DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE SOMEREN IN 2012

Transcriptie

1 DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE SOMEREN IN 2012 Definitief Utrecht, februari 2013 H Pagina 1 van 26

2 Pagina 2 van 26

3 INHOUD Voorwoord 5 1 VVE in de gemeente Someren Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Someren Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd Het gemeentelijke VVE-beleid 10 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen Het bereik Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen 14 3 Conclusies 19 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente Someren 21 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de voor- en de vroegscholen 25 Pagina 3 van 26

4 Pagina 4 van 26

5 Voorwoord In de Memorie van Toelichting bij de wet Ontwikkelingskansen door kwaliteit en Educatie (OKE-wet) wordt een zogenaamde bestandsopname voor- en vroegschoolse educatie (VVE) aangekondigd. In 2007 (en 2008 en 2009) heeft de onderwijsinspectie die al uitgevoerd in de vier grote steden en in in de middelgrote steden. Nu is doorgestart met de overige gemeenten die onderwijsachterstandmiddelen krijgen van het Rijk. In 2010 is de OKE-wet aangenomen en wordt vanuit dat kader na de bestandsopname in deze gemeente het inspectietoezicht op de kwaliteit van VVE signaalgestuurd vorm gegeven. Dat houdt in dat er in principe periodiek afspraken met de gemeente gemaakt worden over de onderwerpen en de locaties waarop VVE-toezicht zal worden gehouden. De bevindingen uit dit rapport over de bestandsopname VVE kunnen daarvoor als uitgangspunt worden genomen. De hoofdinspecteur primair onderwijs, dr. A. Jonk Pagina 5 van 26

6 Pagina 6 van 26

7 Inleiding Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) in de gemeente Someren. VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In het rapport wordt allereerst de kwaliteit van het VVE-beleid op gemeentelijk niveau gewaardeerd. Dat is gebeurd in de vorm van een zelfrapportage (in lijn met artikel 12 van de WOT) van de gemeente over haar VVE-beleid: zie hoofdstuk 1 en bijlage 1. De inspectie heeft deze zelfevaluatie geverifieerd. Vervolgens worden in hoofdstuk 2 de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties gepresenteerd. Dat gebeurt in de vorm van overzichtstabellen met daarin: de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties; of de zelfbeoordelingen afwijken van de inspectieoordelen. Na iedere overzichtstabel wordt een toelichting gegeven door de inspectie. Hoofdstuk 3, tenslotte, bevat de conclusies over kwaliteit van VVE in deze gemeente. In bijlage 1 is de volledig ingevulde vragenlijst van de gemeente opgenomen In bijlage 2 staat een overzicht van de zelfevaluaties van de locaties weergegeven. Iedere bezochte locatie heeft een inspectierapport met de bevindingen ontvangen. Dit rapport gaat dus over de volgende onderwerpen: 1. De zelfrapportage van de gemeente over haar VVE-beleid en de verificatie daarvan door de inspectie. 2. De oordelen van de onderwijsinspectie over de voor- en de vroegscholen en de mate van overeenkomst met de oordelen uit de zelfevaluaties. 3. De conclusies van de onderwijsinspectie. Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. Pagina 7 van 26

8 Pagina 8 van 26

9 1 VVE in de gemeente Someren De gemeente Someren heeft aan de hand van een digitale vragenlijst haar eigen VVE-beleid beoordeeld tegen de OKE-wet en het VVE-toezichtkader van de onderwijsinspectie, dat in de Staatscourant is gepubliceerd. De digitale vragenlijst levert de volgende informatie: Het overzicht met de voor- en de vroegscholen: zie paragraaf 1.1. De lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd: zie paragraaf 1.2. De zelfbeoordeling van VVE-context en condities: zie paragraaf Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Someren In de gemeentelijke digitale vragenlijst is gevraagd naar een overzicht met de VVEpeuterspeelzalen en kinderdagverblijven (dus: de voorscholen) en de bijbehorende vroegscholen (de VVE-basisscholen). Gemeenten bekostigen sinds 2006 niet langer de vroegscholen, waardoor ze nu vaak geen betrouwbaar beeld meer hebben van welke vroegscholen er zijn. Daarom heeft de onderwijsinspectie, in samenspraak met de gemeente en de schoolbesturen (en met gebruikmaking van de DUO-telgegevens per 1 oktober 2011 met het percentage gewichtenkinderen van 4 en 5 jaar), dat overzicht nader ingevuld: zie tabel 1.1. Tabel 1.1: Overzicht van de voor- en vroegscholen in de gemeente Someren. (Voor)scholen met een * hebben een digitale vragenlijst gekregen en (voor)scholen met ** zijn (ook) bezocht. Voorschool: peuterspeelzaal / kinderdagverblijf Vroegschool: basisschool t Kruimeltje** St. Jozefschool** NulVier DAS* De Diamant Someren** De Sprankel* Ranonkel Tuimel In* De Vonder Jump-In* t Rendal Lambertus Lambertusschool* t Drempeltje** Mariaschool Kinderopvang bij Annie* Korein Kinderplein Acaciaweg * KDV ZieZo* Pip, Lierop* Spring Kinderopvang De Speeldoos* Toelichting: Binnen de gemeente Someren is een beleidslijn afgesproken met alle betrokken partijen, waarbij VVE wordt toegepast op alle voorschoolse voorzieningen, ook als daar relatief weinig of geen doelgroepkinderen staan ingeschreven. Bovendien maken de organisaties die voorschoolse voorzieningen in stand houden geen onderscheid meer tussen peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Een deel van de basisscholen is door de gemeente aangeduid als scholen waar de meeste peuters naar doorstormen. In dit onderzoek gaat het echter niet om de doorstroom in het algemeen, maar over de doorstroom van doelgroepkinderen. Dit wil dan ook niet zeggen dat die door de gemeente, dan wel door de inspectie als VVE-locatie worden aangemerkt. Een deel van de scholen heeft als gevolg van dit verschil in benadering géén vragenlijst ontvangen, omdat daar minder dan 15 procent doelgroepkinderen staan ingeschreven. Uitgaande van de gewichtenregeling is het aantal doelgroepkinderen in de groepen 1 t/m 8 van de basisscholen in Someren gemiddeld 11,5 procent (teldatum oktober 2011). In de basisschoolleeftijd gaat het om 187 van de 1627 kinderen, waarvan 24 in de groepen 1-2. Pagina 9 van 26

