DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE MEPPEL IN 2012

Transcriptie

1 DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE MEPPEL IN 2012 Utrecht, februari 2013 HB

2 Pagina 2 van 30

3 INHOUD Voorwoord 5 1 VVE in de gemeente Meppel Overzicht van de voor en de vroegscholen in Meppel Lijst met de VVE documenten die de gemeente heeft aangeleverd Het gemeentelijke VVE beleid 10 2 De oordelen over de voor en de vroegscholen Het bereik Oordelen op de indicatoren van voor en vroegscholen 15 3 Conclusies 21 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente 23 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de voor en de vroegscholen 29 Pagina 3 van 30

4 Pagina 4 van 30

5 Voorwoord In de Memorie van Toelichting bij de OKE-wet wordt een zgn. VVE-bestandsopname aangekondigd. In 2007 (en 2008 en 2009) heeft de onderwijsinspectie die al uitgevoerd in de vier grote steden en in in de middelgrote steden. Nu is doorgestart met de overige gemeenten die onderwijsachterstandsmiddelen krijgen van het Rijk. Na de bestandsopname wordt het inspectietoezicht op de kwaliteit van VVE signaalgestuurd vorm gegeven. Dat houdt in dat periodiek afspraken met de gemeente gemaakt worden over de onderwerpen en de locaties waarop VVEtoezicht zal worden gehouden. De bevindingen uit dit rapport over de bestandsopname VVE kunnen daarvoor als uitgangspunt worden genomen. De Hoofdinspecteur Primair onderwijs, Dr. A. Jonk Pagina 5 van 30

6 Pagina 6 van 30

7 Inleiding Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) in de gemeente Meppel. VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In het rapport wordt allereerst de kwaliteit van het VVE-beleid op gemeentelijk niveau gewaardeerd. Dat is gebeurd in de vorm van een zelfrapportage (in lijn met artikel 12 van de WOT) van de gemeente over haar VVE-beleid: zie hoofdstuk 1 en bijlage 1. De inspectie heeft deze zelfevaluatie geverifieerd. Vervolgens worden in hoofdstuk 2 de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties gepresenteerd. Dat gebeurt in de vorm van overzichtstabellen met daarin: de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties; of de zelfbeoordelingen afwijken van de inspectieoordelen. Na iedere overzichtstabel wordt een toelichting gegeven door de inspectie. In bijlage 2 staat een overzicht van de antwoorden van de zelfevaluaties van de locaties weergegeven. Iedere bezochte locatie heeft een inspectierapport met de bevindingen ontvangen. Hoofdstuk 3, ten slotte, bevat de conclusies over kwaliteit van VVE in deze gemeente. Dit rapport gaat dus over de volgende onderwerpen: 1. De zelfrapportage van de gemeente over haar VVE-beleid en de verificatie daarvan door de inspectie. 2. De oordelen van de onderwijsinspectie over de voor- en de vroegscholen en de mate van overeenkomst met de oordelen uit de zelfevaluaties. 3. De conclusies van de onderwijsinspectie. Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. Pagina 7 van 30

8 Pagina 8 van 30

9 1 VVE in de gemeente Meppel De gemeente Meppel heeft aan de hand van een digitale vragenlijst haar eigen VVE-beleid beoordeeld tegen de OKE-wet en het VVE-toezichtkader van de onderwijsinspectie, dat in de Staatscourant is gepubliceerd. De digitale vragenlijst levert de volgende informatie: Het overzicht met de voor- en de vroegscholen: zie paragraaf 1.1 De lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd: zie paragraaf 1.2 De zelfbeoordeling van VVE-context en condities: zie paragraaf Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Meppel In de gemeentelijke digitale vragenlijst is gevraagd naar een overzicht met de VVEpeuterspeelzalen en kinderdagverblijven (dus: de voorscholen) en de bijbehorende vroegscholen (de VVE-basisscholen). Gemeenten bekostigen sinds 2006 niet langer de vroegscholen, waardoor ze nu vaak geen betrouwbaar beeld meer hebben van welke vroegscholen er zijn. Daarom heeft de onderwijsinspectie, in samenspraak met de gemeente en de schoolbesturen (en met gebruikmaking van de DUO-telgegevens per 1 oktober 2011 met het percentage gewichtenkinderen van 4 en 5 jaar), dat overzicht nader ingevuld: zie tabel 1.1. Tabel 1.1: Overzicht van de voor- en vroegscholen in de gemeente Meppel. (Voor)scholen met een * hebben een digitale vragenlijst gekregen en (voor)scholen met ** zijn (ook) bezocht. Voorschool: peuterspeelzaal Voorschool: kinderdagverblijf Vroegschool: Basisschool Peutervreugd** Geen De Woldstroom** De Kleine Handjes** (C.B.S. Het Kompas)* OBS Oosterboerschool* Koningin Beatrixschool* OBS Sprinkels, locatie Zuiderbasisschool** (OBS Sprinkels, locatie Koedijkslanden)* Toelichting: - In de gemeente Meppel hebben twee peuterspeelzalen en zes basisscholen een vragenlijst ontvangen. Zes locaties hebben de vragenlijst ingevuld. - OBS Sprinkels, locatie Koedijkslanden en C.B.S. Het Kompas hebben de vragenlijst niet ingevuld en staan daarom in bovenstaande lijst tussen haakjes. - De twee locaties van OBS Sprinkels die een vragenlijst hebben ontvangen, zijn kort daarna gefuseerd tot één school met één BRIN-nummer. - C.B.S. Het Kompas had slechts 3% gewichtenleerlingen in de groepen 1 en 2 op teldatum 1 oktober 2011 en behoort daarmee niet tot de doelgroep. - Peuterspeelzaal Peutervreugd en basisschool De Woldstroom zijn in combinatie bezocht. - Peuterspeelzaal De Kleine Handjes is samen met OBS Sprinkels bezocht. Vanwege de recente fusie van beide locaties van OBS Sprinkels had de school net een nieuwe directie en was de interne afstemming in volle gang. Daarom is besloten geen rapport te maken van het bezoek aan OBS Sprinkels. 1.2 Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd Documentnaam Nota Sluitende Aanpak , Laat ze maar lekker samen spelen. Harmonisatie voorschoolse voorzieningen, een onderzoeksrapport over opzetten van een Integraal kindcentrum in Meppel Stappenplan signaleren en toeleiden Beleidskader: Sluitende aanpak Lokale educatieve agenda gemeente Meppel Pagina 9 van 30

