Hoe gezond zijn jongeren in Uithoorn? Factsheet Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO

Transcriptie

1 GGD Amsterdm Hoe gezond zijn jongeren in Uithoorn? Fctsheet Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO Om goed gemeentelijk jeugdgezondheidsbeleid te mken is inzicht nodig in de gezondheid, het welzijn en de leefstijl vn jongeren. De GGD Amsterdm verzmelt en presenteert deze gegevens elke vier jr met de Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO. Wt blijkt? Jongeren uit Uithoorn zijn over het lgemeen tevreden met hun eigen gezondheid. Ook het schoolklimt is goed: pesten en spijbelen komen weinig voor. Opvllend is dt jongeren uit Uithoorn slechter scoren voor fruitconsumptie, bewegen en lcoholgebruik dn jongeren uit de rest vn de regio. Gunstig: jongeren uit Uithoorn hebben minder vk (nog) problemen met een ingrijpende gebeurtenis en beleven vker een positief homoklimt op school. De resultten voor psychosocile gezondheid, roken (tbk en wterpijp) en drugsgebruik, gmen en socile medi gebruik, veilig vrijen en fysieke omgeving zijn in Uithoorn vergelijkbr met de rest vn de regio. Voor het eerst worden de resultten vn de Jeugdmonitor ook gepresenteerd op wijkniveu. In deze fctsheet kunt u zien op welke them s de wijken in Uithoorn vn elkr verschillen. De gemeente Uithoorn kn smen met de GGD Amsterdm en ndere prtijen werken n een betere gezondheid vn jongeren, bijvoorbeeld door te blijven inzetten op het verbeteren vn de leefgewoonten. 1

2 Inleiding Specifieke gegevens over de gezondheidssitutie vn jongeren zijn nodig om gezondheidsbeleid goed te onderbouwen. De GGD Amsterdm verzmelt deze gegevens voor de gemeenten in hr werkgebied middels de Jeugdgezondheidsmonitor E-MOVO. Wt is E-MOVO? E-MOVO 1 is een digitle vrgenlijst die in de regio Amstellnd op lle scholen voor regulier voortgezet onderwijs (VO) wordt fgenomen. Leerlingen uit kls twee en vier bentwoorden vi internet vrgen over hun gezondheid, welzijn en leefstijl. Met E-MOVO wordt een betrouwbr beeld verkregen vn de gezondheidssitutie vn jongeren. Informtie uit E-MOVO wordt genonimiseerd gebruikt voor epidemiologisch onderzoek. De Jeugdgezondheidszorg gebruikt de gegevens ter ondersteuning vn het consult. Wt levert E-MOVO op? E-MOVO levert een scht n gegevens. Met de uitkomsten vn E-MOVO kunnen gemeenten, scholen en de GGD het jeugdgezondheidsbeleid formuleren en collectieve mtregelen opzetten en uitvoeren om de gezondheid vn jongeren te verbeteren. Hoe, wt en wrom in drie vrgen. E-MOVO levert ook iets op voor de individuele leerling. Op bsis vn de verzmelde informtie ontvngt de leerling met een terugkoppeling een persoonlijk gezondheidsprofiel en voorlichting op mt. E-MOVO : wie deden er mee? In schooljr deden 617 jongeren uit Uithoorn mee n E-MOVO; uit de hele regio Amstellnd en Diemen (hiern regio ) wren dt 3414 jongeren. De kenmerken vn de onderzoeksgroep uit Uithoorn en vn de hele onderzoeksgroep uit de regio worden gepresenteerd in tbel 1. Leeftijdsverdeling vn de jongeren uit Uithoorn nr kls: kls 2: kls 4: 12 jr 1% 14 jr 2% 13 jr 49% 15 jr 49% 14 jr 46% 16 jr 42% 15 jr of ouder 4% 17 jr of ouder 6% Tbel 1 Achtergrondkenmerken vn jongeren uit Uithoorn en de regio (%) Uithoorn N= 617 regio N=3414 jongens * meisjes kls * kls vmbo * hvo/vwo Nederlnds * niet-nederlnds bij beide ouders niet bij beide ouders * significnt verschil tussen Uithoorn en de rest vn de regio; p<0,05 In de Uithoornse onderzoeksgroep zitten meer jongens, meer vierdeklssers, minder hvo/vwo-leerlingen en minder jongeren vn niet-nederlndse herkomst in vergelijking met de rest vn de regio. 1 Hoe is de onderzoeksgroep smengesteld? Schooljr is E-MOVO op lle cht VO scholen in de regio Amstellnd en op 61 VO scholen in Amsterdm fgenomen. De onderzoeksgroep bestt uit leerlingen vn scholen in de regio Amstellnd (N=2624) of vn scholen in Amsterdm (N=790) die wonen in de regio Amstellnd (Alsmeer, Amstelveen, Ouder-Amstel, Uithoorn) en Diemen. 2 Wt betekent een gevonden verschil tussen groepen? Met sttistische toetsen worden de resultten vn Uithoorn vergeleken met de resultten vn de ndere vier regiogemeenten smen. Let op: in de tbellen worden steeds de cijfers voor de hele regio Amstellnd/Diemen gepresenteerd. Significnte verschillen tussen groepen worden met een (*) ngegeven. Significnt betekent dt de kns klein is (mximl 5%) dt een gevonden verschil op toevl berust. In de tbellen worden voor Uithoorn ook significnte verschillen ngegeven tussen jongens en meisjes, tussen leerlingen uit kls twee en kls vier, tussen vmbo en hvo/vwo leerlingen, tussen jongeren vn Nederlndse en niet-nederlndse herkomst en tussen jongeren die wel of niet bij beide ouders wonen. Ook worden de resultten vn één wijk vergeleken met de resultten voor de ndere wijken smen. 3 Wrom wordt deze monitor uitgevoerd? Gemeenten hebben volgens de Wet publieke gezondheid (Wpg) de tk om de gezondheid vn hun inwoners in krt te brengen. De GGD voert die tk voor de gemeente uit met een gezondheidsmonitor. De Inspectie voor de Gezondheidszorg houdt toezicht mede op bsis vn de gezondheidsmonitor. Leeswijzer De fctsheet is opgebouwd uit tien hoofdstukken: 1 gezondheid, 2 psychosocile gezondheid, 3 voeding, 4 bewegen, 5 gmen, socile medi en muziek luisteren, 6 genotmiddelen, 7 seksuliteit, 8 schoolklimt en 9 fysieke omgeving. De fctsheet focust op prevlenties en risicogroepen. Drnst worden de jongeren uit Uithoorn vergeleken met jongeren uit de rest vn de regio. Tot slot worden verschillen tussen de wijken in Uithoorn gepresenteerd in hoofdstuk De vrgenlijst is te vinden op onze website Gezondheid in Beeld. 2

