De kans op kanker voor Nederlanders

Transcriptie

1 oorspronkelijke stukken De kns op knker voor Nederlnders L.A.L.M.Kiemeney, F.A.M.O.Lemmers, R.H.A.Verhoeven, K.K.H.Aen, C.Honing, J.de Nooijer, P.H.M.Peeters, O.Visser en F.A.Vlems Doel. Berekenen vn vlide en gedetilleerde knsen op knker voor Nederlnders vnf en tot eplde en. Opzet. Secundire nlyse vn knkerincidentie- en sterftecijfers. Methode. Geslchts- en sspecifieke incidentiecijfers voor verschillende vormen vn knker werden verkregen vn de Nederlndse Knkerregistrtie. Geslchts- en sspecifieke sterftecijfers werden verkregen vn het Centrl Bureu voor de Sttistiek. Met ehulp vn overlevingstellen werden knsen op knker uitgerekend vnf elke tot elke, wrij sklssen vn jr werden gehnteerd. Voor de nlysen werd het door het Ameriknse Ntionl Cncer Institute eschikr gestelde softwreprogrmm DevCn geruikt. Resultten. Bij,9% vn de psgeoren mnnen ( op de,) en ij 8,% vn de psgeoren vrouwen ( op de,) wordt ooit in het leven de dignose knker gesteld. De kns om vóór het 8e levensjr knker te krijgen is,9% voor psgeoren mnnen en,% voor psgeoren vrouwen. Voor vrouwen is de kns op orstknker het grootst (ijn %). Vrouwen vn jr heen een kns vn ijn % dt ij hen vóór hun e de dignose orstknker wordt gesteld. Bij mnnen is de kns op de dignose prosttknker het grootst (ijn %). De kns voor een -jrige mn om innen jr prosttknker te krijgen is echter minder dn %. Alle knsen voor verschillende vormen vn knker stn op de wesite vn de Nederlndse Knkerregistrtie. Conclusie. De gedetilleerde cijfers over knsen op knker zijn ruikr voor eleidsvrgstukken, zols de noodzk vn screeningsprogrmm s, voor pulieksvoorlichting en voor counseling, zols in de klinische genetic. De stndrd gerpporteerde knsen vn psgeorenen op knker vóór de vn 7 jr zijn drvoor onvoldoende specifiek. Ned Tijdschr Geneeskd. 8;:- In werd in Nederlnd ruim 8. keer de dignose knker gesteld, ij ongeveer 7. personen voor het eerst. Bijn. Nederlnders overleden in n de gevolgen vn knker ( klik op cijfers, kerncijfers ). Voor communictie en voorlichting worden in plts vn dit soort solute cijfers meestl knsen gerpporteerd: op de mnnen en op de vrouwen in Nederlnd krijgt ooit knker. Universitir Medisch Centrum St Rdoud, fd. Epidemiologie, Biosttistiek en HTA, Huispost EBH, Postus 9, HB Nijmegen. Hr.prof.dr.L.A.L.M.Kiemeney, hr.drs. R. H. A. Ver hoeven en mw.dr. K. K. H. Aen, epidemiologen (llen tevens: Integrl Knkercentrum Oost, Nijmegen); hr.dr.f.a.m.o.lemmers, iosttisticus. KWF Knkerestrijding, Amsterdm. Progrmm Preventie en Ptiëntenondersteuning: mw.drs.c.honing, hoofd. Progrmm Onderzoek: mw.dr.f.a.vlems, eleidsmedewerker. Universiteit Mstricht, vkgroep Gezondheidsvoorlichting, Mstricht. Mw.dr.J.de Nooijer, gezondheidswetenschpper. Universitir Medisch Centrum Utrecht, Julius Centrum voor Gezondheidswetenschppen en Eerstelijns Geneeskunde, Utrecht. Mw.prof.dr.P.H.M.Peeters, epidemioloog (tevens: fd. Huisrtsgeneeskunde). Integrl Knkercentrum Amsterdm, Amsterdm. Hr.dr.O.Visser, rts. Correspondentiedres: hr.prof.dr.l.a.l.m.kiemeney (.kiemeney@eh.umcn.nl). Deze vk geezigde uitsprk lt ogenschijnlijk niets n duidelijkheid over. Toch heen zowel ehndelrs ls klinisch genetici ls voorlichters regelmtig ehoefte n meer gedetilleerde cijfers over knsen op knker vnf eplde en tot eplde en. Ik en nu, loop ik nog