DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE BERGEN (L) IN 2012

Transcriptie

1 DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE BERGEN (L) IN 2012 Definitief Utrecht, oktober 2012 H Pagina 1 van 28

2 Pagina 2 van 28

3 INHOUD Voorwoord 5 1 VVE in de gemeente Bergen (L) Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Bergen (L) Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd Het gemeentelijke VVE-beleid 10 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen Het bereik Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen 13 3 Conclusies 19 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente 21 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de voor- en de vroegscholen 27 Pagina 3 van 28

4 Pagina 4 van 28

5 Voorwoord In de Memorie van Toelichting bij de OKE-wet wordt een zgn. VVE-bestandsopname aangekondigd. In 2007 (en 2008 en 2009) heeft de onderwijsinspectie die al uitgevoerd in de vier grote steden en in in de middelgrote steden. Nu is doorgestart met de overige gemeenten die onderwijsachterstandmiddelen krijgen van het Rijk. Na de bestandsopname wordt het inspectietoezicht op de kwaliteit van VVE signaalgestuurd vorm gegeven. Dat houdt in dat in principe periodiek afspraken met de gemeente gemaakt worden over de onderwerpen en de locaties waarop VVE-toezicht zal worden gehouden. De bevindingen uit dit rapport over de bestandsopname VVE kunnen daarvoor als uitgangspunt worden genomen. De hoofdinspecteur primair onderwijs, dr. A. Jonk Pagina 5 van 28

6 Pagina 6 van 28

7 Inleiding Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) in de gemeente Bergen (L). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In het rapport wordt allereerst de kwaliteit van het VVE-beleid op gemeentelijk niveau gewaardeerd. Dat is gebeurd in de vorm van een zelfrapportage (in lijn met artikel 12 van de WOT) van de gemeente over haar VVE-beleid: zie hoofdstuk 1 en bijlage 1. De inspectie heeft deze zelfevaluatie geverifieerd. Vervolgens worden in hoofdstuk 2 de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties gepresenteerd. Dat gebeurt in de vorm van overzichtstabellen met daarin: de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties; of de zelfbeoordelingen afwijken van de inspectieoordelen. Na iedere overzichtstabel wordt een toelichting gegeven door de inspectie. Hoofdstuk 3, tenslotte, bevat de conclusies over kwaliteit van VVE in deze gemeente. In bijlage 1 is de beantwoording opgenomen van de digitale vragenlijst door de gemeente. In bijlage 2 staat een overzicht van de zelfevaluaties van de locaties weergegeven. Iedere bezochte locatie heeft een inspectierapport met de bevindingen ontvangen. Dit rapport gaat dus over de volgende onderwerpen: 1. De zelfrapportage van de gemeente over haar VVE-beleid en de verificatie daarvan door de inspectie. 2. De oordelen van de onderwijsinspectie over de voor- en de vroegscholen en de mate van overeenkomst met de oordelen uit de zelfevaluaties. 3. De conclusies van de onderwijsinspectie. Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. Pagina 7 van 28

