Hoe gezond zijn jongeren in Ouder-Amstel? Factsheet Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO

Transcriptie

1 GGD Amsterdm Hoe gezond zijn jongeren in Ouder-Amstel? Fctsheet Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO Om goed gemeentelijk jeugdgezondheidsbeleid te mken is inzicht nodig in de gezondheid, het welzijn en de leefstijl vn jongeren. De GGD Amsterdm verzmelt en presenteert deze gegevens elke vier jr met de Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO. Wt blijkt? Jongeren uit Ouder-Amstel zijn over het lgemeen tevreden met hun gezondheid. Ook het schoolklimt is goed: pesten en spijbelen komen weinig voor. Jongeren uit Ouder-Amstel scoren voor de meeste gezondheidsthem s vergelijkbr met jongeren uit de rest vn de regio. Gunstig: de resultten voor ontbijten, bewegen en recent lcoholgebruik zijn in Ouder-Amstel beter in vergelijking met de rest vn de regio. Voor het eerst worden de resultten vn de Jeugdmonitor ook gepresenteerd op wijkniveu. In deze fctsheet kunt u zien op welke them s de woonkernen in Ouder-Amstel vn elkr verschillen. De gemeente Ouder-Amstel kn smen met de GGD Amsterdm en ndere prtijen werken n een betere gezondheid vn jongeren, bijvoorbeeld door te blijven inzetten op het verbeteren vn de leefgewoonten. 1

2 Inleiding Specifieke gegevens over de gezondheidssitutie vn jongeren zijn nodig om gezondheidsbeleid goed te onderbouwen. De GGD Amsterdm verzmelt deze gegevens voor de gemeenten in hr werkgebied middels de Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO. Wt is E-MOVO? E-MOVO 1 is een digitle vrgenlijst die in de regio Amstellnd op lle scholen voor regulier voortgezet onderwijs (VO) wordt fgenomen. Leerlingen uit kls twee en vier bentwoorden vi internet vrgen over hun gezondheid, welzijn en leefstijl. Met E-MOVO wordt een betrouwbr beeld verkregen vn de gezondheidssitutie vn jongeren. Informtie uit E-MOVO wordt genonimiseerd gebruikt voor epidemiologisch onderzoek. De Jeugdgezondheidszorg gebruikt de gegevens ter ondersteuning vn het consult. Wt levert E-MOVO op? E-MOVO levert een scht n gegevens. Met de uitkomsten vn E-MOVO kunnen gemeenten, scholen en de GGD het jeugdgezondheidsbeleid formuleren en collectieve mtregelen opzetten en uitvoeren om de gezondheid vn jongeren te verbeteren. Hoe, wt en wrom in drie vrgen. E-MOVO levert ook iets op voor de individuele leerling. Op bsis vn de verzmelde informtie ontvngt de leerling een terugkoppeling met een persoonlijk gezondheidsprofiel en voorlichting op mt. E-MOVO : wie deden er mee? In schooljr deden 307 jongeren uit Ouder- Amstel mee n E-MOVO; uit de hele regio Amstellnd en Diemen (hiern regio ) wren dt 3414 jongeren. De kenmerken vn de onderzoeksgroep uit Ouder-Amstel en vn de hele onderzoeksgroep uit de regio worden gepresenteerd in tbel 1. Leeftijdsverdeling vn de jongeren uit Ouder-Amstel nr kls: kls 2: kls 4: 12 jr 1% 14 jr 3% 13 jr 55% 15 jr 51% 14 jr 39% 16 jr 40% 15 jr of ouder 5% 17 jr of ouder 6% 1 Hoe is de onderzoeksgroep smengesteld? Schooljr is E-MOVO op lle cht VO scholen in de regio Amstellnd en op 61 VO scholen in Amsterdm fgenomen. De onderzoeksgroep bestt uit leerlingen vn scholen in de regio Amstellnd (N=2624) of vn scholen in Amsterdm (N=790) die wonen in de regio Amstellnd (Alsmeer, Amstelveen, Ouder-Amstel, Uithoon) en Diemen. 2 Wt betekent een gevonden verschil tussen groepen? Met sttistische toetsen worden de resultten vn Ouder-Amstel vergeleken met de resultten vn de ndere vier regiogemeenten smen. Let op: in de tbellen worden steeds de cijfers voor de hele regio Amstellnd/Diemen gepresenteerd. Significnte verschillen tussen groepen worden met een (*) ngegeven. Significnt betekent dt de kns klein is (mximl 5%) dt een gevonden verschil op toevl berust. In de tbellen worden voor Ouder-Amstel ook significnte verschillen ngegeven tussen jongens en meisjes, tussen leerlingen uit kls twee en kls vier, tussen vmbo- en hvo/vwo-leerlingen en tussen jongeren vn Nederlndse en niet-nederlndse herkomst. Ook worden de resultten vn de twee woonkernen in Ouder-Amstel met elkr vergeleken. 3 Wrom wordt deze monitor uitgevoerd? Gemeenten hebben volgens de Wet publieke gezondheid (Wpg) de tk om de gezondheid vn hun inwoners in krt te brengen. De GGD voert die tk voor de gemeente uit met een gezondheidsmonitor. De Inspectie voor de Gezondheidszorg houdt toezicht mede op bsis vn de gezondheidsmonitor. Tbel 1 Achtergrondkenmerken vn jongeren uit Ouder- Amstel en de regio (%) Ouder-Amstel N= 307 regio N=3414 jongens meisjes kls kls vmbo * hvo/vwo Nederlnds * niet-nederlnds * significnt verschil tussen Ouder-Amstel en de rest vn de regio; p<0,05 In de onderzoeksgroep uit Ouder-Amstel zitten meer hvo/ vwo-leerlingen en minder jongeren vn niet-nederlndse herkomst in vergelijking met de rest vn de regio. Leeswijzer De fctsheet is opgebouwd uit tien hoofdstukken: 1 gezondheid, 2 psychosocile gezondheid, 3 voeding, 4 bewegen, 5 gmen, socile medi en muziek luisteren, 6 genotmiddelen, 7 seksuliteit, 8 schoolklimt en 9 fysieke omgeving. De fctsheet focust op prevlenties en risicogroepen. Drnst worden de jongeren uit Ouder- Amstel vergeleken met jongeren uit de rest vn de regio. Tot slot worden verschillen tussen de woonkernen in Ouder- Amstel gepresenteerd in hoofdstuk De vrgenlijst is te vinden op onze website Gezondheid in Beeld. 2