10 Veldinstrument onderzoek kindercentrum, Het gemeentelijke VVE-beleid In deze paragraaf worden de bevindingen van de inspectie over het gemeentelijk VVE-beleid weergegeven. Bijlage I bij dit rapport bevat de zelfevaluatie van de gemeente: vragen, antwoorden en beoordelingen van het gemeentelijke beleid, op de twee domeinen VVEbeleidscontext en de VVE-condities. Per domein wordt weergegeven op welke punten de gemeente haar eigen beleid en uitvoering als voldoende ( 3 ) beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als met ( 1 ) afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt ( 4 ). De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van de zelfevaluatie en haar eigen verificatie door middel van documentenanalyse, gesprekken met betrokkenen en informatie uit locatiebezoeken. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van de oordelen van de gemeente wordt dit vermeld en onderbouwd. HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Oordeel 1a1 Definitie doelgroepkind 3* 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) 2 1a3 Toeleiding 2 1a4 Ouders 2* 1a5 Integraal VVE-programma 3 1a6 Externe zorg 2* 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 2* 1a8 Doorgaande lijn 2* 1a9 Resultaten 1* 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau 3 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau 3 DE VVE-CONDITIES Oordeel 2a GGD-rapport 3 2b Gemeentelijk subsidiekader 2* Verificatie: Aan de hand van de ingestuurde documenten, en in voorkomende gevallen ook in gesprekken met de betrokkenen in de gemeente, heeft de inspectie bovenstaande oordelen geverifieerd (zie ook bijlage 1). Dit levert het volgende beeld op: 1. Verbeterpunten met een afspraak - Resultaten (1a9) Er zijn op gemeentelijk niveau geen afspraken met de schoolbesturen en houders van kinderopvang en peuterspeelzalen over de te behalen resultaten met VVE. Sinds 1 januari 2012 verwacht de inspectie dat op gemeentelijk niveau is bepaald wat de resultaten van VVE moeten zijn en hoe deze gemeten worden. De inspectie en de gemeente Meppel spreken af dat bovengenoemde resultaatafspraken uiterlijk 1 augustus zijn gemaakt en zijn vastgelegd. 2. Verbeterpunten - Bereik (1a2) Uit het onderzoeksrapport harmonisatie blijkt dat de gemeente Meppel in 2010 een bereik heeft gerealiseerd van 77% doelgroeppeuters (217 van 280) op basis van de wijkgeboden doelgroepomschrijving. Pagina 10 van 30

11 De gemeente Meppel geeft in de vragenlijst aan dat er op 1 augustus 2011 in totaal voor 228 peuters een VVE-aanbod gecreëerd moet zijn en dat er voor 230 doelgroeppeuters daadwerkelijk een aanbod is gerealiseerd. Dit onderdeel van het bereik is van voldoende niveau. Op grond van de eigen doelgroepdefinitie van de gemeente zijn er 407 doelgroeppeuters waarvan 228 peuters een VVE-aanbod hebben gehad, zo blijkt uit de vragenlijst. Dit onderdeel van het bereik is een verbeterpunt. De twee peuterspeelzalen geven in de vragenlijsten aan dat er in 2012 in totaal 135 doelgroeppeuters zijn. - Toeleiding (1a3) Op gemeentelijk niveau is in Meppel een stappenplan signaleren en toeleiden opgesteld. Hierin staan de stappen beschreven die worden gezet om kinderen van 0 tot 6 jaar toe te leiden naar voor- en vroegschoolse educatie. Er is aangegeven wie wanneer verantwoordelijk is om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk doelgroepkinderen worden bereikt met VVE. Naast een geboortekoffer met informatie over opgroei- en opvoedondersteuning gaat het onder meer om de inzet van huisbezoeken waarin het belang van voorschoolse educatie wordt benadrukt. Zoals de gemeente zelf ook aangeeft in de vragenlijst is er echter nog geen zicht op het nonbereik van de doelgroeppeuters. Dit is een verbeterpunt. - Ouders (1a4) De inspectie verwacht dat er op gemeentelijk niveau ouderbeleid is ontwikkeld waarbij wordt ingegaan op: o de ouderpopulatie; o het informeren van ouders; o de intakeprocedure; o ontwikkelingsgerichte activiteiten; o participatie van de ouders; o infomeren over de ontwikkeling van de kinderen; o rekening houden met de thuistaal. Op enkele van bovenstaande punten is in de gemeente Meppel beleid ontwikkeld. In de beleidsdocumenten wordt het belang van ouderbetrokkenheid onderkend. Via het consultatiebureau wordt ingezet op het informeren van ouders, onder andere over het belang van voorlezen. Ook de huisbezoeken door de stichting Welzijn zijn daarbij van belang. Daarnaast wordt in de gemeente het project Boekstart uitgevoerd door de bibliotheek waarmee wordt ingezet op zogenoemde thuisprogramma s. Echter, het ontbreekt op gemeentelijk niveau aan een beschrijving van de ouderpopulatie waarvan een analyse is gemaakt, de participatie van de ouders, het informeren over de ontwikkeling van de kinderen en het rekening houden met de thuistaal. Dit is een verbeterpunt en daarom stelt de inspectie het oordeel uit de zelfevaluatie naar beneden bij. - Externe zorg (1a6) In de beleidsdocumenten van de gemeente staan geen zorgstructuren beschreven voor peuters en kleuters die zorg nodig hebben van externe organisaties. Zodoende is voor de inspectie niet te verifiëren of hierover binnen de gemeente afspraken zijn gemaakt en of het duidelijk is wie wanneer verantwoordelijk is voor een kind. Deze indicator is daarom een verbeterpunt. De inspectie stelt het oordeel uit de zelfevaluatie naar beneden bij. - Interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen (1a7) Er is geen gemeentelijk beleid over de invulling van de kwaliteitszorg op de voor- en vroegscholen. Het ontbreekt daarnaast aan afspraken met de schoolbesturen en houders van peuterspeelzalen en kinderopvang over het realiseren en borgen van de kwaliteit van de aangeboden voor- en vroegschoolse educatie (een intern systeem voor kwaliteitszorg). De Pagina 11 van 30