3 1 Gezondheid In Nederlnd is het met de gezondheid vn jongeren over het lgemeen goed gesteld. Hoe een jongere de eigen gezondheid ervrt, geeft een goed beeld vn de huidige gezondheid en voorspelt de gezondheid in de toekomst. Ervren gezondheid Jongeren uit Uithoorn zijn over het lgemeen tevreden met hun gezondheid; 81% noemt de eigen gezondheid (heel) goed, 18% vindt dt het met de eigen gezondheid in het lgemeen wel gt en 1% vindt de eigen gezondheid niet zo best of slecht. Meisjes en vmbo-leerlingen hebben minder vk een (heel) goede ervren gezondheid. Een risiogroep zijn meisjes op het vmbo; ruim een derde is minder tevreden over de eigen gezondheid (36%). Jongeren uit Uithoorn verschillen niet vn jongeren uit de rest vn de regio. Chronische ndoeningen en llergieën Eén op de vijf jongeren (20%) heeft één of meerdere chronische ziekten of ndoeningen (door een rts vstgesteld) of heeft deze in het fgelopen jr gehd. Astm/bronchitis komt het vkst voor (6%) (zie kder). Ook heeft één op de vijf jongeren (19%) miniml één llergie. Chronische ndoeningen komen vker voor bij jongeren op het vmbo en, net ls voor llergieën, bij jongeren die niet bij beide ouders wonen. Uithoorn verschilt niet vn de rest vn de regio. Top 4 chronische ziekten/ndoeningen stm of bronchitis 6% ADHD 5% eczeem 4% migrine of ernstige hoofdpijn 4% Mondgezondheid Bijn lle jongeren gn minstens één keer per jr nr de tndrts (98%); 11% gt één keer en 87% gt twee keer per jr. Jongeren vn niet-nederlndse herkomst gn minder vk nr de tndrts. De meerderheid vn de jongeren (79%) poets twee keer per dg, 19% poetst één keer per dg, 2% poetst niet elke dg. Jongeren uit Uithoorn poetsen minder vk tweeml dgs hun tnden dn jongeren in de rest vn de regio. Jongens en vmboleerlingen poetsen het minst vk. Slechts 67% vn lle jongens op het vmbo poetst twee keer per dg. Tbel 2 Gezondheid nr socil-demogrfische kenmerken (%) ervren gezondheid (heel) goed * * tenminste één chronische ziekte of ndoening * * tenminste één llergie b * tndrtsbezoek miniml één keer per jr * tndenpoetsen twee keer per dg * * * chronische ziekten en ndoeningen nu of in het fgelopen jr, door een rts vstgesteld: stm of bronchitis, chronische vermoeidheid, dibetes mellitus, eczeem, buikklchten (> 3 mnden), migrine of regelmtige ernstige hoofdpijn, ngeboren hrtndoening, ADHD, norexi of boulimi nervos, knker b llergieën door een rts vstgesteld: pollen of stuifmeel (hooikoorts), beplde huisdieren huisstof/huisstofmijt, beplde medicijnen, bepld voedsel 3

4 2 Psychosocile gezondheid Een goede gezondheid is meer dn niet ziek zijn. Het gt ook over goed in je vel zitten en gelukkig en tevreden zijn over jezelf en je leven. Reltie met ouders Ruim driekwrt vn de jongeren voelt zich begrepen door hun ouders (77%). Dt is in Uithoorn vker dn gemiddeld in de rest vn de regio. Het merendeel vn de jongeren geeft n het gevoel te hebben dt hun ouders vn hen houden (94%). Meisjes voelen zich minder begrepen dn jongens. Jongeren op het vmbo voelen zich minder begrepen dn hvo/vwo-leerlingen en hebben drnst minder vk het gevoel dt hun ouders vn hen houden. Jongeren die niet bij beide ouders wonen voelen zich ook minder vk begrepen door hun ouders. Wnneer jongeren socil-emotionele problemen hebben, kn dit negtieve gevolgen hebben voor het dgelijks functioneren thuis én op school. Socil-emotionele gezondheid Eén op de cht jongeren heeft socil-emotionele problemen (verhoogde SDQ-totlscore). Dit is vergelijkbr met de rest vn de regio. Meisjes hebben twee keer zo vk socil-emotionele problemen ls Tbel 3 Psychosocile gezondheid nr socil-demogrfische kenmerken (%) jongens. Jongeren die niet bij beide ouders wonen, hebben twee keer zo vk socil-emotionele problemen ls jongeren die wel bij beide ouders wonen. Het zijn met nme emotionele problemen die bij meisjes vker voorkomen dn bij jongens. Bij jongens komen gedrgsproblemen juist weer vker voor. Gedrgsproblemen komen ook vker voor op het vmbo en bij jongeren die niet bij beide ouders wonen. Opvllend: vn de jongens op het vmbo heeft 22% gedrgsproblemen, vn de jongens die niet bij beide ouders wonen is dt 23%. Jongeren vn Nederlndse herkomst zijn vker hyperctief. Prosocil gedrg komt vker voor onder meisjes en hvo/ vwo-leerlingen. Het percentge jongeren met socil-emotionele problemen wordt in figuur 1 weergegeven nr wijken in de regio. Legmeer, Dorpscentrum/Thmerdl en Meerwijk/ De Kwkel behoren tot de wijken met een reltief hoog percentge jongeren met socil-emotionele problemen. Figuur 1 Socil-emotionele problemen (SDQ-totlscore) nr wijken in de regio (%) Alsmeer Amstelveen Diemen Ouder-Amstel Uithoorn Alsmeer, b Oosteinde, c Kudelstrt d Noord-West, e Noord-Oost, f Keizer Krelprk/ Groeneln, g Wrdhuizen/Middenhoven, h Zuid-West i Diemen Zuid, j Diemen Centrum, k Diemen Noord l Ouderkerk /d Amstel, m Duivendrecht n Dorpscentrum/Thmerdl, o Zijdelwrd/Bedrijventerrein/ Europrei, p Legmeer, q Meerwijk/De Kwkel begrepen door ouders * * * * vn gehouden door ouders * socil-emotionele problemen (SDQ-totlscore) * * - emotionele problemen * gedrgsproblemen * * * - hyperctiviteit/ndchtstekort * problemen met leeftijdgenoten prosocil gedrg b * * * verhoogde SDQ-totlscore. SDQ: Strenghts nd Difficulties Questionnire is een vrgenlijst die bestt uit 25 vrgen en geeft een totlscore en resultten voor vijf subschlen. b prosocil gedrg betekent dt je rekening houdt met gevoelens vn nderen, vriendelijk bent en vrijwillig hulp nbiedt 4