10 Naast de gewichtenregeling kijkt de JGZ ook naar de kinderen aan de hand van de methoden Van Wiechen ontwikkelingsonderzoek en het balansmodel van Bakker. Op grond hiervan zijn gemiddeld 20 kinderen geïndiceerd. Dit brengt het totaal aantal doelgroepkinderen voor- en vroegschools op 44 kinderen. Momenteel indiceert het Consultatiebureau nog niet op de gewichtenregeling, alleen op de toetsgegevens van de genoemde methodes. Daarmee zijn per mei kinderen geïndiceerd, waarvan 50 procent gewichten kind is met achterstand en 50 procent geen gewichten kind, maar wel met achterstand. Het VVE-aanbod van 10 uur/4 dagdelen is in Someren-Heide en in mindere mate in Someren- Eind onder druk komen te staan als gevolg van de daling van het aantal peuters. Om toch een VVE-aanbod te kunnen blijven bieden, verstrekt de gemeente een garantiesubsidie voor maximaal 8 peuters. 1.2 Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd In de periode waarin het onderzoek in Someren liep heeft de inspectie de volgende documenten ontvangen: VVE Raadsinformatie, stand van zaken uitvoering VVE; Invoeren programma Voor- en Vroegschoolse educatie bij de peuterspeelzalen in Someren; VVE en CB. De rol van de JGZ 0-4 bij Voor- en Vroegschoolse Educatie, augustus 2011 Overeenkomst uitvoering peuterwerk in Someren met ingang van 1 januari Voor- Vroegschoolse Educatie, Someren , juli Beleidsregel taalontwikkeling basisonderwijs Someren ,27 november Berekening VVE-subsidie Gemeente Someren en extra vergoeding voor uitvoering VVEprogramma Piramide in Someren. Overzicht uitkomsten van de Quick-scan. 1.3 Het gemeentelijke VVE-beleid In deze paragraaf worden de bevindingen van de inspectie over het gemeentelijk VVE-beleid weergegeven. Bijlage 1 bij dit rapport bevat de zelfevaluatie van de gemeente: vragen, antwoorden en beoordelingen van het gemeentelijke beleid, op de twee domeinen VVEbeleidscontext en de VVE-condities. Bij het interpreteren van die gegevens moet wel in overweging genomen worden dat de vragenlijsten in de eerste helft van 2012 zijn ingevuld en aangeleverd bij de inspectie. Het feitelijke onderzoek heeft plaatsgevonden in september en oktober Omdat er in het conceptrapport niet volledig rekening is gehouden met ontwikkelingen binnen de gemeente Someren in de loop van 2012 heeft, voordat het rapport definitief is vastgesteld, op 18 februari 2013 een gesprek plaatsgevonden op het gemeentehuis over een bijgestelde versie van het rapport. Per domein wordt weergegeven op welke punten de inspectie het gemeentelijk beleid en uitvoering als voldoende ( 3 ) beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als met ( 1 ) afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt ( 4 ). De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van de zelfevaluatie en haar eigen verificatie door middel van documentenanalyse, gesprekken met betrokkenen en informatie uit locatiebezoeken. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van de oordelen van de gemeente wordt dit vermeld en onderbouwd. Een * bij een oordeel geeft aan, dat de inspectie een ander oordeel heeft over de betreffende indicator, dan uit de vragenlijst van de gemeente naar voren kwam. Pagina 10 van 26

