Hoe gezond zijn jongeren in Centrum? Uitkomsten Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO

Transcriptie

1 GGD Amsterdm Hoe gezond zijn jongeren in Centrum? Uitkomsten Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO Om goed lokl jeugdgezondheidsbeleid te kunnen mken, is inzicht nodig in de gezondheid, het welzijn en de leefstijl vn jongeren. De GGD Amsterdm verzmelt en presenteert deze gegevens met de Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO. Wt blijkt? Jongeren uit Centrum zijn over het lgemeen tevreden met hun gezondheid. Ook het schoolklimt is goed: pesten komt weinig voor. Er wordt wel vker gespijbeld. Opvllend is dt jongeren uit Centrum slechter scoren voor gedchten n zelfdoding, problemen met één (of meerdere) ingrijpende gebeurtenis(sen), genotmiddelengebruik (behlve wterpijpgebruik) en slchtofferschp vn een strfbr feit dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Op het gebied vn voeding, bewegen, houding ten opzichte vn homoseksuliteit, problemtisch gebruik vn socile medi en risico op gehoorschde scoren jongeren uit Centrum beter dn de rest vn Amsterdm. De resultten voor socilemotionele problemen, mishndeling, veilig vrijen, gmen en gevoel vn veiligheid zijn in Centrum vergelijkbr met de rest vn Amsterdm. Voor het eerst worden resultten vn de Jeugdgezondheidsmonitor ook gepresenteerd op gebiedsniveu. In dit rpport kunt u zien dt Centrum ls stdsdeel wel fwijkt vn de rest vn Amsterdm, mr dt er geen verschillen worden gevonden tussen Centrum-Oost en Centrum-West. 1

2 Inleiding Specifieke gegevens over de gezondheidssitutie vn jongeren zijn nodig om gezondheidsbeleid goed te onderbouwen. De GGD Amsterdm verzmelt deze gegevens voor de gemeenten in hr werkgebied met de Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO. Wt is E-MOVO? E-MOVO 1 is een digitle vrgenlijst die in Amsterdm op lle scholen voor regulier voortgezet onderwijs (VO) wordt fgenomen. Leerlingen uit kls en bentwoorden vi internet vrgen over hun gezondheid, welzijn en leefstijl. Met E-MOVO wordt een betrouwbr beeld verkregen vn de gezondheidssitutie vn jongeren. Informtie uit E-MOVO wordt genonimiseerd gebruikt voor epidemiologisch onderzoek. De Jeugdgezondheidszorg gebruikt de gegevens ter ondersteuning vn het preventief gezondheidsonderzoek (PGO). Wt levert E-MOVO op? E-MOVO levert een scht n gegevens. Met de uitkomsten vn E-MOVO kunnen de gemeente, stdsdelen, scholen en de GGD het jeugdgezondheidsbeleid formuleren en collectieve mtregelen opzetten en uitvoeren om de gezondheid vn jongeren te verbeteren. E-MOVO levert ook iets op voor de individuele leerling. Op bsis vn de verzmelde informtie ontvngt de leerling een persoonlijk gezondheidsprofiel en voorlichting op mt. Hoe, wt en wrom in drie vrgen E-MOVO : wie deden er mee? In schooljr deden 681 jongeren uit Centrum mee n E-MOVO; uit heel Amsterdm wren dt jongeren. De kenmerken vn de onderzoeksgroep uit Centrum en vn de hele onderzoeksgroep uit Amsterdm worden gepresenteerd in tbel 1. In de onderzoeksgroep uit Centrum zitten meer hvo/vwo leerlingen, meer jongeren vn Nederlndse herkomst en meer jongeren die bij wonen in vergelijking met de rest vn Amsterdm. Leeftijdsverdeling vn de jongeren uit Centrum nr kls: kls 2: kls 4: 12 jr 2% 14 jr 2% 13 jr 48% 15 jr 52% 14 jr 45% 16 jr 39% 15 jr of ouder 5% 17 jr of ouder 7% 1 Hoe is de onderzoeksgroep smengesteld? Tijdens schooljr is E-MOVO op 61 VO scholen in Amsterdm en op cht VO scholen in de regio Amstellnd fgenomen. De onderzoeksgroep bestt uit leerlingen vn scholen uit Amsterdm (N=10771) of de regio Amstellnd (N=245) die wonen in Amsterdm. 2 Wt betekent een gevonden verschil tussen groepen? Met sttistische toetsen worden de resultten vn Centrum vergeleken met de resultten vn de ndere zes stdsdelen smen. Let op: in de tbellen worden steeds de cijfers voor heel Amsterdm gepresenteerd. Ook toetsen we verschillen tussen de gebieden en verschillen nr geslcht, kls, opleidingsniveu, etnische herkomst en gezinssmenstelling. Significnte verschillen tussen groepen worden met een (*) ngegeven. Significnt betekent dt de kns klein is (mximl 5%) dt een gevonden verschil op toevl berust. 3 Wrom wordt deze monitor uitgevoerd? Gemeenten hebben volgens de Wet publieke gezondheid (Wpg) de tk om de gezondheid vn hun inwoners in krt te brengen. Dit geldt ook voor de jeugd. De GGD voert deze tk voor de gemeente uit met een Jeugdgezondheidsmonitor. De Inspectie voor de Gezondheidszorg houdt toezicht mede op bsis vn de Jeugdgezondheidsmonitor. Tbel 1 Achtergrondkenmerken vn jongeren uit Centrum en Amsterdm (%) Centrum N=681 Amsterdm N= kls kls vmbo-b,k,g * hvo/vwo Nederlnds * bij * * significnt verschil tussen Centrum en ndere stdsdelen (p<0.05) bij minder dn 50 jongeren in een groep worden groepen smengevoegd; voor Centrum geldt: Surinms, Antillins/ Arubns, Turks en Mrokkns worden Leeswijzer Dit rpport is opgebouwd uit tien hoofdstukken: 1 gezondheid, 2 psychosocile gezondheid, 3 voeding, 4 bewegen, 5 gmen, socile medi en muziek luisteren, 6 genotmiddelen, 7 seksuliteit, 8 schoolklimt en 9 fysieke omgeving. Dit rpport focust op prevlenties en risicogroepen. Drnst worden de jongeren uit Centrum vergeleken met de jongeren uit de rest vn Amsterdm. Tot slot worden verschillen tussen de gebieden in Centrum gepresenteerd in hoofdstuk De vrgenlijst is te vinden op onze website Gezondheid in Beeld. 2