12 inspectie merkt deze indicator aan als verbeterpunt en stelt het oordeel uit de zelfevaluatie naar beneden bij. - Doorgaande lijn (1a8) Er zijn op gemeentelijk niveau afspraken vastgelegd over een warme overdracht van de voornaar de vroegscholen. Tevens is de afspraak dat de basisscholen een VVE-coördinator aanstellen en dat deze enkele keren per jaar overleg organiseert tussen de leidsters en leerkrachten die bij VVE betrokken zijn over tenminste de planning en de afstemming van programma-activiteiten. Hiermee zijn de eerste stappen in de doorgaande lijn van de voor- naar de vroegscholen gezet. Verbeterpunten zijn de afstemming van het pedagogisch klimaat en educatief handelen, de manier om met de ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool en de interne zorg en begeleiding. - Gemeentelijk subsidiekader (2b) De inspectie beschikt niet over het gemeentelijk subsidiekader en kan de oordelen in de vragenlijst zodoende niet verifiëren. De gemeente geeft zelf aan dat de maximale groepsgrootte (16 peuters per groep) en het opleidingsplan ontbreken. Dit zijn verbeterpunten. De inspectie stelt het oordeel uit de zelfevaluatie naar beneden bij. 3. Voldoende - Definitie doelgroepkind (1a1) De gemeente Meppel heeft in overleg met de bij VVE betrokken partijen gekozen voor de volgende doelgroepomschrijving: Alle kinderen in de Koedijkslanden en de Haveltermade zijn per definitie doelgroepkinderen. De onderbouwing hiervan is dat uit de gegevens van de peuterspeelzaal en uit de verrichte omgevingsanalyse blijkt dat het grootste aantal kinderen met een achterstand uit deze twee wijken afkomstig is. Aangezien uit de nota sluitende aanpak blijkt dat er zowel wordt ingezet op de doelgroeppeuters als de doelgroepkleuters waardeert de inspectie deze definitie als voldoende. Het eigen oordeel van de gemeente wordt daarom naar boven bijgesteld. - Integraal VVE-programma (1a5) De gemeente Meppel heeft op voordracht van de werkgroep VVE voorgeschreven dat er in de voorscholen wordt ingezet op het VVE-programma Piramide. De gemeente beveelt aan dat ook de scholen Piramide gebruiken, maar laat dit aan de scholen. Zij zijn vrij een ander programma te kiezen. Hiermee is indicator 1a5 voldoende. Er zijn geen afspraken over het te hanteren kind- en leerlingvolgsysteem. De inspectie weegt dit op dit moment niet mee in de beoordeling, maar constateert dat dit een ontwikkelpunt is voor de gemeente. - VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau (1b) In de gemeente Meppel bestaat al een aantal jaren een werkgroep voor- en vroegschoolse educatie die is samengesteld uit de peuterspeelzalen, kinderopvang, basisscholen, Icare en Stichting Welzijn Meppel en Westerveld. De gemeente vervult een regierol en omschrijft dit zelf als volgt: de taak van de gemeente om de beleidsontwikkeling en uitvoering volgens planning te realiseren, partners betrokken en aan hun afspraken te houden en nieuwe items snel op te pakken en van een aanpak te voorzien. - Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau (1c) De gemeente Meppel heeft afgesproken dat twee keer per jaar wordt geëvalueerd of de doelen ten aanzien van het bereik van doelgroeppeuters worden behaald. Door middel van de onderwijsmonitor wordt dit in beeld gebracht. Daarnaast wordt jaarlijks in de Lokale Educatieve Agenda geëvalueerd of de voorgenomen beleidsmaatregelen zijn uitgevoerd. Daarbij komen in ieder geval aan bod: het signaleren en Pagina 12 van 30

13 toeleiden, de doelgroepomschrijving, de VVE-programma s, de warme overdracht, de doorgaande lijn en de onderwijsmonitor. De resultaten van VVE staan (nog) niet als vast onderdeel op de evaluatie. - GGD-rapport (2a) De gemeente Meppel heeft geregeld dat de GGD de basiskwaliteit van de voorscholen beoordeelt en dat er recente GGD-rapporten zijn. 4. Voorbeelden voor anderen Op gemeentelijk niveau zijn geen voorbeelden voor anderen geconstateerd. Pagina 13 van 30

