de Gezondheidszorg houdt toezicht mede op bsis vn de Jeugdgezondheidsmonitor. Tbel 1 Achtergrondkenmerken vn jongeren uit Zuid en Amsterdm (%) Zuid N=1364 Amsterdm N= kls kls vmbo-b,k,g * hvo/vwo Nederlnds * Surinms 5 13 Mrokkns 8 19 overig * niet * significnt verschil tussen Zuid en de ndere stdsdelen (p<0.05) bij minder dn 50 jongeren in een groep worden groepen smengevoegd; voor Zuid geldt: Antillins/Arubns wordt overig niet Leeswijzer Dit rpport is opgebouwd uit tien hoofdstukken: 1 gezondheid, 2 psychosocile gezondheid, 3 voeding, 4 bewegen, 5 gmen, socile medi en muziek luisteren, 6 genotmiddelen, 7 seksuliteit, 8 schoolklimt en 9 fysieke omgeving. Dit rpport focust op prevlenties en risicogroepen. Drnst worden de jongeren uit Zuid vergeleken met de jongeren uit de rest vn Amsterdm. Tot slot worden verschillen tussen de gebieden in Zuid gepresenteerd in hoofdstuk De vrgenlijst is te vinden op onze website Gezondheid in Beeld. 2

3 1 Gezondheid In Nederlnd is het met de gezondheid vn jongeren over het lgemeen goed gesteld. Hoe een jongere de eigen gezondheid ervrt, geeft een goed beeld vn de huidige gezondheid en voorspelt de gezondheid in de toekomst. Ervren gezondheid Jongeren uit Zuid zijn over het lgemeen tevreden met hun gezondheid; 76% noemt de eigen gezondheid (heel) goed, 21% vindt dt het met de eigen gezondheid wel gt en 3% vindt de eigen gezondheid niet zo best of slecht. Jongens en jongeren die wonen, ervren hun gezondheid vker positief. Jongeren uit Zuid verschillen niet vn hun leeftijdgenoten uit de rest vn Amsterdm. Chronische ndoeningen en llergieën Vn de jongeren heeft 31% één of meerdere chronische ziekten of ndoeningen (door een rts vstgesteld) of heeft deze in het fgelopen jr gehd. Astm/bronchitis komt het vkst voor (zie kder). Vn de jongeren heeft miniml 23% één llergie. Jongeren die niet wonen, hebben vker één of meer chronische ndoeningen en vker één of meer llergieën. Jongeren vn overig e herkomst hebben vker één of meer llergieën. Jongeren uit Zuid hebben vker chronische ndoeningen, mr minder vk llergieën dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Top 4 chronische ziekten/ndoeningen stm of bronchitis 8% eczeem 7% migrine of ernstige hoofdpijn 4% ADHD 4% Mondgezondheid Jongeren uit Zuid gn vker jrlijks nr de tndrts dn hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm. Bijn lle jongeren uit Zuid gn minstens één keer per jr nr de tndrts (97%); 15% gt één keer en 82% gt keer per jr. Vmbo-b,k,g leerlingen, jongeren vn Surinmse herkomst en jongeren die niet wonen, gn minder vk jrlijks nr de tndrts. De meerderheid vn de jongeren (81%) poetst keer per dg de tnden, 17% poetst één keer per dg en 2% poetst niet elke dg. Jongens poetsen het minst vk ml dgs de tnden en leerlingen het vkst. Tbel 2 Gezondheid nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuid geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie ervren gezondheid (heel) goed * * tenminste één chronische ziekte of ndoening * * tenminste één llergie b * * * tndrtsbezoek miniml één keer per jr * * * * tndenpoetsen keer per dg * * nu of in het fgelopen jr door een rts vstgesteld (exclusief llergieën) * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 b door een rts vstgesteld hvo/vwo Nederlnds Surinms Mrokkns overig beide 3

4 2 Psychosocile gezondheid Een goede gezondheid is meer dn niet ziek zijn. Het gt ook over goed in je vel zitten en gelukkig en tevreden zijn over jezelf en je leven. Reltie met In voelt 71% vn de jongeren uit Zuid zich begrepen door hun. Dit percentge ligt lger dn voor de rest vn Amsterdm. Jongens en jongeren vn Nederlndse herkomst voelen zich het meest begrepen door hun. Het merendeel vn de jongeren geeft n het gevoel te hebben dt hun vn hen houden (94%). Hvo/vwo leerlingen, jongeren vn Nederlndse herkomst en jongeren die wonen, hebben vker het gevoel dt hun vn hen houden. Wnneer jongeren socil-emotionele problemen hebben, kn dit negtieve gevolgen hebben voor het dgelijks functioneren thuis én op school. Socil-emotionele gezondheid Eén op de tien jongeren (10%) heeft socil-emotionele problemen (verhoogde SDQ-score). Meisjes hebben vker socil-emotionele problemen dn. Bij komen emotionele problemen veel vker voor dn bij. Bij komen gedrgsproblemen en hyperctiviteit/ndchtstekort vker voor. Verder vertonen minder vk prosocil gedrg. Het percentge socil-emotionele problemen is vergelijkbr met de rest vn Amsterdm. Jongeren uit Zuid hebben wel vker emotionele problemen en hyperctiviteit/ ndchtstekort, mr minder vk gedrgsproblemen, minder problemen met leeftijdsgenoten en vertonen vker prosocil gedrg dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Het percentge jongeren met socil-emotionele problemen wordt in figuur 1 weergegeven nr gebieden in Amsterdm. Legend Figuur 1 Centrum Centrum-West, b Centrum-Oost West c Westerprk, d Bos en Lommer, e Oud-West, f De Brsjes Nieuw-West g Slotermeer, h Geuzenveld, i Osdorp, j De Aker - Nieuw Sloten, k Slotervrt Zuid l Zuid-Noord-West, m Zuid-Noord-Midden, n Buitenveldert- Zuids, o De Pijp, p Rienbuurt Oost q Oud-Oost, r Indische buurt, s Oostelijk Hvengebied, t Wtergrfsmeer, u IJburg-Zeeburger eilnd Noord v Noord-West, w Oud-Noord, x Noord-Oost Zuidoost y Bijlmer-Centrum, z Bijlmer-Oost, Gsperdm-Driemond Figuur 1 Socil-emotionele problemen (SDQ-score) nr gebieden in Amsterdm (%) Tbel 3 Psychosocile gezondheid (reltie met, socil-emotionele gezondheid) nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuid geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie begrepen door * * * vn gehouden door * * * socil-emotionele problemen (SDQ-score) * emotionele problemen 8 10 * 3 17 * gedrgsproblemen 12 9 * 13 6 * 11 7 * * * hyperctiviteit/ndchtstekort * * problemen met leeftijdsgenoten 12 9 * * * * - prosocil gedrg b * * * * * verhoogde SDQ-score, SDQ: Strenghts nd Difficulties Questionnire is een vrgenlijst die bestt uit 25 vrgen en geeft een score en resultten voor de vijf subschlen b prosocil gedrg betekent dt je rekening houdt met gevoelens vn nderen, vriendelijk bent en vrijwillig hulp nbiedt * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 hvo/vwo Nederlnds Surinms Mrokkns overig beide 4

5 Mishndeling An de jongeren is gevrgd of zij weleens geestelijk (vk getreiterd, gekleineerd of uitgescholden) en/of lichmelijk (bijvoorbeeld geschopt, geslgen, vstgebonden) mishndeld worden. Geestelijke mishndeling komt ruim keer vker voor dn lichmelijke mishndeling (14% versus 3%). De dder vn geestelijke mishndeling is meestl een ndere jongere op school (zie kder). Lichmelijke mishndeling komt vker voor bij jongeren die niet wonen. Voor mishndeling verschilt Zuid niet vn de rest vn Amsterdm. Top 3 dder geestelijke mishndeling onder jongeren die ngeven geestelijk mishndeld te zijn (N=190): - door een jongere op school 70% - door een jongere in de buurt 12% - door een jongere ergens nders 10% Top 3 dders lichmelijke mishndeling kn niet gepresenteerd worden omdt de ntllen te klein zijn. Top 3 ingrijpende gebeurtenissen Gedchten over zelfdoding komen reltief vk voor onder jongeren. Ook doen enkele jongeren een poging tot zelfdoding. Dt een jongere overlijdt door zelfdoding komt zelden voor. Zelfdoding Vn de jongeren zegt 14% in de voorgnde twlf mnden er weleens serieus over te hebben gedcht een einde n het leven te mken. Zuid verschilt hierin niet vn de rest vn Amsterdm. Meisjes vormen een risicogroep. In zegt 1,5% vn de jongeren in de voorgnde twlf mnden een poging tot zelfdoding te hebben ondernomen (Amsterdm: 1,8%). mee te mken (gehd) (nog) problemen mee ziek/gehndicpt gezinslid 36% 10% regelmtig ruzies tussen onderling 33% 8% echtscheiding vn de 25% 7% Soms krijgen jongeren te mken met een ingrijpende gebeurtenis. Denk n de dood of ziekte vn een fmilielid. Deze gebeurtenissen kunnen een diepe indruk chterlten en vn invloed zijn op het (ltere) functioneren vn de jongere. Ook een echtscheiding vn de of discrimintie kn diepe sporen chterlten. Ingrijpende gebeurtenissen Jongeren uit Zuid hebben vker één (of meerdere) ingrijpende gebeurtenis(sen) meegemkt (68%) en vker (nog) problemen met de gebeurtenis(sen) (24%) dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Opgroeien met een ziek of gehndicpt gezinslid komt het vkst voor (zie kder). Ingrijpende gebeurtenissen komen vker voor bij vmbo-b,k,g leerlingen, jongeren vn Surinmse herkomst en jongeren die niet wonen. Meisjes en jongeren die niet wonen, hebben vker (nog) problemen met de gebeurtenis(sen). Tbel 4 Psychosocile gezondheid (mishndeling, zelfdoding, ingrijpende gebeurtenissen) nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuid geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie geestelijk mishndeld (ooit) lichmelijk mishndeld (ooit) * gedchten n zelfdoding * één (of meer) ingrijpende gebeurtenis(sen) * * * * problemen met de gebeurtenis(sen) * * * in de fgelopen twlf mnden hvo/vwo Nederlnds Surinms Mrokkns overig beide * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 5