8 Pagina 8 van 28

9 1 VVE in de gemeente Bergen (L) De gemeente Bergen (L) heeft aan de hand van een digitale vragenlijst haar eigen VVE-beleid beoordeeld tegen de OKE-wet en het VVE-toezichtkader van de onderwijsinspectie, dat in de Staatscourant is gepubliceerd. De digitale vragenlijst levert de volgende informatie: Het overzicht met de voor- en de vroegscholen: zie paragraaf 1.1 De lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd: zie paragraaf 1.2 De zelfbeoordeling van VVE-context en condities: zie paragraaf Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Bergen (L) In de gemeentelijke digitale vragenlijst is gevraagd naar een overzicht met de VVEpeuterspeelzalen en kinderdagverblijven (dus: de voorscholen) en de bijbehorende vroegscholen (de VVE-basisscholen). Gemeenten bekostigen sinds 2006 niet langer de vroegscholen, waardoor ze nu vaak geen betrouwbaar beeld meer hebben van welke vroegscholen er zijn. Daarom heeft de onderwijsinspectie, in samenspraak met de gemeente en de schoolbesturen (en met gebruikmaking van de DUO-telgegevens per 1 oktober 2011 met het percentage gewichtenkinderen van 4 en 5 jaar), dat overzicht nader ingevuld: zie tabel 1.1. Tabel 1.1: Overzicht van de voor- en vroegscholen in de gemeente Bergen (L). (Voor)scholen met een * hebben een digitale vragenlijst gekregen en (voor)scholen met ** zijn (ook) bezocht. Organisatie Naam Vroegschool: basisschool Kienderbènkske OKI Bergen** St. Jozef** en Klimop** Kienderbènkske OKI Siebengewald* t Kendelke* Kienderbènkske OKI Afferden* Kienderbènkske OKI Well* Kienderbènkske OKI Wellerlooi* St. Jozefschool* Maria* Toelichting: Alle hierboven genoemde locaties hebben een zelfevaluatievragenlijst ontvangen De voor- en vroegscholen die naast elkaar staan in tabel 1.1 vormen (deels) een VVE-koppel of werken met elkaar samen. Dit geldt voor twee kernen binnen de gemeente Bergen. In de andere kernen zijn wel voorzieningen tot stand gekomen, maar daar werken de voor- en vroegscholen nog niet structureel samen aan VVE. Vandaar dat ze ook niet op één lijn zijn geplaatst. Slechts vier van de hierboven genoemde voor- en vroegscholen zijn ook fysiek bezocht. Op grond van de door de gemeente aangereikte gegevens zou basisschool t Kendelke, samen met OKI Siebengewald eventueel ook in aanmerking zijn gekomen voor participatie in het VVEonderzoek. Gezien de beperkte mogelijkheden van de inspectie om op alle locaties fysiek onderzoek uit te voeren is daar van af gezien. Wel hebben deze twee locaties, samen met een vertegenwoordiger van de gemeente deelgenomen aan het afsluitende gesprek voor de drie onderzochte locaties in Bergen. Hiermee heeft de verificatie aan zeggingskracht gewonnen. Pagina 9 van 28

10 1.2 Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd Tegelijkertijd met de vragenlijst ontving de inspectie de volgende notities van de gemeente Bergen: - Notitie invoering wet OKE en beleid VVE collegebesluit 19 okt Beleidsplan VVE gemeente Bergen, college 5 juli Wijziging criteria doelgroepkind t.o.v. hetgeen opgenomen in beleidplan. College 25 okt Verantwoordingsformulier VVE Kienderbènkske Informatiebrief voor ouders VVE project gemeente Bergen. - Zorg Advies Team gemeente Bergen Gennep en Mook Middelaar doelgroep 0-12 jaar 1.3 Het gemeentelijke VVE-beleid In deze paragraaf worden de bevindingen van de inspectie over het gemeentelijk VVE-beleid weergegeven. Bijlage I bij dit rapport bevat de zelfevaluatie van de gemeente: vragen, antwoorden en eigen oordelen van het gemeentelijke beleid, op de twee domeinen VVEbeleidscontext en de VVE-condities. Per domein wordt hieronder weergegeven op welke punten de inspectie het gemeentelijk beleid en uitvoering als voldoende ( 3 ) beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als met ( 1 ) afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt ( 4 ). De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van de zelfevaluatie en haar eigen verificatie door middel van documentenanalyse, gesprekken met betrokkenen en informatie uit locatiebezoeken. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van de oordelen van de gemeente (aangegeven met een *) wordt dit vermeld en onderbouwd. HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Oordeel 1a1 Definitie doelgroepkind 3 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) 3* 1a3 Toeleiding 3* 1a4 Ouders 2 1a5 Integraal VVE-programma 3* 1a6 Externe zorg 3 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 2 1a8 Doorgaande lijn 2 1a9 Resultaten 3 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau 3 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau 2* DE VVE-CONDITIES Oordeel 2a GGD-rapport 3 2b Gemeentelijk subsidiekader 2 Pagina 10 van 28