steeds een risico vn op om orstknker te krijgen? en Ik en nu en vrg me f of ik een PSA-test moet ondergn. Wt is eigenlijk mijn risico om in de komende of jr prosttknker te krijgen. Vrgen zols deze worden vk gehoord in de ehndel- en voorlichtingsprktijk. In de klinische genetic zijn ntwoorden op soortgelijke vrgen vn elng voor de schtting vn risico s voor nietmuttiedrgers. Bij eleidsvrgstukken, zols de vststelling vn de optimle egin in screeningsprogrmm s, zijn gedetilleerde cijfers over knsen op knker ook vn elng: Wt is de kns op orstknker tussen de en? ; Hoe hoog is het risico op drmknker vóór de vn?. Cijfers met deze mte vn detil worden nog niet stndrd gepresenteerd door de Nederlndse Knkerregistrtie (NKR). Tot nu toe worden knsen op knker in Nederlnd louter gerpporteerd ls cumultieve risico s vnf de geoorte tot de vn 7 jr. Omdt de levensverwchting in Ned Tijdschr Geneeskd. 8 oktoer;()

2 Nederlnd hoger is dn 7 jr en omdt oudere mensen vker knker krijgen, leidt deze ovengrens tot een onderschtting vn knsen op knker gedurende het gehele leven. Drnst is ij de stndrderekening vn knsen op knker de nnme dt concurrerende doodsoorzken geen rol spelen, ofwel, dt iedereen in leven lijft totdt ij hem of hr de dignose knker wordt gesteld. Deze nnme geeft weer een overschtting vn de knsen op knker, met nme op hogere en. Om deze redenen heeft de Signleringscommissie Knker vn KWF Knkerestrijding een tijdelijke werkgroep Risicocommunictie en knker ingesteld. De werkgroep hd ls opdrcht vlide en gedetilleerde risico s op knker te erekenen en te presenteren voor Nederlndse mnnen en vrouwen. Dit rtikel is een smenvtting vn de rpportge vn de werkgroep. Het volledige rpport is te downloden vn de wesite vn KWF Knkerestrijding: www. kwfknkerestrijding.nl, klik op over ons, wt doen wij?, trends in knkerestrijdingonderzoeken (Signleringscom missie). methoden Vn de NKR verkregen wij geslchts- en sspecifieke incidentiecijfers voor verschillende vormen vn knker. In de tellen die de NKR vi hr wesite eschikr stelt ( klik op Nederlndse Knkerregistrtie ) kunnen meerdere knker dignosen ij eenzelfde ptiënt voorkomen. Drom leverde de Vereniging vn Integrle Knkercentr (VIKC) nieuwe tellen. In deze nieuwe tellen werden personen met meerdere primire tumoren in hetzelfde orgn slechts eenml geteld. Het ntl ptiënten met meerdere primire tumoren in verschillende orgnen werd meegeteld voor het risico op knker in elk vn die orgnen, mr dit ntl telde slechts eenml mee voor het risico op lle vormen vn knker. Wnneer ijvooreeld ij iemnd eerst een lstumor ws gedignosticeerd en drn een tumor in de long, werd de lstumor meegeteld ij de erekening vn het risico op lsknker en de longtumor ij het risico op longknker, mr lleen de lstumor telde mee voor het risico op knker in het lgemeen. Geslchts- en sspecifieke sterftecijfers in Nederlnd en gegevens over de evolkingsopouw werden verkregen vi het Centrl Bureu voor de Sttistiek (CBS). Voor dit rtikel geruikten wij de incidentie- en sterftecijfers over de jren De zogenoemde overlevingstel ( life tle -methode) is geruikt om de knsen op knker uit te rekenen. -7 In tegenstelling tot de methode wrmee cumultieve risico s worden erekend, zols stndrd gerpporteerd door de NKR, houdt men in deze methode rekening met de mogelijkheid dt iemnd sterft zonder dt hij of zij knker