5 Mishndeling An de jongeren is gevrgd of zij weleens geestelijk (vk getreiterd, gekleineerd of uitgescholden) en/of lichmelijk (bijvoorbeeld geschopt, geslgen vstgebonden) mishndeld worden. We zien dt geestelijke mishndeling drie keer vker voorkomt dn lichmelijk mishndeling (17% versus 5%). Uithoorn verschilt hierin niet vn de rest vn de regio. De dder voor geestelijke mishndeling is meestl een ndere jongere op school (zie kder). Geestelijke mishndeling komt vker voor bij meisjes. Lichmelijke mishndeling komt vker voor bij jongeren op het vmbo en bij jongeren die niet bij beide ouders wonen. Top 4 dder geestelijke mishndeling onder jongeren die ngeven geestelijk mishndeld te zijn (N=104) een jongere op school 78% een jongere in de buurt 18% een jongere ergens nders 8% een volwssene thuis 8% Top 3 dder lichmelijke mishndeling kn niet worden gepresenteerd omdt de ntllen te klein zijn. Top 3 ingrijpende gebeurtenissen Gedchten over zelfdoding komen reltief vk voor onder jongeren. Ook doen enkele jongeren een poging tot zelfdoding. Dt een jongere overlijdt door zelfdoding komt zelden voor. Zelfdoding Vn de jongeren zegt 13% in de voorgnde twlf mnden er weleens serieus over te hebben gedcht een einde n het leven te mken. Jongeren uit Uithoorn verschillen niet vn jongeren uit de rest vn de regio. Meisjes geven vker n weleens serieus n te denken over zelfdoding. Vn de jongeren uit Uithoorn zegt 1,6% in de voorgnde twlf mnden een poging tot zelfdoding te hebben ondernomen (regiocijfer: 1,7%). Soms krijgen jongeren te mken met een ingrijpende gebeurtenis. Denk n de dood of ziekte vn een fmilielid. Deze gebeurtenissen kunnen een diepe indruk chterlten en vn invloed zijn op het (ltere) functioneren mee te mken (gehd) (nog) problemen mee ziek/gehndicpt gezinslid 31% 9% regelmtig ruzies tussen ouders onderling 25% 5% echtscheiding vn de ouders 25% 6% vn de jongere. Ook een echtscheiding vn de ouders of discrimintie kn diepe sporen chterlten. Ingrijpende gebeurtenissen Jongeren uit Uithoorn hebben even vk ls ndere jongeren in de regio één (of meerdere) ingrijpende gebeurtenis(sen) meegemkt. Jongeren uit Uithoorn geven wel minder vk dn jongeren in de ndere regiogemeenten n dt zij (nog) problemen hebben met deze gebeurtenis(sen). Opgroeien met een ziek of gehndicpt gezinslid komt het vkst voor (zie kder). Vmbo-leerlingen hebben vker dn hvo/vwoleerlingen één (of meerdere) ingrijpende gebeurtenis(sen) meegemkt. Jongeren die niet bij beide ouders wonen, hebben bijn lleml een ingrijpende gebeurtenis meegemkt. Problemen met één (of meerdere) ingrijpende gebeurtenis(sen) komen vker voor bij meisjes, vierdeklssers, vmbo-leerlingen en bij jongeren die niet bij beide ouders wonen. Tbel 4 Psychosocile gezondheid nr socil-demogrfische kenmerken (%) geestelijk mishndeld (ooit) * lichmelijk mishndeld (ooit) * * gedchten n zelfdoding * één (of meer) ingrijpende gebeurtenis(sen) meegemkt * * problemen met de gebeurtenis(sen) * * * * * in de fgelopen twlf mnden 5

6 3 Voeding Een gezond voedingsptroon is belngrijk voor een gezond gewicht en het voorkómen vn ziekten. Eetgewoonten worden vk l in de jeugd gevormd. Ontbijten bevordert de concentrtie en drmee de leerprestties op school. Bovendien gn leerlingen minder snel snoepen of sncken lter in de ochtend. Figuur 2 Ontbijten, fruit- en groenteconsumptie, dgen vn de week (%) Ontbijten Vn de jongeren ontbijt 85% op vijf of meer dgen per week. Dit betekent dt één op de zeven jongeren (15%) minstens één dg in de week zonder ontbijt nr school gt. Jongeren uit Uithoorn ontbijten even vk ls jongeren uit de rest vn de regio. Figuur 2 geeft weer op hoeveel dgen vn de week jongeren ontbijten. Het merendeel vn de jongeren geeft n dgelijks te ontbijten (72%). Jongeren op het vmbo, jongeren vn niet-nederlndse herkomst en jongeren die niet bij beide ouders wonen, gn vker tenminste één dg in de week zonder ontbijt nr school (respectievelijk 22%, 23% en 25%). Het lndelijk dvies vn het Voedingscentrum: twee stuks fruit en 200 grm groente per dg. Fruit- en groenteconsumptie In Uithoorn wordt minder fruit gegeten dn gemiddeld in de ndere regiogemeenten. An het dvies om elke dg twee stuks fruit te eten (de fruitnorm ) voldoet slechts 12% vn de Uithoornse jongeren. De helft vn de jongeren (49%) eet op tenminste vijf dgen per week fruit ongecht ontbijten fruitconsumptie groenteconsumptie dgen /week 5-6 dgen /week 7 dgen /week de hoeveelheid (zie ook figuur 2). Jongens, vierdeklssers, vmbo-leerlingen en jongeren vn Nederlndse herkomst eten het minst vk fruit. Risicogroepen zijn jongens op het vmbo en vmbo-ers vn Nederlndse herkomst; in beide groepen eet 34% op vijf of meer dgen per week fruit. In figuur 3 is te zien dt in lle wijken vn Uithoorn het percentge jongeren dt op minstens vijf dgen per week fruit eet reltief lg is. In totl eet 81% vn de jongeren op tenminste vijf dgen in de week groente (zie ook figuur 2). Ook hier zien we dt jongens en vmbo-leerlingen minder goede eetgewoonten hebben; vn de jongens op het vmbo eet 66% op tenminste vijf dgen per week groente. Figuur 3 Fruitconsumptie op miniml vijf dgen per week nr wijken in de regio (%) Uithoorn n Dorpscentrum/Thmerdl, o Zijdelwrd/Bedrijventerrein/ Europrei, p Legmeer, q Meerwijk/De Kwkel Legend voor de overige wijken zie pgin 4 Tbel 5 Voeding nr socil-demogrfische kenmerken (%) ontbijten 5 dgen per week * * * voldoet n fruitnorm * * fruit eten 5 dgen per week * * * * * groente eten 5 dgen per week * * stuks fruit per dg 6