3 1 Gezondheid In Nederlnd is het met de gezondheid vn jongeren over het lgemeen goed gesteld. Hoe een jongere de eigen gezondheid ervrt, geeft een goed beeld vn de huidige gezondheid en voorspelt de gezondheid in de toekomst. Ervren gezondheid Jongeren uit Centrum zijn over het lgemeen tevreden met hun gezondheid; 78% noemt de eigen gezondheid (heel) goed, 17% vindt dt het met de eigen gezondheid wel gt en 5% vindt de eigen gezondheid niet zo best of slecht. Jongens ervren hun gezondheid vker positief dn. Jongeren vn e herkomst zijn minder vk tevreden over hun gezondheid. Jongeren uit Centrum verschillen niet vn de rest vn Amsterdm. Chronische ndoeningen en llergieën Vn de jongeren heeft 29% één of meerdere chronische ziekten of ndoeningen (door een rts vstgesteld) of heeft deze in het fgelopen jr gehd. Meisjes geven vker n miniml één chronische ndoening te hebben dn. Astm/bronchitis en eczeem komen het vkst voor (zie kder). Ruim één op de vijf jongeren heeft miniml één llergie (22%). Jongeren uit Centrum rpporteren minder vk llergieën dn hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm. Top 4 chronische ziekten/ndoeningen stm of bronchitis 7% eczeem 7% migrine of ernstige hoofdpijn 4% ADHD 3% Mondgezondheid Bijn lle jongeren uit Centrum gn minstens één keer per jr nr de tndrts (97%); 20% gt één keer en 77% gt keer per jr. Dit percentge ligt hoger dn bij hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm. Jongeren op het vmbo-b,k,g en jongeren die wonen, gn minder vk jrlijks nr de tndrts. De meerderheid vn de jongeren (78%) poetst ml dgs hun tnden, 20% poetst één keer per dg en 2% poetst niet elke dg. Tbel 2 Gezondheid nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Centrum geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie ervren gezondheid (heel) goed * * hvo/vwo Nederlnds tenminste één chronische ziekte of ndoening * tenminste één llergie b * tndrtsbezoek miniml één keer per jr * * * tndenpoetsen keer per dg nu of in het fgelopen jr door een rts vstgesteld (exclusief llergieën) * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 b door een rts vstgesteld 3

4 2 Psychosocile gezondheid Een goede gezondheid is meer dn niet ziek zijn. Het gt ook over goed in je vel zitten en gelukkig en tevreden zijn over jezelf en je leven. Reltie met Vn de jongeren uit Centrum voelt 71% zich begrepen door hun. Jongeren die bij wonen voelen zich vker begrepen. Het merendeel vn de jongeren geeft n het gevoel te hebben dt hun vn hen houden (93%). Jongeren in kls 2, hvo/vwo leerlingen en jongeren die bij wonen, hebben vker het gevoel dt hun vn hen houden. Jongeren op het hebben juist minder vk het gevoel dt hun vn hen houden. Jongeren uit Centrum verschillen voor beide onderwerpen niet vn de rest vn Amsterdm. Wnneer jongeren socil-emotionele problemen hebben, kn dit negtieve gevolgen hebben voor het dgelijks functioneren thuis én op school. Socil-emotionele gezondheid Eén op de negen jongeren (11%) heeft socil-emotionele problemen (verhoogde SDQ-score). Meisjes hebben ruim keer zo vk socil-emotionele problemen ls. Leerlingen uit kls 2 hebben ook vker socilemotionele problemen. Bij komen met nme emotionele problemen vker voor. Positief is dt vker prosocil gedrg vertonen. Tweedeklssers hebben vker gedrgsproblemen. Jongeren uit Centrum verschillen voor de SDQ-score niet met de rest vn Amsterdm (figuur 1 en tbel 3). Ze rpporteren wel vker emotionele problemen en hyperctiviteit/ndchtstekort in vergelijking met hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm. Ze hebben drentegen minder vk gedrgsproblemen, problemen met leeftijdsgenoten en vertonen vker prosocil gedrg. Legend figuur 1 Centrum Centrum-West, b Centrum-Oost West c Westerprk, d Bos en Lommer, e Oud-West,f De Brsjes Nieuw-West g Slotermeer, h Geuzenveld, i Osdorp, j De Aker - Nieuw Sloten, k Slotervrt Zuid l Zuid-Noord-West, m Zuid-Noord-Midden, n Buitenveldert- Zuids, o De Pijp, p Rienbuurt Oost q Oud-Oost, r Indische buurt, s Oostelijk Hvengebied, t Wtergrfsmeer, u IJburg-Zeeburger eilnd Noord v Noord-West, w Oud-Noord, x Noord-Oost Zuidoost y Bijlmer-Centrum, z Bijlmer-Oost, Gsperdm-Driemond Figuur 1 Socil-emotionele problemen (SDQ-score) nr gebieden in Amsterdm (%) Tbel 3 Psychosocile gezondheid (reltie met, socil-emotionele gezondheid) nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Centrum geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie begrepen door * vn gehouden door * * * socil-emotionele problemen (SDQ-score) * 14 8 * emotionele problemen 8 12 * 4 19 * gedrgsproblemen 12 9 * * * * hyperctiviteit/ndchtstekort * * - problemen met leeftijdsgenoten 12 9 * * prosocil gedrg b * * * hvo/vwo Nederlnds verhoogde SDQ-score, SDQ: Strenghts nd Difficulties Questionnire is een vrgenlijst die bestt uit 25 vrgen en geeft een score en resultten voor de vijf subschlen b prosocil gedrg betekent dt je rekening houdt met gevoelens vn nderen, vriendelijk bent en vrijwillig hulp nbiedt * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 4

