DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE WOERDEN IN 2012

Transcriptie

1 DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE WOERDEN IN 2012 Utrecht, februari Pagina 1 van 22

2 INHOUD Voorwoord 3 1 VVE in de gemeente Woerden Overzicht van de voor en de vroegscholen in Woerden Lijst met de VVE documenten die de gemeente heeft aangeleverd Het gemeentelijke VVE beleid 8 2 De oordelen over de voor en de vroegscholen Het bereik Oordelen op de indicatoren van voor en vroegscholen 12 3 Conclusies 16 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente 18 Pagina 2 van 22

3 Voorwoord In het Memorie van Toelichting bij de OKE-wet wordt een zgn. VVE-bestandsopname aangekondigd. In 2007 (en 2008 en 2009) heeft de onderwijsinspectie die al uitgevoerd in de vier grote steden en in in de middelgrote steden. Nu is doorgestart met de overige gemeenten die onderwijsachterstandsmiddelen krijgen van het Rijk. Na de bestandsopname wordt het inspectietoezicht op de kwaliteit van VVE signaalgestuurd vorm gegeven. Dat houdt in dat periodiek afspraken met de gemeente gemaakt worden over de onderwerpen en de locaties waarop VVEtoezicht zal worden gehouden. De bevindingen uit dit rapport over de bestandsopname VVE kunnen daarvoor als uitgangspunt worden genomen. De Hoofdinspecteur primair onderwijs, Dr. A. Jonk Pagina 3 van 22

4 Pagina 4 van 22

5 Inleiding Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) in de gemeente Woerden. VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In het rapport wordt allereerst de kwaliteit van het VVE-beleid op gemeentelijk niveau gewaardeerd. Dat is gebeurd in de vorm van een zelfrapportage (in lijn met artikel 12 van de Wet op het onderwijstoezicht) van de gemeente over haar VVE-beleid: zie hoofdstuk 1 en bijlage 1. De inspectie heeft deze zelfevaluatie geverifieerd. Vervolgens worden in hoofdstuk 2 de oordelen van de inspectie over de VVE-locaties gepresenteerd. Deze oordelen zijn gebaseerd op de zelfbeoordelingen van de VVE-locaties en de verificatie van deze zelfbeoordelingen op twee VVE-peuterspeelzalen en gesprekken met twee basisscholen. De bezochte locaties hebben een inspectierapport met de bevindingen ontvangen. Hoofdstuk 3, tenslotte, bevat de conclusies over kwaliteit van VVE in deze gemeente. Dit rapport gaat dus over de volgende onderwerpen: 1. De zelfrapportage van de gemeente over haar VVE-beleid en de verificatie daarvan door de inspectie. 2. De oordelen van de onderwijsinspectie over de voor- en de vroegscholen en de mate van overeenkomst met de oordelen uit de zelfevaluaties. 3. De conclusies van de onderwijsinspectie. Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. Pagina 5 van 22

6 Pagina 6 van 22

7 1 VVE in de gemeente Woerden De gemeente Woerden heeft aan de hand van een digitale vragenlijst haar eigen VVE-beleid beoordeeld tegen de OKE-wet en het VVE-toezichtkader van de onderwijsinspectie, dat in de Staatscourant is gepubliceerd. De digitale vragenlijst levert de volgende informatie: Het overzicht met de voor- en de vroegscholen: zie paragraaf 1.1 De lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd: zie paragraaf 1.2 De zelfbeoordeling van VVE-context en condities: zie paragraaf Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Woerden In de gemeentelijke digitale vragenlijst is gevraagd naar een overzicht met de VVEpeuterspeelzalen en kinderdagverblijven (dus: de voorscholen) en de bijbehorende vroegscholen (de VVE-basisscholen). Gemeenten bekostigen sinds 2006 niet langer de vroegscholen, waardoor ze nu vaak geen betrouwbaar beeld meer hebben van welke vroegscholen er zijn. Daarom heeft de onderwijsinspectie, in samenspraak met de gemeente (en met gebruikmaking van de DUO-telgegevens per 1 oktober 2011 met het percentage gewichtenkinderen van 4 en 5 jaar), dat overzicht nader ingevuld: zie tabel 1.1. Tabel 1.1: Overzicht van de voor- en vroegscholen in de gemeente Woerden. (Voor)scholen met een * hebben een digitale vragenlijst gekregen en (voor)scholen met ** zijn ook bezocht. Voorschool: peuterspeelzaal Vroegschool: basisschool t Haventje** Willem van Oranjeschool* t Kloddertje** Willem Alexanderschool* Paddestoel* De Wegwijzer* Peuterpret* Franciscusschool* Peuterkwartier* OBS De Achtsprong* Bubbels* In Woerden bieden op dit moment alleen peuterspeelzalen VVE aan in de voorschoolse periode. Er zijn nog geen VVE-kinderdagverblijven. Basisschool De Achtsprong heeft de vragenlijst niet ingevuld. Bij het bezoek aan t Haventje heeft er ook een gesprek plaatsgevonden met de Willem van Oranjeschool. Bij het bezoek aan t Kloddertje heeft ook een gesprek plaatsgevonden met de Willem Alexanderschool. Zij vormen samen met de Rembrandt van Rijnschool een Brede School. 1.2 Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd - Woerden OKE? Mei 2010, Sardes - Bijlage bij overzicht VVE Woerden - Bezettingsaantallen PSZ gemeente Woerden - Budgetcontract Jeugdgezondheidszorg, stichting Zuwe JGZ ( t/m ) - Budgetcontract 2011 t/m 2012 KMN Kind & Co - Collegevoorstel invoering wet OKE, november Protocol bij de overdracht van voorschoolse voorzieningen naar primair onderwijs in de gemeente Woerden, december Voortgang VVE t/m juni Gespreksverslag Werkgroep VVE, 23 januari Gespreksverslag Werkgroep VVE, 19 maart Gespreksverslag Werkgroep VVE, 21 mei Monitor VVE Woerden - Vragenlijst VVE monitor Woerden toeleiding Pagina 7 van 22