11 HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Oordeel 1a1 Definitie doelgroepkind 3 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) 3 1a3 Toeleiding 3 1a4 Ouders 2* 1a5 Integraal VVE-programma 3 1a6 Externe zorg 2 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 2* 1a8 Doorgaande lijn 2 1a9 Resultaten 3 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau 3 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau 2 DE VVE-CONDITIES Oordeel 2a GGD-rapport 3 2b Gemeentelijk subsidiekader 3* Verificatie Aan de hand van de ingestuurde documenten, en in voorkomende gevallen ook in gesprekken met de betrokkenen in de gemeente, heeft de inspectie bovenstaande oordelen geverifieerd (zie ook bijlage 1). Dit levert het volgende beeld op: 1. Verbeterpunten met een afspraak Géén verbeterpunten met een afspraak. 2. Verbeterpunten Op het eerste gezicht lijkt het er op dat er nogal wat verbeterpunten zijn vast te stellen voor het gemeentelijk VVE-beleid in Someren. Dat zou in strijd zijn met het gevoel binnen de gemeente, dat ze al een geruim aantal jaren een gedegen VVE-beleid voert. Een nadere beschouwing van de door de gemeente ingevulde vragenlijst laat echter zien, dat er op de nodige aspecten voldoende aanzetten zijn gegeven aan de invulling van het vastgelegde VVE-beleid. Door het samenbundelen van antwoorden komt het accent toch bij veel indicatoren te liggen op de wenselijke verbeteringen op detailniveau. Bovendien laat de nagezonden beleidsnotitie voor de jaren zien dat er in ieder geval op beleidsniveau de nodige afspraken zijn gemaakt, die in lijn liggen met de wet OKE en het inspectiekader. De in de beleidsnotitie van de gemeente opgenomen aspecten zijn grotendeels in orde, blijkt uit een door de gemeente geïnitieerde VVE-quickscan. De intake voldoet aan de norm en ouders worden goed geïnformeerd. Ouders worden betrokken bij activiteiten en de ontwikkeling van het kind wordt met hen besproken. Nog te verbeteren punten zijn, volgens die scan, het beschrijven van een gericht ouderbeleid met visie, doelen en activiteiten en het ondersteunen van ouders bij het uitvoeren van ontwikkelingsstimulerende activiteiten thuis. Verder stelt de inspectie vast dat er nog verbeteringen mogelijk en nodig zijn als het gaat om het actief stimuleren van ouders om daadwerkelijk mee te doen aan op hen gerichte VVE-activiteiten. Ook de gemeente heeft hierin een stimulerende rol vanuit haar regiefunctie. Het aantal peuters dat de gemeente al enkele jaren bereikt met VVE of de voorlopers daarvan ligt op een hoog percentage, zo valt te lezen in de beleidsnotities. Dit komt door de keuze om op alle voorschoolse locaties VVE aan te bieden. Hier staat tegenover, dat de gemeente minder zicht heeft op het aantal kinderen op de vroegscholen dat in aanmerking komt voor VVE, uitgaande van een bredere definitie dan alleen de gewichtenleerlingen. Centrale afspraken over het gebruik van een bepaald programma voor alle locaties bestaan al enkele jaren in Someren. De wet geeft de gemeente verder ruimte om afspraken te maken over het gebruik van een op elkaar aansluitend kindvolgsysteem, waardoor de overdracht van voor- naar vroegschool wordt vereenvoudigd. De inspectie mist in de door de gemeente aangereikte stukken aanwijzingen voor een beleid dat is gericht op het organiseren van de externe zorg voor die kinderen die naast VVE nog andere specifiek op hen gerichte zorg nodig hebben die noch de voor- noch de vroegscholen in huis hebben. De taken van de VVE-consulente kunnen bijvoorbeeld niet zonder meer worden overgenomen door de JGZ. En ook het verspreiden van VVE over alle voorschoolse voorzieningen maakt het zeer waarschijnlijk nodig de organisatie van de externe zorg te heroverwegen. Pagina 11 van 26

12 Een volgende omissie in het gemeentelijke beleid vormen afspraken over de interne kwaliteitszorg. Ook op dat vlak zou de gemeente een rol kunnen spelen. In de gemeentelijke beleidsnotitie zijn weliswaar enkele afspraken opgenomen over kwaliteitseisen waarin de locaties moeten voldoen. De inspectie acht die afspraken nog te mager om ze al als voldoende te waarderen voor de indicator die gaat over de manier waarop de locaties hun kwaliteitszorg uitvoeren. Ze missen handvatten en aandachtspunten waar ze op zouden moeten monitoren en rapporteren. Vandaar dat de indicator over de systematische evaluatie en verbetering nu ook nog als verbeterpunt geldt. Voor de meeste vragen die gaan over de doorgaande lijn ziet de inspectie verbetermogelijkheden. Het gaat daarbij onder andere om de coördinatie tussen de voor- en vroegscholen, over de warme overdracht en over de afstemming van het aanbod op elkaar. Ook op die gebieden mag van de gemeente gevraagd worden haar regiefunctie te vervullen. 3. Voldoende, met opmerking van inspectie Uit de notitie over de rol van de JGZ bij het indiceren en toeleiden van peuters naar VVE kan de inspectie in voldoende mate afleiden dat dit gebeurt volgens een vaste procedure. Dit neemt niet weg dat de gemeente in gesprek is met de betrokken organisaties om de toeleiding nog beter gestalte te geven. Over de in de opeenvolgende jaren te behalen resultaten heeft de gemeente globale afspraken vastgelegd in haar beleidsnotitie. Deze afspraken betreffen de doelgroepkinderen die gebruik maakten van een VVE-aanbod in zowel de voorschoolse als de vroegschoolse educatie. De resultaten van de doelgroepkinderen die niet volledig deelnamen aan een VVEaanbod worden ook geregistreerd. Bij het verder uitwerken van dit soort evaluaties, is het aan te bevelen daarbij steeds onderscheid te maken tussen de resultaten van doelgroep- en niet-doelgroep kinderen. VVE is er immers op gericht vooral te stimuleren, dat de doelgroepkinderen hun eerder opgelopen achterstand zo veel als mogelijk inlopen, of zeker niet zien vergroten. Hoewel er één verbeterpunt resteert in de reeks van aandachtspunten die horen bij het gemeentelijk subsidiekader, waardeert de inspectie die indicator toch als voldoende. Het enige dat nog centraal geregeld moet worden is, dat er een opleidingsplan (liefst per leidster) moet komen op alle VVE-locaties. Andere subsidieregels als de groepsgrootte, de ratio en de kwalificatie zijn op gemeentelijk niveau afdoende geregeld. Bovendien is de gemeente bezig met het vormgeven van een Beleidsregel over de Taalontwikkeling voor het basisonderwijs. De daaraan verbonden subsidies hebben tot doel het terugdringen van taalachterstanden bij leerlingen van alle basisscholen in Someren. De vorm waarbinnen dat georganiseerd gaat worden sluit aan bij voorbeelden als een schakelklas. 4. Voorbeelden voor anderen. Géén. Pagina 12 van 26