14 Pagina 14 van 30

15 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen De voor- en vroegscholen uit het overzicht in paragraaf 1.1 hebben een digitale vragenlijst gekregen om zelf te rapporteren over de kwaliteit van VVE. De vragen zijn rechtstreeks afkomstig uit het VVE-waarderingskader, met dien verstande dat sociaal-wenselijke antwoorden vermeden zijn door ófwel de formulering van de vragen, ófwel bepaalde indicatoren (zoals de beoordeling van het pedagogisch klimaat en het educatief handelen) niet op te nemen in de vragenlijst. Elke voor- en vroegschool heeft de eigen zelfrapportage teruggekregen, inclusief de bijbehorende oordelen. Paragraaf 2.1 bevat informatie over het gerealiseerde bereik. In paragraaf 2.2 staan de inspectieoordelen op de aspecten condities, ouders, proceskwaliteit, ontwikkeling, begeleiding en zorg, kwaliteitszorg, doorgaande lijn, en resultaten. 2.1 Het bereik In tabel 2.1 staat het aantal peuters op de verschillende voorscholen. Tabel 2.1 Het aantal (doelgroep)peuters op de verschillende peuterspeelzalen VVE Peuterspeelzaal aantal peuters waarvan doelgroep Peutervreugd De Kleine Handjes Volgens opgave van de VVE-locaties zitten er 135 doelgroeppeuters op de peuterspeelzalen. 2.2 Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen Alle peuterspeelzalen en basisscholen met doelgroepkinderen in de gemeente hebben een digitale vragenlijst ontvangen. Deze is ingevuld en geretourneerd door de meeste locaties. In de vragenlijst heeft iedere locatie aangegeven hoe ze zichzelf beoordeelt op het gebied van VVE. De inspectie heeft ter verificatie van de zelfevaluaties een aantal locaties met doelgroepkinderen bezocht. twee peuterspeelzalen (Peutervreugd en De Kleine Handjes) geen kinderdagverblijf één vroegschool (groep 1 en 2 van basisschool De Woldstroom) Het onderzoek bestond uit (les)observaties, gesprekken en documentenanalyse. In onderstaande tabellen staan de oordelen van de inspectie op de locaties die bezocht zijn. In de laatste kolom wordt aangegeven of de inspectieoordelen overeenkomen (=), positiever zijn (+) of negatiever zijn ( - ) dan de antwoorden op de vragenlijst die aan alle voor- en vroegscholen gestuurd zijn. Er wordt een + of een - gegeven als het gemiddelde oordeel 0,1 hoger of lager is, dus als het verschil in totaal meer dan 0,2 is. In bijlage 2 staan de digitale zelfbeoordelingen op de vragenlijsten. Het aantal oordelen per indicator kan verschillen, omdat op sommige locaties geen oordeel is gegeven. Onder iedere tabel wordt een toelichting gegeven. Pagina 15 van 30

16 Tabel 2.2 De frequentie van oordelen van de door de inspectie bezochte voorscholen. (In de rechterkolom staat of het inspectieoordeel positiever (+), gelijk (=) of negatiever (-) is dan het gemiddelde oordeel op de digitale vragenlijsten, voor zover de indicatoren in de digitale vragenlijst zijn meegenomen.) CONDITIES Verschil bezoek - vragenlijst A0.1 Recent en compleet GGD-rapport* 2 = A0.2 Voorschoolse educatiebasisvoorwaarden* 2 - A2 Groepsgrootte* 2 = A3 "Dubbele bezetting" A4.1 Voldoende VVE-tijd per week* 2 = A5.2 Opgeleide leidsters* 2 = A5.3 Nederlands spreken* 2 = A5.4 VVE-geschoolde leidsters en leerkrachten A5.5 arlijks opleidingsplan* 2 - Toelichting: - De meeste indicatoren zijn alleen van toepassing op de voorscholen. Die zijn met een asterisk (*) gemarkeerd. - De meeste condities waaronder VVE wordt uitgevoerd, zijn op orde. - Dit betekent dat de groepsgrootte, de VVE-tijd per week, het opleidingsniveau en het taalniveau van de leidsters van voldoende niveau zijn. - Op één van de bezochte voorscholen voldeed de dubbele bezetting niet aan de wettelijke eisen (A3).. - De VVE-scholing van de leidsters is als voorbeeld voor anderen benoemd vanwege de certificering voor het VVE-programma Piramide (A5.4). Op de vroegschool is de VVEscholing door personele wisselingen in het onderbouwteam een verbeterpunt. - Een jaarlijks opleidingsplan ontbreekt op beide bezochte voorscholen (A5.5). - De oordelen van de inspectie op de bezochte locaties komen grotendeels overeen met de eigen oordelen van alle locaties in de vragenlijsten (=). Op twee indicatoren oordeelt de inspectie positiever (+) en op twee indicatoren negatiever dan de locaties zelf (-). OUDERS Verschil bezoek - vragenlijst B1 Gericht ouderbeleid 3 = B2 Vooraf info aan ouders 3 - B3 Intake 3 = B4 Thuis VVE-activiteiten 1 2 = B5 VVE-participatie van ouders op school B6 Info ouders over ontwikkeling kind B7 Thuistaal 3 Toelichting: - Het ouderbeleid is op alle bezochte locaties een verbeterpunt waar het gaat om het formuleren van een gericht ouderbeleid en het verstrekken van informatie aan ouders (B1 en B2). - De intake is evenals de manier waarop rekening wordt gehouden met de taal die thuis gesproken wordt, op alle locaties van voldoende niveau. - De manieren waarop ouders gestimuleerd worden om thuis activiteiten te doen met hun kinderen en de wijze waarop ouders betrokken worden bij VVE-gerelateerde activiteiten op de voor- en vroegschool is op twee van de drie bezochte locaties op orde. - Ouders worden minimaal drie keer in de peuterperiode geïnformeerd over de ontwikkeling van hun kind en indien nodig vinden oudergesprekken elke zes weken plaats. Dit is als voorbeeld voor anderen gewaardeerd (B6). Pagina 16 van 30