7 4 Bewegen Lichmelijke beweging heeft een positief effect op de conditie, het welzijn en het lichmsgewicht. Het verkleint de kns op gezondheidsproblemen die voorl lter in het leven kunnen ontstn zols hrt- en vtziekten en dibetes. Het dvies vn het Nederlnds Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) n jongeren vn jr is om elke dg minstens één uur mtig intensief te bewegen. Dit noemen we de Nederlndse Norm Gezond Bewegen. Bewegen Jongeren uit Uithoorn bewegen minder in vergelijking met leeftijdgenoten in de rest vn de regio. Slechts 16% vn de jongeren voldoet n de Nederlndse Norm Gezond Bewegen en is op lle dgen vn de week miniml één uur per dg ctief. 65% ctieve uren per week 9% 11% 15% inctief (< 3 uur) semi-inctief (3-5 uur) semi-ctief (5-7 uur) normctief ( 7 uur) Figuur 4 Lichmelijk ctief, uren per week (%) Een grotere groep jongeren (65%) is gemiddeld tenminste één uur per dg lichmelijk ctief. In figuur 4 zien we de verdeling in vier ctegorieën vn het totl ntl uren dt jongeren per week ctief zijn. Eén op de elf jongeren (9%) is inctief; deze groep is minder dn drie uur per week ctief. Meisjes en leerlingen in kls 4 bewegen het minst vk. Zols te zien in figuur 5 wordt in Meerwijk/De Kwkel vker bewogen dn in de ndere drie Uithoornse wijken. Lidmtschp vn een sportvereniging Het merendeel vn de jongeren (79%) is lid vn een sportclub. Dit is vergelijkbr met de rest vn de regio. Wie zijn het minst vk lid? Jongeren in kls 4, vmbo-leerlingen, jongeren vn niet-nederlndse herkomst en jongeren die niet bij beide ouders wonen, zijn minder vk lid vn een sportvereniging. Tv/computeren Een nzienlijk deel vn de jongeren (58%) besteedt gemiddeld twee uur per dg of meer n tv-kijken of computeren (niet voor school of huiswerk). Dit is in Uithoorn vker dn in de rest vn de regio. Jongens, vmbo-leerlingen en jongens vn niet-nederlndse herkomst zitten het vkst chter een beeldscherm. Vmbo-ers vn niet-nederlndse herkomst het vkst (79%). Figuur 5 Lichmelijk ctief (gemiddeld tenminste één uur per dg) nr wijken in de regio (%) Uithoorn n Dorpscentrum/Thmerdl, o Zijdelwrd/Bedrijventerrein/ Europrei, p Legmeer, q Meerwijk/De Kwkel Legend voor de overige wijken zie pgin 4 Tbel 6 Bewegen nr socil-demogrfische kenmerken (%) voldoet n Nederlndse Norm Gezond Bewegen * lichmelijke ctief gemiddeld 1 uur per dg * * * lid vn één (of meerdere) sportverenigingen b * * * * tv-kijken/computeren gemiddeld 2 uur per dg * * * * in de fgelopen week elke dg 1 uur mtig intensieve lichmelijke ctiviteit b sporten zols zwemmen, voetbllen, dnsen, bllet, prdrijden etc 7