3 1 Gezondheid In Nederlnd is het met de gezondheid vn jongeren over het lgemeen goed gesteld. Hoe een jongere de eigen gezondheid ervrt, geeft een goed beeld vn de huidige gezondheid en voorspelt de gezondheid in de toekomst. Ervren gezondheid Jongeren uit Ouder-Amstel zijn over het lgemeen tevreden met hun gezondheid; 78% noemt de eigen gezondheid (heel) goed, 19% vindt dt het met de eigen gezondheid in het lgemeen wel gt en 3% vindt de eigen gezondheid niet zo best of slecht. Meisjes scoren het slechts; drie op de tien meisjes zijn minder tevreden over de eigen gezondheid (29%). Jongeren uit Ouder-Amstel verschillen niet vn jongeren uit de rest vn de regio. Chronische ndoeningen en llergieën Eén op de vijf jongeren (19%) heeft één of meerdere chronische ziekten of ndoeningen (door een rts vstgesteld) of heeft deze in het fgelopen jr gehd. Astm/bronchitis komt het vkst voor (6%) (zie kder). Ook heeft één op de vijf jongeren (19%) miniml één llergie. Allergieën komen vker voor bij jongens. Jongeren uit Ouder-Amstel verschillen niet vn de rest vn de regio. Top 4 chronische ziekten/ndoeningen stm of bronchitis 6% eczeem 4% migrine of ernstige hoofdpijn 4% buikklchten lnger dn 3 mnden 3% Mondgezondheid Bijn lle jongeren gn minstens één keer per jr nr de tndrts (97%); 13% gt één keer en 84% gt twee keer per jr. Jongeren op het vmbo en vn niet-nederlndse herkomst gn minder vk nr de tndrts. De meerderheid vn de jongeren (87%) poetst twee keer per dg, 11% poetst één keer per dg, 2% poetst niet elke dg. Jongeren uit Ouder-Amstel poetsen vker tweeml dgs hun tnden dn jongeren in de rest vn de regio. Tbel 2 Gezondheid nr socil-demogrfische kenmerken (%) regio Ouder-Amstel geslcht kls opleidingsniveu Nederlndse herkomst totl totl j m 2 4 vmbo hvo/vwo j nee ervren gezondheid (heel) goed * tenminste één chronische ziekte of ndoening tenminste één llergie b * tndrtsbezoek miniml één keer per jr * * tndenpoetsen twee keer per dg * * * chronische ziekten en ndoeningen nu of in het fgelopen jr, door een rts vstgesteld: stm of bronchitis, chronische vermoeidheid, dibetes mellitus, eczeem, buikklchten (> 3 mnden), migrine of regelmtige ernstige hoofdpijn, ngeboren hrtndoening, ADHD, norexi of boulimi nervos, knker b llergieën door een rts vstgesteld: pollen of stuifmeel (hooikoorts), beplde huisdieren huisstof/huisstofmijt, beplde medicijnen, bepld voedsel * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 3

4 2 Psychosocile gezondheid Een goede gezondheid is meer dn niet ziek zijn. Het gt ook over goed in je vel zitten en gelukkig en tevreden zijn over jezelf en je leven. Reltie met ouders Driekwrt vn de jongeren voelt zich begrepen door hun ouders (74%). Het merendeel vn de jongeren geeft n het gevoel te hebben dt hun ouders vn hen houden (95%). Meisjes voelen zich minder begrepen dn jongens. Jongeren op het vmbo hebben minder vk dn hvo/vwoleerlingen het gevoel dt hun ouders vn hen houden. Wnneer jongeren socil-emotionele problemen hebben, kn dit negtieve gevolgen hebben voor het dgelijks functioneren thuis én op school. voor op het vmbo. Hyperctiviteit komt vker voor onder vierdeklssers. Meisjes en jongeren op het hvo/vwo vertonen vker prosocil gedrg. Het percentge jongeren met socil-emotionele problemen wordt in figuur 1 weergegeven nr wijken in de regio. In Ouderkerk n de Amstel (7%) en in Duivendrecht (8%) is het percentge jongeren met socil-emotionele problemen reltief lg. Socil-emotionele gezondheid Eén op de veertien jongeren (7%) heeft socil-emotionele problemen (verhoogde SDQ-totlscore). Meisjes hebben vier keer zo vk emotionele problemen ls jongens. Bij jongens komen gedrgsproblemen juist weer vker voor. Gedrgsproblemen komen ook vker voor op het vmbo. Drnst komen problemen met leeftijdgenoten vker Tbel 3 Psychosocile gezondheid nr socil-demogrfische kenmerken (%) Figuur 1 Socil-emotionele problemen (SDQ-totlscore) nr wijken in de regio (%) Alsmeer Amstelveen Diemen Ouder-Amstel Uithoorn Alsmeer, b Oosteinde, c Kudelstrt d Noord-West, e Noord-Oost, f Keizer Krelprk/ Groeneln, g Wrdhuizen/Middenhoven, h Zuid-West i Diemen Zuid, j Diemen Centrum, k Diemen Noord l Ouderkerk /d Amstel, m Duivendrecht n Dorpscentrum/Thmerdl, o Zijdelwrd/Bedrijventerrein/ Europrei, p Legmeer, q Meerwijk/De Kwkel regio Ouder-Amstel geslcht kls opleidingsniveu Nederlndse herkomst totl totl j m 2 4 vmbo hvo/vwo j nee begrepen door ouders * vn gehouden door ouders * socil-emotionele problemen (SDQ-totlscore) emotionele problemen * gedrgsproblemen * * hyperctiviteit/ndchtstekort * problemen met leeftijdgenoten * prosocil gedrg b * * verhoogde SDQ-totlscore. SDQ: Strenghts nd Difficulties Questionnire is een vrgenlijst die bestt uit 25 vrgen en geeft een totlscore en resultten voor vijf subschlen. b prosocil gedrg betekent dt je rekening houdt met gevoelens vn nderen, vriendelijk bent en vrijwillig hulp nbiedt * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 4