5 Mishndeling An de jongeren is gevrgd of zij weleens geestelijk (vk getreiterd, gekleineerd of uitgescholden) en/of lichmelijk (bijvoorbeeld geschopt, geslgen, vstgebonden) mishndeld worden. Geestelijke mishndeling komt bijn vijf keer vker voor dn lichmelijke mishndeling (14% versus 3%). De dder vn geestelijke mishndeling is meestl een ndere jongere op school (zie kder). Geestelijke mishndeling komt vker voor onder jongeren vn e herkomst. Centrum verschilt voor mishndeling niet vn rest vn Amsterdm. Gedchten over zelfdoding komen reltief vk voor onder jongeren. Ook doen enkele jongeren een poging tot zelfdoding. Dt een jongere overlijdt door zelfdoding komt zelden voor. Top 4 dder geestelijke mishndeling onder jongeren die ngeven geestelijk mishndeld te zijn (N=98): - door een jongere op school 71% - door een jongere in de buurt 13% - door een jongeren ergens nders 7% - door een volwssene thuis 7% Top 3 dder lichmelijke mishndeling kn niet gepresenteerd worden omdt de ntllen te klein zijn. Top 3 ingrijpende gebeurtenissen Zelfdoding Vn de jongeren zegt 16% in de voorgnde twlf mnden er weleens serieus over te hebben gedcht een einde n het leven te mken. Dit cijfer ligt hoger dn in de rest vn Amsterdm. Meisjes en jongeren in kls 2 geven vker n weleens serieus n te denken over zelfdoding. In zegt 1,0% vn de jongeren in de voorgnde twlf mnden een poging tot zelfdoding te hebben ondernomen (Amsterdm: 1,8%). Soms krijgen jongeren te mken met een ingrijpende gebeurtenis. Denk n de dood of ziekte vn een fmilielid. Deze gebeurtenissen kunnen een diepe indruk chterlten en vn invloed zijn op het (ltere) functioneren vn de jongere. Ook een echtscheiding vn de of discrimintie kn diepe sporen chterlten. Ingrijpende gebeurtenissen Jongeren uit Centrum hebben ongeveer even vk ls ndere jongeren uit Amsterdm één (of meerdere) ingrijpende gebeurtenis(sen) meegemkt (respectievelijk mee te mken (gehd) (nog) problemen mee ziek/gehndicpt gezinslid 40% 10% regelmtig ruzies tussen onderling 32% 11% echtscheiding vn de 27% 6% 68% en 65%). Jongeren vn Nederlndse herkomst en jongeren die bij wonen, geven minder vk n dt ze één (of meerdere) ingrijpende gebeurtenis(sen) hebben meegemkt. Opgroeien met een ziek of gehndicpt gezinslid komt het vkst voor (zie kder). Jongeren uit Centrum geven wel vker dn jongeren uit de rest vn Amsterdm n dt zij (nog) problemen hebben met deze gebeurtenis(sen). Opvllend: één op de drie heeft (nog) problemen met de meegemkte ingrijpende gebeurtenis(sen). Vn de jongeren die wonen, hebben op de tien (nog) problemen met de meegemkte ingrijpende gebeurtenis(sen). Tbel 4 Psychosocile gezondheid (mishndeling, zelfdoding, ingrijpende gebeurtenissen) nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Centrum geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie geestelijk mishndeld (ooit) * lichmelijk mishndeld (ooit) gedchten n zelfdoding * * * één (of meer) ingrijpende gebeurtenis(sen) * * problemen met de gebeurtenis(sen) * * * in de fgelopen twlf mnden hvo/vwo Nederlnds * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 5

6 3 Voeding Een gezond voedingsptroon is belngrijk voor een gezond gewicht en het voorkómen vn ziekten. Eetgewoonten worden vk l in de jeugd gevormd. Ontbijten bevordert de concentrtie en drmee de leerprestties op school. Bovendien gn leerlingen minder snel snoepen of sncken lter in de ochtend. Figuur 2 Ontbijten, fruit- en groenteconsumptie, dgen vn de week (%) Ontbijten Vn de jongeren uit Centrum ontbijt 82% vijf of meer dgen per week. Dit betekent dt bijn één op de vijf leerlingen (18%) minstens één dg in de week zonder ontbijt nr school gt. Figuur 2 geeft weer op hoeveel dgen vn de week jongeren uit Centrum ontbijten. Ongeveer drie kwrt vn de jongeren geeft n dgelijks te ontbijten (72%). Meisjes, jongeren op het vmbo, jongeren vn e herkomst en jongeren die wonen, gn vker tenminste één dg in de week zonder ontbijt nr school. Jongeren uit Centrum ontbijten vker dn hun leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm. ontbijten fruitconsumptie groenteconsumptie dgen/week 5-6 dgen/week 7 dgen/week Het lndelijk dvies vn het Voedingscentrum: stuks fruit en 200 grm groente per dg. Fruit- en groenteconsumptie In Centrum wordt vker fruit en groente gegeten dn in de rest vn Amsterdm. An het dvies vn het Voedingscentrum om elke dg stuks fruit te eten (de fruitnorm ) voldoet slechts 22%. Twee derde vn de jongeren (67%) eet op tenminste vijf dgen per week fruit ongecht de hoeveelheid (zie ook figuur 2). Vmbob,k,g leerlingen, jongeren vn e herkomst en jongeren die wonen, eten het minst vk fruit. In figuur 3 is te zien dt in Centrum het percentge jongeren dt op vijf of meer dgen in de week fruit eet reltief hoog is. In eet 87% vn de jongeren minstens vijf dgen in de week groente. Vmbo-b,k,g leerlingen en jongeren vn nietwesterse herkomst eten minder vk groente. Figuur 3 Fruitconsumptie op miniml vijf dgen per week nr gebieden in Amsterdm (%) Centrum Centrum-West, b Centrum-Oost Legend voor de overige gebieden zie pgin 4 Tbel 5 Voeding nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Centrum geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie ontbijten vijf dgen per week * * * * * voldoet n fruitnorm * * fruit eten vijf dgen per week * * * * groente eten vijf dgen per week * * * hvo/vwo Nederlnds stuks fruit per dg * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 6