13 Pagina 13 van 26

14 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen De voor- en vroegscholen uit het overzicht in paragraaf 1.1 hebben een digitale vragenlijst gekregen om zelf te rapporteren over de kwaliteit van VVE. De vragen zijn rechtstreeks afkomstig uit het VVE-waarderingskader, met dien verstande dat sociaalwenselijke antwoorden vermeden zijn door ófwel de formulering van de vragen, ófwel bepaalde indicatoren (zoals de beoordeling van het pedagogisch klimaat en het educatief handelen) niet op te nemen in de vragenlijst. Elke voor- en vroegschool heeft de eigen zelfrapportage teruggekregen, inclusief de bijbehorende oordelen. Paragraaf 2.1 bevat informatie over het gerealiseerde bereik. In paragraaf 2.2 staan de inspectieoordelen op de aspecten condities, ouders, proceskwaliteit, ontwikkeling, begeleiding en zorg, kwaliteitszorg, doorgaande lijn, en resultaten. 2.1 Het bereik In tabel 2.1 staat het aantal peuters op de verschillende voorscholen: peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Volgens opgave van de VVE-locaties zitten er 54 doelgroeppeuters op de voorscholen. Tabel 2.1 Bereik van VVE VVE Voorschoolse voorzieningen aantal peuters Jump-In 0 0 Sprankel 0 0 Kruimeltje 22 4 Tuimel In Lambertus 17 6 Kinderopvang bij Annie 14 3 Korein Kinderplein Acaciaweg 49 0 KDV ZieZo 40 0 NulVier DAS Spring Kinderopvang 0 0 De Speeldoos 20 0 waarvan doelgroep 2.2 Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen De meeste peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en basisscholen met doelgroepkinderen in de gemeente hebben een digitale vragenlijst ontvangen. Deze is ingevuld en geretourneerd door alle locaties. In de vragenlijst heeft iedere locatie aangegeven hoe ze zichzelf beoordeelt op het gebied van VVE. De inspectie heeft ter verificatie van de zelfevaluaties een aantal locaties met doelgroepkinderen bezocht. 2 peuterspeelzalen 0 kinderdagverblijven 2 vroegscholen (groep 1 en 2 van basisscholen). De tabel uit paragraaf 1.1 laat zien of, en zo ja welke, voor- en vroegscholen met elkaar samenwerken. Het onderzoek bestond uit lesobservaties, gesprekken en documentenanalyse. In onderstaande tabellen staan de oordelen van de inspectie op de locaties die bezocht zijn. In de laatste kolom wordt aangegeven of de inspectieoordelen overeenkomen (=), positiever zijn (+) of negatiever zijn ( - ) dan de antwoorden op de vragenlijst die aan alle voor- en vroegscholen gestuurd zijn. Er wordt een + of een - gegeven als het gemiddelde oordeel 0,1 hoger of lager is, dus als het verschil in totaal meer dan 0,2 is. In bijlage 2 staan de zelfbeoordelingen op de digitale vragenlijsten van de voor- en vroegscholen. Het aantal oordelen per indicator kan verschillen, omdat op sommige locaties geen oordeel is gegeven. Pagina 14 van 26

15 Onder iedere tabel wordt een toelichting gegeven. Tabel 2.2 De frequentie van oordelen van de door de inspectie bezochte voorscholen. (In de rechterkolom staat of het inspectieoordeel positiever (+), gelijk (=) of negatiever (-) is dan het gemiddelde oordeel op de digitale vragenlijsten, voor zover de indicatoren in de digitale vragenlijst zijn meegenomen.) CONDITIES Verschil bezoek - vragenlijst A0.1 Recent en compleet GGD-rapport 2 = A0.2 VE-basisvoorwaarden 2 + A2 Groepsgrootte 2 = A3 "Dubbele bezetting" 4 = A4.1 Voldoende VVE-tijd per week 2 + A5.2 Opgeleide leidsters 2 = A5.3 Nederlands spreken 2 = A5.4 VVE-geschoolde leidsters 4 + A5.5 Jaarlijks opleidingsplan 2 + Toelichting: Aks het gaat om de condities voor VVE, dan is dat in Someren afdoende geregeld. Voor de beide voorscholen heeft de GGD dat al eerder vastgesteld, waardoor de inspectie die oordelen, na verificatie, kon overnemen. Omdat de pedagogisch medewerkers allemaal zijn gecertificeerd voor het aangeboden VVEprogramma is dat een voorbeeld voor anderen. OUDERS Verschil bezoek - vragenlijst B1 Gericht ouderbeleid 3 1 = B2 Vooraf info aan ouders 1 3 = B3 Intake 1 3 = B4 Thuis VVE-activiteiten B5 VVE-participatie van ouders op 2 2 = school B6 Info ouders over ontwikkeling kind 4 + B7 Thuistaal Toelichting: In het verlengde van de opmerking in het hoofdstuk over het gemeentelijk beleid valt te verklaren, dat ook op de locaties er nog volop verbetering mogelijk is bij het opstellen en uitvoeren van een doelgericht ouderbeleid. Vooral het formaliseren van verschillende daarop gerichte activiteiten vraagt aandacht, vanuit een degelijke analyse van de populatie. Dan wordt het ook makkelijker verbanden te leggen tussen het geven van informatie vooraf (waarvan ouders soms zeggen dat ze die niet voldoende hebben gehad), het laten participeren van ouders in activiteiten op school en ze ook uit te dagen thuis met hun kinderen aan de slag te gaan. Een enkele locatie is hier al behoorlijk ver mee gevorderd. Andere locaties staan hierbij nog aan het begin van hun ontwikkeling. Bijzonder positief is de inspectie over de voorzieningen die in Someren zijn gerealiseerd rond het informeren van ouders over de ontwikkeling van hun kind. Dat gebeurt frequent, op basis van degelijke instrumenten en gericht op volgende te zetten stappen in de ondersteuning van de kinderen. Pagina 15 van 26