8 - Vragenlijst VVE monitor Woerden Opvang scholen - Projectplan Huiskamerproject Schilderskwartier - Protocol Schakelklassen Woerden 2012/ Evaluatie Schakelklassen Het gemeentelijke VVE-beleid In deze paragraaf worden de bevindingen van de inspectie over het gemeentelijk VVE-beleid weergegeven. Bijlage 1 bij dit rapport bevat de zelfevaluatie van de gemeente: vragen, antwoorden en beoordelingen van het gemeentelijke beleid, op de twee domeinen VVEbeleidscontext en de VVE-condities. Per domein wordt weergegeven op welke punten het beleid en uitvoering als voldoende ( 3 ) wordt beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als met ( 1 ) afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt ( 4 ). De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van haar verificatie van de digitale zelfrapportage door middel van documentenanalyse, gesprekken met betrokkenen en informatie uit locatiebezoeken. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van de oordelen van de gemeente wordt dit vermeld en onderbouwd. HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Oordeel 1a1 Definitie doelgroepkind 2 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) 3 1a3 Toeleiding 3 1a4 Ouders 2 1a5 Integraal VVE-programma 3 1a6 Externe zorg 2 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 2 1a8 Doorgaande lijn 2 1a9 Resultaten 2 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau 3 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau 3 DE VVE-CONDITIES Oordeel 2a GGD-rapport 2 2b Gemeentelijk subsidiekader 3 Toelichting: Aan de hand van de ingestuurde documenten en in gesprekken met de betrokkenen in de gemeente, heeft de inspectie de zelfoordelen geverifieerd (zie ook bijlage 1). Bij drie indicatoren (1a6, 1a7, 1a9) oordeelt de inspectie negatiever. Dit levert het volgende beeld op: 2 Verbeterpunten 1a1 Doelgroepdefinitie De gemeente Woerden hanteert voor de peuters een brede doelgroepdefinitie. Het gaat om: - peuters in een (dreigende) achterstandssituatie met een taalachterstand; - niet-westerse allochtone peuters met een dreigende taalachterstand en/of - kinderen die op basis van de omgevingsanalyse van het RIVM het risico lopen op een achterstand in hun ontwikkeling. Met de scholen zijn echter geen afspraken gemaakt over wat een doelgroepkleuter is. 1a4: Ouders De gemeente Woerden heeft nog geen gericht gemeentelijk ouderbeleid. Dit betekent dat vanuit de gemeente nog geen antwoorden zijn gegeven op vragen zoals: - Welke ouders willen we bereiken? Wat zijn hun wensen, mogelijkheden en omstandigheden? - Welke doelen willen we bereiken met ouderparticipatie in het kader van VVE? (Bijvoorbeeld ouders aansporen om ook thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten uit te voeren). - Hoe gaan we deze doelen bereiken? Welke afspraken maken we hierover met de betrokken voorschoolse instellingen en scholen? - Hoe meten we of de doelen bereikt zijn? Pagina 8 van 22