8 5 Gmen, socile medi en muziek luisteren Het gebruik vn internet en socile medi is niet meer weg te denken uit het dgelijkse leven vn jongeren. Ook spelen veel jongeren (online) gmes. Positieve specten zijn het opdoen vn kennis en het onderhouden vn vriendschppen. Risicovol socile medi gebruik of gmen kn leiden tot schoolproblemen, slpproblemen en problemen in de socil-emotionele ontwikkeling. Vn problemtisch gmen of socile medi gebruik is sprke ls: (1) iemnd zich onrustig en gestrest voelt ls hij/ zij niet kn gmen of op socile medi kn én (2) ls hij/ zij het moeilijk vindt om te stoppen én (3) ls hij/zij gmen of socile medi gebruikt ls hij/zij zich rot voelt. Een verslving komt zelden voor (<1%). Gmen en socile medi Vn de jongeren vertoont 4% problemtisch gmegedrg. Bij 7% is sprke vn problemtisch gebruik vn socile medi. Uithoorn verschilt hierin niet vn de regio. Jongens en meisjes verschillen sterk; jongens hebben drie keer zo vk risico op problemtisch gmen, meisjes hebben vier keer zo vk risico op problemtisch socile medi gebruik. Andere risicogroepen voor problemtisch gebruik vn socile medi zijn vmbo-leerlingen en jongeren vn niet- Nederlndse herkomst. Problemtisch gebruik vn socile medi zien we het vkst bij meisjes op het vmbo (19%) en bij meisjes vn niet-nederlndse herkomst (22%). Cyberpesten kn de hele dg doorgn, ook bij het slchtoffer thuis, terwijl trditioneel pesten vk gebonden is n school. Internet ervringen Vn de jongeren is 7% in de fgelopen zes mnden gepest vi internet. Eén op de elf jongeren (9%) geeft n in de fgelopen zes mnden vi internet een ongewenst seksueel voorstel te hebben gekregen. Meisjes, leerlingen in kls 4, jongeren op het vmbo en jongeren vn niet-nederlndse herkomst krijgen vker een ongewenst seksueel voorstel. Meisjes in kls 4 (18%) en vmbo-ers vn niet-nederlndse herkomst (23%) overkwm dt het vkst. Vn de jongeren uit Uithoorn heeft 6% meegemkt dt iemnd weleens tegen zijn of hr zin vervelende foto s of filmpjes heeft verspreid (bijvoorbeeld op internet gezet of vi de mobiele telefoon nr nderen gestuurd). Vn de jongeren zegt 2,3% dt hij of zij weleens voor de webcm borsten, geslchtsdelen of billen heeft lten zien of iets nders seksueels heeft gedn (regiocijfer: 1,6%). Resultten voor lle hierboven beschreven internetervringen onder Uithoornse jongeren verschillen niet vn de regio. Veel jongeren luisteren met oordopjes of koptelefoon nr muziek op bijvoorbeeld een mp3-speler, ipod of mobiele telefoon. Te lng luisteren nr te hrde muziek kn ervoor zorgen dt iemnd minder goed gt horen of ltijd een piep hoort, dt geluiden vervormen of dt overgevoeligheid voor geluid ontstt. Muziek luisteren In Uithoorn is het percentge jongeren met risico op gehoorschde hoger dn in de ndere regiogemeenten. Risicogroepen zijn jongeren in kls 4, op het vmbo, vn niet-nederlndse herkomst en niet bij beide ouders wonend. Tbel 7 Gmen, socile medi en muziek luisteren nr socil-demogrfische kenmerken (%) problemtisch gmen * problemtisch gebruik socile medi * * 6 11 * 6 8 door iemnd gepest op internet ongewenst seksueel voorstel gekregen vi internet * 7 12 * 14 6 * 8 14 * 9 14 foto s of filmpjes zijn tegen de zin verspreid vi internet volume muziekspeler met koptelefoon meestl hrd b * * * * * in het fgelopen hlf jr b 75% - 100% - ntl te klein om te presenteren 8

9 6 Genotmiddelen Tieners bevinden zich in een levensfse wrin ze experimenteren met diverse genotmiddelen zols tbk, lcohol en drugs. Nicotine is l n enkele sigretten verslvend. De meeste jongeren beginnen met roken tussen 12 en 15 jr. Roken is de belngrijkste oorzk vn ziekte en sterfte in Nederlnd. Roken Vn lle tweedeklsleerlingen heeft 18% roken weleens uitgeprobeerd, onder vierdeklssers is dt 41%. Vn de tweedeklssers zegt 3% tenminste wekelijks te roken, vn de vierdeklssers is dt 13%. Er is nst leeftijd ook een verbnd met opleidingsniveu. Zols te zien in figuur 6 lopen de percentges wekelijkse rokers vn 2% onder tweedeklssers vn het hvo/vwo tot 19% onder vierdeklssers vn het vmbo. Jongeren die niet bij beide ouders wonen, roken vker dn leeftijdgenootjes die wel bij beide ouders wonen. Vn lle jongeren uit Uithoorn zegt 18% dt er in de fgelopen week bij hen in huis is gerookt wr de jongere bij ws (regiocijfer: 17%). Het gebruik vn de wterpijp komt het meest voor onder jongeren vn 15 tot en met 24 jr. Het roken vn een wterpijp is schdelijk voor de gezondheid. De hoeveelheid rook is groot en bevt schdelijke stoffen. Wterpijp roken Vn de jongeren heeft 30% weleens wterpijp gerookt. Jongens doen dit vker dn meisjes. Recent gebruik zien we bij 9% vn de jongeren. Net ls voor roken zien we meer wterpijpgebruik onder vierdeklssers en vmbo-leerlingen. In figuur 6 zien we dt recent wterpijp roken het lgst is onder tweedeklssers op het hvo/vwo (5%) en het hoogst onder vierdeklssers op het vmbo (19%). Recent wterpijpgebruik komt ook vker voor onder jongeren die niet bij beide ouders wonen en, lleen voor recent gebruik, onder jongeren vn niet-nederlndse herkomst. Cnnbisgebruik vermindert het korte termijngeheugen en het rectie- en concentrtievermogen. Dit kn onder meer leiden tot slechtere schoolprestties. Blowen Ook voor blowen zien we een verbnd met leeftijd. Vn de vierdeklssers heeft 16% weleens en 7% recent hsj of wiet gebruikt. Vn de tweedeklssers heeft 4% weleens hsj of wiet gebruikt en 3% recent. En kwrt vn de jongeren (25%) zegt weleens hsj of wiet ngeboden te hebben gekregen (regiocijfer: 25%). Tbel 8 Genotmiddelen (roken, wterpijp roken, blowen) nr socil-demogrfische kenmerken (%) roken wekelijks kls 2 roken wekelijks kls 4 wterpijp recent kls 2 wterpijp recent kls 4 0% 5% 10% 15% 20% 25% Figuur 6 Roken en wterpijp roken, nr kls en opleidingsniveu (%) Hrddrugs In totl zegt 1,3% vn de jongeren uit Uithoorn weleens hrddrugs te hebben gebruikt (XTC, cocïne, pddo s, mfetminen, heroïne, LSD of GHB) (regiocijfer: 1,7%). Vn de jongeren heeft 6% weleens hrddrugs ngeboden gekregen (regiocijfer: 6%). De percentges jongeren uit Uithoorn die tbk roken, wterpijp roken of drugs gebruiken verschillen niet vn de ndere regiogemeenten. roken weleens * * * roken minstens één keer per week * 13 5 * * roken dgelijks * 9 3 * * vmbo hvo/vwo wterpijp roken weleens * * * * wterpijp roken recent * 13 6 * 8 14 * 8 16 * blowen weleens * blowen recent * in de fgelopen vier weken - ntl te klein om te presenteren 9