krijgt. Bij deze methode corrigeert men ovendien voor de prevlentie vn knker onder de evolking, met ndere woorden: de knsen worden erekend voor mensen die op dt moment nog geen knker heen en dus t risk zijn. Het softwrepkket DevCn ( devcn), ontwikkeld door het Ntionl Cncer Institute (NCI) in de Verenigde Stten, werd geruikt om de knsen vi de methode vn de overlevingstel uit te rekenen (DevCn. Pro ility of developing or dying of cncer softwre. Versie... Sttisticl Reserch nd Applictions Brnch. Ntionl Cncer Institute, ). Bij de erekeningen hnteerden wij de volgende nnmen: De incidentie vn knker is voor iedere sklsse in de toekomst hetzelfde ls in Vernderingen in de incidentie vn knker in de loop vn de tijd werden dus genegeerd. De kns op overlijden ls gevolg vn ndere oorzken dn knker is gelijk voor mensen die ooit en voor mensen die nog nooit knker heen gehd. Met deze nnme kon de popultie t risk worden erekend. Alle gegevens die werden verkregen vn de NKR en het CBS etreffen sklssen vn jr. Om de nuwkeurigheid vn de resultten te verhogen verdeelt DevCn de sklssen in hlfjrssklssen wrin de incidentie en sterftecijfers oplopen in even grote stppen en per hlfjrssklsse constnt worden verondersteld. Druit volgt dt de overleving exponentieel fneemt met de innen elke hlfjrssklsse, wrmee de ntllen t risk en dus ook de knsen op knker nuw keuriger kunnen worden erekend. Alle mensen die n knker overlijden, zijn ook opgenomen in de NKR. Alle nnmen zijn uiterrd irreëel, mr lleen de nnme dt de incidentie in de loop vn de jren niet verndert, geeft een noemenswrdig vertekenend effect voor de knsen op sommige tumoren. Een vooreeld hiervn is longknker, die in werkelijkheid een dlende trend vertoont onder mnnen; de knsen voor mnnen op longknker worden dus overscht. Voor vrouwen is er een stijgende trend voor longknker en worden de risico s dus onderscht. 8 In nvolging vn de cijfers die het NCI heeft gerpporteerd ( presenteren wij de cijfers inclusief niet-invsieve tumoren vn de urinels, mr exclusief lle overige niet-invsieve tumoren en exclusief slcelcrcinomen vn de huid. De NKR registreert deze ltste groep tumoren niet, mr nderen heen wel gerpporteerd over de kns voor een Nederlnder op een slcelcrcinoom. 9 resultten De knsen om knker te krijgen vnf een eplde tot een eplde zijn weergegeven in de tellen (voor vrouwen) en (voor mnnen). De eerste kolom geeft de egin weer en de ovenste rij geeft de eindleef- Ned Tijdschr Geneeskd. 8 oktoer;()

3 tel. De kns voor vrouwen om knker te krijgen vnf een eplde (eerste kolom) tot een eplde (ovenste rij). De ltste kolom geeft de kns op knker ooit in het leven vnf een eplde, uitgedrukt ls op de x personen. De ovenste rij ( vnf ) geeft de kns weer om vóór een eplde knker te krijgen, zols grfisch weergegeven in figuur. De gekleurde vkjes geven de kns om innen jr vnf een eplde knker te krijgen, zols grfisch weergegeven in figuur vnf tot op x,%,%,%,%,%,7%,%,9%,%,% 8,%,%,%,%,%,%,% 7,% 7,9% 8,%,,%,%,%,%,%,%,9%,%,% 7,9%,%,%,%,%,%,% 7,% 8,% 8,%,,%,%,%,%,%,8%,%,% 7,9%,%,%,%,%,%,% 7,% 8,% 8,%,,%,%,%,%,8%,%,% 7,9%,%,%,%,%,%,% 7,% 8,% 8,%,,%,%,9%,7%,%,% 7,8%,%,%,%,%,%,% 7,% 8,% 8,%,,%,7%,%,9%,9% 7,7%,%,% 9,9%,%,%,% 7,% 8,% 8,%,,%,%,%,% 7,%,9%,% 9,8%,%,%,%,9% 7,9% 8,%,,8%,%,% 7,%,%,% 9,%,7% 9,7%,%,7% 7,% 7,8%,,%,%,% 9,8%,% 8,8%,% 9,%,%,% 7,% 7,%,7,%,% 8,%,8% 7,7%,% 