9 Dit betekent echter niet dat de gemeente Woerden geen activiteiten stimuleert om de ouderbetrokkenheid te vergroten. Bij de toeleiding naar VVE heeft de Jeugdgezondheidszorg een belangrijke rol. Ouders worden geïnformeerd over het belang van VVE en aangemoedigd hun kind deel te laten nemen aan een voorschool. Indien nodig worden er vanuit de JGZ ook huisbezoeken afgelegd. Daarnaast verzorgt de JGZ een inloopspreekuur op de voorschoolse voorzieningen waar alle ouders gebruik van kunnen maken. Ook is er het Boekenproject om ouders te stimuleren met hun kind te lezen en worden er jaarlijks ouderavonden georganiseerd. Voor het daadwerkelijk actief betrekken van ouders bij de VVE-activiteiten, zowel thuis als op de VVE-locatie is het echter van belang dit in gericht beleid te formuleren. Op deze wijze wordt vanuit de gemeente niet alleen actief aangemoedigd dat ouders ook thuis ontwikkelingsstimulerend gedrag gaan vertonen, de resultaten kunnen ook worden ook gemeten om na te gaan of de activiteiten effect hebben. 1a6: Externe zorg Bij beleid gericht op externe zorg, gaat het om het formuleren van doelen en afspraken om een zorgnetwerk te organiseren voor kinderen in de voorschoolse periode. Het is van groot belang dat kinderen die extra zorg nodig hebben tijdig gesignaleerd worden. Daarnaast dient er vanuit de gemeente gezorgd te worden voor een netwerk van zorgverleners en voldoende regie om kinderen snel te voorzien van passende externe zorg. Veel gemeenten richten hiervoor een zorgplatform of zorgnetwerk in, waaraan meerdere disciplines deelnemen. Kinderen kunnen worden besproken en concrete afspraken kunnen worden gemaakt. In Woerden is dit nog niet geregeld. Wel zijn er goede afspraken met de jeugdgezondheidszorg over het indiceren van doelgroeppeuters, de toeleiding naar VVE en een inloopspreekuur voor ouders op de voorschoolse voorziening. Deze afspraken zijn echter nog geen uitvloeisel uit concreet gemeentebeleid om de zorg voor jonge kinderen sluitend te organiseren. 1a7: Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen De gemeente heeft met de voor- en vroegscholen geen afspraken gemaakt over de manier waarop de voor- en vroegscholen zelf de kwaliteit van VVE in beeld moeten brengen en moeten borgen. Het gaat hierbij onder andere om een verantwoording vanuit de VVEinstellingen over de wijze waarop zij hun inhoudelijke kwaliteit evalueren, verbeteren en op peil houden. Inhoudelijke kwaliteit heeft onder andere betrekking op leidstercompetenties, aanbod, leeromgeving, ouderbetrokkenheid en planmatige zorg en begeleiding. In het contract met de aanbieder van VVE zijn wel afspraken opgenomen over de basiskwaliteitseisen zoals leidster-kind ratio en voldoende geschoolde leidsters. 1a8: Doorgaande lijn De gemeente heeft geen concreet beleid geformuleerd waarin is aangegeven op welke wijze zij de doorgaande lijn tussen voor- en vroegscholen wil garanderen of stimuleren. Wel zijn er in contracten en protocollen afspraken gemaakt over de overdracht van gegevens van de peuters aan de basisscholen. Hiervoor is tevens een gemeentelijk overdrachtsformulier ontwikkeld. Daarnaast wordt de doorgaande lijn in de werkgroep VVE vaak aan de orde gesteld. De uitkomsten uit de monitor, die jaarlijks door de VVE-locaties wordt ingevuld, worden hiervoor benut. 1a9: VVE-resultaten De gemeente heeft nog geen afspraken gemaakt met schoolbesturen en instellingen voor peuterspeelzaalwerk over wat de concrete resultaten van VVE moeten zijn. Dit is een wettelijke verplichting, opgenomen in de OKE-wet en overgenomen in de wet op de kwaliteit van peuterspeelzalen en kinderopvang en de Wet op het primair onderwijs. De gemeente is wel in overleg met de betrokken partners en formuleert de resultaten op dit moment vooral in termen van kwaliteitsvoorwaarden, waar alle betrokkenen aan moeten voldoen en die via een monitor in beeld worden gebracht. Dit betreft echter geen opbrengstdoelen, waardoor nog niet kan worden aangetoond of VVE voldoende effect heeft gehad en kinderen daadwerkelijk zonder achterstand aan groep 3 beginnen. Pagina 9 van 22

10 2a: GGD-rapport De gemeente heeft geregeld dat de GGD de basiskwaliteit van de voorscholen beoordeelt. Dit betreft de basiskwaliteitseisen uit de Wet Kinderopvang en kwaliteit peuterspeelzalen (art en 2.6) en de eisen aan de voorschoolse educatie (art. 1.50b en 2.8, en het Besluit basisvoorwaarden kwaliteit voorschoolse educatie). Voor eind 2012 dient de gemeente alle locaties te hebben beoordeeld. 3 Voldoende 1a2: Het bereik Op basis van de onderwijsachterstandengelden is duidelijk dat de gemeente voor 71 peuters een VVE-plaats dient te realiseren. De gemeente heeft per augustus plaatsen gecreëerd. Door goede afspraken met Jeugdgezondheidszorg Careyn (voorheen Stichting Zuwe) is er een goede registratie van het aantal doelgroeppeuters volgens de eigen bredere doelgroepdefinitie. Volgens deze gegevens zijn er in Woerden per augustus doelgroeppeuters, die allen deelnemen aan een VVE-programma. 1a3: toeleiding Bij de toeleiding wordt gewaardeerd óf die op gemeentelijk niveau geregeld is en of daar een verantwoording bij wordt gegeven, met name hoe wordt geprobeerd het non-bereik aan te pakken. De gemeente heeft een sluitend systeem om doelgroeppeuters (volgens de brede definitie) te signaleren. Vervolgens heeft de gemeente heldere afspraken met Careyn om ouders te stimuleren hun kind aan te melden bij een VVE-peuterspeelzaal. Dit gebeurt tijdens het bezoek van de ouders aan het consultatiebureau, door middel van huisbezoeken en tijdens het inloopspreekuur van Careyn op de voorschoolse instellingen. Omdat er tevens afspraken zijn gemaakt over het registreren van het aantal aangemelde doelgroeppeuters bij een voorschoolse voorziening en het aantal doelgroeppeuters die, na extra interventie niet naar een voorschool zijn gegaan (inclusief de reden) is er voldoende zicht op het non-bereik. Het is echter niet duidelijk of er voldoende zicht is op het aantal doelgroeppeuters dat zich aanmeldt bij een VVE-peuterspeelzaal. Doelgroeppeuters kunnen immers ook deelnemen aan kinderopvang. Er zijn echter nog geen kinderdagverblijven die VVE aanbieden. Dit zal wel gaan veranderen als per 1 januari 2013 het reguliere peuterspeelzaalwerk gaat verdwijnen en alles opgaat in de kinderopvang. 1a5: Integraal VVE-programma In de OKE-wet is aangegeven dat voor de voorschoolse educatie een programma moet worden gebruikt waarin op gestructureerde en samenhangende wijze de ontwikkeling wordt gestimuleerd op het gebied van taal, rekenen, motoriek en de sociaal-emotionele ontwikkeling. De gemeente Woerden heeft aangegeven dat er sprake moet zijn van een erkend programma. Alle VVE-peuterspeelzalen werken met hetzelfde erkende programma. 1b: VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau Er is op gemeentelijk niveau voldoende aansturing van het VVE-beleid. Daarnaast is er een VVE-werkgroep gevormd die zich bezig houdt met de uitvoering van VVE. Aan deze werkgroep nemen alle betrokkenen deel. 1c: Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau Sinds dit jaar wordt er door de VVE-instellingen een VVE-kwaliteitsmonitor ingevuld. Het is de bedoeling dat deze monitor elk jaar door de betrokkenen wordt ingevuld. Deze monitor vormt de basis voor acties en afspraken om de kwaliteit van VVE te verbeteren. 2b: Gemeentelijk subsidiekader De gemeente heeft een specifiek subsidiekader, waarin is aangegeven wat de gemeente van de instellingen voor kinderopvang en peuterspeelzaalwerk verwacht op het gebied van VVE. Hierdoor is voor de gemeente duidelijk dat alle VVE-instellingen voldoen aan de voorwaarden, zoals aangegeven in de wet. Pagina 10 van 22