5 Mishndeling An de jongeren is gevrgd of zij weleens geestelijk (vk getreiterd, gekleineerd of uitgescholden) en/of lichmelijk (bijvoorbeeld geschopt, geslgen vstgebonden) mishndeld worden. We zien dt geestelijke mishndeling vier keer vker voor komt dn lichmelijke mishndeling (13% versus 3%). Top 3 ingrijpende gebeurtenissen mee te mken (gehd) (nog) problemen mee ziek/gehndicpt gezinslid 32% 7% regelmtig ruzies tussen ouders onderling 27% 8% echtscheiding vn de ouders 19% 4% Gedchten over zelfdoding komen reltief vk voor onder jongeren. Ook doen enkele jongeren een poging tot zelfdoding. Dt een jongere overlijdt door zelfdoding komt zelden voor. Zelfdoding Vn de jongeren zegt 13% in de voorgnde twlf mnden er weleens serieus over te hebben gedcht een einde n het leven te mken. Meisjes, jongeren op het vmbo en jongeren vn niet-nederlndse herkomst geven vker n weleens serieus n te denken over zelfdoding. Vn de jongeren uit Ouder-Amstel zegt 2,0% in de voorgnde twlf mnden een poging tot zelfdoding te hebben ondernomen (regiocijfer: 1,7%). Soms krijgen jongeren te mken met een ingrijpende gebeurtenis. Denk n de dood of ziekte vn een fmilielid. Deze gebeurtenissen kunnen een diepe indruk chterlten en vn invloed zijn op het (ltere) functioneren vn de jongere. Ook een echtscheiding vn de ouders of discrimintie kn diepe sporen chterlten. Ingrijpende gebeurtenissen Vn de jongeren heeft 57% één (of meerdere) ingrijpende gebeurtenis(sen) meegemkt. Opgroeien met een ziek of gehndicpt gezinslid komt het vkst voor (zie kder). Problemen met ingrijpende gebeurtenis(sen) komen voor bij één op de vijf jongeren (21%). Jongeren op het vmbo en jongeren vn niet-nederlndse herkomst hebben het vkst één (of meerdere) ingrijpende gebeurtenis(sen) meegemkt. Vmbo-leerlingen ondervinden ook het vkst problemen met ingrijpende gebeurtenissen; drie op de tien vmbo-ers heeft (nog) problemen met een ingrijpende gebeurtenis. Voor lle vijf in dit hoofdstuk beschreven onderwerpen (reltie met ouders, socil-emotionele gezondheid, mishndeling, zelfdoding en ingrijpende gebeurtenissen) zijn de resultten voor jongeren uit Ouder-Amstel vergelijkbr met die voor jongeren uit de rest vn de regio. Tbel 4 Psychosocile gezondheid nr socil-demogrfische kenmerken (%) regio Ouder-Amstel geslcht kls opleidingsniveu Nederlndse herkomst totl totl j m 2 4 vmbo hvo/vwo j nee geestelijk mishndeld (ooit) lichmelijk mishndeld (ooit) gedchten n zelfdoding * * * één (of meer) ingrijpende gebeurtenis(sen) meegemkt * * problemen met de gebeurtenis(sen) * in de fgelopen twlf mnden - ntl te klein om te presenteren * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 5

6 3 Voeding Een gezond voedingsptroon is belngrijk voor een gezond gewicht en het voorkómen vn ziekten. Eetgewoonten worden vk l in de jeugd gevormd. Ontbijten bevordert de concentrtie en drmee de leerprestties op school. Bovendien gn leerlingen minder snel snoepen of sncken lter in de ochtend. Ontbijten Vn de jongeren ontbijt 91% op vijf of meer dgen per week. Dit is vker dn gemiddeld in de rest vn de regio. Vn de jongeren uit Ouder-Amstel gt dus één op de elf (9%) jongeren minstens één dg in de week zonder ontbijt nr school. Figuur 2 geeft weer op hoeveel dgen vn de week jongeren ontbijten. Het merendeel vn de jongeren geeft n dgelijks te ontbijten (79%). Jongeren in kls 4 (13%) gn vker tenminste één dg in de week zonder ontbijt nr school dn jongeren in kls 2 (5%). Het lndelijk dvies vn het Voedingscentrum: twee stuks fruit en 200 grm groente per dg. Fruit- en groenteconsumptie In Ouder-Amstel wordt ongeveer evenveel fruit gegeten ls gemiddeld in de rest vn de regio. An het dvies om elke dg twee stuks fruit te eten (de fruitnorm ) voldoet 17% vn de jongeren. Vn de jongeren eet 61% op tenminste vijf dgen per week fruit ongecht de hoeveelheid (zie ook figuur 2). Figuur 2 Ontbijten, fruit- en groenteconsumptie, dgen vn de week (%) ontbijten fruitconsumptie groenteconsumptie dgen /week 5-6 dgen /week 7 dgen /week Vmbo-leerlingen en jongeren vn niet-nederlndse herkomst eten het minst vk fruit. In figuur 3 is te zien dt in de regio het percentge jongeren dt op vijf of meer dgen per week fruit eet uiteenloopt vn 44% tot 74%. Duivendrecht scoort met 54% reltief ongunstig en Ouderkerk n de Amstel scoort met 64% reltief gunstig. In totl eet 87% vn de jongeren op tenminste vijf dgen in de week groente (zie ook figuur 2). Ouder-Amstel verschilt hierin niet vn de rest vn de regio. Figuur 3 Fruitconsumptie op miniml vijf dgen per week nr wijken in de regio (%) Ouder-Amstel l Ouderkerk /d Amstel, m Duivendrecht Legend voor de overige wijken zie pgin 4 Tbel 5 Voeding nr socil-demogrfische kenmerken (%) regio Ouder-Amstel geslcht kls opleidingsniveu Nederlndse herkomst totl totl j m 2 4 vmbo hvo/vwo j nee ontbijten 5 dgen per week * * voldoet n fruitnorm fruit eten 5 dgen per week * * groente eten 5 dgen per week twee stuks fruit per dg * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 6