7 4 Bewegen Lichmelijke beweging heeft een positief effect op de conditie, het welzijn en het lichmsgewicht. Het verkleint de kns op gezondheidsproblemen die voorl lter in het leven kunnen ontstn, zols hrt- en vtziekten en dibetes. Figuur 4 Lichmelijk ctief (gemiddeld tenminste één uur per dg) nr gebieden in Amsterdm (%) Centrum Centrum-West, b Centrum-Oost Legend voor de overige gebieden zie pgin 4 Het dvies vn het Nederlnds Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) n jongeren vn twlf tot chttien jr is om elke dg minstens één uur mtig intensief te bewegen. Dit noemen we de Nederlndse Norm Gezond Bewegen. Bewegen Jongeren uit Centrum bewegen meer dn jongeren uit de rest vn Amsterdm (figuur 4 en tbel 6). Desondnks voldoet iets minder dn een kwrt vn de jongeren n de Nederlndse Norm Gezond Bewegen en is op lle dgen vn de week miniml één uur ctief. Jongens voldoen vker n deze norm dn. Een grotere groep (64%) is gemiddeld tenminste één uur per dg lichmelijk ctief. In figuur 5 zien we de verdeling in ctegorieën vn het ntl uren dt jongeren per week ctief zijn. Eén op de tien jongeren uit Centrum is inctief; deze groep is minder dn drie uur per week ctief. Meisjes, jongeren in kls 4, vmbo-b,k,g leerlingen en jongeren vn niet-westerse herkomst bewegen minder vk. Lidmtschp vn een sportvereniging Zeven op de tien jongeren (70%) is lid vn een sportvereniging. Dit is veel vker dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Wie zijn minder vk lid vn een sportvereniging? Dt zijn, jongeren in kls 4, vmbo leerlingen, jongeren vn e herkomst en jongeren die wonen. Tv/computeren Bijn de helft vn de jongeren (47%) besteedt gemiddeld uur per dg of meer n tv-kijken of computeren (niet voor school of huiswerk). Dit is minder vk dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Jongens, vmbo-b,k,g leerlingen en jongeren vn niet-westerse herkomst zitten het vkst chter een beeldscherm. 64% 10% 11% 16% inctief (<3 uur) Figuur 5 Lichmelijk ctief, uren per week (%) semi-inctief (3-5 uur) semi-ctief (5-7 uur) normctief ( 7 uur) Tbel 6 Bewegen nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Centrum geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie voldoet n Nederlndse Norm Gezond Bewegen * * * lichmelijk ctief gemiddeld één uur per dg * * * * * lid vn één (of meerdere) sportvereniging(en) b * * * * * * tv-kijken/computeren gemiddeld uur per dg * * * * hvo/vwo Nederlnds in de fgelopen week elke dg één uur mtig intensieve lichmelijke ctiviteit b sporten zols zwemmen, voetbllen, dnsen, bllet, prdrijden etc * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 7