11 Pagina 11 van 22

12 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen De voor- en vroegscholen uit het overzicht in paragraaf 1.1 hebben een digitale vragenlijst gekregen om zelf te rapporteren over de kwaliteit van VVE. De vragen zijn rechtstreeks afkomstig uit het VVE-waarderingskader, met dien verstande dat sociaal-wenselijke antwoorden vermeden zijn ófwel door de formulering van de vragen, ófwel door bepaalde indicatoren (zoals de beoordeling van het pedagogisch klimaat en het educatief handelen) niet op te nemen in de vragenlijst. Elke voor- en vroegschool heeft de eigen zelfrapportage teruggekregen, inclusief de bijbehorende oordelen. Paragraaf 2.1 bevat informatie over het gerealiseerde bereik. In paragraaf 2.2 staan de oordelen op de aspecten condities, ouders, proceskwaliteit, ontwikkeling, begeleiding en zorg, kwaliteitszorg, doorgaande lijn, en resultaten. 2.1 Het bereik Tabel 2.1 Het aantal (doelgroep)peuters op de voorscholen. VVE Peuterspeelzaal aantal peuters waarvan doelgroep PSZ Paddestoel PSZ t Kloddertje PSZ Peuterpret 16 2 PSZ Peuterkwartier 16 6 PSZ Bubbels 14 2 PSZ t Haventje Volgens opgave van de VVE-locaties zitten er 68 doelgroeppeuters op de voorscholen. 2.2 Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen Alle peuterspeelzalen en basisscholen met doelgroepkinderen in de gemeente hebben een digitale vragenlijst ontvangen. Deze is ingevuld en geretourneerd door alle locaties, behalve door basisschool De Achtsprong. In de vragenlijst heeft iedere locatie aangegeven hoe ze zichzelf beoordeelt op het gebied van VVE. De inspectie heeft ter verificatie van de zelfevaluaties een tweetal locaties met doelgroepkinderen bezocht, namelijk t Kloddertje en t Haventje. Er zijn geen basisscholen bezocht omdat zij in hun vragenlijst hebben aangegeven dat ze weinig gewichtenkleuters hebben en ook geen VVE-programma aanbieden. Omdat de bezochte peuterspeelzalen wel met basisscholen samenwerken heeft tijdens het bezoek ook een gesprek plaatsgevonden met vertegenwoordigers van deze basisscholen om na te gaan hoe de doorgaande lijn is georganiseerd. Het onderzoek op de beide locaties bestond verder uit lesobservaties, gesprekken en documentenanalyse. In onderstaande tabellen staan de oordelen gebaseerd op de zelfbeoordelingen van alle VVElocaties. In de laatste kolom wordt aangegeven of de inspectieoordelen naar aanleiding van de bezoeken overeenkomen (=), positiever zijn (+) of negatiever zijn ( - ) dan de antwoorden op de vragenlijst die aan alle voor- en vroegscholen gestuurd zijn. Omdat het aantal bezochte locaties klein is, moet bij de indicatoren met een afwijkend inspectieoordeel op gemeentelijk niveau goed bezien worden of die afwijking komt omdat de bezochte locatie anders is dan de andere locaties of niet. Het aantal oordelen per indicator kan verschillen, omdat sommige indicatoren niet in de digitale vragenlijst zijn meegenomen. Dit geldt met name bij indicatoren die betrekking hebben op pedagogisch en educatief handelen. Deze oordelen hebben dan uitsluitend betrekking op de bezochte locaties. Onder iedere tabel wordt een toelichting gegeven. Pagina 12 van 22