7 4 Bewegen Lichmelijke beweging heeft een positief effect op de conditie, het welzijn en het lichmsgewicht. Het verkleint de kns op gezondheidsproblemen die voorl lter in het leven kunnen ontstn zols hrt- en vtziekten en dibetes. Het dvies vn het Nederlnds Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) n jongeren vn jr is om elke dg minstens één uur mtig intensief te bewegen. Dit noemen we de Nederlndse Norm Gezond Bewegen. Bewegen Jongeren uit Ouder-Amstel bewegen meer in vergelijking met leeftijdgenoten uit de rest vn de regio. Een kwrt vn de jongeren voldoet n de de Nederlndse Norm Gezond Bewegen en is op lle dgen vn de week miniml één uur per dg ctief. Meisjes voldoen minder vk n de beweegnorm dn jongens. 82% 6% 4% 8% inctief (< 3 uur) Figuur 4 Lichmelijk ctief, uren per week (%) semi-inctief (3-5 uur) semi-ctief (5-7 uur) normctief ( 7 uur) Een grotere groep jongeren (82%) is gemiddeld tenminste één uur per dg lichmelijk ctief. In figuur 4 zien we de verdeling in vier ctegorieën vn het totl ntl uren dt jongeren per week ctief zijn. Eén op de zestien jongeren (6%) is inctief; deze groep is minder dn drie uur per week ctief. Hvo/vwo-leerlingen en jongeren vn Nederlndse herkomst zijn vker gemiddeld tenminste één uur per dg ctief. Zols te zien in figuur 5 behoort Ouderkerk n de Amstel (85%) tot de wijken in de regio wr het meest wordt bewogen. Lidmtschp vn een sportvereniging Het merendeel vn de jongeren (81%) is lid vn een sportclub. Jongeren uit Ouder-Amstel verschillen niet vn de rest vn de regio. Vmbo-leerlingen en jongeren vn Niet-Nederlndse herkomst zijn minder vk lid vn een sportvereniging dn hvo/vwo-leerlingen en Nederlndse jongeren. Tv/computeren Bijn de helft vn de jongeren (47%) besteedt gemiddeld twee uur per dg of meer n tv-kijken of computeren (niet voor school of huiswerk). Dit is in Ouder-Amstel vergelijkbr vk ls in de rest vn de regio. Jongens en vmbo-leerlingen zitten vker chter een beeldscherm dn meisjes en hvo/vwo-leerlingen. Figuur 5 Lichmelijk ctief (gemiddeld tenminste één uur per dg) nr wijken in de regio (%) Ouder-Amstel l Ouderkerk /d Amstel, m Duivendrecht Legend voor de overige wijken zie pgin 4 Tbel 6 Bewegen nr socil-demogrfische kenmerken (%) regio Ouder-Amstel geslcht kls opleidingsniveu Nederlndse herkomst totl totl j m 2 4 vmbo hvo/vwo j nee voldoet n Nederlndse Norm Gezond Bewegen * * lichmelijke ctief gemiddeld 1 uur per dg * * * lid vn één (of meerdere) sportverenigingen b * * tv-kijken/computeren gemiddeld 2 uur per dg * * in de fgelopen week elke dg 1 uur mtig intensieve lichmelijke ctiviteit b sporten zols zwemmen, voetbllen, dnsen, bllet, prdrijden etc * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 7