10 Schdelijke gevolgen vn overmtig lcoholgebruik voor jongeren zijn onder meer lcoholvergiftiging, risicovol seksueel gedrg en ongevllen. In Nederlnd is het lcoholgebruik onder jongeren onder de 16 jr in het fgelopen decennium flink gedld. Met ingng vn 1 jnuri 2014 is de leeftijd wrop jongeren lcohol mogen kopen verhoogd vn 16 nr 18 jr. Alcoholgebruik Jongeren uit Uithoorn drinken vker lcohol in vergelijking met ndere jongeren uit de rest vn de regio. Ruim een kwrt vn de tweedeklssers (27%) heeft weleens gedronken en 14% dronk recent. Bijn driekwrt vn de vierdeklssers (73%) heeft weleens gedronken, en 62% dronk recent. Net ls bij roken vinden we ook voor lcoholgebruik nst leeftijd een verbnd met opleidingsniveu. In figuur 7 is dt goed te zien voor binge drinken. Drnst zien we dt jongeren vn Nederlndse herkomst vker drinken dn jongeren vn niet-nederlnds herkomst. Ook wordt door jongeren die niet bij beide ouders wonen vker lcohol gedronken. Figuur 8 brengt de percentges jongeren die recent binge hebben gedronken op wijkniveu in beeld. In lle vier de wijken vn Uithoorn komt in vergelijking met de ndere wijken in de regio binge drinken reltief vk voor. Opmerkelijk: de meerderheid vn lle binge drinkers (94%) vindt zelf niet dt hij/zij te veel drinkt. Jongeren drinken het vkst (bij nderen) thuis en in een discotheek. Binge drinken, recent kls 2 kls 4 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Figuur 7 Binge drinken, recent (%) vmbo hvo/vwo Drinken onder de 16 Driekwrt vn de Uithoornse jongeren is jonger dn 16 jr (74%). Vn deze jongeren heeft een derde (39%) ooit lcohol gedronken, dronk 27% in de fgelopen vier weken lcohol en deed 16% in diezelfde periode n binge drinken. Eén op de vier jongeren onder de 16 jr (24%) zegt weleens smen met de ouders gedronken te hebben. Wt vinden je ouders ervn dt je drinkt? In totl heeft 34% vn de jongeren weleens smen met (één vn) de ouders lcohol gedronken; 2% zegt dt vk te doen, 20% zegt soms en 12% zegt dt dt één keer gebeurd is. In Uithoorn gebeurt dit vker dn in de rest vn de regio. Jongeren in kls 4, vmbo-leerlingen, jongeren vn Nederlndse herkomst en jongeren die niet bij beide ouders wonen, hebben vker weleens smen met hun ouders gedronken. An de jongeren die weleens lcohol drinken is gevrgd wt hun ouders/verzorgers ervn vinden dt ze drinken. Volgens deze jongeren vindt 38% vn de ouders het goed, 5% zegt dt de ouders vinden dt de jongere minder moet drinken, 24% vn de ouders rdt het f, 4% verbiedt het, 16% vn de ouders weet niet dt de jongere drinkt en 13% vn de jongeren geeft n dt de ouders er niets vn zeggen. Figuur 8 Binge drinken recent nr wijken in de regio (%). Uithoorn n Dorpscentrum/Thmerdl, o Zijdelwrd/Bedrijventerrein/ Europrei, p Legmeer, q Meerwijk/De Kwkel Legend voor de overige wijken zie pgin 4 Tbel 9 Genotmiddelen (lcoholgebruik) nr socil-demogrfische kenmerken (%) lcohol weleens * * * * * lcohol recent * * * * * binge drinken b recent * * * * drinkt weleens smen met ouders * * * * * in de fgelopen vier weken b > 5 drnkjes bij één gelegenheid 10

11 7 Seksuliteit In de puberteit hebben veel jongeren hun eerste ervringen met de liefde. Het is dn ook belngrijk dt jongeren tijdig leren over veilig vrijen om een ongewenste zwngerschp en seksueel overdrgbre ndoeningen (so) te voorkomen. Weerbrheid is hierbij ook een belngrijk them. Het condoom is het meest gebruikte nticonceptiemiddel bij de eerste keer. Veilig vrijen In Uithoorn heeft 13% vn de jongeren weleens geslchtsgemeenschp gehd. Ongeveer de helft vn deze jongeren gebruikt niet ltijd een condoom (7%). In de vierdekls is het percentge jongeren dt weleens geslchtgemeenschp heeft gehd veel groter dn in de tweedekls. Jongeren in Uithoorn zijn even vk seksueel ctief ls leeftijdgenoten in ndere regiogemeenten en gebruiken even vk een condoom. Vierdeklssers, vmbo-leerlingen en jongeren die niet bij beide ouders wonen, vrijen vker onveilig. Wie vrijen het vkst zonder condoom? Dt zijn vmbo-leerlingen in kls 4 (17%) en vmbo-leerlingen die niet bij beide ouders wonen (18%). Er is vker sprke vn ongewenste seksuele hndelingen wnneer prtners elkr mr een week kennen. Ongewenste seksuele ervring Jongeren is gevrgd of zij weleens zonder dt zelf te willen een seksuele ervring met iemnd hebben gehd. Onder een ongewenste seksuele ervring wordt verstn: lles vn zoenen, intiem betsten tot nr bed gn. Vn de jongeren heeft 3% ooit een ongewenst seksuele ervring gehd; 3% wil geen ntwoord geven op deze vrg. Uithoorn verschilt niet vn de rest vn de regio. Vierdeklssers hebben vker een ongewenste seksuele ervring gehd dn tweedeklssers. Jongens stn gemiddeld negtiever tegenover homoseksuliteit dn meisjes. Jongeren hebben een negtieve houding ls ze in de vrgenlijst hebben ngegeven dt ze: (1) geen vriendschp willen sluiten met een homoseksuele jongere én (2) een homoseksuele jongere lten merken dt hij/zij vn hen f moet blijven én (3) liever nst iemnd nders gn zitten in de puze. Houding ten opzichte vn homoseksuliteit In totl heeft 8% vn de jongeren een negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit. Jongens twee keer zo vk ls meisjes; vierdeklssers twee keer zo vk ls tweedeklssers. Ook jongeren op het vmbo en vn niet-nederlndse herkomst hebben vker een negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit. Welke jongeren zijn het minst tolernt? Dt zijn jongens in kls 4 (16%), vmbo-ers vn niet-nederlndse herkomst (20%) en vierdeklssers vn niet-nederlndse herkomst (22%). Vn de jongeren denkt 62% dt op hun school een homoseksuele jongere eerlijk uit kn komen voor zijn/hr seksuele gerdheid. Dt is in Uithoorn vker dn in de rest vn de regio. Onder vmbo-leerlingen vinden we hiervoor het lgste percentge. Tbel 10 Seksuliteit nr socil-demogrfische kenmerken (%) weleens geslchtsgemeenschp gehd * 21 8 * * niet ltijd een condoom gebruikt * 10 4 * * weleens een ongewenste seksuele ervring gehd * negtieve houding ten opzichte vn homoseksuliteit * 5 11 * 11 6 * 6 16 * 8 8 positief homoklimt op school * * lles vn zoenen, intiem betsten tot nr bed gn - ntl te klein om te presenteren 11