13 Tabel 2.2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de voor- en de vroegscholen (In de rechterkolom staat of het inspectieoordeel positiever (+), gelijk (=) of negatiever (-) is dan het gemiddelde oordeel op de digitale vragenlijsten, voor zover de indicatoren in de digitale vragenlijst zijn meegenomen.) CONDITIES Verschil bezoek - vragenlijst A0.1 Recent en compleet GGD-rapport A0.2 VE-basisvoorwaarden 1 + A2 Groepsgrootte 6 - A3 "Dubbele bezetting" A4.1 Voldoende VVE-tijd per week 6 = A5.2 Opgeleide leidsters 6 = A5.3 Nederlands spreken 6 = A5.4 VVE-geschoolde leidsters = A5.5 arlijks opleidingsplan 1 5 = Toelichting Alleen A3 en A5.4 zijn ook beoordeeld bij de vroegscholen. De overige onderdelen zijn alleen van toepassing op de voorscholen. De peuterspeelzalen geven aan dat er nog geen recent GGD-rapport is, terwijl de bezoeken hebben laten zien dat bij beide locaties de GGD-rapporten wel aanwezig waren en dat ook de voorwaarden voor VVE zijn beoordeeld. Dit komt waarschijnlijk doordat de locaties tussen het moment van het invullen van de zelfevaluatie en het moment van bezoek door de GGD zijn geïnspecteerd. Drie scholen geven aan dat ze geen dubbele bezetting hebben gerealiseerd. De meeste peuterspeelzalen geven aan dat alle leidsters geschoold zijn voor het erkende VVE-programma en dat er voor elke leidster een apart opleidingsplan is om de kennis en vaardigheden voor VVE op peil te houden of te vergroten. OUDERS Verschil bezoek - vragenlijst B1 Gericht ouderbeleid 9 = B2 Vooraf info aan ouders 2 8 = B3 Intake 10 = B4 Thuis VVE-activiteiten B5 VVE-participatie van ouders op school 10 = B6 Info ouders over ontwikkeling kind Toelichting Drie aspecten van ouderbetrokkenheid verdienen nog extra aandacht. Op geen enkele locatie is sprake van gericht ouderbeleid, waarbij is aangegeven welke doelen gesteld zijn, wat de wensen en mogelijkheden van ouders zijn, welke acties worden ondernomen en hoe en wanneer gemeten wordt of de doelen bereikt zijn. Hoewel ouders over het algemeen wel goed geïnformeerd worden over VVE en over de ontwikkeling van hun kinderen, is er nog te weinig sprake van actieve betrokkenheid van de ouders. Voor succesvol VVE is het van belang dat ouders thuis en/of op de voor- en vroegschool ook actief de ontwikkeling van hun kind stimuleren. Voor VVE-locaties is het een belangrijke taak om ouders gericht hiertoe aan te moedigen. Het gaat hierbij vooral om die ouders die nog onvoldoende ondersteunend gedrag laten zien. Dit betekent voor de meeste locaties vaak dat de aandacht verschoven dient te worden van aanbod gerichte activiteiten, naar meer maatwerk activiteiten om ouders gericht te helpen in hoe ze hun kind kunnen ondersteunen. Pagina 13 van 22

14 KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst C1.1 Integraal programma 4 6 = C1.2 Doelgerichte planning C1.3 Aanbod taal 1 1 C1.4 Voldoende differentiatie 2 - C2.1 Pedagogisch handelen 1 1 C2.2 Gedragsgrenzen stellen 2 C2.3 Sociale/persoonlijke vaardigheden 2 C2.4 Bevorderen autonomie kind 2 C2.5 Inrichting van de ruimte C3.1 Afstemming leidsters 1 1 C3.2 Activiteiten taalontwikkeling 2 C3.3 Interactie bevorderen 2 C3.4 Betrokkenheid kinderen 2 C3.5 Aanpakgedrag 2 C3.6 Responsiviteit 2 C3.7 Afstemmen op ontwikkeling kind 2 Toelichting De kwaliteit van de uitvoering van VVE is voornamelijk op de twee locaties bekeken. De meeste indicatoren van pedagogisch en educatief handelen komen niet voor in de digitale vragenlijst. Op beide locaties is sprake van een positief en warm pedagogisch klimaat, waarin de kinderen voldoende de mogelijkheid hebben om zich vrij en veilig te ontwikkelen. Bij de bezochte locaties viel op dat bij de peuterspeelzalen nog winst geboekt kan worden door het aanbod beter af te stemmen op de leeftijd en het ontwikkelingsniveau van de peuter. De scholen geven aan dat zij geen gebruik maken van een integraal aanbod, waarin de vier ontwikkelingsdomeinen (taal, rekenen, sociaal-emotioneel en motoriek) beredeneerd worden aangeboden (C1.1). ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG Verschil bezoek - vragenlijst D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen D1.2 Planmatige begeleiding 8 2 = D1.3 Evaluatie begeleiding D1.4 Begeleiding taalontwikkeling 2 D2.1 Welke kinderen externe zorg nodig? D2.3 Volgen van de externe zorg Toelichting Op bijna alle locaties wordt gebruik gemaakt van een observatiesysteem om de brede ontwikkeling van de kinderen te volgen. Het vervolgens benutten van deze informatie voor planmatige zorg en begeleiding is bij met name de peuterspeelzalen nog een aandachtspunt. Op de helft van de peuterspeelzalen wordt aangegeven dat peuters die externe zorg nodig hebben niet tijdig gesignaleerd worden. Vijf van de zes peuterspeelzalen geven aan dat niet duidelijk is of de ontwikkeling van de peuters ook goed gevolgd wordt wanneer zij in een extern zorgtraject zitten. Hierdoor kunnen de peuterspeelzalen met hun aanbod en begeleiding niet goed aansluiten bij de externe zorg. Pagina 14 van 22