17 - De oordelen van de inspectie komen op drie indicatoren overeen (=) met de oordelen van de locaties in de zelfbeoordelingen. De inspectie oordeelt negatiever bij indicator B2 en B6 (-) en positiever dan de locaties bij indicator B5. KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst C1.1 Integraal programma 3 = C1.2 Doelgerichte planning 3 = C1.3 Aanbod taal 3 C1.4 Voldoende differentiatie 1 2 C2.1 Pedagogisch handelen 3 C2.2 Gedragsgrenzen stellen 1 2 C2.3 Sociale/persoonlijke vaardigheden 3 C2.4 Bevorderen autonomie kind 2 1 C2.5 Inrichting van de ruimte 3 + C3.1 Afstemming leidsters 3 C3.2 Activiteiten taalontwikkeling 3 C3.3 Interactie bevorderen 2 1 C3.4 Betrokkenheid kinderen 3 C3.5 Aanpakgedrag 3 C3.6 Responsiviteit 3 C3.7 Afstemmen op ontwikkeling kind 1 2 Toelichting: - Aangezien de meeste indicatoren over de uitvoering van VVE niet in de vragenlijst staan, bevat deze tabel vooral de oordelen van de inspectie. - Op de bezochte locaties wordt gewerkt met een integraal VVE-programma. De (jaar en week)planning is voldoende doelgericht en ook het aanbod gericht op de taalontwikkeling van de kinderen is voldoende dekkend. - Het pedagogisch klimaat op de voorscholen en de vroegschool is positief. De leidsters en leerkrachten handelen respectvol en ondersteunen de kinderen op een uiterst positieve manier. Dit is als voorbeeld voor anderen gewaardeerd (C2.2). - Ook de wijze waarop de leidsters en leerkrachten de sociale vaardigheden van de kinderen bevorderen is op de drie bezochte locaties een voorbeeld voor anderen (C2.3). - Op één van de voorscholen is de natuurlijke en effectieve wijze waarop de leidsters de sociale competenties van de peuters stimuleren eveneens als voorbeeld voor anderen aangemerkt (C2.4). - Het educatief handelen van de leidsters en leerkrachten is op vrijwel alle indicatoren op orde. Tijdens het spel is veel aandacht voor het stellen van (leer)vragen waarmee de interactie met en tussen de peuters goed gestimuleerd werd. Dit is een voorbeeld voor anderen (C3.3). - Voor één van de bezochte voorscholen is de differentiatie in het aanbod en in de activiteiten een verbeterpunt. Van een opklimming in moeilijkheidsgraad en de afstemming tussen de kindobservaties en de planning van activiteiten is nog te weinig sprake (C1.4 en C3.7). - Van de drie indicatoren die ook in de vragenlijsten voorkomen, komen er twee overeen met de oordelen van de inspectie (=) en is de inspectie positiever waar het de inrichting van de ruimte betreft (+). Pagina 17 van 30

18 ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG Verschil bezoek - vragenlijst D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen D1.2 Planmatige begeleiding 3 D1.3 Evaluatie begeleiding 1 2 = D1.4 Begeleiding taalontwikkeling 1 2 D2.1 Welke kinderen externe zorg nodig? 3 + D2.2a Aanmelden voor externe zorg D2.2b Overleg ouders over externe zorg = D2.3 Volgen van de externe zorg 3 = Toelichting: - Het domein zorg en begeleiding is grotendeels van voldoende niveau. - De leidsters en leerkrachten volgen de ontwikkeling van de kinderen met een gestructureerd observatie-instrument op de ontwikkelingsgebieden taal, rekenen, sociaal-emotioneel en motoriek. - Er is sprake van een planmatige begeleiding van de zorg die nodig is en daarbij is op twee van de drie locaties voldoende aandacht voor de taalontwikkeling. - Na afloop van de aangeboden zorg en begeleiding kan, door het ontbreken van specifieke doelstellingen, op één locatie te weinig worden geëvalueerd of de zorg effect heeft gehad (D1.4). - De leidsters en leerkrachten hebben zicht op de externe zorg die peuters en kleuters nodig hebben en zij zijn actief betrokken bij het betrekken van ouders en begeleiden nar de externe zorg. - De oordelen van de inspectie komen op drie punten overeen (=) met die van alle locaties zelf en zijn op twee punten positiever (+). KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL Verschil bezoek - vragenlijst E1 VVE-coördinatie binnen school 3 = E2 VVE evalueren 1 2 = E3 Opbrengsten evalueren E4 Verbetermaatregelen 2 1 = E5 VVE borgen 3 - E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 1 - Toelichting: - De kwaliteitszorg gericht op VVE is op de meeste locaties een verbeterpunt. - Op alle locaties is wel sprake van VVE-coördinatie. Ook wordt op twee van de drie bezochte locaties de kwaliteit van VVE jaarlijks geëvalueerd. - Het evalueren van de opbrengsten van VVE gebeurt wel op de vroegschool, maar op de voorscholen is dit niet het geval (E3). - Ook het opstellen van verbetermaatregelen en het borgen van de gemaakte afspraken zijn op de meeste bezochte locaties een verbeterpunt (E4 en E5). - Op de bezochte vroegschool maakt VVE geen deel uit van de reguliere kwaliteitszorgcyclus (E6). - De oordelen van de inspectie zijn op de helft van de indicatoren negatiever (-) dan alle locaties in de vragenlijsten. Op de andere helft komen de oordelen wel overeen (=). Pagina 18 van 30