8,%,8%,%,%,%,7,%,7%,%,%,% 7,%,%,%,%,%,8,9% 8,%,% 9,%,9% 9,%,%,%,7%,,8%,%,%,% 7,%,%,%,%,,9%,% 8,%,9% 7,% 8,% 8,%, 7 7,%,% 9,8%,%,%,9%, 7 7,9%,% 8,7%,%,%,9 8 8,%,%,%,7%, 8 7,%,%,8% 9, 9,%,% 9+,% 9 tel. De kns voor mnnen om knker te krijgen vnf een eplde (eerste kolom) tot een eplde (ovenste rij). De ltste kolom geeft de kns op knker ooit in het leven vnf een eplde, uitgedrukt ls op de x personen. De ovenste rij ( vnf ) geeft de kns weer om vóór een eplde knker te krijgen, zols grfisch weergegeven in figuur. De gekleurde vkjes geven de kns om innen jr vnf een eplde knker te krijgen, zols grfisch weergegeven in figuur vnf tot op x,%,%,%,%,%,7%,%,%,%,%,% 8,%,%,% 8,%,9%,9%,%,8%,9%,,%,%,%,%,7%,9%,%,9%,%,9% 8,%,%,% 8,%,%,%,%,%,%,,%,%,%,%,9%,%,9%,9%,9% 8,%,%,% 8,%,%,%,%,%,%,,%,%,%,8%,%,8%,9%,8% 8,%,%,% 8,%,%,%,%,%,%,,%,%,7%,%,7%,8%,7% 8,%,%,% 8,%,%,%,%,%,%,,%,%,9%,%,%,% 7,9%,%,% 8,%,%,%,%,%,%,,%,7%,%,%,% 7,7%,9%,% 8,%,9%,%,%,%,%,,%,%,%,% 7,%,7% 9,9% 8,%,9%,%,%,%,%,,%,7%,7% 7,%,% 9,7% 8,%,7%,%,%,%,%,,%,%,%,9% 9,% 7,8%,%,9%,%,9%,%,,%,%,% 8,% 7,%,%,%,%,7%,8%,,7% 9,% 7,%,%,% 9,9%,%,%,%,,%,%,8%,% 8,%,%,9%,%, 9,% 9,% 9,%,9% 8,9% 9,7% 9,8%, 7,%,8%,%,%,%,%,8 7,8%,9% 9,%,7%,9%, 8,%,%,%,%, 8,%,8% 7,%,8 9 9,%,% 9, 9+,7% 8 Ned Tijdschr Geneeskd. 8 oktoer;()

4 tijd weer. Bijvooreeld, de kns dt een vrouw vn jr vóór hr e knker krijgt, is,9%. Omwille vn de leesrheid zijn de percentges in de tekst vn dit rtikel fgerond, mr in de tellen en in enkele figuren worden ze met deciml fgedrukt. De ltste kolom vn de tellen en geeft n dt op de x personen knker krijgt in de loop vn hr of zijn leven, vnf een eplde. Vn lle psgeoren vrouwen krijgt dus op de, vrouwen knker. Vn lle -jrige vrouwen is dt nog mr op de,. Op sis vn deze mtrixtellen kunnen diverse figuren worden geconstrueerd met verschillende informtie. Figuur geeft de kns weer voor een psgeoren vrouw (zie figuur ) en mn (zie figuur ) om knker te krijgen vóór een eplde. Psgeoren vrouwen heen een kns vn % om vóór hun e levensjr knker te krijgen en een kns vn % om vóór hun 8e levensjr knker te krijgen. Voor mnnen zijn deze percentges respectievelijk en. De kns dt ij een vrouw of mn ooit gedurende hr of zijn leven de dignose knker wordt gesteld, is 8 ( op de,) respectievelijk % ( op de,). Figuur lt zien hoeveel kns een psgeoren vrouw of mn heeft op een specifieke vorm vn knker gedurende hr of zijn leven. Bij vrouwen is de kns op orstknker het grootst (ijn %), ij mnnen de kns op prosttknker (ijn %). De kns om vnf een eplde innen jr knker te krijgen is grfisch weergegeven in figuur. Tot en met de vn jr is de kns om innen jr knker te krijgen voor vrouwen en mnnen vrijwel gelijk, mr vnf het e levensjr wordt die kns voor mnnen veel groter. De piek voor de kns om innen jr knker te krijgen ligt voor zowel vrouwen ls mnnen op ooit ooit figuur. Grfische weergve vn de kns dt een psgeoren vrouw () of mn () knker krijgt vóór een eplde. De ovenste rijen vn de tellen en geven de kns in percentges weer. Ned Tijdschr Geneeskd. 8 oktoer;()