15 KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL Verschil bezoek - vragenlijst E1 VVE-coördinatie binnen school E2 VVE evalueren E3 Opbrengsten evalueren E4 Verbetermaatregelen E5 VVE borgen 9 1 = E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school Toelichting: De zorg voor goede VVE-kwaliteit laat nog een wisselend beeld zien. Hoewel sommige peuterspeelzalen al aangeven dat ze de kwaliteit en resultaten van VVE evalueren, blijkt tijdens de bezoeken dat dit nog niet van de grond is gekomen. De peuterspeelzalen wachten nog op de acties vanuit de gemeente. De voorbereidende werkgroep Lea geeft al richting aan VVE, maar heeft nog geen expliciet beleid en visie ontwikkeld. Ook het borgen van VVE is op de peuterspeelzalen en op de basisscholen nog in ontwikkeling. Een goed uitgewerkte visie op VVE met vooraf gestelde (kwaliteits-)normen en de consequenties daarvan voor de kinderen ontbreekt. Hierdoor is gericht evalueren ook moeilijk. DOORGAANDE LIJN Verschil bezoek - vragenlijst F1 VVE-coördinatie tussen voor-vroeg F2 Doorstroom naar vroegschool F3 Warme overdracht F4 Afstemming aanbod F5 Afstemming ped/educ handelen F6 Afstemming over ouders 10 = F7 Afstemming begeleiding/zorg 9 1 = Toelichting: Ondanks het regelmatige overleg tussen gemeente, peuterspeelzalen en scholen, geven de VVElocaties aan dat er in de doorgaande lijn nog veel winst is te boeken. Alleen de overdracht van gegevens is in Woerden meestal op orde, door het hanteren van het gemeentelijk overdrachtsformulier. Op veel aspecten van de doorgaande lijn is echter nog winst te boeken. Er is soms wel informeel contact tussen peuterspeelzalen en basisscholen, maar nauwelijks op inhoudelijk gebied. Op de meeste locaties is er niemand speciaal belast met het coördineren van een doorgaande lijn. Ook worden er maar zelden afspraken gemaakt over het aanbod, het pedagogisch en educatief handelen en de zorg. Ook de ouderbetrokkenheid wordt niet op elkaar afgestemd. OPBRENGSTEN VAN VVE G1 VVE-resultaten meten - - G2 Niveau VVE-resultaten - - Toelichting: Omdat op gemeentelijk niveau nog geen afspraken gemaakt zijn over de gewenste resultaten van VVE doet de inspectie nog geen uitspraak over de resultaten. Pagina 15 van 22

16 3 Conclusies De inspectie heeft zowel op het niveau van de gemeente, als op het niveau van de afzonderlijke locaties, gekeken naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. VVE op gemeenteniveau Bij het oordeel over de kwaliteit van het gemeentelijk beleid heeft de inspectie in eerste instantie gebruik gemaakt van de zelfevaluatie van de gemeente. Door middel van documentenanalyse, gesprekken en locatiebezoeken heeft de inspectie de oordelen van de gemeente geverifieerd. De gemeente Woerden heeft een heldere visie op de opvang van jonge kinderen en VVE en is actief bezig om VVE in de gemeente goed op de kaart te zetten. Aan veel aspecten, zowel wettelijke onderdelen, als kwaliteitsaspecten is aandacht besteed. Er zijn goede afspraken met de jeugdgezondheidszorg over registratie, indicatie en toeleiding van doelgroeppeuters naar VVE, waardoor er maar weinig doelgroeppeuters buiten de boot vallen. Vooral de laatste tijd zijn er belangrijke stappen gezet om de kwaliteit van VVE te verbeteren. Zo wordt er vanaf nu jaarlijks door alle betrokkenen een kwaliteitsmonitor ingevuld om VVE systematisch te evalueren. Ook is er een VVE-werkgroep waarin met de betrokken partners afspraken worden gemaakt over de uitvoering van VVE. Op enkele onderdelen kan de gemeente zich nog verder ontwikkelen. Zo kan er meer doelgericht ouderbeleid worden geformuleerd, waarbij aandacht is voor het stimuleren van ontwikkelingsgericht gedrag bij ouders. De gemeente heeft wel in één wijk, het Schilderskwartier, het huiskamerproject gefinancierd. Binnen dit project komen onderwijs, kinderopvang en welzijn samen om het opvoedingsklimaat voor kinderen te versterken. Voor de VVE locaties is echter nog geen gericht beleid om de ouderbetrokkenheid te vergroten. Ook kan het overleg met schoolbesturen en scholen benut worden voor het tot stand brengen van concrete afspraken over een soepele doorgaande lijn, het doortrekken van de doelgroepdefinitie voor peuters naar de kleuters en de resultaten die met VVE bereikt dienen te worden (inclusief de wijze waarop dit gemeten gaat worden). Een ander punt van aandacht is het verbeteren van een sluitende zorgketen voor peuters. Het is van belang dat voor alle peuters tijdig passende zorg geregeld wordt indien dit nodig is. Regie vanuit de gemeente is hierbij van groot belang, zodat instellingen die deze zorg verlenen niet langs elkaar heen werken en er voldoende afstemming in de zorg geregeld is. Nu hangt het vooral af van de individuele inspanningen van leidsters of medewerkers van de jeugdgezondheidszorg of er ook voldoende passende zorg geregeld is. VVE op locatieniveau De VVE-locaties in Woerden kennen over het algemeen een goede basis voor peuters en kleuters om zich optimaal te ontwikkelen. Het pedagogisch en educatief klimaat in de groepen is hiervoor overwegend voldoende ontwikkeld. Voor zowel de voor- als de vroegscholen zijn nog de volgende aandachtspunten te noemen: - Het ontwikkelen van gericht ouderbeleid om ouders daadwerkelijk zo ver te krijgen dat zij, in het verlengde van de VVE-activiteiten, ook thuis hun kinderen actief stimuleren in hun ontwikkeling. - Het systematisch evalueren en borgen van de kwaliteit van VVE. - Zoveel mogelijk al inzetten op het verstevigen van de doorgaande lijn, door samen activiteiten te organiseren of bijeenkomsten te organiseren voor medewerkers van vooren vroegscholen om ervaringen en kennis uit te wisselen. Voor de voorscholen is de planmatige zorg en begeleiding nog een belangrijk aandachtspunt. Op dit moment wordt de ontwikkeling van de peuters vaak wel gevolgd maar met de informatie uit dit volgsysteem wordt momenteel nog weinig gedaan. Het systematisch volgen van de brede Pagina 16 van 22