16 KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst C1.1 Integraal programma 4 = C1.2 Doelgerichte planning C1.3 Aanbod taal 4 C1.4 Voldoende differentiatie 4 C2.1 Pedagogisch handelen 4 C2.2 Gedragsgrenzen stellen 4 C2.3 Sociale/persoonlijke vaardigheden 4 C2.4 Bevorderen autonomie kind 3 1 C2.5 Inrichting van de ruimte 4 = C3.1 Afstemming leidsters 3 C3.2 Activiteiten taalontwikkeling 3 1 C3.3 Interactie bevorderen 2 2 C3.4 Betrokkenheid kinderen 4 C3.5 Aanpakgedrag 2 2 C3.6 Responsiviteit 4 C3.7 Afstemmen op ontwikkeling kind 1 3 Toelichting: Over het binnen de locaties gehanteerde programma en het pedagogisch handelen scoren de in de gemeente Someren onderzochte locaties minstens voldoende. Op één van beide voorscholen én één van de twee vroegscholen is sprake van een uitstekende planning en uitwerking van het programma. Het structureel scholen en bijscholen van het personeel in het hanteren van die programma s draagt in hoge mate bij aan de bereikte kwaliteit. Die kwaliteit wordt eveneens zichtbaar op één van de vroegscholen bij het bevorderen van de autonomie van de kinderen. Juist op die momenten dat de leraar met een klein groepje aan het werk was, wisten de andere kinderen feilloos wat van hen gevraagd werd en handelden daar naar. Een andere indicator die erg positief scoort, betreft het voortdurend bezig zijn van een pedagogisch medewerker met de taalontwikkeling, ook op momenten dat dit niet zonder meer voor de hand ligt. Het bevorderen van de interactie tussen en met kinderen vormt op een deel van de locaties een verbeterpunt, omdat die tijdens de observaties iets te veel uitging van de volwassene. Ook mag er soms wat meer aandacht gegeven worden aan het uitdagen van kinderen om zelf, of in samenspraak met andere kinderen, met een slimme oplossing te komen voor een probleem. Van de volwassene mag dan gevraagd worden de kinderen te stimuleren juist een stapje verder te gaan dan de kinderen gewend zijn. In de praktijk bleken de meeste leidsters en leraren voldoende in te spelen op eerder vastgestelde verschillen tussen de kinderen. ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG Verschil bezoek - vragenlijst D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen D1.2 Planmatige begeleiding D1.3 Evaluatie begeleiding 4 + D1.4 Begeleiding taalontwikkeling 1 3 D2.1 Welke kinderen externe zorg 1 3 = nodig? D2.2a Aanmelden voor externe zorg 4 D2.2b Overleg ouders over externe zorg 4 = D2.3 Volgen van de externe zorg Toelichting: Op twee locatie worden bij alle kinderen de ontwikkelingfases (taal, rekenen, motoriek, sociaalemotionele ontwikkeling) digitaal in beeld gebracht met een gestandaardiseerd observatieinstrument. Op dezelfde locatie komt de inspectie ook op andere onderdelen van de ondersteuning van kinderen tot hoge scores, onder andere door de manier waarop de Pagina 16 van 26