12 8 Schoolklimt Plezier op school is belngrijk voor het psychisch en socil welbevinden vn jongeren en komt de schoolprestties ten goede. Schoolbeleving Bijn de helft vn de jongeren (46%) vindt het (hrtstikke) leuk op school; 44% zegt gt wel en 10% geeft n het niet leuk of vreselijk te vinden op school. Jongeren uit Uithoorn zijn minder positief over hun school dn jongeren uit de ndere regiogemeenten. Tweedeklssers en hvo/ vwo-leerlingen hebben het meer nr hun zin op school. Opvllend: vn de vierdeklssers op het vmbo vindt slechts 28% het (hrtstikke) leuk op school. Jongeren die het minder nr hun zin hebben op school vinden voorl dt de meeste vkken niet leuk zijn of dt de mnier vn lesgeven niet leuk is. Vn de jongeren zegt de meerderheid (85%) met een docent op school te kunnen prten ls hij/zij ergens mee zit. Dt is even vker ls in de rest vn de regio. Vierdeklsssers en vmbo-leerlingen geven minder vk n met een docent op school te kunnen prten. Vierdeklssers op het vmbo het minst vk (67%). Leerlingen die regelmtig gepest worden, hebben vker gezondheidsklchten en minder zelfvertrouwen. Een deel vn de gepeste jongeren is zelf ook dder. Pesten Vn de jongeren wordt 2% regelmtig op school gepest, 5% wordt incidenteel (minder dn twee keer per mnd) gepest en 93% wordt nooit gepest. Het percentge jongeren dt zelf regelmtig pest is vergelijkbr (3%). Jongens, tweedeklssers, vmbo-leerlingen en jongeren die niet bij beide ouders wonen, zijn vker persters. De meeste pesters vinden we onder jongens op het vmbo (11%). Pesten in Uithoorn verschilt niet vn de rest vn de regio. Veel schoolverzuim (door ziekte of spijbelen) kn leiden tot voortijdig schoolverlten. Frequent spijbelen verhoogt drnst de kns op vndlisme, diefstl en geweld. Verzuim Vn de jongeren geeft 3% n in de voorgnde mnd frequent te hebben gespijbeld (drie uur of meer). Jongeren op het vmbo spijbelen het vkst. De belngrijkste reden om te spijbelen is geen zin in school. Eén op de tien jongeren is in de voorgnde mnd drie dgen of meer ziek thuis gebleven. Ook het ziekteverzuim is onder vmbo-leerlingen het hoogst. Spijbelen en ziekteverzuim zijn in Uithoorn vergelijkbr met de regio. Tbel 11 Schoolklimt nr socil-demogrfische kenmerken (%) school (hrtstikke) leuk * * * kunnen prten met docent * * regelmtig gepest worden op school regelmtig pesten op school * 5 2 * 5 2 * * spijbelen 3 uur b * verzuim door ziekte 3 dgen b * keer per mnd in de fgelopen 3 mnden b in de fgelopen vier weken - ntl te klein om te presenteren 12

13 9 Fysieke omgeving Fysiek geweld, vndlisme en diefstl zijn fctoren die een school, buurt of uitgnsgelegenheid onveilig mken en een negtieve invloed hebben op het veiligheidsgevoel. Slchtoffer vn criminliteit Bijn drie op de tien jongeren (29%) in Uithoorn zijn in het fgelopen jr slchtoffer geweest vn één of meer strfbre feiten zols diefstl, vernieling of geweld. Dit is vergelijkbr met de rest vn de regio. Jongeren zijn het vkst geconfronteerd met diefstl (20%) en vernielde spullen (15%). Bedreiging (3%), lichmelijk geweld (1%) en chntge (1%) komen minder vk voor. Jongeren in Uithoorn zijn minder vk slchtoffer vn chntge/ bedreiging/lichmelijk geweld dn in de rest vn de regio. Vmbo-leerlingen zijn vker slchtoffer vn een strfbr feit dn hvo/vwo-leerlingen. Opvllend: jongeren die niet bij beide ouders wonen zijn drie keer zo vk slchtoffer geweest vn chntge/bedreiging/lichmelijk geweld ls jongeren die wel bij beide ouders wonen. Onveiligheidsgevoelens An de jongeren is gevrgd op welke plekken zij zich weleens onveilig voelen (zie kder). In totl geeft één op de drie jongeren (34%) n zich wel eens onveilig te voelen. Jongeren uit Uithoorn verschillen hierin niet vn ndere jongeren in de regio. Meisjes voelen zich ruim twee keer zo vk onveilig ls jongens. Leerlingen op het vmbo voelen zich vker onveilig dn leerlingen op het hvo/vwo. Top 3 loctie onveiligheidsgevoelens op het sttion (trein, bus, metro) 11% in de trein, trm, bus, metro 10% op strt buiten de eigen woonbuurt 10% Het percentge jongeren dt zich weleens onveilig voelt wordt in figuur 9 weergegeven nr wijken. Meerwijk/De Kwkel behoort tot de wijken met de lgste percentges jongeren die zich wel eens onveilig voelen. Figuur 9 Gevoelens vn onveiligheid nr wijken in de regio (%). Uithoorn n Dorpscentrum/Thmerdl, o Zijdelwrd/Bedrijventerrein/ Europrei, p Legmeer, q Meerwijk/De Kwkel Legend voor de overige wijken zie pgin 4 Tbel 12 Fysieke omgeving nr socil-demogrfische kenmerken (%) slchtoffer geweest vn een strfbr feit (totl) * slchtoffer bestolen/spullen vernield * slchtoffer bedreiging/lichmelijk geweld/chntge 6 4 * * voelt zich weleens onveilig * * ntl te klein om te presenteren 13