11 Verificatie De verificatie laat het volgende beeld zien. 1. Verbeterpunten met een afspraak. Géén. 2. Verbeterpunten Er zijn weliswaar de nodige verbeterpunten vastgesteld door de gemeente zelf en door de inspectie. Op gemeentelijk niveau zijn er in het schooljaar daarentegen al veel initiatieven van de grond gekomen die langzamerhand hun vruchten beginnen af te werpen. Wel zal het eerder ingezette VVE-beleid ook in de komende jaren volop doorontwikkeld kunnen worden. De meest recente beleidsnotitie bevat namelijk een aantal intenties die om sturing en monitoring op gemeentelijk niveau vragen. De bestaande structuren en samenwerkingsverbanden kunnen daarbij een centrale rol spelen. - Een van de belangrijkste aandachtspunten zal het verder uitbouwen zijn van het beleid om ouders actief te betrekken bij de VVE-activiteiten op zowel de locaties, als in de thuissituatie. De recente beleidsnotities bevatten daarover maar zeer beperkte aanknopingspunten, zeker als het gaat om de eigen rol van de gemeente op dat gebied. Zo wordt niet duidelijk of de gemeente een standpunt of praktijk hanteert over het gebruik van de thuistaal in de communicatie met ouders. En ook kunnen op gemeentelijk niveau afspraken gemaakt worden over het volgen van de ontwikkeling van de doelgroepkinderen, waardoor het uiteindelijk mogelijk wordt de behaalde resultaten af te zetten tegen het ontwikkelingsproces van de kinderen. In een reactie op het conceptrapport heeft de gemeente aangegeven, dat al afspraken zijn gemaakt dit verbeterpunt te gaan bespreken. Zo zullen onder andere afspraken worden gemaakt hoe dit op te zetten en in welke samenhang met HGPD. - De gemeente bemoeit zich tot nu toe feitelijk niet met de uitvoering van het VVE-beleid op de locaties. Dit wordt onder andere duidelijk uit de gegeven scores voor de interne kwaliteitszorg, voor onderdelen van de doorgaande lijn en over de uiteindelijke resultaten en de evaluatie daarvan. Afspraken over monitoring en rapportage waren tot voor kort nog niet gemaakt. Inmiddels zijn er, als reactie op het conceptrapport, al enkele concrete afspraken gemaakt over de opzet en uitwerking van een dergelijke monitoring. - In het gemeentelijk subsidiekader tenslotte, zullen afspraken vastgelegd moeten worden over het opstellen van een opleidingsplan voor alle leidsters/beroepskrachten. In een dergelijk plan zal het in ieder geval moeten gaan om de specifieke kenmerken van VVE. Dat plan hoeft overigens niet op het niveau van individuele personen te worden uitgewerkt. Er kan in de regel worden volstaan met een algemeen aanbod, afgestemd op de verschillende betrokkenen (voordan wel vroegschool. 4. Voorbeelden voor anderen. Géén. Pagina 11 van 28

12 Pagina 12 van 28

13 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen De voor- en vroegscholen uit het overzicht in paragraaf 1.1 hebben een digitale vragenlijst gekregen om zelf te rapporteren over de kwaliteit van VVE. De vragen zijn rechtstreeks afkomstig uit het VVE-waarderingskader, met dien verstande dat sociaalwenselijke antwoorden vermeden zijn door ófwel de formulering van de vragen, ófwel bepaalde indicatoren (zoals de beoordeling van het pedagogisch klimaat en het educatief handelen) niet op te nemen in de vragenlijst. Elke voor- en vroegschool heeft de eigen zelfrapportage teruggekregen, inclusief de bijbehorende oordelen. Paragraaf 2.1 bevat informatie over het gerealiseerde bereik. In paragraaf 2.2 staan de inspectieoordelen op de aspecten condities, ouders, proceskwaliteit, ontwikkeling, begeleiding en zorg, kwaliteitszorg, doorgaande lijn, en resultaten. Ook wordt per indicator aangegeven of het inspectieoordeel afwijkt van de zelfbeoordelingen van de VVE-locaties: een = geeft aan dat die overeenkomen, een + geeft aan dat het inspectieoordeel positiever is en een - dat het negatiever is. 2.1 Het bereik Volgens opgave van de VVE-locaties zitten er 11 doelgroeppeuters op de voorscholen. Tabel 2.1 Het aantal (doelgroep)peuters op de verschillende voorscholen: peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. VVE peuterspeelzaal aantal peuters waarvan doelgroep OKI Wellerlooi 10 0 OKI Well 40 0 OKI Afferden 24 0 VVE kinderdagverblijf aantal kleuters waarvan doelgroep OKI Siebengewald 35 4 De Luchtballon 7 0 OKI Bergen Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen Alle peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en basisscholen met doelgroepkinderen in de gemeente hebben een digitale vragenlijst ontvangen. Deze is ingevuld en geretourneerd door alle locaties. In de vragenlijst heeft iedere locatie aangegeven hoe ze zichzelf beoordeelt op het gebied van VVE. De inspectie heeft ter verificatie van de zelfevaluaties 1 locatie met doelgroepkinderen bezocht. Het gaat hierbij om een cluster van voorzieningen (brede school) binnen één gebouw. 1 peuterspeelzaal 1 kinderdagverblijf 2 vroegscholen (groep 1 en 2 van basisscholen). De tabel uit paragraaf 1.1 laat zien dat de meeste bezochte peuterspeelzalen samenwerken met een vroegschool. Het onderzoek bestond uit lesobservaties, gesprekken en documentenanalyse. In onderstaande tabellen ( ) staan de oordelen van de inspectie op de locaties die bezocht zijn. In de laatste kolom wordt aangegeven of de inspectieoordelen overeenkomen (=), positiever zijn (+) of negatiever zijn ( - ) dan de antwoorden op de vragenlijst die aan alle vooren vroegscholen gestuurd zijn. Er wordt een + of een - gegeven als het gemiddelde oordeel 0,1 hoger of lager is, dus als het verschil in totaal meer dan 0,2 is. In bijlage 2 staan de digitale zelfbeoordelingen op de vragenlijsten. Het aantal oordelen per indicator kan verschillen, omdat op sommige locaties geen oordeel is gegeven. Onder iedere tabel wordt een toelichting gegeven. Pagina 13 van 28