19 DOORGAANDE LIJN Verschil bezoek - vragenlijst F1 VVE-coördinatie tussen voor- en 3 - vroegscholen F2 Doorstroom naar vroegschool 2 + F3 Warme overdracht F4 Afstemming aanbod 1 2 = F5 Afstemming pedagogisch klimaat en 3 = educatief handelen F6 Afstemming over ouders 3 = F7 Afstemming begeleiding/zorg Toelichting: - De doorgaande lijn van de voor- naar de vroegschool is op orde wat betreft de doorstroom en de warme overdracht. - Op geen van de bezochte locaties was sprake van VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegscholen. Veelal is er wel de intentie om de contacten te versterken (F1). - De warme overdracht is op één van de bezochte locaties als voorbeeld voor anderen gewaardeerd. Op die voorschool vindt de overdracht plaat in een zorgteam met daarbij zowel de intern begeleider van de school als de ouders (F3). - De doorgaande lijn in het pedagogisch klimaat en het educatief handelen en de afstemming in de manier om met ouders om te gaan, ontbreekt (F4, F5 en F6). - Dit geldt niet voor de doorgaand lijn in de interne begeleiding: op de - in combinatiebezochte voor- en vroegschool was sprake van een voortzetting van de zorg in het zorgteam. Dit is een voorbeeld voor anderen (F7). - De inspectie is op de bezochte locaties op drie onderdelen positiever (+) dan alle locaties zelf in de vragenlijsten. Op drie punten komen de oordelen overeen (=) en ten aanzien van de VVE-coördinatie oordeelt de inspectie negatiever (-) dan de locaties zelf deden. OPBRENGSTEN VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst G1 VVE-resultaten meten G2 Niveau VVE-resultaten G3 Verlengde kleuterperiode 1 + Toelichting: - Op gemeentelijk niveau zijn geen VVE-resultaatafspraken gemaakt. Daarom zijn indicator G1 en G2 tijdens het bezoek niet beoordeeld. - Er zijn weinig kinderen met een verlengde kleuterperiode op de vroegschool. Dit komt overeen met de oordelen uit de zelfevaluaties (=). Pagina 19 van 30

20 Pagina 20 van 30

21 3 Conclusies De inspectie heeft zowel op het niveau van de gemeente, als op het niveau van de afzonderlijke locaties, gekeken naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. Gemeentelijk VVE-beleid Bij het oordeel over de kwaliteit van het gemeentelijk beleid heeft de inspectie in eerste instantie gebruik gemaakt van de zelfevaluatie van de gemeente. Door middel van documentenanalyse, gesprekken en locatiebezoeken heeft de inspectie de oordelen van de gemeente geverifieerd. De inspectie heeft enkele oordelen van de gemeente in de zelfevaluatie naar boven of beneden bijgesteld. De inspectie stelt vast dat het gemeentelijke VVE-beleid op de onderstaande aspecten van voldoende niveau is: - Definitie doelgroepkind (1a1) - Integraal VVE-programma (1a5) - VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau (1b) - Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau (1c) - GGD-rapport (2a) Een aantal VVE-indicatoren op gemeentelijk niveau vraagt geheel of gedeeltelijk verbetering. Dit betreft: - Bereik (1a2) - Toeleiding (1a3) - Ouders (1a4) - Externe zorg (1a6) - Interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen (1a7) - Doorgaande lijn (1a8) - Gemeentelijk subsidiekader (2b) Er is één verbeterpunt met een afspraak. - Resultaten (1a9) De inspectie en de gemeente Meppel spreken af dat uiterlijk 1 augustus 2013 resultaatafspraken zijn gemaakt met de schoolbesturen en houders van kinderopvang en peuterspeelzalen over de te behalen resultaten met VVE waarbij ook is bepaald hoe deze resultaten gemeten worden. Kwaliteit van de uitvoering op de VVE-locaties In de gemeente Meppel hebben twee peuterspeelzalen en zes basisscholen een vragenlijst ontvangen. Op twee basisscholen na, hebben zij deze vragenlijsten allemaal ingevuld. De inspectie heeft vervolgens twee voorscholen en één vroegschool bezocht. Per indicator is in dit rapport aangegeven of het oordeel van de inspectie overeenkomt met alle zelfbeoordelingen van de locaties die een vragenlijst hebben ingevuld. Bij 19 indicatoren is dit het geval, bij 10 indicatoren is de inspectie positiever en bij 8 indicatoren is de inspectie negatiever dan alle locaties in hun zelfbeoordelingen. De kwaliteit van de uitvoering van de voor- en vroegschoolse educatie op de bezochte VVElocaties is in voldoende mate aangetroffen in het aanbod, het pedagogisch klimaat, het educatief handelen, de zorg en begeleiding en de warme overdracht. Daarnaast zijn er op de bezochte VVE-locaties meerdere indicatoren als voorbeeld voor anderen benoemd: de VVE-scholing van de leidsters, het informeren van ouders over de ontwikkeling van hun kind, het stellen van gedragsgrenzen, het stimuleren van sociale vaardigheden van de kinderen, het bevorderen van de zelfstandigheid van de peuters, het volgen van de ontwikkeling van de kinderen, de warme overdracht en de afstemming van de zorg en begeleiding. Pagina 21 van 30