8 5 Gmen, socile medi en muziek luisteren Het gebruik vn internet en socile medi is niet meer weg te denken uit het dgelijkse leven vn jongeren. Ook spelen veel jongeren (online) gmes. Positieve specten zijn het opdoen vn kennis en het onderhouden vn vriendschppen. Risicovol socile medi gebruik of gmen kn leiden tot schoolproblemen, slpproblemen en problemen in de socil-emotionele ontwikkeling. Vn problemtisch gmen of socile medi gebruik is sprke ls: (1) iemnd zich onrustig en gestrest voelt ls hij/ zij niet kn gmen of op socile medi kn én (2) ls hij/ zij het moeilijk vindt om te stoppen én (3) ls hij/zij gmen of socile medi gebruikt ls hij/zij zich rot voelt. Een verslving komt zelden voor (<1%). Gmen en socile medi Vn de jongeren vertoont 2% problemtisch gmegedrg. Bij 6% is sprke vn problemtisch gebruik vn socile medi. Ouder-Amstel verschilt hierin niet vn de rest vn de regio. Jongens en meisjes verschillen sterk; jongens hebben meer risico op problemtisch gmen, meisjes hebben meer risico op problemtisch socile medi gebruik. Een ndere risicogroep voor problemtisch gebruik vn socile medi zijn jongeren vn niet-nederlndse herkomst. Cyberpesten kn de hele dg doorgn, ook bij het slchtoffer thuis, terwijl trditioneel pesten vk gebonden is n school. Internet ervringen Vn de jongeren is 4% in de fgelopen zes mnden gepest vi internet. Onder leerlingen in kls 2 komt dit vker voor dn onder leerlingen in kls 4. Eén op de elf jongeren (9%) geeft n in de fgelopen zes mnden vi internet een ongewenst seksueel voorstel te hebben gekregen. Vn de jongeren heeft 8% meegemkt dt iemnd weleens tegen zijn of hr zin vervelende foto s of filmpjes heeft verspreid (bijvoorbeeld op internet gezet of vi de mobiele telefoon nr nderen gestuurd). Vn de jongeren zegt 2,0% dt hij of zij weleens voor de webcm borsten, geslchtsdelen of billen heeft lten zien of iets nders seksueels heeft gedn (regiocijfer: 1,6%). Resultten voor lle hierboven beschreven internet ervringen onder jongeren uit Ouder-Amstel verschillen niet vn de regio. Veel jongeren luisteren met oordopjes of koptelefoon nr muziek op bijvoorbeeld een mp3-speler, ipod of mobiele telefoon. Te lng luisteren nr te hrde muziek kn ervoor zorgen dt iemnd minder goed gt horen of ltijd een piep hoort, dt geluiden vervormen of dt overgevoeligheid voor geluid ontstt. Muziek luisteren Vn de jongeren zet 14% het volume vn de muziekspeler meestl op hrd. Ouder-Amstel verschilt hiermee niet vn de regiogemeenten. Risicogroepen zijn jongeren in kls 4 en op het vmbo. Tbel 7 Gmen, socile medi en muziek luisteren nr socil-demogrfische kenmerken (%) regio Ouder-Amstel geslcht kls opleidingsniveu Nederlndse herkomst totl totl j m 2 4 vmbo hvo/vwo j nee problemtisch gmen * problemtisch gebruik socile medi * * door iemnd gepest op internet * ongewenst seksueel voorstel gekregen vi internet foto s of filmpjes zijn tegen de zin verspreid vi internet volume muziekspeler met koptelefoon meestl hrd b * * in het fgelopen hlf jr b 75% - 100% - ntl te klein om te presenteren * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 8

9 6 Genotmiddelen Tieners bevinden zich in een levensfse wrin ze experimenteren met diverse genotmiddelen zols tbk, lcohol en drugs. Nicotine is l n enkele sigretten verslvend. De meeste jongeren beginnen met roken tussen 12 en 15 jr. Roken is de belngrijkste oorzk vn ziekte en sterfte in Nederlnd. Roken Voor roken zien we een verbnd met leeftijd. Vn lle tweedeklsleerlingen heeft 15% roken weleens uitgeprobeerd, onder vierdeklssers is dt bijn drie keer zoveel (43%). Vn de vierdeklssers zegt 11% tenminste wekelijks te roken, vn de tweedeklssers is het ntl te klein om te presenteren. Vn lle jongeren uit Ouder-Amstel zegt 17% dt er in de fgelopen week bij hen in huis is gerookt wr de jongere bij ws (regiocijfer: 17%). Dit gebeurt vker bij vmboleerlingen in huis dn bij hvo/vwo-leerlingen (24% versus 14%). Het gebruik vn de wterpijp komt het meest voor onder jongeren vn 15 tot en met 24 jr. Het roken vn een wterpijp is schdelijk voor de gezondheid. De hoeveelheid rook is groot en bevt schdelijke stoffen. Wterpijp roken Eén op de vier jongeren geeft n weleens wterpijp te hebben gerookt (24%). Recent gebruik (in de fgelopen vier weken) zien we bij 9% vn de jongeren. Net ls voor roken zien we meer wterpijpgebruik onder vierdeklssers. Cnnbisgebruik vermindert het korte termijngeheugen en het rectie- en concentrtievermogen. Dit kn onder meer leiden tot slechtere schoolprestties. Blowen Ook voor blowen zien we een verbnd met leeftijd. Vn de vierdeklssers heeft 19% weleens en 11% recent hsj of wiet gebruikt. Voor de tweedeklssers zijn deze ntllen te klein om te presenteren. Een kwrt vn de jongeren (23%) zegt weleens hsj of wiet ngeboden te hebben gekregen (regiocijfer: 25%). In Ouder-Amstel zijn dit voorl vierdeklssers (38%). Hrddrugs In totl zegt 2,0% vn de jongeren uit Ouder-Amstel weleens hrddrugs te hebben gebruikt (XTC, cocïne, pddo s, mfetminen, heroïne, LSD of GHB) (regiocijfer: 1,7%). Vn de jongeren heeft 6% weleens hrddrugs ngeboden gekregen (regiocijfer: 6%). De percentges jongeren uit Ouder-Amstel die tbk roken, wterpijp roken of drugs gebruiken verschillen niet vn de rest vn de regio. Tbel 8 Genotmiddelen (roken, wterpijp roken, blowen) nr socil-demogrfische kenmerken (%) regio Ouder-Amstel geslcht kls opleidingsniveu Nederlndse herkomst totl totl j m 2 4 vmbo hvo/vwo j nee roken weleens * roken minstens één keer per week * roken dgelijks * wterpijp roken weleens * wterpijp roken recent * blowen weleens * blowen recent * in de fgelopen vier weken - ntl te klein om te presenteren * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 9