8 5 Gmen, socile medi en muziek luisteren Het gebruik vn internet en socile medi is niet meer weg te denken uit het dgelijkse leven vn jongeren. Ook spelen veel jongeren (online) gmes. Positieve specten zijn het opdoen vn kennis en het onderhouden vn vriendschppen. Risicovol socile medi gebruik of gmen kn leiden tot schoolproblemen, slpproblemen en problemen in de socil-emotionele ontwikkeling. Vn problemtisch gmen of socile medi gebruik is sprke ls: (1) iemnd zich onrustig en gestrest voelt ls hij/ zij niet kn gmen of op socile medi kn én (2) hij/zij het moeilijk vindt om te stoppen én (3) hij/zij gmen of socile medi gebruikt ls hij/zij zich rot voelt. Een verslving komt zelden voor (<1%). Gmen en socile medi Vn de jongeren uit Centrum vertoont 4% problemtisch gmegedrg. Bij 7% is sprke vn problemtisch gebruik vn socile medi. Jongeren uit Centrum vertonen minder vk problemtisch gebruik vn socile medi dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Voor problemtisch gmen is er geen verschil. Jongens en verschillen sterk; hebben ruim drie keer zo veel risico op problemtisch gmen, hebben ruim drie keer zo veel risico op problemtisch socile medi gebruik. Andere risicogroepen voor problemtisch gmen zijn leerlingen en jongeren vn e herkomst. Problemtisch gebruik vn socile medi komt vker voor onder deklssers. Cyberpesten kn de hele dg doorgn, ook bij het slchtoffer thuis, terwijl trditioneel pesten vk gebonden is n school. Internet ervringen Vn de jongeren is 4% in de fgelopen zes mnden gepest vi internet. Risicogroepen zijn deklssers en leerlingen. Eén op de tien jongeren geeft n in de fgelopen zes mnden vi internet een ongewenst seksueel voorstel te hebben gekregen. Meisjes, leerlingen op het vmbo-b,k,g en jongeren die wonen, krijgen vker een ongewenst seksueel voorstel. Voor zowel gepest worden ls het krijgen vn een ongewenst seksueel voorstel vi internet, verschilt Centrum niet vn de rest vn Amsterdm. Vn de jongeren uit Centrum heeft 8% meegemkt dt iemnd weleens tegen zijn of hr zin vervelende foto s of filmpjes heeft verspreid (bijvoorbeeld op internet gezet of vi de mobiele telefoon nr nderen gestuurd). Dit percentge ligt hoger dn voor de rest vn Amsterdm. Voorl deklssers scoren hier hoog. Vn de jongeren zegt 2,5% dt hij of zij weleens voor de webcm borsten, geslchtsdelen of billen heeft lten zien of iets nders seksueels heeft gedn (Amsterdm: 1,8%). Veel jongeren luisteren met oordopjes of koptelefoon nr muziek op bijvoorbeeld een mp3-speler, ipod of mobiele telefoon. Te lng luisteren nr te hrde muziek kn ervoor zorgen dt iemnd minder goed gt horen of ltijd een piep hoort, dt geluiden vervormen of dt overgevoeligheid voor geluid ontstt. Muziek luisteren Vn de jongeren uit Centrum zet 18% het volume vn de muziekspeler meestl op hrd. Risicogroepen zijn vmbo leerlingen, jongeren vn e herkomst en jongeren die wonen. In Centrum is het percentge jongeren met risico op gehoorschde lger dn in de rest vn Amsterdm. Tbel 7 Gmen, socile medi en muziek luisteren nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Centrum geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie problemtisch gmen * * * 4 4 problemtisch gebruik socile medi 10 7 * 3 10 * 8 5 * door iemnd gepest op internet * * ongewenst seksueel voorstel gekregen vi internet * * * foto s of filmpjes zijn tegen de zin verspreid vi internet 6 8 * * volume muziekspeler met koptelefoon meestl hrd b * * * * hvo/vwo Nederlnds in het fgelopen hlf jr b % * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 8

9 6 Genotmiddelen Tieners bevinden zich in een levensfse wrin ze experimenteren met diverse genotmiddelen zols tbk, lcohol en drugs. Nicotine is l n enkele sigretten verslvend. De meeste jongeren beginnen met roken tussen twlf en vijftien jr. Roken is de belngrijkste oorzk vn ziekte en sterfte in Nederlnd. Roken Vn de deklssers heeft 22% roken weleens uitgeprobeerd, onder deklssers is dt 47%. Vn de deklssers zegt 3% tenminste wekelijks te roken, vn de deklssers is dt 13%. Wekelijks roken is het hoogst onder jongeren die wonen. Vn de deklssers rookt 1% dgelijks. Voor de deklssers ligt dit percentge op 7%. Andere risicogroepen voor dgelijks roken zijn leerlingen, jongeren vn Nederlndse herkomst en jongeren die beide wonen. Jongeren uit Centrum hebben roken vker uitgeprobeerd en roken vker wekelijks dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Vn lle jongeren uit Centrum zegt 25% dt er in de fgelopen week bij hen in huis is gerookt wr de jongere bij ws (Amsterdm: 20%). Het gebruik vn de wterpijp komt het meest voor onder jongeren vn vijftien tot en met 24 jr. Het roken vn een wterpijp is schdelijk voor de gezondheid. De hoeveelheid rook is groot en bevt schdelijke stoffen. Wterpijp roken Vn de jongeren uit Centrum geeft 29% n weleens wterpijp te hebben gerookt. Vn de dekssers heeft 18% weleens wterpijp gerookt, onder deklssers is dt 42%. Jongens, vmbo-b,k,g leerlingen en jongeren die niet bij wonen, proberen wterpijp ook vker uit. Recent gebruik (in de fgelopen weken) zien we bij 9% vn de jongeren. Vierdeklssers hebben keer zo vk recent wterpijp gerookt ls deklssers. Vmbo leerlingen roken ook vker wterpijp. Centrum verschilt niet vn de rest vn Amsterdm. Cnnbisgebruik vermindert het korte termijngeheugen en het rectie- en concentrtievermogen. Dit kn onder meer leiden tot slechtere schoolprestties. Blowen Jongeren uit Centrum blowen vker dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Net ls voor (wterpijp) roken, zien we voor blowen een verbnd met leeftijd. Vn de deklssers heeft 35% weleens en 18% recent hsj of wiet gebruikt. Vn de deklssers heeft 7% weleens hsj of wiet gebruikt en 4% recent. Jongens en hvo/vwo leerlingen proberen blowen vker uit. Onder jongeren die wonen, is zowel het ooit ls recent gebruik hoger. Ruim een derde vn de jongeren (36%) zegt weleens hsj of wiet ngeboden te hebben gekregen (Amsterdm: 22%). Hrddrugs In zegt 3,3% vn de jongeren uit Centrum weleens hrddrugs te hebben gebruikt (XTC, cocïne, pddo s, mfetminen, heroïne, LSD of GHB) (Amsterdm: 1,6%). Jongeren uit Centrum krijgen vker drugs ngeboden dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Ook voor hrddrugs ligt dit percentge hoger: vn de jongeren heeft 10% weleens hrddrugs ngeboden gekregen (Amsterdm: 5%). Tbel 8 Genotmiddelen (roken, wterpijp roken, blowen) nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Centrum geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie roken weleens * * roken minstens één keer per week 5 7 * * * roken dgelijks * * * 3 8 * wterpijp roken weleens * * * * wterpijp roken recent * * blowen weleens * * 7 35 * * * blowen recent 5 10 * * * hvo/vwo Nederlnds in de fgelopen weken * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 9