5 9,7 orst, colon en rectum, long, ronchus en trche, huid*,8 rmoeder, uterus of NNO, primire loklistie onekend, huid, melnoom, ovrium, non-hodginlymfoom, ls 9 9,8 prostt 8, long, ronchus en trche, colon en rectum, ls, huid*,9 primire loklistie onekend,7 mg,, non-hodginlymfoom huid, melnoom, slokdrm figuur. De kns op een specifieke vorm vn knker ooit gedurende het leven vn een vrouw () of mn () (excte percentges onder de grfiek). In de figuur zijn de meest voorkomende vormen vn knker per geslcht weergegeven, volgens de indeling vn de Nederlndse Knkerregistrtie. (*) Exclusief slcelcrcinoom en melnoom. ( ) Doorgns gedignosticeerd ij een uitziing wrvn niet ekend is wt het orgn vn oorsprong ws. NNO = niet nder omschreven figuur. Grfische weergve vn de kns op knker innen jr vnf een eplde, voor vrouwen () en mnnen (). De knsen zijn ls percentges te vinden in de gekleurde vkjes vn tel en. Ned Tijdschr Geneeskd. 8 oktoer;() 7

6 ,,,9,,,,8,9,,8,7,,,,,,,,8,,9,,, c,,,,,8,,,,7,, d,,,,,7,8,9,,,9, e,,,,,,,,8,,,, f,,,,8,,9,,,,,9 figuur. Kns op een specifieke vorm vn knker innen jr vnf een eplde : () kns op orstknker voor vrouwen; () kns op prosttknker voor mnnen; kns op long-, ronchus- en trcheknker voor vrouwen (c) en voor mnnen (d); kns op colon- en rectumknker voor vrouwen (e) en voor mnnen (f ). 7 jr. Deze kns is ijn % voor vrouwen en ijn % voor mnnen (zie tel en ). De kns op een specifieke vorm vn knker innen jr vnf een eplde is grfisch weergegeven in figuur en ls percentge in tel. De kns voor vrouwen om innen jr orstknker te krijgen egint vnf het e levensjr nzienlijk te stijgen en ligt oven de % gedurende de vn tot en met 7 jr (zie figuur ). De kns om innen jr prosttknker te krijgen stijgt ps vnf jr en is het hoogst op 7-jrige (ijn %) (zie figuur ). Voor zowel vrouwen ls mnnen stijgt de kns om innen jr long-, ronchus- of trcheknker te krijgen vnf jr. De hoogste kns om innen jr deze vorm vn knker te krijgen is voor mnnen echter veel hoger (ijn -% kns vnf het 7e jr) dn voor vrouwen (iets meer dn % kns vnf het e jr) (zie 8 Ned Tijdschr Geneeskd. 8 oktoer;()

7 tel. De kns op een specifieke vorm vn knker innen jr vnf een eplde, zols grfisch weergegeven in figuur orst- prostt- long-, ronchus- en colon- en knker; % knker; % trcheknker; % rectumknker; %,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,8,,,,,,,,,,,,9,8,,,,8,,9,8,7,,,,,,8,,9,,8,,9,8, 7,,7,,,, 7,,,7,,, 8,9,,,9,,9 8,,,,,, figuur c en d). Voor colon- en rectumknker is het ptroon vergelijkr voor vrouwen en mnnen (zie figuur e en f ), mr de knsen voor mnnen zijn wt hoger dn voor vrouwen. De kns op knker gedurende de rest vn het leven voor vrouwen en mnnen is weergegeven in figuur. Voor vrouwen is de kns op knker gedurende de rest vn het leven in de eerste levensjren ongeveer 8%, drn egint die kns te dlen. Voor mnnen lijft de kns op knker tot n het e levensjr vrijwel stiel (%) en egint drn te dlen. De mtrixtellen voor lle specifieke vormen vn knker kunnen worden ekeken op de wesite vn de NKR ( klik op cijfers, klik op kerncijfers ). Soortgelijke tellen voor knkersterfte kunnen dr ook ekeken worden. De tellen zullen periodiek worden gectuliseerd. Voor lle erekende knsen op knker werden ook 9%-etrouwrheidsintervllen erekend (zie het volledige rpport op klik op cijfers, klik op kerncijfers ). Deze etrouwrheidsintervllen ieden echter weinig extr informtie over de solute grootte vn de knsen, omdt de nuwkeurigheid drvn erg hoog is. Drom zijn de etrouwrheidsintervllen niet toegevoegd n de tellen. eschouwing Bij % vn de psgeoren mnnen ( op de,) en ij 8% vn de psgeoren vrouwen ( op de,) in Nederlnd wordt gedurende hun leven knker gedignosticeerd. Voor