10 Schdelijke gevolgen vn overmtig lcoholgebruik voor jongeren zijn onder meer lcoholvergiftiging, risicovol seksueel gedrg en ongevllen. In Nederlnd is het lcoholgebruik onder jongeren onder de 16 jr in het fgelopen decennium flink gedld. Met ingng vn 1 jnuri 2014 is de leeftijd wrop jongeren lcohol mogen kopen verhoogd vn 16 nr 18 jr. Alcoholgebruik Ook voor lcoholgebruik is er een verbnd met leeftijd. Vn de tweedeklssers heeft 17% weleens lcohol gedronken en 7% dronk recent. Bijn twee derde vn de vierdeklssers (64%) heeft weleens gedronken, en 47% dronk recent. Jongeren uit Ouder-Amstel drinken minder vk recent lcohol in vergelijking met leeftijdgenoten in de rest vn de regio. Ook binge drinken komt onder vierdeklssers (29%) veel vker voor dn onder tweedeklssers (5%). Figuur 6 brengt de percentges jongeren die recent binge hebben gedronken op wijkniveu in beeld. In Duivendrecht is het percentge jongeren dt binge drinkt reltief lg (13%). Jongeren drinken het vkst (bij nderen) thuis en in een discotheek. Drinken onder de 16 Ruim driekwrt vn de jongeren uit Ouder-Amstel in de onderzoeksgroep is jonger dn 16 jr (79%). Vn deze jongeren heeft 28% ooit lcohol gedronken, dronk 17% in de fgelopen vier weken lcohol en deed 11% in diezelfde periode n binge drinken. Eén op de cht jongeren onder de 16 jr (13%) zegt weleens smen met de ouders gedronken te hebben. Wt vinden je ouders ervn dt je drinkt? In totl heeft 23% vn lle jongeren weleens smen met (één vn) de ouders gedronken; een enkele jongere zegt dt vk te doen, 10% zegt soms en 13% zegt dt dt één keer gebeurd is. Jongeren in Ouder-Amstel drinken minder vk met hun ouders dn in de rest vn de regio. Het zijn voorl vierdeklssers die wel eens smen met hun ouders drinken. An de jongeren die weleens lcohol drinken is gevrgd wt hun ouders/verzorgers ervn vinden dt ze drinken. Volgens deze jongeren vindt 40% vn de ouders het goed, 22% vn de ouders rdt het f, 21% vn de ouders weet volgens de jongere niet dt de jongere drinkt en 14% vn de jongeren geeft n dt de ouders er niets vn zeggen. Een enkele jongere zegt dt de ouders het verbieden of dt de ouders zeggen dt de jongere minder moet drinken. Figuur 6 Binge drinken recent nr wijken in de regio (%). Ouder-Amstel l Ouderkerk /d Amstel, m Duivendrecht Legend voor de overige wijken zie pgin 4 Tbel 9 Genotmiddelen (lcoholgebruik) nr socil-demogrfische kenmerken (%) regio Ouder-Amstel geslcht kls opleidingsniveu Nederlndse herkomst totl totl j m 2 4 vmbo hvo/vwo j nee lcohol weleens * lcohol recent * * binge drinken b recent * drinkt weleens smen met ouders * * in de fgelopen vier weken b > 5 drnkjes bij één gelegenheid * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 10

11 7 Seksuliteit In de puberteit hebben veel jongeren hun eerste ervringen met de liefde. Het is dn ook belngrijk dt jongeren tijdig leren over veilig vrijen om een ongewenste zwngerschp en seksueel overdrgbre ndoeningen (so) te voorkomen. Weerbrheid is hierbij ook een belngrijk them. Het condoom is het meest gebruikte nticonceptiemiddel bij de eerste keer. Veilig vrijen In Ouder-Amstel heeft 9% vn de jongeren weleens geslchtsgemeenschp gehd. Ongeveer de helft vn deze jongeren gebruikt niet ltijd een condoom (4%). In de vierdekls is het percentge jongeren dt weleens geslchtsgemeenschp heeft gehd vier keer zo groot ls in de tweedekls. Wie vrijen het vkst zonder condoom? Dt zijn vierdeklssers; 6% vrijt weleens onveilig. Er is vker sprke vn ongewenste seksuele hndelingen wnneer prtners elkr mr een week kennen. Ongewenste seksuele ervring Jongeren is gevrgd of zij weleens zonder dt zelf te willen een seksuele ervring met iemnd hebben gehd. Onder een ongewenste seksuele ervring wordt verstn: lles vn zoenen, intiem betsten tot nr bed gn. Vn de jongeren heeft 4% ooit een ongewenst seksuele ervring gehd; 3% wil geen ntwoord geven op deze vrg. Jongens stn gemiddeld negtiever tegenover homoseksuliteit dn meisjes. Jongeren hebben een negtieve houding ls ze in de vrgenlijst hebben ngegeven dt ze: (1) geen vriendschp willen sluiten met een homoseksuele jongere én (2) een homoseksuele jongere lten merken dt hij/zij vn hen f moet blijven én (3) liever nst iemnd nders gn zitten in de puze. Houding ten opzichte vn homoseksuliteit In totl heeft 7% vn de jongeren een negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit. Jongens hebben vier keer zo vk een negtieve houding ls meisjes. Ook zijn jongeren op het vmbo minder tolernt dn jongeren op het hvo/vwo. Vn de jongeren denkt ruim de helft (54%) dt op hun school een homoseksuele jongere eerlijk uit kn komen voor zijn/hr seksuele gerdheid. Onder jongeren op het vmbo en jongeren vn niet-nederlndse herkomst vinden we hiervoor het lgste percentge (beide 45%). Voor lle in dit hoofdstuk beschreven onderwerpen (veilig vrijen, ongewenste seksuele ervring en houding ten opzichte vn homoseksuliteit) zijn de resultten voor jongeren uit Ouder-Amstel vergelijkbr met die voor jongeren in de rest vn de regio. Tbel 10 Seksuliteit nr socil-demogrfische kenmerken (%) regio Ouder-Amstel geslcht kls opleidingsniveu Nederlndse herkomst totl totl j m 2 4 vmbo hvo/vwo j nee weleens geslchtsgemeenschp gehd * niet ltijd een condoom gebruikt * weleens een ongewenste seksuele ervring gehd negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit * * 7 10 positief homoklimt op school * * lles vn zoenen, intiem betsten tot nr bed gn - ntl te klein om te presenteren * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 11