10 Schdelijke gevolgen vn overmtig lcoholgebruik voor jongeren zijn onder meer lcoholvergiftiging, risicovol seksueel gedrg en ongevllen. In Nederlnd is het lcoholgebruik onder jongeren onder de zestien jr in het fgelopen decennium flink gedld. Met ingng vn 1 jnuri 2014 is de leeftijd wrop jongeren lcohol mogen kopen verhoogd vn zestien nr chttien jr. Alcoholgebruik Jongeren uit Centrum drinken nzienlijk meer lcohol dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. In figuur 6 is dt goed te zien voor binge drinken. In Centrum heeft een vijfde vn de jongeren (19%) recent binge gedronken. Net ls voor (wterpijp) roken en blowen, is er voor lcoholgebruik een verbnd met leeftijd. Bijn een kwrt vn de deklssers (23%) heeft weleens gedronken en 11% procent dronk recent. Bijn derde vn de deklssers (64%) heeft weleens gedronken en bijn de helft (48%) dronk recent. Jongeren vn Nederlndse herkomst hebben vker recentelijk lcohol gedronken. Jongeren die beide wonen, hebben vker weleens lcohol geprobeerd en deden vker n binge drinken. Opmerkelijk: de meerderheid vn lle bingedrinkers (89%) vindt zelf niet dt hij/zij te veel drinkt. Jongeren drinken het vkst (bij nderen) thuis en in een discotheek. Drinken onder de zestien Acht op de tien jongeren uit Centrum in de onderzoeksgroep is jonger dn zestien jr (79%). Vn deze jongeren heeft een derde (34%) weleens lcohol gedronken, 21% dronk in de fgelopen weken lcohol en 13% deed in diezelfde periode n binge drinken. Eén op de zeven jongeren onder de zestien (15%) zegt weleens smen met de gedronken te hebben. Wt vinden je ervn dt je drinkt? In heeft 22% vn de jongeren weleens smen met (één vn) de gedronken; 2% zegt dt vk te doen, 11% zegt soms en 9% zegt dt dt één keer gebeurd is. In Centrum gebeurt dit vker dn in de rest vn Amsterdm. Vierdeklssers drinken vker smen met hun. An de jongeren die weleens lcohol drinken, is gevrgd wt hun /verzorgers ervn vinden dt ze drinken. Volgens deze jongeren vindt 25% vn de het goed, 2% zegt dt de vinden dt de jongere minder moet drinken, 30% vn de rdt het f, 8% verbiedt het, 25% vn de weet niet dt de jongere drinkt en 10% zegt dt de er niets vn zeggen. Figuur 6 Binge drinken (recent) nr gebieden in Amsterdm (%) Centrum Centrum-West, b Centrum-Oost Legend voor de overige wijken zie pgin 4 Tbel 9 Genotmiddelen (lcoholgebruik) nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Centrum geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie lcohol weleens * * * lcohol recent * * * binge drinken b recent * * * drinkt weleens smen met * * hvo/vwo Nederlnds in de fgelopen weken b vijf drnkjes bij één gelegenheid * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 10

11 7 Seksuliteit In de puberteit hebben veel jongeren hun eerste ervringen met de liefde. Het is dn ook belngrijk dt jongeren tijdig leren over veilig vrijen om een ongewenste zwngerschp en seksueel overdrgbre ndoeningen (so) te voorkomen. Weerbrheid is hierbij ook een belngrijk them. Het condoom is het meest gebruikte nticonceptiemiddel bij de eerste keer. Veilig vrijen In Centrum heeft 13% vn de jongeren weleens geslchtsgemeenschp gehd. Vn deze jongeren gebruikt 5% niet ltijd een condoom. Wie vrijen het vkst zonder condoom? Dt zijn deklssers en jongeren die niet bij wonen; respectievelijk 9% en 11% vrijt weleens onveilig. Jongeren vn e herkomst vrijen het minst vk onveilig. Jongeren uit Centrum zijn even vk seksueel ctief en gebruiken even vk een condoom ls leeftijdsgenoten uit de rest vn Amsterdm. Er is vker sprke vn ongewenste seksuele hndelingen wnneer prtners elkr mr een week kennen. Ongewenste seksuele ervring Jongeren is gevrgd of zij weleens zonder dt zelf te willen een seksuele ervring met iemnd hebben gehd. Onder een ongewenste seksuele ervring wordt verstn: lles vn zoenen, intiem betsten tot nr bed gn. Vn de jongeren uit Centrum heeft 4% ooit een ongewenste seksuele ervring gehd; 3% wil geen ntwoord geven op deze vrg. Centrum verschilt niet vn de rest vn Amsterdm. Jongens stn gemiddeld negtiever tegenover homoseksuliteit dn. Jongeren hebben een negtieve houding ls ze in de vrgenlijst hebben ngegeven dt ze: (1) geen vriendschp willen sluiten met een homoseksuele jongere én (2) een homoseksuele jongere lten merken dt hij/zij vn hen f moet blijven én (3) liever nst iemnd nders gn zitten in de puze. Houding ten opzichte vn homoseksuliteit Jongeren uit Centrum hebben minder vk een negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit en denken vker dt op hun school een homoseksuele jongere eerlijk uit kn komen voor zijn/hr seksuele gerdheid dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. In heeft 6% vn de jongeren een negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit. Jongens ruim keer zo vk ls en jongeren vn niet-westerse herkomst zo vk ls jongeren vn Nederlndse herkomst. Vmbo-b,k,g leerlingen hebben bijn zeven keer zo vk een negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit ls hvo/vwo leerlingen en zijn veruit het minst tolernt vn lle jongeren uit Centrum. Jongeren die wonen, hebben ook vker een negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit. Vn de jongeren denkt 62% dt op hun school een homoseksuele jongere eerlijk kn uitkomen voor zijn/hr seksuele gerdheid. Meisjes, deklssers, hvo/vwo leerlingen en jongeren vn Nederlndse herkomst zijn hierover vker positief. Tbel 10 Seksuliteit nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Centrum geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie weleens geslchtsgemeenschp gehd * * * niet ltijd een condoom gebruikt * * 4 11 * weleens een ongewenste seksuele ervring gehd negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit 17 6 * 9 2 * * * 4 10 * positief homoklimt op school * * * * * hvo/vwo Nederlnds lles vn zoenen, intiem betsten tot nr bed gn * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 11