6 3 Voeding Een gezond voedingsptroon is belngrijk voor een gezond gewicht en het voorkómen vn ziekten. Eetgewoonten worden vk l in de jeugd gevormd. Ontbijten bevordert de concentrtie en drmee de leerprestties op school. Bovendien gn leerlingen minder snel snoepen of sncken lter in de ochtend. Figuur 2 Ontbijten, fruit- en groenteconsumptie, dgen vn de week (%) Ontbijten Vn de jongeren uit Zuid ontbijt 82% vijf of meer dgen per week. Dit betekent dt iets minder dn een vijfde vn de leerlingen (18%) minstens één dg in de week zonder ontbijt nr school gt. Meisjes, deklssers, vmbo leerlingen, jongeren vn Surinmse, Mrokknse en e herkomst en jongeren die beide wonen, gn vker miniml één dg in de week zonder ontbijt nr school. Figuur 2 geeft weer op hoeveel dgen vn de week jongeren uit Zuid ontbijten. Zeven op de tien jongeren geeft n dgelijks te ontbijten (70%). Het lndelijk dvies vn het Voedingscentrum: stuks fruit en 200 grm groente per dg. Fruit- en groenteconsumptie An het dvies vn het Voedingscentrum om elke dg stuks fruit te eten (de fruitnorm ) voldoet slechts 21%. Twee derde vn de jongeren (66%) eet wel vijf dgen of meer per week fruit ongecht de hoeveelheid (zie ook figuur 2). Jongens, vmbo leerlingen, jongeren vn Surinmse herkomst en jongeren die niet wonen, ontbijten fruitconsumptie groenteconsumptie dgen /week 5-6 dgen /week 7 dgen /week eten het minst vk fruit. In eet 88% vn de jongeren minstens vijf dgen in de week groente. Vierdeklssers, vmbo leerlingen en jongeren vn Mrokknse en overig niet e herkomst eten minder vk groente. In figuur 3 wordt het percentge jongeren dt op miniml vijf dgen per week fruit eet, weergegeven nr gebieden in Amsterdm. Jongeren uit Zuid ontbijten vker en eten meer fruit en groente dn hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm. Figuur 3 Fruitconsumptie op miniml vijf dgen per week nr gebieden in Amsterdm (%) Zuid l Zuid-Noord-West, m Zuid-Noord-Midden, n Buitenveldert-Zuids, o De Pijp, p Rienbuurt Legend voor de overige gebieden zie pgin 4 Tbel 5 Voeding nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuid geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie ontbijten vijf dgen per week * * * * * * voldoet n fruitnorm * * * * * fruit eten vijf dgen per week * * * * * groente eten vijf dgen per week * * * * hvo/vwo Nederlnds Surinms Mrokkns overig beide stuks fruit per dg * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 6

7 4 Bewegen Lichmelijke beweging heeft een positief effect op de conditie, het welzijn en het lichmsgewicht. Het verkleint de kns op gezondheidsproblemen die voorl lter in het leven kunnen ontstn, zols hrt- en vtziekten en dibetes. Het dvies vn het Nederlnds Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) n jongeren vn twlf tot chttien jr is om elke dg minstens één uur mtig intensief te bewegen. Dit noemen we de Nederlndse Norm Gezond Bewegen. Bewegen Slechts 19% vn de jongeren uit Zuid voldoet n de Nederlndse Norm Gezond Bewegen en is op lle dgen vn de week miniml één uur ctief. Jongens, hvo/vwo leerlingen en jongeren vn Nederlndse herkomst voldoen vker n deze norm. Een grotere groep (60%) is gemiddeld tenminste één uur per dg lichmelijk ctief. Meisjes, deklssers, k,g leerlingen, jongeren vn Surinmse herkomst en jongeren die niet wonen, zijn minder ctief. In figuur 4 zien we de verdeling in ctegorieën vn het ntl uren dt jongeren per week ctief zijn. Ruim één op de zeven jongeren uit Zuid is inctief (13%); deze groep is minder dn drie uur per week ctief. Jongeren uit Zuid bewegen gemiddeld vker dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. In figuur 5 is te zien dt jongeren uit Zuid-Noord-West minder vk lichmelijk ctief zijn dn jongeren uit de ndere gebieden in Zuid. 59% 13% 13% 15% inctief (< 3 uur) semi-inctief (3-5 uur) semi-ctief (5-7 uur) normctief ( 7 uur) Figuur 4 Lichmelijk ctief, uren per week (%) Lidmtschp vn een sportvereniging Jongeren uit Zuid zijn vker lid vn een sportvereniging dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Vn de jongeren is 72% lid vn een sportvereniging. Wie zijn minder vk lid vn een sportvereniging? Dt zijn, deklssers, vmbo leerlingen, jongeren vn Surinmse, Mrokknse en e herkomst en jongeren die beide wonen. Tv/computeren De helft vn de jongeren (48%) besteedt uur per dg of meer n tv-kijken of computeren (niet voor school of huiswerk). Jongeren uit Zuid zitten minder vk chter een beeldscherm dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Jongens, vmbo leerlingen, jongeren vn Surinmse en Mrokknse herkomst en jongeren die niet wonen, zitten vker chter een beeldscherm. Figuur 5 Lichmelijk ctief (gemiddeld tenminste één uur per dg) nr gebieden in Amsterdm (%) Zuid l Zuid-Noord-West, m Zuid-Noord-Midden, n Buitenveldert-Zuids, o De Pijp, p Rienbuurt Legend voor de overige gebieden zie pgin 4 Tbel 6 Bewegen nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuid geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie voldoet n Nederlndse Norm Gezond Bewegen * * * lichmelijk ctief gemiddeld één uur per dg * * * * * * lid vn één (of meerdere) sportvereniging(en) b * * * * * * tv-kijken/computeren gemiddeld uur per dg * * * * * hvo/vwo Nederlnds Surinms Mrokkns overig beide in de fgelopen week elke dg één uur mtig intensieve lichmelijke ctiviteit b sporten zols zwemmen, voetbllen, dnsen, bllet, prdrijden etc * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 7