12 8 Schoolklimt Plezier op school is belngrijk voor het psychisch en socil welbevinden vn jongeren en komt de schoolprestties ten goede. Schoolbeleving Ruim de helft vn de jongeren (52%) vindt het (hrtstikke) leuk op school; 42% zegt gt wel en 6% geeft n het niet leuk of vreselijk te vinden op school. Jongeren uit Ouder-Amstel zijn net zo positief over hun school ls jongeren uit de rest vn de regio. Hvo/vwo-leerlingen hebben het meer nr hun zin op school dn vmboleerlingen. Jongeren die het minder nr hun zin hebben op school vinden voorl dt de meeste vkken niet leuk zijn of dt de mnier vn lesgeven niet leuk is. Vn de jongeren zegt de meerderheid (83%) met een docent op school te kunnen prten ls hij/zij ergens mee zit. Leerlingen die regelmtig gepest worden, hebben vker gezondheidsklchten en minder zelfvertrouwen. Een deel vn de gepeste jongeren is zelf ook dder. Pesten Vn de jongeren wordt 2% regelmtig op school gepest, 3% wordt incidenteel gepest (minder dn twee keer per mnd) en 95% wordt nooit gepest. Het percentge jongeren dt zelf regelmtig pest is 3%. Pesters zijn vker jongens. Pesten onder jongeren in Ouder-Amstel verschilt niet vn pesten onder leeftijdgenoten in de rest vn de regio. Veel schoolverzuim (door ziekte of spijbelen) kn leiden tot voortijdig schoolverlten. Frequent spijbelen verhoogt drnst de kns op vndlisme, diefstl en geweld. Verzuim Vn de jongeren spijbelt 5% frequent (drie uur of meer in de voorgnde mnd). De belngrijkste reden om te spijbelen is geen zin in school en het hebben vn (veel) tussenuren. Eén op de negen jongeren (11%) is in de voorgnde mnd drie dgen of meer ziek thuis gebleven. Ziekteverzuim komt bij meisjes ruim twee keer zo vk voor. Spijbelen en ziekteverzuim in Ouder-Amstel verschillen niet vn de ndere regiogemeenten. Tbel 11 Schoolklimt nr socil-demogrfische kenmerken (%) regio Ouder-Amstel geslcht kls opleidingsniveu Nederlndse herkomst totl totl j m 2 4 vmbo hvo/vwo j nee school (hrtstikke) leuk * kunnen prten met docent regelmtig gepest worden op school regelmtig pesten op school * spijbelen 3 uur b verzuim door ziekte 3 dgen b * keer per mnd in de fgelopen 3 mnden b in de fgelopen vier weken - ntl te klein om te presenteren * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 12

13 9 Fysieke omgeving Fysiek geweld, vndlisme en diefstl zijn fctoren die een school, buurt of uitgnsgelegenheid onveilig mken en een negtieve invloed hebben op het veiligheidsgevoel. Slchtoffer vn criminliteit Drie op de tien jongeren (29%) in Ouder-Amstel zijn in het fgelopen jr slchtoffer geweest vn één of meer strfbre feiten zols diefstl, vernieling of geweld. Dit is vergelijkbr met de rest vn de regio. Jongeren zijn het vkst geconfronteerd met diefstl (24%) en/of vernielde spullen (9%). Bedreiging, lichmelijk geweld en chntge komen minder vk voor (smen 5%). Jongens en jongeren vn niet-nederlndse herkomst zijn vker slchtoffer geweest vn een strfbr feit dn meisjes en jongeren vn Nederlndse herkomst. Onveiligheidsgevoelens An de jongeren is gevrgd op welke plekken zij zich weleens onveilig voelen (zie kder). In totl geeft bijn vier op de tien jongeren (38%) n zich weleens onveilig te voelen. Jongeren uit Ouder-Amstel verschillen hierin niet vn ndere jongeren in de rest vn regio. Meisjes voelen zich twee keer zo vk onveilig ls jongens. Het percentge jongeren dt zich weleens onveilig voelt wordt in figuur 7 weergegeven nr wijken. Duivendrecht behoort in de regio tot de wijken met de hoogste percentges jongeren die zich wel een onveilig voelen; 40% vn de jongeren uit Duivendrecht voelt zich weleens onveilig. Top 3 loctie onveiligheidsgevoelens op strt buiten de eigen woonbuurt 15% op het sttion (trein, bus metro) 14% in de trein, trm bus, metro 13% Figuur 7 Gevoelens vn onveiligheid nr wijken in de regio (%). Ouder-Amstel l Ouderkerk /d Amstel, m Duivendrecht Legend voor de overige wijken zie pgin 4 Tbel 12 Fysieke omgeving nr socil-demogrfische kenmerken (%) regio Ouder-Amstel geslcht kls opleidingsniveu Nederlndse herkomst totl totl j m 2 4 vmbo hvo/vwo j nee slchtoffer geweest vn een strfbr feit (totl) * * - slchtoffer bestolen/spullen vernield * * - slchtoffer bedreiging/lichmelijk geweld/chntge voelt zich weleens onveilig * ntl te klein om te presenteren * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 13