22 Naast deze positieve aspecten zijn er op de bezochte VVE-locaties ook enkele verbeterpunten vastgesteld. Onderdelen van de condities waaronder VVE wordt uitgevoerd, het ouderbeleid, de kwaliteitszorg en de afstemming in de doorgaande lijn tussen de voor- en de vroegscholen vragen versterking. Tot slot In het basisonderwijs wordt steeds meer opbrengstgericht gewerkt. Ook bij VVE is dat mogelijk en wenselijk. Door de ontwikkeling en de resultaten van de kinderen als uitgangspunt te nemen en daar voortdurend op aan te sluiten, is de kans groter dat kinderen meer profijt hebben van VVE. Dat is de reden waarom de inspectie benadrukt dat er op gemeentelijk niveau afspraken worden gemaakt over de VVE-resultaten en dat gestimuleerd wordt dat er met een kindvolgsysteem wordt gewerkt. Bij deze afspraak zullen alle partijen moeten zijn betrokken: zowel de gemeente zelf als de besturen en directies van de voor- en vroegscholen. Pagina 22 van 30

23 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Ant- Oordeel woord 1a1 Definitie doelgroepkind Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroeppeuter is? - Of de peuter (later) een zgn. leerlinggewicht (0,3 of 1,2) heeft - Of de peuter een taal- en/of een ontwikkelingsachterstand heeft (bijvoorbeeld volgens het consultatiebureau) - Of de peuter is ingeschreven op een voorschool (een peuterspeelzaal of een kinderdagverblijf dat VVE-geld krijgt van de gemeente) - Of tijdens de wenperiode op de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf blijkt dat kind een taal- en/of ontwikkelingsachterstand heeft. Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroepkleuter is? Nee 2 Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroeppeuters is beschreven? Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroepkleuters is Nee beschreven? 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) Weet u voor hoeveel peuters u VVE-plaatsen dient te creëren uit de onderwijsachterstandsgelden van het rijk? Voor hoeveel peuters diende u VVE-plaatsen te creëren per 1 augustus ? Voor hoeveel peuters heeft u VVE-plaatsen gecreëerd per 1 augustus ? Weet u hoeveel doelgroeppeuters er in uw gemeente zijn per 1 augustus 2011, uitgaande van uw eigen doelgroepdefinitie (als u die heeft)? Hoeveel doelgroeppeuters zijn er in uw gemeente per 1 augustus 2011? 407 Hoeveel van deze doelgroeppeuters hebben VVE gehad? 228 Heeft u een document waarin het bereik van de doelgroepkleuters is Nee beschreven? 1a3 Toeleiding Heeft u een document waarin is beschreven hoe het toeleidingstraject van de doelgroeppeuters naar de voorschool eruit ziet? Kunt u hieronder kort beschrijven uit welke stappen dat traject bestaat? Is er een dekkend bestand van waaruit de doelgroeppeuters kunnen worden geïdentificeerd? (zoals het Integraal Dossier JGZ [ID-JGZ]) Heeft uw gemeente zicht op de aard en de omvang van het non-bereik, d.w.z. welke ouders hun kinderen niet naar VVE laten gaan terwijl het wel doelgroeppeuters zijn? Oordeel toeleiding. 1a4 Ouders Gericht ouderbeleid: Is er sprake van een analyse van de ouderpopulatie, waardoor duidelijk wordt waar het VVE-ouderbeleid zich op moet richten? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die analyse inhoudt? Wordt in het ouderbeleid expliciet uitgewerkt dat zoveel mogelijk ouders worden bereikt? Nee 2 Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om zoveel mogelijk ouders te bereiken inhoudt? Worden de ouders vóórdat hun doelgroepkind naar de voorschool gaat Pagina 23 van 30

24 adequaat geïnformeerd over het doel en de werkwijze van VVE en de voorschool? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om de ouders te informeren inhoudt? Wij hebben de afspraak met Icare om alle ouders te informeren over de voorschoolse voorzieningen en het VVE aanbod. Bovendien gaat één keer per jaar een brief de deur uit naar alle kinderen in de leeftijd van twee jaar met informatie over de voorschoolse voorzieningen en het VVE aanbod. Is er sprake van een vastgestelde intakeprocedure van de doelgroepkinderen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die intake inhoudt? Icare heeft wel een bestand. Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren thuis VVE-activiteiten met hun kind te doen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren op de voor(- en vroeg)school VVE-activiteiten met hun kind te doen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om ouders te informeren over de ontwikkeling van het kind? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? De voorschoolse voorzienigen hebben en eigen beleid. Ze informeren ouders over de ontwikkelingen van hun kinderen. Is er gemeentelijk beleid om rekening te houden met de thuistaal van de doelgroepkinderen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? 1a5 Integraal VVE-programma Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren VVE-programma in de voorschool? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren kind- of leerlingvolgsysteem in de voor- en/of vroegschool? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? 1a6 Externe zorg Is er gemeentelijk beleid over de (externe) zorg voor peuters die meer nodig hebben dan VVE? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen Zijn er gemeentelijke afspraken over de manier waarop de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg uitvoeren? Nee Nee Nee Pagina 24 van 30