8 5 Gmen, socile medi en muziek luisteren Het gebruik vn internet en socile medi is niet meer weg te denken uit het dgelijkse leven vn jongeren. Ook spelen veel jongeren (online) gmes. Positieve specten zijn het opdoen vn kennis en het onderhouden vn vriendschppen. Risicovol socile medi gebruik of gmen kn leiden tot schoolproblemen, slpproblemen en problemen in de socil-emotionele ontwikkeling. Vn problemtisch gmen of socile medi gebruik is sprke ls: (1) iemnd zich onrustig en gestrest voelt ls hij/ zij niet kn gmen of op socile medi kn én (2) hij/zij het moeilijk vindt om te stoppen én (3) hij/zij gmen of socile medi gebruikt ls hij/zij zich rot voelt. Een verslving komt zelden voor (<1%). Gmen en socile medi Vn de jongeren uit Zuid vertoont 4% problemtisch gmegedrg. Bij 8% is sprke vn problemtisch gebruik vn socile medi. Jongens en verschillen sterk; hebben zeven keer zo veel risico op problemtisch gmen, hebben drie keer zo veel risico op problemtisch socile medi gebruik. Andere risicogroepen voor problemtisch gebruik vn socile medi zijn deklssers, jongeren vn e herkomst en jongeren die niet wonen. Jongeren uit Zuid vertonen minder vk problemtisch gebruik vn socile medi dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Cyberpesten kn de hele dg doorgn, ook bij het slchtoffer thuis, terwijl trditioneel pesten vk gebonden is n school. Internet ervringen Vn de jongeren is 5% in de fgelopen zes mnden gepest vi internet. Risicogroepen hiervoor zijn k,g leerlingen en jongeren die niet wonen. Vn de jongeren geeft 10% n in de fgelopen zes mnden vi internet een ongewenst seksueel voorstel te hebben gekregen. Meisjes krijgen keer zo vk een ongewenst seksueel voorstel. Vn de jongeren uit Zuid heeft 7% meegemkt dt iemnd weleens tegen zijn of hr zin vervelende foto s of filmpjes heeft verspreid (bijvoorbeeld op internet gezet of vi de mobiele telefoon nr nderen gestuurd). Dit percentge ligt hoger dn voor de rest vn Amsterdm. Risicogroepen zijn, deklssers, hvo/vwo leerlingen en jongeren die niet wonen. Vn de jongeren zegt 2,2% dt hij of zij weleens voor de webcm borsten, geslchtsdelen of billen heeft lten zien of iets nders seksueels heeft gedn (Amsterdm: 1,8%). Veel jongeren luisteren met oordopjes of koptelefoon nr muziek op bijvoorbeeld een mp3-speler, ipod of mobiele telefoon. Te lng luisteren nr te hrde muziek kn ervoor zorgen dt iemnd minder goed gt horen of ltijd een piep hoort, dt geluiden vervormen of dt overgevoeligheid voor geluid ontstt. Muziek luisteren Een vijfde vn de jongeren uit Zuid zet het volume vn de muziekspeler meestl op hrd (18%). In Zuid is het percentge jongeren met risico op gehoorschde lger dn in de rest vn Amsterdm. Welke jongeren lopen het meeste risico op gehoorschde? Dt zijn vmbo leerlingen, jongeren vn Surinmse, Mrokknse en e herkomst en jongeren die niet wonen. Tbel 7 Gmen, socile medi en muziek luisteren nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuid geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie problemtisch gmen * problemtisch gebruik socile medi 10 8 * 4 12 * 9 6 * * 7 12 * door iemnd gepest op internet * * ongewenst seksueel voorstel gekregen vi internet * foto s of filmpjes zijn tegen de zin verspreid vi internet 6 7 * 9 6 * 9 5 * * * volume muziekspeler met koptelefoon meestl hrd b * * * * in het fgelopen hlf jr b % hvo/vwo Nederlnds Surinms Mrokkns overig beide * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 8