vrouwen is de kns op orstknker het grootst (% vn de vrouwen krijgt orstknker) en voor mnnen de kns op prosttknker (ij % vn de mnnen wordt de dignose prosttknker gesteld). Voor zowel mnnen ls vrouwen is de kns om innen jr knker te krijgen het grootst op 7-jrige. Prktisch elng vn gedetilleerde cijfers over risico s op knker. Men kn de gerpporteerde cijfers en grfieken voor verschillende doeleinden geruiken. Zo is de kns dt vrouwen orstknker krijgen het grootst tussen - en 7-jrige. Deze informtie kn geruikt worden in de voorlichting om vrouwen te stimuleren deel te nemen n het evolkingsonderzoek nr orstknker. Omgekeerd kn de lge kns om innen jr prosttknker te krijgen vn elng zijn voor mnnen vn middelre die overwegen om een prosttspecifiek-ntigeen(psa)-test te lten verrichten. Beleidsmkers en onderzoekers kunnen met de cijfers snel en eenvoudig de impct vn knker of een eplde vorm vn knker weergeven: % vn de Nederlndse mnnen zl ooit prosttknker krijgen, % vn de -jrige mnnen zl vóór hun e levensjr knker krijgen. Ook kunnen de cijfers geruikt worden ls referentiewrden wrmee knsen ij hoogrisicogroepen kunnen worden figuur. Kns op knker gedurende de rest vn het leven vnf een eplde voor vrouwen () en mnnen (). Ned Tijdschr Geneeskd. 8 oktoer;() 9

8 vergeleken. Een vooreeld is de toepssing ij counseling over mendelins overervende vormen vn knker. Angezien deze reltief zeldzm zijn, is het risico voor een persoon zonder erfelijke elsting ongeveer gelijk n het risico zols dt voor de gemiddelde Nederlnder is erekend. De gepresenteerde cijfers kunnen dn ook zeer wrdevol zijn voor counseling vn niet-drgers vn erfelijke mutties vn knker en voor personen die zich niet op die mutties willen lten testen. De gerpporteerde knsen kunnen ook nuttig zijn wnneer in de medi risicofctoren worden genoemd die het risico op knker met een eplde fctor verhogen. Dit soort erichtgeving suggereert vk een sterke verhoging vn het risico. Het elng vn een risicofctor wordt echter duidelijker wnneer nst deze reltieve risico s tevens solute risico s en risicoverschillen worden gerpporteerd. Dr - om gn wij hier nder in op de interprettie vn reltieve risico s en de erekening vn solute risico s. interprettie vn reltieve risico s In de medi wordt regelmtig gerpporteerd dt fctor x het risico op een vorm vn knker y keer verhoogt. Om het elng vn een risicofctor echter goed te kunnen eoordelen, zou men drnst ook de solute risico s moeten kennen. Met ndere woorden, hoe hoog is het risico voor mensen met de risicofctor in solute zin? En hoe hoog is het voor mensen zonder de risicofctor? Tel geeft een hndleiding voor de erekening drvn. Vlkuil. De erekening vn solute risico s ehoedt ons voor een vlkuil ij de interprettie vn reltieve risico s. Een vooreeld om dit te illustreren: het lifetime-risico (r in de formules) op orstknker is,7% voor Nederlndse vrouwen. Vrouwen die ps n hun e verjrdg een eerste kind krijgen, heen een reltief risico (RR) vn ongeveer, op het krijgen vn orstknker. De medi zouden de evolking wrschijnlijk ttenderen op een % hoger risico op orstknker door lt moeder te worden. De foutieve conclusie zou nu kunnen zijn dt vrouwen die n hun e moeder worden een risico op orstknker heen vn,% (, keer,7%). Deze redentie lijkt logisch, mr is fout, omdt deze voorijgt n het feit dt het lifetime-risico voor