17 ontwikkeling van de kinderen buiten de observaties om ook wordt bijgehouden in logboeken. Het actief volgen van wat externe deskundigen aan ondersteuning bieden past in dat positieve beeld. De verbetermogelijkheden concentreren zich op één locatie, die nog bezig is met het implementeren van verschillende instrumenten en werkwijzen. KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL Verschil bezoek - vragenlijst E1 VVE-coördinatie binnen school 4 = E2 VVE evalueren 3 1 = E3 Opbrengsten evalueren 2 2 = E4 Verbetermaatregelen 4 + E5 VVE borgen 3 1 = E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 2 = Toelichting: In het totale beeld van de uitvoering van VVE in Someren blijft de kwaliteitszorg, net als het ouderbeleid, op sommige punten iets achter bij landelijke ontwikkelingen. De locaties zelf hadden dit ook al helder vastgesteld. Wel is de inspectie positiever over de cultuur om op basis van de beschikbare kennis adequate verbetermaatregelen te nemen, ook als dat nog niet uitgebreid onderzocht en opgenomen in het lopende schoolplan. Het borgen van gemaakte afspraken mag daardoor overigens niet in de knel komen. DOORGAANDE LIJN Verschil bezoek - vragenlijst F1 VVE-coördinatie tussen voor-vroeg 1 3 = F2 Doorstroom naar vroegschool 1 1 = F3 Warme overdracht 3 1 = F4 Afstemming aanbod 4 - F5 Afstemming ped/educ handelen 4 = F6 Afstemming over ouders 4 = F7 Afstemming begeleiding/zorg 4 = Toelichting: Een van de nadelen van het in Someren gekozen model voor de invoering van VVE, is dat er geen of weinig vaste koppels van VVE-locaties zijn gevormd. De ontwikkeling van doorgaande lijnen tussen een voor- en vroegschool komt daardoor soms moeizaam tot stand. Bovendien moeten sommige voor- maar ook vroegscholen door dat model afspraken gaan maken met verschillende partners, tenzij ze bij elkaar inwonen. Maar ook dan, zo blijkt, is het niet zonder meer vanzelfsprekend dat de volgende stappen in de samenwerking nu al tot stand zijn gebracht. De afstemming van het pedagogisch/educatief handelen, de afstemming richting ouders en de afstemming van de ondersteuning van de doelgroepkinderen staan in Someren namelijk nog in de kinderschoenen. Hier staat tegenover, dat de warme overdracht op 1 van de locaties prima geregeld is, op basis van de grote hoeveelheid gegevens over de ontwikkeling van de peuters. OPBRENGSTEN VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst G1 VVE-resultaten meten G2 Niveau VVE-resultaten G3 Verlengde kleuterperiode 2 + Toelichting: Omdat er binnen de gemeente Someren nog geen harde afspraken zijn gemaakt over het vaststellen en evalueren van de uiteindelijke opbrengsten van VVE kan daarover nu nog geen oordeel worden gegeven. Pagina 17 van 26

18 Pagina 18 van 26

19 3 Conclusies De inspectie heeft zowel op het niveau van de gemeente, als op het niveau van de afzonderlijke locaties, gekeken naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. Bij het oordeel over de kwaliteit van het gemeentelijk beleid heeft de inspectie in eerste instantie gebruik gemaakt van de zelfevaluatie van de gemeente, die dateert van eind maart Door middel van documentenanalyse, gesprekken en locatiebezoeken heeft de inspectie de oordelen van de gemeente geverifieerd. De oordelen van de bezochte locaties, in samenhang met het gemeentelijk VVE-beleid laten, per eind december 2012, het volgende beeld zien: Hoewel er beleidsmatig nog het nodige valt uit te werken, door te voeren en te evalueren, komt de inspectie op het niveau van de locaties tot in hoofdzaak positieve bevindingen. Zowel de gemeente, als de locaties hebben bovendien een behoorlijk betrouwbaar beeld van de eigen fase van ontwikkeling, zoals uit de in dit onderzoek meegenomen vragenlijsten naar voren komt. Zoals hiervoor al toegelicht is het beeld van de beleidsmatige inspanningen in Someren genuanceerder dan in eerste instantie uit de waarderingen in het betreffende hoofdstuk naar voren komt. Op nogal wat deelterreinen is de gemeente, in samenspraak met de partners in het veld verder dan het lijkt. Dit komt omdat sommige in de optiek van de inspectie cruciale onderdelen soms nog niet voldoende zijn uitgewerkt of vastgelegd, waardoor de betreffende indicator toch als verbeterpunt wordt aangemerkt. Voor de onderzochte locaties geldt dat die op een aantal voor VVE belangrijke aspecten duidelijk afsteken tegen locaties in andere gemeenten. Vooral in de sfeer van de condities, maar zeker ook als het gaat om de uitvoering van VVE heeft de inspectie enkele goede praktijken waargenomen, die als voorbeeld kunnen gelden voor de ontwikkeling op andere locaties in de regio. Naast deze positieve ontwikkelingen heeft de inspectie ook enkele aspecten aangewezen als verbeterpunt. Dat begint met het beleid om ouders een meer actieve rol te geven in de VVEactiviteiten. Op dat vlak zullen zowel de gemeente als de VVE-locaties zelf daar een duidelijker invulling aan moeten gaan geven. Het slagen van het VVE-beleid is daar in grote mate van afhankelijk. De kwaliteitszorg en de doorgaande lijnen tussen de voor- en vroegscholen zijn twee andere aspecten die zonder meer om nadere acties vragen. Op die onderdelen schiet de huidige praktijk te kort om alle ambities en doelen van VVE te kunnen dekken. Vanuit haar regierol kan de gemeente, samen met de coördinatoren uit de betrokken organisaties daar een flinke boost aan geven. Bij het opstellen van een werkplanning voor de komende jaren zal er op gemeentelijk niveau in ieder geval ook een beter uitgewerkte planning moeten worden vastgesteld voor het monitoren en evalueren van zowel de uitgezette ontwikkelingstrajecten, als van de uiteindelijk beoogde opbrengsten. Nu valt er nog niet veel te zeggen over de bijdragen aan de leerwinst van de doelgroepkinderen in achtereenvolgens de voor- én de vroegschool Pagina 19 van 26