9 6 Genotmiddelen Tieners bevinden zich in een levensfse wrin ze experimenteren met diverse genotmiddelen zols tbk, lcohol en drugs. Nicotine is l n enkele sigretten verslvend. De meeste jongeren beginnen met roken tussen twlf en vijftien jr. Roken is de belngrijkste oorzk vn ziekte en sterfte in Nederlnd. Roken Vn de deklssers heeft 24% roken weleens uitgeprobeerd, onder deklssers is dt 47%. Jongeren die niet wonen, hebben roken ook vker uitgeprobeerd. Mrokknse jongeren roken minder vk weleens dn hun leeftijdsgenoten. Vn de deklssers zegt 3% tenminste wekelijks te roken, vn de deklssers is dt 16%. Vn de deklssers rookt 2% dgelijks. Voor de deklssers ligt dit percentge op 8%. Andere risicogroepen voor zowel dgelijks ls wekelijks roken zijn vmbo leerlingen en jongeren die niet wonen. Jongeren uit Zuid roken gemiddeld vker dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Vn lle jongeren uit Zuid zegt 22% dt er in de fgelopen week bij hen in huis is gerookt wr de jongere bij ws (Amsterdm: 20%). Het gebruik vn de wterpijp komt het meest voor onder jongeren vn vijftien tot en met 24 jr. Het roken vn een wterpijp is schdelijk voor de gezondheid. De hoeveelheid rook is groot en bevt schdelijke stoffen. Wterpijp roken Ruim een derde vn de jongeren geeft n weleens wterpijp te hebben gerookt (32%). Dit percentge is in Zuid hoger dn in de rest vn Amsterdm. Recent gebruik (in de fgelopen weken) zien we bij 9% vn de jongeren. Net ls voor roken zien we meer wterpijp gebruik onder deklssers. Andere risicogroepen zijn en jongeren die niet wonen. Vmbo-t leerlingen proberen wterpijp vker uit. Hvo/vwo leerlingen en jongeren vn Mrokknse herkomst roken minder vk wterpijp. Cnnbisgebruik vermindert het korte termijngeheugen en het rectie- en concentrtievermogen. Dit kn onder meer leiden tot slechtere schoolprestties. Blowen In Zuid wordt vker geblowd dn in de rest vn Amsterdm. Ook voor blowen zien we een verbnd met leeftijd. Vn de deklssers heeft 29% weleens en 15% recent hsj of wiet gebruikt. Vn de deklssers heeft 7% weleens hsj of wiet gebruikt en 3% recent. Nst jongeren uit de de kls, blowen en jongeren die niet wonen ook vker. Vmbo-b,k,g leerlingen en jongeren vn Mrokknse herkomst blowen minder vk. Vn de jongeren zegt 36% weleens hsj of wiet ngeboden te hebben gekregen (Amsterdm: 22%). Hrddrugs In zegt 3,4% vn de jongeren uit Zuid weleens hrddrugs te hebben gebruikt (XTC, cocïne, pddo s, mfetminen, heroïne, LSD of GHB) (Amsterdm: 1,6%). Vn de jongeren heeft 9% weleens hrddrugs ngeboden gekregen (Amsterdm: 5%). Tbel 8 Genotmiddelen (roken, wterpijp roken, blowen) nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuid geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie roken weleens * * * * roken minstens één keer per week 5 9 * * * * roken dgelijks 3 5 * * * * wterpijp roken weleens * * * * * * wterpijp roken recent * 5 14 * * * blowen weleens * * 7 29 * * * * blowen recent 5 8 * 11 6 * 3 15 * * * in de fgelopen weken hvo/vwo Nederlnds Surinms Mrokkns overig beide * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 9

10 Schdelijke gevolgen vn overmtig lcoholgebruik voor jongeren zijn onder meer lcoholvergiftiging, risicovol seksueel gedrg en ongevllen. In Nederlnd is het lcoholgebruik onder jongeren onder de zestien jr in het fgelopen decennium flink gedld. Met ingng vn 1 jnuri 2014 is de leeftijd wrop jongeren lcohol mogen kopen verhoogd vn zestien nr chttien jr. Alcoholgebruik Jongeren uit Zuid drinken nzienlijk meer lcohol dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Net ls voor (wterpijp) roken en blowen, is er voor lcoholgebruik een verbnd met leeftijd. Vn de deklssers heeft 20% weleens gedronken en 10% dronk recent. Twee derde vn de deklssers (65%) heeft weleens gedronken en de helft (49%) dronk recent. Andere risicogroepen voor zowel weleens ls recent lcoholgebruik zijn: jongeren vn Nederlndse herkomst en jongeren die niet wonen. Hvo/vwo leerlingen hebben vker recent nog gedronken. Voor binge drinken zien we ook een verbnd met leeftijd, etniciteit en gezinssitutie. Opmerkelijk: de meerderheid vn lle binge drinkers (90%) vindt zelf niet dt hij/zij te veel drinkt. Jongeren drinken het vkst (bij nderen) thuis en in een discotheek. Figuur 6 brengt de percentges jongeren die recent binge hebben gedronken op gebiedsniveu in beeld. Met nme in Zuid-Noord-Midden komt binge drinken vker voor. Drinken onder de zestien Bijn cht op de tien jongeren uit Zuid in de onderzoeksgroep is onder de zestien jr (78%). Drie op de tien jongeren heeft weleens lcohol gedronken (31%), 19% dronk in de fgelopen weken lcohol en 10% deed in diezelfde periode n binge drinken. Vn de jongeren onder de zestien zegt 15% weleens smen met de gedronken te hebben. Wt vinden je ervn dt je drinkt? In heeft 23% vn de jongeren weleens smen met (één vn) de gedronken; 1% zegt dt vk te doen, 11% zegt dt soms te doen en 11% zegt dt dt één keer gebeurd is. In Zuid gebeurt dit vker dn in de rest vn Amsterdm. Vierdeklssers en jongeren die niet wonen, hebben vker weleens smen met de gedronken. Jongeren vn Mrokknse herkomst drinken vrijwel niet smen met hun. An de jongeren die weleens lcohol drinken, is gevrgd wt hun /verzorgers ervn vinden dt ze drinken. Volgens de jongeren vindt 28% vn de het goed, 3% zegt dt de vinden dt de jongere minder moet drinken, 