orstknker is geseerd op lle vrouwen in de Nederlndse popultie, dus zowel vrouwen die vóór ls vrouwen die ná hun e hun eerste kind heen gekregen. Berekening. Volgens CBS-cijfers zijn eide groepen in Nederlnd ongeveer even groot (%, ofwel p =,). Met ehulp vn de formules in tel wordt het lifetime-risico op orstknker voor jonge moeders (r niet ) erekend op %. Voor oudere moeders wordt het risico (r wel ) erekend op,%, veel lger dn,%. Het risicoverschil voor orstknker, of ttriutief risico, is dus, =,%. Met ndere woorden: in solute zin heen oudere moeders tel. Berekening vn de solute kns op knker ij n- of fwezigheid vn een risicofctor die de kns op knker verhoogt Om de solute kns op een eplde vorm vn knker in n- of fwezigheid vn een risicofctor uit te kunnen rekenen zijn gegevens nodig: het reltief risico (RR), de prevlentie vn de risicofctor onder de evolking (p) en de kns om deze vorm vn knker ooit te krijgen, het lifetime -risico (r). Met ehulp vn de volgende formules kn men de correcte risicofctorspecifieke lifetime-risico s uitrekenen: r niet = r, p + p RR r wel = RR r p + p RR r niet = het lifetime-risico op knker in de groep wr de risicofctor niet nwezig is; r wel = het lifetime-risico op knker in de groep wr de risicofctor wel nwezig is.,% meer kns op orstknker. Deze mt geeft een geheel nder eeld vn de impct dn de uitsprk dt lt moederschp het risico met % verhoogt. Wnneer een risicofctor weinig voorkomt, mogen het lifetime-risico en het reltieve effect vn de risicofctor gewoon met elkr vermenigvuldigd worden om het solute risico te erekenen. Als vuistregel kn men drij nhouden dt dit mg ls geldt: p (RR ) <,. De gemkte fout is dn kleiner dn %. Als p (RR ) >,, is het eter om ovengenoemde formules te geruiken. Beperkingen vn de studie. Ondnks de hoge mte vn sttistische nuwkeurigheid heen de gerpporteerde cijfers enkele eperkingen. De cijfers zijn geseerd op de incidentie vn knker in de periode 999- en zijn dus een momentopnme. Er is ngenomen dt de incidentie in de toekomst hetzelfde zl zijn ls nu. Vernderingen in de incidentie in de loop der jren zijn dus niet meegenomen in de erekeningen. Dit etekent dt met nme de knsen voor jongere personen op eplde vormen vn knker worden overscht ls die knkervormen dlende trends vertonen. Omgekeerd, voor knkervormen die stijgende trends vertonen, worden de knsen onderscht. Ook de overige nnmen (zie methodesectie) zijn vereenvoudigingen vn de werkelijkheid, mr de vertekening drdoor is zeer gering. Bendrukt moet worden dt de gepresenteerde knsen slechts gemiddelden zijn. Iemnds individuele kns om knker te krijgen hngt ehlve vn geslcht en f vn vele ndere fctoren, die we zeker nog niet lleml kennen. Genetische nleg, rookgedrg en ndere leefstijlfctoren zols voedings- en ewegingsptronen spelen drij een rol. Ook verschillen de risico s op knker voor niet-westerse llochtonen in Nederlnd sterk vn die voor de utochtone Nederlndse evolking. De in dit rtikel gepresenteerde risico s gelden drom in principe niet voor niet-westerse llochtonen. Ned Tijdschr Geneeskd. 8 oktoer;()