20 Pagina 20 van 26

21 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente Someren HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Ant- Oordeel woord 1a1 Definitie doelgroepkind Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroeppeuter is? Ja 3 - Of de peuter (later) een zgn. leerlinggewicht (0,3 of 1,2) heeft Nee - Of de peuter een taal- en/of een ontwikkelingsachterstand heeft Ja (bijvoorbeeld volgens het consultatiebureau) - Of de peuter is ingeschreven op een voorschool (een peuterspeelzaal of Ja een kinderdagverblijf dat VVE-geld krijgt van de gemeente) - Of tijdens de wenperiode op de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf Ja blijkt dat kind een taal- en/of ontwikkelingsachterstand heeft. Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroepkleuter is? Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroeppeuters is beschreven? Ja Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroepkleuters is Nee beschreven? 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) Weet u voor hoeveel peuters u VVE-plaatsen dient te creëren uit de Ja onderwijsachterstandsgelden van het rijk? Voor hoeveel peuters diende u VVE-plaatsen te creëren per 1 augustus ? Voor hoeveel peuters heeft u VVE-plaatsen gecreëerd per 1 augustus ? Weet u hoeveel doelgroeppeuters er in uw gemeente zijn per 1 augustus Ja 2011, uitgaande van uw eigen doelgroepdefinitie (als u die heeft)? Hoeveel doelgroeppeuters zijn er in uw gemeente per 1 augustus 2011? 18 Hoeveel van deze doelgroeppeuters hebben VVE gehad? 13 Heeft u een document waarin het bereik van de doelgroepkleuters is Nee beschreven? 1a3 Toeleiding Heeft u een document waarin is beschreven hoe het toeleidingstraject van de doelgroeppeuters naar de voorschool eruit ziet? Kunt u hieronder kort beschrijven uit welke stappen dat traject bestaat? Het Consultatie Bureau heeft de eerste contacten met de ouders, indien doelgroeppeuter dan extra aandacht + 1 x huisbezoek om de ouders te motiveren hun kind 4 dagdelen naar peuterspeelzaal te laten gaan. Indien geen resultaat dan heeft de gemeente een aparte VVE-consulentie die het traject van het Consultatie Bureau overneemt en verder in gesprek gaat met de ouders. Is er een dekkend bestand van waaruit de doelgroeppeuters kunnen Ja 3 worden geïdentificeerd? (zoals het Integraal Dossier JGZ [ID-JGZ]) Heeft uw gemeente zicht op de aard en de omvang van het non-bereik, Ja 3 d.w.z. welke ouders hun kinderen niet naar VVE laten gaan terwijl het wel doelgroeppeuters zijn? Oordeel toeleiding. Ja 1a4 Ouders Gericht ouderbeleid: Is er sprake van een analyse van de ouderpopulatie, waardoor duidelijk wordt waar het VVE-ouderbeleid zich op moet richten? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die analyse inhoudt? Wordt in het ouderbeleid expliciet uitgewerkt dat zoveel mogelijk ouders Nee worden bereikt? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om zoveel mogelijk Pagina 21 van 26

22 ouders te bereiken inhoudt? Worden de ouders vóórdat hun doelgroepkind naar de voorschool gaat adequaat geïnformeerd over het doel en de werkwijze van VVE en de voorschool? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om de ouders te informeren inhoudt? zie antwoord vraag 1a3 Is er sprake van een vastgestelde intakeprocedure van de doelgroepkinderen? Is dat in een document te lezen? VVE op CB (2).doc Kunt u hieronder kort beschrijven wat die intake inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren thuis VVE-activiteiten met hun kind te doen? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren op de voor(- en vroeg)school VVE-activiteiten met hun kind te doen? Is er gemeentelijk beleid om ouders te informeren over de ontwikkeling van het kind? Is er gemeentelijk beleid om rekening te houden met de thuistaal van de doelgroepkinderen? 1a5 Integraal VVE-programma Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren VVE-programma in de voorschool? Is dat in een document te lezen? Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren kind- of leerlingvolgsysteem in de voor- en/of vroegschool? 1a6 Externe zorg Is er gemeentelijk beleid over de (externe) zorg voor peuters die meer nodig hebben dan VVE? 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen Zijn er gemeentelijke afspraken over de manier waarop de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg uitvoeren? Is dat in een document te lezen? Volgt uit Inspectie GGD 1a8 Doorgaande lijn Is er gemeentelijk beleid over de VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool? Is er gemeentelijk beleid om zoveel mogelijk kinderen door te laten stromen van de voorschool naar een vroegschool? Is er gemeentelijk beleid over de zgn. warme overdracht van de voorschool naar de vroegschool? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het aanbod van de vooren de vroegschool op elkaar? Is dat in een document te lezen? Ja 3 Nee Ja 3 Ja Ja 3 Ja Ja 3 Ja Ja 3 Nee Pagina 22 van 26