14 10 Wijken Sinds 1 jnuri 2015 heeft de gemeente er nieuwe tken bij gekregen in het socil domein. Met de Jeugdwet, de nieuwe Wmo en de Prticiptiewet is de gemeente nu verntwoordelijk voor bijn het hele stelsel vn mtschppelijke ondersteuning en zorg voor kinderen, volwssenen en ouderen. Met deze nieuwe verntwoordelijkheid is de behoefte n cijfers op wijkniveu toegenomen. Als problemen en behoeften per wijk verschillen, is in het beleid mtwerk vereist. Zijn er verschillen tussen de wijken in Uithoorn? Jzeker. In tbel 13 worden de chtergrondkenmerken en de resultten voor een ntl gezondheidsthem s gepresenteerd nr wijken in Uithoorn. Het lgemene beeld is dt in Meerwijk/De Kwkel jongeren beter scoren dn in de ndere wijken, met nme voor psychosocile gezondheid, ontbijten, bewegen en wterpijpgebruik. Jongeren uit Zijdelwrd/Bedrijventerrein/Europrei wijken negtief f vn de ndere wijken voor psychosocile gezondheid en voedingsgewoonten. In Legmeer wordt enerzijds het vkst groente gegeten, nderzijds wordt in deze wijk vker dn in de ndere wijken in de fgelopen mnd cnnbis gebruikt en wterpijp gerookt. In Legmeer komt eveneens een ongewenst seksuele ervring vker voor dn in de ndere Uithoornse wijken. Jongeren die wonen in de wijken Dorpscentrum/Thmerdl geven vker n een negtievere houding te hebben ten opzichte vn homoseksuliteit. Tbel 13 Achtergrondkenmerken en gezondheid nr wijken in Uithoorn (%) Uithoorn totl (N=617) Dorpscentrum /Thmerdl (N=76) Legmeer (N=142) Meerwijk/ De Kwkel (N=250) chtergrondkenmerken geslcht: jongens / meisjes 54/46 46/54 56/44 59/43 52/48 kls: kls 2 / kls 4 48/52 60/40 46/54 46/54 46/54 onderwijstype: vmbo / hvo-vwo 42/58 46/54 30/70 40/60 52/48 herkomst: Nederlnds / niet-nederlnds 80/20 68/32 82/18 94/6 63/37 gezondheid ervren gezondheid (heel) goed socil-emotionele problemen lichmelijk mishndeling, ooit geestelijk mishndeling, ooit gedchten n zelfdoding, fgelopen jr één of meer ingrijpende gebeurtenis(sen) - meegemkt problemen met deze gebeurtenis(sen) ontbijten 5 dgen per week fruit eten 5 dgen per week groente eten 5 dgen per week voldoet n beweegnorm b lichmelijke ctief gemiddeld 1 uur p/d roken, minstens 1 keer per week lcohol drinken, recent c binge drinken, recent c blowen, recent c wterpijp roken, recent c geslchtsgemeenschp zonder condoom ongewenste seksuele ervring, weleens negtieve houding tov homoseksuliteit slchtoffer vn een strfbr feit voelt zich weleens onveilig Groen kder: de wijk scoort significnt beter dn de overige drie wijken smen, p < 0,05 Rood kder: de wijk scoort significnt slechter dn de overige drie wijken smen, p < 0,05 verhoogde SDQ-totlscore b NNGB; in de fgelopen week elke dg 1 uur mtig intensieve lichmelijke ctiviteit c in de fgelopen vier weken Zijdelwrd/Bedrijventerrein/Europrei (n=147) - ntl te klein om te presenteren 14

15 Tot slot Deze fctsheet beschrijft de lokle cijfers voor de gemeente Uithoorn en geeft inzicht in de risicogroepen voor een groot ntl gezondheidsthem s ten behoeve vn het Jeugdgezondheidsbeleid. Gemeenterpportges en tbellenboek Voor elke gemeente in de regio verschijnt een eigen fctsheet. De vijf fctsheets kunt u vinden op de website vn de GGD; Nst deze gemeenterpportges verschijnt er ook een tbellenboek. In dit tbellenboek vindt u enerzijds nog extr resultten voor de gemeente Uithoorn, nderzijds vindt u hier de regiocijfers gepresenteerd nr chtergrondkenmerken (leeftijd, geslcht, opleidingsniveu, herkomst en gezinssmenstelling). Ook wordt in het tbellenboek de onderzoeksmethode beschreven. Dit tbellenboek is eind 2015 gereed en vi de website op te vrgen. Een gesprek? De GGD gt grg in gesprek over de gepresenteerde resultten. Voor vrgen of informtie kunt u contct opnemen met de fdeling Epidemiologie en Gezondheidsbevordering (zie colofon). Lndelijke cijfers Een beperking vn deze monitor is dt een directe vergelijking met lndelijke cijfers op dit moment niet mogelijk is. Beschikbre lndelijke gegevens hebben meestl betrekking op (een) ndere onderzoekspopultie(s) en/of gebruiken ndere onderzoeksmethode(s). E-MOVO is schooljr met identieke vrgen uitgevoerd door lle GGD-en in de provincie Noord- Hollnd. Vi de website vn ndere GGD-en in Noord- Hollnd kunt u de resultten voor E-MOVO voor deze regio s vinden. Op dit moment werken GGD-GHOR Nederlnd en het RIVM, in smenwerking met het Trimbos Instituut, n de lndelijke hrmonistie vn de jeugdmonitor. Het doel vn deze smenwerking is om vnf 2016 de beschikking te hebben over een lndelijk cijfer voor een groot ntl gezondheidsthem s. Colofon Uitgve Auteurs Website Fotogrfie Vormgeving Onderzoeker Colofon juni 2015 GGD Amsterdm, fdeling E&G / JGZ C.E. Verhgen, C.L. vn Vuuren, M.F. vn der Wl Fotobnk Amsterdm gemeente Uithoorn S. Mos Cludi Verhgen (fdeling E&G) cverhgen@ggd.msterdm.nl 15

16 16