14 Tabel 2.2 De frequentie van oordelen van de door de inspectie bezochte voorscholen. (In de rechterkolom staat of het inspectieoordeel positiever (+), gelijk (=) of negatiever (-) is dan het gemiddelde oordeel op de digitale vragenlijsten, voor zover de indicatoren in de digitale vragenlijst zijn meegenomen.) CONDITIES Verschil bezoek - vragenlijst A0.1 Recent GGD-rapport 1 = A0.2 VVE-basisvoorwaarden 1 + A1.2 Kwaliteit programma = A2 Groepsgrootte 1 = A3 "Dubbele bezetting" 3 + A4.1 VVE-tijd per week 1 = A5.2 Opgeleide leidsters 1 = A5.3 Nederlands spreken 1 = A5.4 VVE-geschoolde leidsters 3 + A5.5 arlijks opleidingsplan 1 + Toelichting: De inspectie onderschrijft de door de locaties zelf gegeven positieve oordelen als het gaat om de condities voor verantwoord VVE. Er zijn op dit gebied géén structurele verbeterpunten gesignaleerd. Zowel de pedagogisch medewerkers van de voorscholen, als de leraren van de groepen 1 en 2 van de vroegscholen zijn allemaal volledig geschoold in het gebruik van een VVE-programma, Vandaar de score 4 voor de betreffende indicator. OUDERS Verschil bezoek - vragenlijst B1 Gericht ouderbeleid 3 = B2 Vooraf info aan ouders 3 = B3 Intake 3 = B4 Thuis VVE 3 = B5 VVE-participatie op school 2 1 = B6 Info ouders over ontwikkeling kind 1 2 = B7 Thuistaal 3 + Toelichting: Net als in veel andere (kleinere) gemeenten heeft de inspectie een enkele kanttekening geplaatst bij de manier waarop de VVE-locaties binnen Bergen vorm geven aan hun ouderbeleid. Enerzijds komt dit door de beperkte afspraken hierover op gemeentelijk niveau. Bovendien was tot voor kort kennelijk onvoldoende doorgedrongen dat juist een doelgericht ouderbeleid van cruciaal belang is voor het slagen van het VVE-beleid. Dit besef, zo blijkt uit de gevoerde gesprekken, is nu zeker wel doorgedrongen op de werkvloer. Waar het vooral aan heeft ontbroken is een analyse van de kenmerken van de kinderen uit de VVE-doelgroep en wat dat betekent voor de opzet en inrichting van de dagelijkse praktijk van VVE. Ouders krijgen al wel voldoende informatie aangereikt over de specifieke doelen van VVE zijn en wat dat voor hen zelf als ouder betekent. De algemene, schriftelijke en mondelinge informatie die zij daarover krijgen is kennelijk voldoende. Toch betekent dit kennelijk niet dat de ouders van de vroegscholen voldoende worden uitgedaagd om actief te participeren en de door de locaties aangeboden VVE-activiteiten. Het belang daarvan mag vanuit de gemeente en de bevoegde gezagen duidelijker worden uitgedragen. Hier staat tegenover dat alle ouders van de vroegscholen, zeker van de doelgroepkinderen, regelmatig geïnformeerd over de ontwikkeling van hun kind op basis van observatie- (en toets-) gegevens. Voor kinderen op de voorschool gebeurt dat in ieder geval wel stelselmatig voor de kinderen uit de doelgroep. Verder signaleert de inspectie ook enkele andere positieve ontwikkelingen. De eerste betreft de opzet van de intake, die volgens een heldere lijn verloopt en bij de overgang van voor- naar vroegschool steunt op een degelijk instrument. Pagina 14 van 28