28% vn de rdt het f, 4% verbiedt het, 26% vn de weet niet dt de jongere drinkt en 11% zegt dt de er niets vn zeggen. Figuur 6 Binge drinken (recent) nr gebieden in Amsterdm (%) Zuid l Zuid-Noord-West, m Zuid-Noord-Midden, n Buitenveldert-Zuids, o De Pijp, p Rienbuurt Legend voor de overige gebieden zie pgin 4 Tbel 9 Genotmiddelen (lcoholgebruik) nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuid geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie lcohol weleens * * * * lcohol recent * * * * * binge drinken b recent * * * * drinkt weleens smen met * * * * hvo/vwo Nederlnds Surinms Mrokkns overig beide in de fgelopen weken b vijf drnkjes bij één gelegenheid * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 10

11 7 Seksuliteit In de puberteit hebben veel jongeren hun eerste ervringen met de liefde. Het is dn ook belngrijk dt jongeren tijdig leren over veilig vrijen om een ongewenste zwngerschp en seksueel overdrgbre ndoeningen (so) te voorkomen. Weerbrheid is hierbij ook een belngrijk them. Het condoom is het meest gebruikte nticonceptiemiddel bij de eerste keer. Veilig vrijen Jongeren uit Zuid zijn vker seksueel ctief en vrijen vker onveilig dn hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm. In Zuid heeft 14% vn de jongeren weleens geslchtsgemeenschp gehd. Bijn de helft vn deze jongeren gebruikt niet ltijd een condoom (6%). Wie vrijen het vkst zonder condoom? Dt zijn deklssers en jongeren die niet wonen. Hvo/vwo leerlingen vrijen minder vk onveilig. Er is vker sprke vn ongewenste seksuele hndelingen wnneer prtners elkr mr een week kennen. Ongewenste seksuele ervring Jongeren is gevrgd of zij weleens zonder dt zelf te willen een seksuele ervring met iemnd hebben gehd. Onder een ongewenste seksuele ervring wordt verstn: lles vn zoenen, intiem betsten tot nr bed gn. Vn de jongeren uit Zuid heeft 5% ooit een ongewenste seksuele ervring gehd en 3% wil geen ntwoord geven op deze vrg. Jongeren uit Zuid hebben vker weleens een ongewenste seksuele ervring gehd dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Vierdeklssers, leerlingen en jongeren die niet wonen, hebben vker een ongewenste seksuele ervring gehd. Jongens stn gemiddeld negtiever tegenover homoseksuliteit dn. Jongeren hebben een negtieve houding ls ze in de vrgenlijst hebben ngegeven dt ze: (1) geen vriendschp willen sluiten met een homoseksuele jongere én (2) een homoseksuele jongere lten merken dt hij/zij vn hen f moet blijven én (3) liever nst iemnd nders gn zitten in de puze. Houding ten opzichte vn homoseksuliteit Jongeren uit Zuid zijn tolernter ten opzichte vn homoseksuliteit dn hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm. Vn de jongeren heeft 8% een negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit. Jongens, vmbo leerlingen en jongeren vn Mrokknse en overig niet e herkomst zijn het minst tolernt. Zes op de tien jongeren denkt dt op hun school een homoseksuele jongere eerlijk kn uitkomen voor zijn/hr seksuele gerdheid. Dit is vker dn in de rest vn Amsterdm. Vierdeklssers, hvo/vwo leerlingen, jongeren vn Nederlndse herkomst en jongeren die wonen, zijn hierover vker positief. Tbel 10 Seksuliteit nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuid geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie weleens geslchtsgemeenschp gehd * * 4 26 * * * niet ltijd een condoom gebruikt 4 6 * * * * weleens een ongewenste seksuele ervring gehd 4 5 * * * * negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit 17 8 * 13 4 * * * 8 10 positief homoklimt op school * * * * * hvo/vwo Nederlnds Surinms Mrokkns overig beide lles vn zoenen, intiem betsten tot nr bed gn * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 11

12 8 Schoolklimt Plezier op school is belngrijk voor het psychisch en socil welbevinden vn jongeren en komt de schoolprestties ten goede. Schoolbeleving Ruim de helft vn de jongeren uit Zuid (54%) vindt het (hrtstikke) leuk op school, 36% zegt gt wel en 10% geeft n het niet leuk of vreselijk te vinden op school. Jongeren uit Zuid zijn positiever over hun school dn jongeren uit de ndere stdsdelen. Hvo/vwo leerlingen, jongeren vn Nederlndse en overig e herkomst en jongeren die wonen, hebben het meer nr hun zin op school. Leerlingen die het minder nr hun zin hebben op school vinden voorl dt de meeste vkken niet leuk zijn of dt de mnier vn lesgeven niet leuk is. Driekwrt vn de leerlingen zegt met een docent op school te kunnen prten ls hij/zij ergens mee zit (76%). Vmbo-t leerlingen en jongeren vn Surinmse en e herkomst geven minder vk n met een docent op school te kunnen prten ls hij/zij ergens mee zit. Leerlingen die