12 8 Schoolklimt Plezier op school is belngrijk voor het psychisch en socil welbevinden vn jongeren en komt de schoolprestties ten goede. Schoolbeleving Meer dn de helft (57%) vn de jongeren uit Centrum vindt het (hrtstikke) leuk op school, 36% zegt gt wel en 7% geeft n het niet leuk of vreselijk te vinden op school. Jongeren uit Centrum zijn positiever over hun school dn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Meisjes en hvo/ vwo leerlingen hebben het meer nr hun zin op school. Leerlingen die het minder nr hun zin hebben op school vinden voorl dt de meeste vkken niet leuk zijn of dt de mnier vn lesgeven niet leuk is. Ruim driekwrt (78%) zegt met een docent op school te kunnen prten ls hij/zij ergens mee zit. Leerlingen die regelmtig gepest worden, hebben vker gezondheidsklchten en minder zelfvertrouwen. Een deel vn de gepeste jongeren is zelf ook dder. Pesten Vn de jongeren wordt 3% regelmtig op school gepest, 4% wordt incidenteel gepest (minder dn keer per mnd) en 93% wordt nooit gepest. Het percentge jongeren dt zelf regelmtig pest is vergelijkbr (2%). Vmbo-t leerlingen worden vker gepest, mr pesten zelf ook vker. Jongens pesten vker ndere jongeren en deklssers worden vker zelf gepest. In Centrum is het percentge jongeren dt gepest wordt vergelijkbr met de rest vn Amsterdm. Het percentge jongeren dt nderen pest ligt iets lger dn voor de rest vn Amsterdm. Veel schoolverzuim (door ziekte of spijbelen) kn leiden tot voortijdig schoolverlten. Frequent spijbelen verhoogt drnst de kns op vndlisme, diefstl en geweld. Verzuim Frequent spijbelen komt in Centrum vker voor dn in de ndere stdsdelen; 8% vn de leerlingen spijbelt drie uur of meer in de fgelopen weken. Jongeren uit kls 4 spijbelen bijn keer zo vk ls deklssers. De belngrijkste reden om te spijbelen is geen zin in school. Eén op de negen jongeren (11%) is in de fgelopen weken drie dgen of meer ziek thuis gebleven. Dit percentge is gelijk n de rest vn Amsterdm. Het ziekteverzuim is veruit het lgst onder jongeren vn niet westerse herkomst. Tbel 11 Schoolklimt nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Centrum geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie school (hrtstikke) leuk * * * kunnen prten met docent regelmtig gepest worden op school * * regelmtig pesten op school 3 2 * 3 0 * * spijbelen drie uur b 5 8 * * verzuim door ziekte drie dgen b * hvo/vwo Nederlnds keer per mnd in de fgelopen drie mnden b in de fgelopen weken * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 12

13 9 Fysieke omgeving Fysiek geweld, vndlisme en diefstl zijn fctoren die een school, buurt of uitgnsgelegenheid onveilig mken en een negtieve invloed hebben op het veiligheidsgevoel. Slchtoffer vn criminliteit Vier op de tien jongeren uit Centrum (42%) is in het fgelopen jr slchtoffer geweest vn één of meer strfbre feiten zols diefstl, vernieling of geweld. Dit percentge ligt hoger dn in de rest vn Amsterdm. Jongeren zijn het vkst geconfronteerd met diefstl (36%) en vernielde spullen (13%). Bedreiging (4%), lichmelijk geweld (2%) en chntge (2%) komen minder vk voor. Jongeren die wonen zijn vker slchtoffer geweest vn een strfbr feit en zijn met nme slchtoffer vn diefstl en vernieling. Top 3 locties wr jongeren zich weleens onveilig voelen op strt buiten de eigen woonbuurt 17% in de trein, trm, bus, metro 9% op het sttion (trein, bus, metro) 9% Het percentge jongeren dt slchtoffer is geweest vn een strfbr feit wordt in figuur 7 weergegeven nr gebieden. Centrum-West en Centrum-Oost behoren tot de gebieden met de hoogste percentges jongeren dt slchtoffer is geweest vn een strfbr feit. Onveiligheidsgevoelens An de jongeren is gevrgd op welke plekken zij zich weleens onveilig voelen (zie kder). In geeft 36% vn de jongeren uit Centrum n zich weleens onveilig te voelen. Jongeren uit Centrum verschillen hierin niet vn jongeren uit de rest vn Amsterdm. Meisjes voelen zich bijn keer zo vk onveilig ls. Figuur 7 Slchtoffer geweest vn een strfbr feit nr gebieden in Amsterdm (%) Centrum Centrum-West, b Centrum-Oost Legend voor de overige wijken zie pgin 4 Tbel 12 Fysieke omgeving nr socil-demogrfische kenmerken (%) Amsterdm Centrum geslcht kls opleidingsniveu etniciteit gezinssitutie slchtoffer geweest vn een strfbr feit () * * - slchtoffer bestolen/spullen vernield * * - slchtoffer bedreiging/lichmelijk geweld/chntge voelt zich weleens onveilig * hvo/vwo Nederlnds in de fgelopen twlf mnden * significnt verschil tussen groepen; p < 0,05 13