23 Bij de invoering van VVE in 2000 is ook aan alle basisschool het VVEpakket aangeboden. Slecht 4 scholen voeren nu VVE-programma Piramide uit. Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van pedagogisch-educatief handelen van de voor- en de vroegschool op elkaar? Is dat in een document te lezen? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het ouderbeleid van de voor- en de vroegschool op elkaar? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van interne begeleiding en de zorg van de voor- en de vroegschool op elkaar? 1a9 Resultaten Zijn er gemeentelijke afspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten met VVE? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die resultaatafspraken zijn? (Een voorbeeld: Minder dan 25% van de doelgroepkinderen scoort op D- of E- niveau bij de Cito-toetsen Taal voor kleuters en Ordenen) 1a10 Nadere VVE-afspraken op gemeentelijk niveau Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de voorscholen? Dus bovenop de wettelijke eisen. Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de voorscholen zijn? Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de vroegscholen? Bijvoorbeeld in LEA-verband. Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de vroegscholen zijn? 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de aansturing van VVE? (Stuurgroep, LEA, e.d.) Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die VVE-aansturing op gemeentelijk niveau er uit ziet? In Someren bestaat een Stuurgroep Jeugd waarin VVE ook aan de orde komt. In de Stuurgroep zijn (bijna)alle organisaties vertegenwoordigd die betrokken zijn met de zorg van 0-23 jarigen. De schoolbesturen zijn ook in de Stuurgroep afgevaardigd met mandaat. Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de uitvoering van VVE? (bijv. in de werkgroep VVE, of zoiets) Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die coördinatie van de VVEuitvoering er uit ziet? De Werkgroep VVE bestaat uit vertegenwoordiging van beide schoolbesturen (directeuren), afvaardiging van kinderdagverblijven (waarvan 2 met peuterwerk), Consultatiebureau en ondersteuning schoolbegeleidingsdienst. 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau Wordt VVE op gemeentelijk niveau systematisch geëvalueerd en verbeterd? (via een (VVE)monitor, gemeentelijk VVE-evaluaties, VVEbeleidsplannen, en dergelijke?) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die systematisch evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau er uit ziet? Nee Nee 1 Ja Ja Nee Nee Ja 3 Nee Ja 3 Nee Pagina 23 van 26

24 DE VVE-CONDITIES Ant- Oordeel woord 2a GGD-rapport Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de Ja 3 kinderdagverblijven óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is dat in een document te lezen? Nee Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in Ja 3 haar beoordeling van de kinderdagverblijven? Wat is die datum? Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de Nee peuterspeelzalen óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in Nee haar beoordeling van de peuterspeelzalen? Wat is die datum 2b Gemeentelijk subsidiekader Is er een gemeentelijk VVE-subsidiekader voor de voorscholen (of een Ja 3 verordening, een beschikking, e.d.) - def. overeenkomst NulVier 1.doc Staat daarin dat de maximale groepsgrootte 16 peuters per groep is? Ja 3 Wat is dan de maximale groepsgrootte? Staat daarin dat er voor elke groep sprake moet zijn van een dubbele Ja 3 bezetting? Wat is dat criterium? Staat daarin dat er voor elke groep minimaal 10 uur VVE gegeven wordt? Ja 3 Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten gekwalificeerd moeten zijn, Ja 3 d.w.z. dat ze minimaal MBO-3 niveau zijn? Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten voldoende geschoold moeten Ja 3 zijn voor VVE? Wat zijn de scholingseisen in uw gemeente? PW3 Staat daarin dat er voor elke leidster/beroepskracht een opleidingsplan moet zijn? (N.B. Het mag ook één plan zijn waarin per leidster het opleidingsplan staat.) Pagina 24 van 26

25 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de vooren de vroegscholen CONDITIES A0.1 Recent en compleet GGD-rapport 11 A0.2 VE-basisvoorwaarden 7 4 A2 Groepsgrootte 11 A3 "Dubbele bezetting" A4.1 Voldoende VVE-tijd per week 5 6 A5.2 Opgeleide leidsters 11 A5.3 Nederlands spreken 11 A5.4 VVE-geschoolde leidsters A5.5 Jaarlijks opleidingsplan 6 5 OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 9 5 B2 Vooraf info aan ouders 2 12 B3 Intake 3 11 B4 Thuis VVE-activiteiten 3 11 B5 VVE-participatie van ouders op school 9 5 B6 Info ouders over ontwikkeling kind 3 11 KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1.1 Integraal programma 2 12 C1.2 Doelgerichte planning 2 12 C1.4a Opklimmende moeilijkheidsgraad 2 1 C1.4b Brede ontwikkeling 1 12 C1.4c Leeftijddifferentiatie 6 7 C1.4d Differentiatie ontwikkelingsniveau 7 6 C2.5 Inrichting van de ruimte 2 12 ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 1 13 D1.2a Planning hele groep 8 6 D1.2b Planning kleine groep D1.2c Planning (zorg)leerlingen 12 2 D1.3 Evaluatie begeleiding 3 11 D2.1 Welke kinderen externe zorg nodig? 5 8 D2.2b Overleg ouders over externe zorg D2.3 Volgen van de externe zorg 14 Pagina 25 van 26

26 KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 VVE-coördinatie binnen school 14 E2 VVE evalueren 9 5 E3 Opbrengsten evalueren 5 9 E4 Verbetermaatregelen 5 9 E5 VVE borgen 9 5 E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 3 DOORGAANDE LIJN F1 VVE-coördinatie tussen voor-vroeg 6 8 F2 Doorstroom naar vroegschool 3 8 F3 Warme overdracht F4 Afstemming aanbod 9 5 F5 Afstemming ped/educ handelen 14 F6 Afstemming over ouders 14 F7 Afstemming begeleiding/zorg 14 OPBRENGSTEN VAN VVE G1 VVE-resultaten meten G2 Niveau VVE-resultaten 2 G3 Verlengde kleuterperiode 1 2 Pagina 26 van 26