14 10 Wijken Sinds 1 jnuri 2015 heeft de gemeente er nieuwe tken bij gekregen in het socil domein. Met de Jeugdwet, de nieuwe Wmo en de Prticiptiewet is de gemeente nu verntwoordelijk voor bijn het hele stelsel vn mtschppelijke ondersteuning en zorg voor kinderen, volwssenen en ouderen. Met deze nieuwe verntwoordelijkheid is de behoefte n cijfers op wijkniveu toegenomen. Als problemen en behoeften per wijk verschillen, is in het beleid mtwerk vereist. Zijn er verschillen tussen de woonkernen in Ouder- Amstel? Soms wel, soms niet. In tbel 13 worden de chtergrondkenmerken en de resultten voor een ntl gezondheidsthem s gepresenteerd nr woonkernen in Ouder-Amstel. Het lgemene beeld is dt in Ouderkerk n de Amstel jongeren beter scoren dn in Duivendrecht. Jongeren uit Duivendrecht hebben vker één of meerdere ingrijpende gebeurtenissen meegemkt, zijn minder vk lichmelijke ctief en vker slchtoffer vn een strfbr feit in vergelijking met jongeren uit Ouderkerk n de Amstel. Wt verder opvlt is dt voor de onderwerpen wr Ouder-Amstel beter scoort dn de rest vn de regio, dit voor beide woonkernen geldt. In Ouder-Amstel ontbijt gemiddeld 91% vn de jongeren op tenminste vijf dgen in de week. In Duivendrecht en Ouderkerk n de Amstel is dt respectievelijk 90% en 92%, en in de regio 86%. Hetzelfde geldt voor het hogere percentge jongeren die gemiddeld tenminste één uur per dg lichmelijk ctief zijn in Ouder-Amstel (82%) (Duivendrecht 74%, Ouderkerk n de Amstel 85%, regio 70%) en het lgere percentge jongeren dt recent lcohol gebruikte in Ouder-Amstel (25%) (Duivendrecht 22%, Ouderkerk n de Amstel 26%, regio 31%). Er is één uitzondering; Ouder-Amstel scoorde beter dn de regio voor het percentge jongeren dt voldoet n de beweegnorm. Duivendrecht (17%) scoorde hiervoor echter onder het gemiddelde vn de regio (20%). Tbel 13 Achtergrondkenmerken en gezondheid nr wijken in Ouder-Amstel (%) Ouder-Amstel totl (N=307) Duivendrecht (N=76) chtergrondkenmerken geslcht: jongens / meisjes 51/49 54/46 51/49 kls: kls 2 / kls 4 54/46 57/43 53/47 onderwijstype: vmbo / hvo-vwo 29/71 32/68 29/71 herkomst: Nederlnds / niet-nederlnds 79/21 67/33 84/17 gezondheid ervren gezondheid (heel) goed socil-emotionele problemen lichmelijk mishndeling, ooit 3-4 geestelijk mishndeling, ooit gedchten n zelfdoding, fgelopen jr één (of meer) ingrijpende gebeurtenis(sen) - meegemkt problemen met deze gebeurtenis(sen) ontbijten 5 dgen per week fruit eten 5 dgen per week groente eten 5 dgen per week Ouderkerk n de Amstel (N=231) voldoet n beweegnorm b lichmelijke ctief gemiddeld 1 uur p/d roken, minstens 1 keer per week 6-7 lcohol drinken, recent c binge drinken, recent c blowen, recent c 6-6 wterpijp roken, recent c 9-10 geslchtsgemeenschp zonder condoom 4-4 ongewenste seksuele ervring, weleens 4-4 negtieve houding tov homoseksuliteit slchtoffer vn een strfbr feit voelt zich weleens onveilig Groen kder: de wijk scoort significnt beter dn de ndere wijk, p < 0,05 - ntl te klein om te presenteren Rood kder: de wijk scoort significnt slechter dn de ndere wijk, p < 0,05 verhoogde SDQ-totlscore b NNGB: in de fgelopen week elke dg 1 uur mtig intensieve lichmelijke ctiviteit c in de fgelopen vier weken 14

15 Tot slot Deze fctsheet beschrijft de lokle cijfers voor de gemeente Ouder-Amstel en geeft inzicht in de risicogroepen voor een groot ntl gezondheidsthem s ten behoeve vn het Jeugdgezondheidsbeleid. Gemeenterpportges en tbellenboek Voor elke gemeente in de regio verschijnt een eigen fctsheet. De vijf fctsheets kunt u vinden op de website vn de GGD; Nst deze gemeenterpportges verschijnt er ook een tbellenboek. In dit tbellenboek vindt u enerzijds nog extr resultten voor de gemeente Ouder-Amstel, nderzijds vindt u hier de regiocijfers gepresenteerd nr chtergrondkenmerken (leeftijd, geslcht, opleidingsniveu, herkomst en gezinssmenstelling). Ook wordt in het tbellenboek de onderzoeksmethode beschreven. Dit tbellenboek is eind 2015 gereed en vi de website op te vrgen. Een gesprek? De GGD gt grg in gesprek over de gepresenteerde resultten. Voor vrgen of informtie kunt u contct opnemen met de fdeling Epidemiologie en Gezondheidsbevordering (zie colofon). Lndelijke cijfers Een beperking vn deze monitor is dt een directe vergelijking met lndelijke cijfers op dit moment niet mogelijk is. Beschikbre lndelijke gegevens hebben meestl betrekking op (een) ndere onderzoekspopultie(s) en/of gebruiken ndere onderzoeksmethode(s). E-MOVO is schooljr met identieke vrgen uitgevoerd door lle GGD-en in de provincie Noord- Hollnd. Vi de website vn ndere GGD-en in Noord- Hollnd kunt u de resultten voor E-MOVO voor deze regio s vinden. Op dit moment werken GGD-GHOR Nederlnd en het RIVM, in smenwerking met het Trimbos Instituut, n de lndelijke hrmonistie vn de jeugdmonitor. Het doel vn deze smenwerking is om vnf 2016 de beschikking te hebben over een lndelijk cijfer voor een groot ntl gezondheidsthem s. Colofon Uitgve Auteurs Website Fotogrfie Vormgeving Onderzoeker juni 2015 GGD Amsterdm, fdeling E&G / JGZ C.E. Verhgen, C.L. vn Vuuren, M.F. vn der Wl Fotobnk Amsterdm gemeente Uithoorn S. Mos Cludi Verhgen (fdeling E&G) cverhgen@ggd.msterdm.nl 15

16 16