14 10 Gebieden Sinds 1 jnuri 2015 heeft de gemeente er nieuwe tken bij gekregen in het socil domein. Met de Jeugdwet, de nieuwe Wmo en de Prticiptiewet is de gemeente nu verntwoordelijk voor bijn het hele stelsel vn mtschppelijke ondersteuning en zorg voor kinderen, volwssenen en ouderen. Met deze nieuwe verntwoordelijkheid is de behoefte n cijfers op gebiedsniveu toegenomen. Als problemen en behoeften per gebied verschillen, is in het beleid mtwerk vereist. Zijn er verschillen tussen de gebieden in Centrum? Nee, er zijn geen verschillen tussen Centrum-West en Centrum-Oost wt betreft gezondheid en leefstijl. Centrum scoort ls stdsdeel wel voor een ntl onderwerpen nders ten opzichte vn de rest vn Amsterdm. In tbel 13 worden de chtergrondkenmerken en de resultten voor een ntl gezondheidsthem s gepresenteerd voor de gebieden Centrum-West en Centrum-Oost. Tbel 13 Achtergrondkenmerken en gezondheidsuitkomsten nr gebieden in Centrum (%) Stdsdeel Gebieden Centrum (N=681) Centrum-West (N=311) Centrum-Oost (N=364) chtergrondkenmerken kls kls vmbo-b,k,g hvo/vwo Nederlnds gezondheidsuitkomsten ervren gezondheid (heel) goed socil-emotionele problemen lichmelijk mishndeling, ooit geestelijk mishndeling, ooit gedchten n zelfdoding, in de fgelopen twlf mnden één (of meer) ingrijpende gebeurtenis(sen) - meegemkt problemen met deze gebeurtenis(sen) ontbijten vijf dgen per week fruit eten vijf dgen per week groente eten vijf dgen per week voldoet n beweegnorm b lichmelijke ctief gemiddeld één uur per dg roken, minstens één keer per week lcohol drinken, in de fgelopen weken binge drinken, in de fgelopen weken blowen, in de fgelopen weken wterpijp roken, in de fgelopen weken geslchtsgemeenschp zonder condoom weleens een ongewenste seksuele ervring gehd negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit slchtoffer vn een strfbr feit voelt zich weleens onveilig verhoogde SDQ-score b NNGB: in de fgelopen week elke dg één uur mtig intensieve lichmelijke ctiviteit c in de fgelopen weken 14

15 Tot slot Dit rpport beschrijft de lokle cijfers voor stdsdeel Centrum en geeft inzicht in de risicogroepen voor een groot ntl gezondheidsthem s ten behoeve vn het Jeugdgezondheidsbeleid. Gezondheid in Beeld Voor elk stdsdeel in Amsterdm verschijnt een eigen rpport. De zeven rpporten kunt u vinden op de website vn de GGD. Nst deze stdsdeelrpportge is er ook de website Gezondheid in Beeld. Op Gezondheid in Beeld vindt u de resultten vn deze rpportge, mr ook (extr) resultten voor Amsterdm, de stdsdelen en de gebieden nr leeftijd, geslcht, etniciteit, opleidingsniveu en gezinssmenstelling. Op Gezondheid in Beeld vindt u ook de onderzoeksresultten vn voorgnde jren en uitleg over de gebruikte onderzoeksmethode. Een gesprek? De GGD gt grg in gesprek over de in dit rpport gepresenteerde resultten. Het stdsdeel Centrum kn smen met de GGD Amsterdm en ndere prtijen werken n een betere gezondheid vn jongeren. Voor vrgen of informtie kunt u contct opnemen met de fdeling Epidemiologie en Gezondheidsbevordering (zie colofon). Lndelijke cijfers E-MOVO is in schooljr met identieke vrgen uitgevoerd door lle GGD en in de provincie Noord- Hollnd. Vi de website vn ndere GGD en in Noord- Hollnd kunt u de resultten voor E-MOVO voor deze regio s vinden. Een beperking vn deze monitor is dt een directe vergelijking met lndelijke cijfers op dit moment niet mogelijk is. Beschikbre lndelijke gegevens hebben meestl betrekking op ndere onderzoekspopulties en er worden ndere onderzoeksmethoden gebruikt. Op dit moment werken GGD-GHOR Nederlnd en het RIVM, in smenwerking met het Trimbos Instituut, n de lndelijke hrmonistie vn de jeugdmonitor. Het doel vn deze smenwerking is om vnf 2016 de beschikking te hebben over een lndelijk cijfer voor een groot ntl gezondheidsthem s. Colofon Uitgve Auteurs Met dnk n Vormgeving Krten Fotogrfie Contct Website GGD Amsterdm, fdeling E&G / JGZ C.L. vn Vuuren, C.E. Verhgen, M.F. vn der Wl H. Stegemn, W.A. Steenkmer S.J. Frnssen, L. vn Dieren S. Mos A.P. Jnssen Fotobnk Gemeente Amsterdm, Gemeente Uithoorn De tekst heeft geen betrekking op de personen op de foto s. Leonie vn Vuuren lvvuuren@ggd.msterdm.nl E&G september

16 16