17 ontwikkeling van de peuters is echter juist bedoeld om vroegtijdig ontwikkelingsachterstanden (of juist voorsprongen) te signaleren en hier planmatig op in te spelen met gerichte begeleiding en op maat gesneden aanbod. Pagina 17 van 22

18 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Ant- Oordeel woord 1a1 Definitie doelgroepkind Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroeppeuter is? 3 - Of de peuter (later) een zgn. leerlinggewicht (0,3 of 1,2) heeft - Of de peuter een taal- en/of een ontwikkelingsachterstand heeft (bijvoorbeeld volgens het consultatiebureau) - Of de peuter is ingeschreven op een voorschool (een peuterspeelzaal of een kinderdagverblijf dat VVE-geld krijgt van de gemeente) - Of tijdens de wenperiode op de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf blijkt dat kind een taal- en/of ontwikkelingsachterstand heeft. Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroepkleuter is? Nee 2 Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroeppeuters is beschreven? - budgetcontract_zuwe_2011[1].doc Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroepkleuters is Nee beschreven? 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) Weet u voor hoeveel peuters u VVE-plaatsen dient te creëren uit de onderwijsachterstandsgelden van het rijk? Voor hoeveel peuters diende u VVE-plaatsen te creëren per 1 augustus ? Voor hoeveel peuters heeft u VVE-plaatsen gecreëerd per 1 augustus ? Weet u hoeveel doelgroeppeuters er in uw gemeente zijn per 1 augustus 2011, uitgaande van uw eigen doelgroepdefinitie (als u die heeft)? Hoeveel doelgroeppeuters zijn er in uw gemeente per 1 augustus 2011? 73 Hoeveel van deze doelgroeppeuters hebben VVE gehad? 73 Heeft u een document waarin het bereik van de doelgroepkleuters is beschreven? rapportage gemeente woerden.xls - vve juli-december 2011.xls 1a3 Toeleiding Heeft u een document waarin is beschreven hoe het toeleidingstraject van de doelgroeppeuters naar de voorschool eruit ziet? Kunt u hieronder kort beschrijven uit welke stappen dat traject bestaat? Is er een dekkend bestand van waaruit de doelgroeppeuters kunnen worden geïdentificeerd? (zoals het Integraal Dossier JGZ [ID-JGZ]) Heeft uw gemeente zicht op de aard en de omvang van het non-bereik, d.w.z. welke ouders hun kinderen niet naar VVE laten gaan terwijl het wel doelgroeppeuters zijn? Oordeel toeleiding. 1a4 Ouders Gericht ouderbeleid: Is er sprake van een analyse van de ouderpopulatie, waardoor duidelijk wordt waar het VVE-ouderbeleid zich op moet richten? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die analyse inhoudt? Wordt in het ouderbeleid expliciet uitgewerkt dat zoveel mogelijk ouders worden bereikt? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om zoveel mogelijk ouders te bereiken inhoudt? Worden de ouders vóórdat hun doelgroepkind naar de voorschool gaat adequaat geïnformeerd over het doel en de werkwijze van VVE en de Nee 2 Nee 3 Pagina 18 van 22