regelmtig gepest worden, hebben vker gezondheidsklchten en minder zelfvertrouwen. Een deel vn de gepeste jongeren is zelf ook dder. Pesten Vn de jongeren wordt 3% regelmtig op school gepest, 5% wordt incidenteel gepest (minder dn keer per mnd) en 92% wordt nooit gepest. Het percentge jongeren dt zelf regelmtig pest is vergelijkbr (2%). In kls 2, op het vmbo-b,k,g, onder jongeren vn Surinmse herkomst en onder jongeren die niet wonen, komt pesten vker voor. Jongens en jongeren vn e herkomst pesten vker nderen. Jongeren uit Zuid pesten minder vk dn hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm. Veel schoolverzuim (door ziekte of spijbelen) kn leiden tot voortijdig schoolverlten. Frequent spijbelen verhoogt drnst de kns op vndlisme, diefstl en geweld. Verzuim Vn de jongeren spijbelt 7% frequent (drie uur of meer in de fgelopen weken). Vierdeklssers spijbelen het vkst. De belngrijkste reden om te spijbelen is geen zin in school. Eén op de zeven jongeren is in de fgelopen weken drie dgen of meer ziek thuis gebleven (14%). Welke jongeren verzuimen het vkst door ziekte? Dt zijn, vmbo-b,k,g leerlingen en jongeren die niet wonen. Jongeren uit Zuid spijbelen meer en zijn vker door ziekte fwezig dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Tbel 11 Schoolklimt nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuid geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie school (hrtstikke) leuk * * * * kunnen prten met docent * * regelmtig gepest worden op school * * * 2 5 * regelmtig pesten op school 3 2 * 4 1 * * 2 3 spijbelen drie uur b 5 7 * * verzuim door ziekte drie dgen b * * * * keer per mnd in de fgelopen drie mnden b in de fgelopen weken hvo/vwo Nederlnds Surinms Mrokkns overig beide * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 12

13 9 Fysieke omgeving Fysiek geweld, vndlisme en diefstl zijn fctoren die een school, buurt of uitgnsgelegenheid onveilig mken en een negtieve invloed hebben op het veiligheidsgevoel. Slchtoffer vn criminliteit Ruim op de tien jongeren uit Zuid is in het fgelopen jr slchtoffer geweest vn één of meer strfbre feiten zols diefstl, vernieling of geweld (43%). Dit percentge ligt hoger dn in de rest vn Amsterdm. Jongeren zijn het vkst geconfronteerd met diefstl (37%) en vernielde spullen (14%). Bedreiging (6%), chntge (2%) en lichmelijk geweld (1%) komen minder vk voor. Jongens, jongeren vn Surinmse herkomst en jongeren die niet wonen, zijn vker slchtoffer geweest vn een strfbr feit. Top 3 locties wr jongeren zich weleens onveilig voelen op strt buiten de eigen woonbuurt 17% op het sttion (trein, bus, metro) 12% in de trein, bus, metro 10% Onveiligheidsgevoelens An de jongeren is gevrgd op welke plekken zij zich weleens onveilig voelen (zie kder). Bijn op de tien jongeren uit Zuid (38%) voelt zich weleens onveilig. Dit percentge ligt hoger dn in de rest vn Amsterdm. Meisjes voelen zich bijn keer zo vk onveilig ls. Tweedeklssers, hvo/vwo leerlingen en jongeren vn Nederlndse herkomst voelen zich ook vker onveilig. Jongeren vn Mrokknse herkomst voelen zich minder vk onveilig. Het percentge jongeren dt slchtoffer is geweest vn een strfbr feit en het percentge jongeren dt zich weleens onveilig voelt, worden in figuur 7 en 8 weergegeven nr gebieden. Figuur 7 Slchtoffer geweest vn een strfbr feit nr gebieden in Amsterdm (%) Figuur 8 Gevoelens vn onveiligheid nr gebieden in Amsterdm (%) Zuid l Zuid-Noord-West, m Zuid-Noord-Midden, n Buitenveldert-Zuids, o De Pijp, p Rienbuurt Legend voor de overige gebieden zie pgin 4 Tbel 12 Fysieke omgeving nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Zuid geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie slchtoffer geweest vn een strfbr feit () * * * * - slchtoffer bestolen/spullen vernield * * * * - slchtoffer bedreiging/lichmelijk geweld/chntge * * voelt zich weleens onveilig * * * * * hvo/vwo Nederlnds Surinms Mrokkns overig beide in de fgelopen twlf mnden * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 13