9 Belngenconflict: geen gemeld. Finnciële ondersteuning: deze studie werd verricht in opdrcht vn KWF Knkerestrijding. Anvrd op ugustus 8 Collortive Group on Hormonl Fctors in Brest Cncer. Brest cncer nd restfeeding: collortive renlysis of individul dt from 7 epidemiologicl studies in countries, including women with rest cncer nd 997 women without the disese. Lncet. ;:87-9. Krim-Kos HE, Vries E de, Soerjomtrm I, Lemmens V, Siesling S, Coeergh JW. Recent trends of cncer in Europe: comined pproch of incidence, survivl nd mortlity for 7 cncer sites since the 99s. Eur J Cncer. 8;:-89. Signleringscommissie Knker vn KWF Knkerestrijding. Allochtonen en knker. Socil-culturele en epidemiologische specten. Amsterdm: KWF Knkerestrijding;. Litertuur Signleringscommissie Knker vn KWF Knkerestrijding. De kns op knker. Amsterdm: KWF Knkerestrijding; 7. Feuer EJ, Wun LM, Boring CC, Flnders WD, Timmel MJ, Tong T. The lifetime risk of developing rest cncer. J Ntl Cncer Inst. 99;8: Schouten LJ, Strtmn H, Kiemeney LA, Vereek AL. Cncer incidence: life tle risk versus cumultive risk. J Epidemiol Community Helth. 99;8:9-. Cshmn RE, Gerhrdt PR, Golderg ID, Hndy VH, Levin ML. The proility of developing cncer. J Ntl Cncer Inst. 9;7:-7. Zde MS. The proility of developing cncer. Am J Epidemiol. 977;:-. Fy MP, Pfeiffer R, Cronin KA, Le C, Feuer EJ. Age-conditionl proilities of developing cncer. Stt Med. ;: Fy MP. Estimting ge conditionl proility of developing disese from surveillnce dt. Popul Helth Metr. ;:. 8 Krim-Kos HE, Jnssen-Heijnen ML, Iersel CA vn, Meer RM vn der, Vries E de, Coeergh JW. Longknker ij Nederlndse vrouwen: het einde in zicht. Ned Tijdschr Geneeskd. 8;: Vries E de, Louwmn WJ, Bstiens M, Gruijl F de, Coeergh JW. Rpid nd continuous increses in incidence rtes of sl cell crcinom in the southest Netherlnds since 97. J Invest Dermtol. ;:-8. Dy NE. Cumultive rte nd cumultive risk. In: Prkin DM, Muir CS, Wheln SL, Go YT, Ferly J, Powell J, editors. Cncer incidence in five continents. Vol VI. IARC Scientific Puliction no. Lyon: IARC; 99. p. 8-. Astrct The risk of cncer in the Netherlnds Ojective. Clcultion of vlid nd detiled risks of cncer from, nd up to, specific ges for inhitnts of the Netherlnds. Design. Secondry nlyses of cncer incidence nd mortlity rtes. Method. Gender nd ge-specific incidence rtes of different types of cncer were otined from the Netherlnds Cncer Registry. Gender nd ge-specific mortlity rtes were otined from Sttistics Netherlnds. Using survivl chrts, risks of cncer were clculted from ll ges nd up to ll ges, in steps of yers. The US Ntionl Cncer Institute s softwre progrmme DevCn ws used for nlyses. Results. One out of every. neworn mles (.9%) nd one out of every. neworn femles (8.%) in the Netherlnds will develop cncer sometime during their life. The risk of developing cncer efore the ge of 8 is.9% for neworn mles nd.% for neworn femles. Women run the gretest risk of developing rest cncer (lmost %). -yer-old women hve risk of lmost % of eing dignosed with rest cncer efore the ge of. Men hve the gretest risk of dignosis of prostte cncer (lmost %). The risk for -yer-old mn of eing dignosed with prostte cncer within the susequent yers however is less thn %. Conclusion. Detiled rtes of risks of cncer re useful for policy issues such s decisions to implement screening progrmmes, for pulic eduction, nd for ptient counselling, s in the field of clinicl genetics. The routinely reported risks for neworns developing cncer efore the ge of 7 lck the necessry detil for such use. Ned Tijdschr Geneeskd. 8;:- Ned Tijdschr Geneeskd. 8 oktoer;()