19 voorschool? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om de ouders te informeren inhoudt? De doelgroepkinderen worden toegeleid door een VVE-medewerkster van de JGZ, nadat de indicatie plaatsgevonden heeft door de arts van het consultatiebureau. Indien nodig wordt door allochtone medewerkster ingezet. Ouders worden thuis bezocht door de VVE-medewerkster, of krijgen de informatie op het consultatiebureau. Sommige ouders krijgen een extra huisbezoek en/of spel aan huis achtige activiteiten (bijvoorbeeld bibliotheek bezoek, spelen met het kind, praten met het kind, eenvoudige opvoedingstips etc). Ouders tekenen een contract dat zij na plaatsing van het kind minimaal 1 keer per jaar in de peutergroep meedraaien. om de twee weken is een jeugdverpleegkundige aanwezig bij de groepen waar veel doelgroepkinderen zitten zodat ouders (en leidsters) laagdrempelig hun opvoedingsvragen kunnen bespreken. Doelgroepkinderen worden altijd "warm"overgedragen aan de basisscholen. De overdracht wordt met de ouders besproken. Is er sprake van een vastgestelde intakeprocedure van de doelgroepkinderen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die intake inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren thuis VVE-activiteiten met hun kind te doen? - bijlage bij overzicht vve toeleiden.doc Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren op de voor(- en vroeg)school VVE-activiteiten met hun kind te doen? Is er gemeentelijk beleid om ouders te informeren over de ontwikkeling van het kind? Is er gemeentelijk beleid om rekening te houden met de thuistaal van de doelgroepkinderen? Zie boven 1a5 Integraal VVE-programma Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren VVE-programma in de voorschool? Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren kind- of leerlingvolgsysteem in de voor- en/of vroegschool? Nee 3 3 Pagina 19 van 22

20 1a6 Externe zorg Is er gemeentelijk beleid over de (externe) zorg voor peuters die meer nodig hebben dan VVE? 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen Zijn er gemeentelijke afspraken over de manier waarop de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg uitvoeren? 1a8 Doorgaande lijn Is er gemeentelijk beleid over de VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool? - protocol en procesafspr overdr~c 2011.doc - overdrachtsformulier naar po 2011.doc De doelgroepkinderen wonen redelijk geconcentreerd. Kinderen gaan over het algemeen naar scholen toe met gewichtengeld c.q. VVE aanbod. hier wordt niet actief op gestuurd. De vrije schoolkeuze wordt gerespecteerd. Is er gemeentelijk beleid om zoveel mogelijk kinderen door te laten stromen van de voorschool naar een vroegschool? Is er gemeentelijk beleid over de zgn. warme overdracht van de voorschool naar de vroegschool? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het aanbod van de vooren de vroegschool op elkaar? - besluitenlijst23januari doc Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van pedagogisch-educatief handelen van de voor- en de vroegschool op elkaar? 1a9 Resultaten Zijn er gemeentelijke afspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten met VVE? - voortgang vve doc Kunt u hieronder kort beschrijven wat die resultaatafspraken zijn? (Een voorbeeld: Minder dan 25% van de doelgroepkinderen scoort op D- of E- niveau bij de Cito-toetsen Taal voor kleuters en Ordenen) 1a10 Nadere VVE-afspraken op gemeentelijk niveau Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de voorscholen? Dus bovenop de wettelijke eisen. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de voorscholen zijn? Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de vroegscholen? Bijvoorbeeld in LEA-verband Nee Nee Pagina 20 van 22

21 Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de vroegscholen zijn? 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de aansturing van VVE? (Stuurgroep, LEA, e.d.) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die VVE-aansturing op gemeentelijk niveau er uit ziet? Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de uitvoering van VVE? (bijv. in de werkgroep VVE, of zoiets) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die coördinatie van de VVEuitvoering er uit ziet? 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau Wordt VVE op gemeentelijk niveau systematisch geëvalueerd en verbeterd? (via een (VVE)monitor, gemeentelijk VVE-evaluaties, VVEbeleidsplannen, en dergelijke?) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die systematisch evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau er uit ziet? DE VVE-CONDITIES 2a GGD-rapport Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de kinderdagverblijven óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in haar beoordeling van de kinderdagverblijven? Wat is die datum? Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de peuterspeelzalen óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in haar beoordeling van de peuterspeelzalen? Wat is die datum 2b Gemeentelijk subsidiekader Is er een gemeentelijk VVE-subsidiekader voor de voorscholen (of een verordening, een beschikking, e.d.) Antwoord Nee Nee Nee Nee Oordeel 3 Staat daarin dat de maximale groepsgrootte 16 peuters per groep is? 3 Wat is dan de maximale groepsgrootte? Staat daarin dat er voor elke groep sprake moet zijn van een dubbele 3 bezetting? Wat is dat criterium? Staat daarin dat er voor elke groep minimaal 10 uur VVE gegeven wordt? 3 Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten gekwalificeerd moeten zijn, 3 d.w.z. dat ze minimaal MBO-3 niveau zijn? Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten voldoende geschoold moeten 3 zijn voor VVE? Wat zijn de scholingseisen in uw gemeente? Pagina 21 van 22

22 Conform de wettelijke eisen van de wet Oke. Geen apart opleidingsplan. de leidsters hebben wel Vversterk gevolgd. De coördinerend leidster VVE heeft daarnaast de cursus "met woorden in de weer" gevolgd. Bij KMN kind&co is door een aantal mensen de train de trainers cursussen gevolgd. De éénpitter in Kamerik doet mee met het opleidingsplan van KMN Kind&Co. Staat daarin dat er voor elke leidster/beroepskracht een opleidingsplan moet zijn? (N.B. Het mag ook één plan zijn waarin per leidster het opleidingsplan staat.) Nee 2 Pagina 22 van 22