25 Veldinstrument onderzoe~rum[1].doc Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? 1a8 Doorgaande lijn Is er gemeentelijk beleid over de VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om zoveel mogelijk kinderen door te laten stromen van de voorschool naar een vroegschool? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid over de zgn. warme overdracht van de voorschool naar de vroegschool? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het aanbod van de voor- en de vroegschool op elkaar? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van pedagogisch-educatief handelen van de voor- en de vroegschool op elkaar? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Interne begeleider van de peuterspeelzaal voert regelmatig overleg met de zorgcoördinator van de school. 1a9 Resultaten Zijn er gemeentelijke afspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten met VVE? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die resultaatafspraken zijn? (Een voorbeeld: Minder dan 25% van de doelgroepkinderen scoort op D- of E- niveau bij de Cito-toetsen Taal voor kleuters en Ordenen) afspraken via de LEA. De activiteiten in de nota 'Sluitende Aanpak'staan op de LEA als agendapunten. 1a10 Nadere VVE-afspraken op gemeentelijk niveau Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de voorscholen? Dus bovenop de wettelijke eisen. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de voorscholen zijn? Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de vroegscholen? Bijvoorbeeld in LEA-verband. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de vroegscholen zijn? Er worden in de LEA afspraken gemaakt over de uitvoering van VVE. De notulen van de LEA en de actielijst zijn de doucemnten waar de afspraken staan. 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de aansturing van VVE? (Stuurgroep, LEA, e.d.) Nee Nee Nee Nee Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die VVE-aansturing op Pagina 25 van 30

26 gemeentelijk niveau er uit ziet? Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de uitvoering van VVE? (bijv. in de werkgroep VVE, of zoiets) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die coördinatie van de VVEuitvoering er uit ziet? Wij hebben verschillende werkgroepen. Werkgroep signalering en toeleiding, werkgroep VVE etc. 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau Wordt VVE op gemeentelijk niveau systematisch geëvalueerd en verbeterd? (via een (VVE)monitor, gemeentelijk VVE-evaluaties, VVEbeleidsplannen, en dergelijke?) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die systematisch evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau er uit ziet? Wij monitoren alle gegevens en in de LEA worden de resultaten bespoken. Nee Nee DE VVE-CONDITIES Ant- Oordeel woord 2a GGD-rapport Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de kinderdagverblijven óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in haar beoordeling van de kinderdagverblijven? Wat is die datum? Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de peuterspeelzalen óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Nee Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in haar beoordeling van de peuterspeelzalen? Wat is die datum Sinds de invoering van de Wet 2b Gemeentelijk subsidiekader Is er een gemeentelijk VVE-subsidiekader voor de voorscholen (of een verordening, een beschikking, e.d.) Staat daarin dat de maximale groepsgrootte 16 peuters per groep is? Nee Wordt er een ander maximum gehanteerd? Nee Wat is dan de maximale groepsgrootte? Staat daarin dat er voor elke groep sprake moet zijn van een dubbele bezetting? Wat is dat criterium? Staat daarin dat er voor elke groep minimaal 10 uur VVE gegeven wordt? Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten gekwalificeerd moeten zijn, d.w.z. dat ze minimaal MBO-3 niveau zijn? Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten voldoende geschoold moeten zijn voor VVE? Wat zijn de scholingseisen in uw gemeente? SPW-3 Afsluitende toelichting Pagina 26 van 30

27 Hier kunt u een toelichting geven. Pagina 27 van 30

28 Pagina 28 van 30

29 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de voor- en de vroegscholen CONDITIES A0.1 Recent en compleet GGD-rapport 2 A0.2 Voorschoolse educatie - 2 basisvoorwaarden A2 Groepsgrootte 2 A3 "Dubbele bezetting" 5 1 A4.1 Voldoende VVE-tijd per week 2 A5.2 Opgeleide leidsters 2 A5.3 Nederlands spreken 2 A5.4 VVE-geschoolde leidsters 3 3 A5.5 arlijks opleidingsplan 1 1 OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 6 B2 Vooraf info aan ouders 2 4 B3 Intake 6 B4 Thuis VVE-activiteiten 3 3 B5 VVE-participatie van ouders op school 4 2 B6 Info ouders over ontwikkeling kind 6 KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1.1 Integraal programma 1 4 C1.2 Doelgerichte planning 1 5 C1.4a Opklimmende moeilijkheidsgraad 3 C1.4b Brede ontwikkeling 1 4 C1.4c Leeftijddifferentiatie 1 4 C1.4d Differentiatie ontwikkelingsniveau 1 4 C2.5 Inrichting van de ruimte 2 4 ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 1 5 D1.2a Planning hele groep 3 3 D1.2b Planning kleine groep D1.2c Planning (zorg)leerlingen 3 3 D1.3 Evaluatie begeleiding 1 5 D2.1 Welke kinderen externe zorg nodig? 2 4 D2.2b Overleg ouders over externe zorg D2.3 Volgen van de externe zorg 6 KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 VVE-coördinatie binnen school 1 5 E2 VVE evalueren 2 4 Pagina 29 van 30

30 E3 Opbrengsten evalueren 1 5 E4 Verbetermaatregelen 4 2 E5 VVE borgen 3 3 E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 1 3 DOORGAANDE LIJN F1 VVE-coördinatie tussen voor- en 3 3 vroegscholen F2 Doorstroom naar vroegschool 2 F3 Warme overdracht 4 F4 Afstemming aanbod 2 4 F5 Afstemming pedagogisch en educatief 6 handelen F6 Afstemming over ouders 6 F7 Afstemming begeleiding/zorg 6 OPBRENGSTEN VAN VVE G1 VVE-resultaten meten 4 G2 Niveau VVE-resultaten 1 G3 Verlengde kleuterperiode 1 3 Pagina 30 van 30