14 Tbel 13 Achtergrondkenmerken en gezondheidsuitkomsten nr gebieden in Zuid (%) 10 Gebieden Sinds 1 jnuri 2015 heeft de gemeente er nieuwe tken bij gekregen in het socil domein. Met de Jeugdwet, de Nieuwe Wmo en de Prticiptiewet is de gemeente nu verntwoordelijk voor bijn het hele stelsel vn mtschppelijke ondersteuning en zorg voor kinderen, volwssenen en ouderen. Met deze nieuwe verntwoordelijkheid is de behoefte n cijfers op gebiedsniveu toegenomen. Als problemen en behoeften per gebied verschillen, is in het beleid mtwerk vereist. Zijn er verschillen tussen de gebieden in Zuid? J, zeker. In tbel 13 worden de chtergrondkenmerken en de resultten vn een ntl gezondheidsthem s gepresenteerd voor de vijf gebieden in Zuid. Het lgemene beeld is dt jongeren uit Zuid-Noord-Midden het vkst (voorl positief) fwijken vn de ndere gebieden in Zuid. Jongeren uit Zuid- Noord-Midden zijn minder vk lichmelijk mishndeld, hebben minder vk één (of meerdere) ingrijpende gebeurtenis(sen) meegemkt en hier nog problemen mee. Ze ontbijten vker en eten vker fruit en groente. Verder hebben ze een positievere houding ten opzichte vn homoseksuliteit. Drentegen drinken ze meer en voelen jongeren uit Zuid- Noord-Midden zich vker onveilig. Jongeren uit Zuid-Noord-West bewegen minder en eten minder vk fruit, mr drinken minder vk lcohol in vergelijking met de rest vn hun leeftijdsgenoten uit Zuid. Jongeren uit De Pijp gn vker miniml één dg in de week zonder ontbijt nr school en eten minder vk groente, mr drinken minder lcohol. Verder voelen ze zich minder vk onveilig dn hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Zuid. Opvllend is de negtieve houding vn jongeren uit De Pijp ten opzichte vn homoseksuliteit. Jongeren uit Buitenveldert-Zuids en de Rienbuurt verschillen weinig vn jongeren uit de rest vn Zuid. Stdsdeel Gebieden Zuid (N=1364) Zuid-Noord- West (N=223) Zuid-Noord- Midden (N=383) Buitenveldert- Zuids (N=196) De Pijp (N=279) Rienbuurt (N=268) chtergrondkenmerken kls kls vmbo-b,k,g hvo/vwo Nederlnds Surinms Mrokkns overig gezondheidsuitkomsten ervren gezondheid (heel) goed socil-emotionele problemen lichmelijk mishndeling, ooit geestelijk mishndeling, ooit gedchten n zelfdoding, in de fgelopen twlf mnden één (of meer) ingrijpende gebeurtenis(sen) - meegemkt problemen met deze gebeurtenis(sen) ontbijten vijf dgen per week fruit eten vijf dgen per week groente eten vijf dgen per week voldoet n beweegnorm b lichmelijke ctief gemiddeld één uur per dg roken, minstens één keer per week lcohol drinken, in de fgelopen weken binge drinken, in de fgelopen weken blowen, in de fgelopen weken wterpijp roken, in de fgelopen weken geslchtsgemeenschp zonder condoom weleens een ongewenste seksuele ervring gehd negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit slchtoffer vn een strfbr feit voelt zich weleens onveilig verhoogde SDQ-score b NNGB: in de fgelopen week elke dg één uur mtig intensieve lichmelijke ctiviteit Groen kder: het gebied scoort significnt beter dn de ndere gebieden smen, p<0,05 Rood kder: het gebied scoort significnt slechter dn de ndere gebieden smen, p<0,05 14

15 Tot slot Dit rpport beschrijft de lokle cijfers voor stdsdeel Zuid en geeft inzicht in de risicogroepen voor een groot ntl gezondheidsthem s ten behoeve vn het Jeugdgezondheidsbeleid. Gezondheid in Beeld Voor elk stdsdeel in Amsterdm verschijnt een eigen rpport. De zeven rpporten kunt u vinden op de website vn de GGD. Nst deze stdsdeelrpportge is er ook de website Gezondheid in Beeld. Op Gezondheid in Beeld vindt u de resultten vn deze rpportge, mr ook (extr) resultten voor Amsterdm, de stdsdelen en de gebieden nr leeftijd, geslcht, etniciteit, opleidingsniveu en gezinssmenstelling. Op Gezondheid in Beeld vindt u ook de onderzoeksresultten vn voorgnde jren en uitleg over de gebruikte onderzoeksmethode. Een gesprek? De GGD gt grg in gesprek over de in dit rpport gepresenteerde resultten. Het stdsdeel Zuid kn smen met de GGD Amsterdm en ndere prtijen werken n een betere gezondheid vn jongeren. Voor vrgen of informtie kunt u contct opnemen met de fdeling Epidemiologie en Gezondheidsbevordering (zie colofon). Lndelijke cijfers E-MOVO is in schooljr met identieke vrgen uitgevoerd door lle GGD en in de provincie Noord- Hollnd. Vi de website vn ndere GGD en in Noord- Hollnd kunt u de resultten voor E-MOVO voor deze regio s vinden. Een beperking vn deze monitor is dt een directe vergelijking met lndelijke cijfers op dit moment niet mogelijk is. Beschikbre lndelijke gegevens hebben meestl betrekking op ndere onderzoekspopulties en er worden ndere onderzoeksmethoden gebruikt. Op dit moment werken GGD-GHOR Nederlnd en het RIVM, in smenwerking met het Trimbos Instituut, n de lndelijke hrmonistie vn de jeugdmonitor. Het doel vn deze smenwerking is om vnf 2016 de beschikking te hebben over een lndelijk cijfer voor een groot ntl gezondheidsthem s. Colofon Uitgve Auteurs Met dnk n Vormgeving Krten Fotogrfie Contct Website GGD Amsterdm, fdeling E&G / JGZ C.L. vn Vuuren, C.E. Verhgen, M.F. vn der Wl H. Stegemn, W.A. Steenkmer S.J. Frnssen, L. vn Dieren S. Mos A.P. Jnssen Fotobnk Gemeente Amsterdm, Gemeente Uithoorn De tekst heeft geen betrekking op de personen op de foto s. Leonie vn Vuuren lvvuuren@ggd.msterdm.nl E&G september

16 16