15 Ook dragen de organisaties er zorg voor dat de ouders thuis activiteiten met hun kinderen kunnen uitvoeren, die in het verlengde liggen van wat er op de locatie zelf gebeurt. NB in onderstaande tabel baseert de inspectie zich vrijwel alleen op de eigen observaties in de groepen. In de zelfevaluaties zijn hierover géén gegevens opgevraagd. Vandaar dat er dan ook geen indicaties zijn opgenomen van verschillen in de beoordeling. KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1.1 Integraal programma 3 C1.2 Doelgerichte planning 1 2 C1.3 Aanbod taal 1 2 C1.4 Aanbod differentiatie 3 C2.1 Pedagogisch handelen 3 C2.2 Gedragsgrenzen 3 C2.3 Soc/pers vaardigheden 3 C2.4 Autonomie kind 3 C2.5 Inrichting ruimte 1 2 C3.1 Afstemming leidsters 3 C3.2 Activiteiten taalontwikkeling 3 C3.3 Interactie bevorderen 2 1 C3.4 Betrokken kinderen 3 C3.5 Aanpakgedrag 2 1 C3.6 Responsiviteit 3 C3.7 Afstemmen op ontwikkeling kind 3 Toelichting: Op een behoorlijk aantal indicatoren die de inspectie zelf heeft beoordeeld op grond van de uitgevoerde observaties en gesprekken ontstaat weliswaar een gemixt beeld. Toch overheerst een positieve trend. In de afgelopen jaren hebben de betrokken organisaties van de voor- en vroegscholen de noodzakelijke tijd en energie gestoken in het introduceren van en werken met een integraal programma voor VVE. De gegeven scores bevestigen het beeld van beginnende gebruikers van een nieuwe manier van werken. Zij zijn daarbij effectief ondersteund vanuit het gemeentelijke budget voor VVE. Wat nog nadere aandacht vraagt is op de eerste plaats het aanbrengen van meer differentiatie in het aanbod, op grond van vastgestelde verschillen in ontwikkelingsbehoeften van de kinderen. Dat zou bovendien meer planmatig moeten gebeuren op basis van het gehanteerde programma en de thema s die daarin zijn opgenomen. Een volgend aandachtspunt is het leren hanteren van meer hedendaagse vormen van het educatief/didactisch handelen. Een deel van de personeelsleden heeft nog moeite om de hierbij horende werkwijzen consequent toe te passen in de dagelijkse praktijk. Het bevorderen van interactie tussen en met kinderen en het uitdagen van kinderen tot bepaald aanpakgedrag (strategieën) vormen hierbij belangrijke schakels. Uit de gegeven waarderingen kan eveneens worden opgemaakt, dat de inspectie positief staat tegenover het pedagogisch handelen in de groepen, het stellen van gedragsgrenzen, het op een positieve manier reageren op vragen en behoeften van de kinderen en de afstemming van het handelen op verschillen in ontwikkeling. ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG Verschil bezoek - vragenlijst D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 3 = D1.2 Planmatige begeleiding 3 + D1.3 Evaluatie begeleiding 3 + D1.4 Begeleiding taalontwikkeling 3 + D2.1 Externe zorg? 3 + D2.2a Aanmelden externe zorg = D2.2b Overleg ouders externe zorg = D2.3 Volgen externe zorg 3 = Pagina 15 van 28

16 Toelichting: Op grond van de uitgevoerde verificatie komt de inspectie op enkele indicatoren tot iets hogere scores dan de locaties zelf. De praktijk blijkt dan verder te zijn ontwikkeld dan er binnen de locaties zelf werd gedacht. Zo worden zowel op de voor- als op de vroegscholen de vorderingen van de kinderen keurig gevolgd met deugdelijke instrumenten. Het systematisch evalueren van de effecten van de gegeven aandacht is hier, in tegenstelling tot op veel andere locaties, in voldoende mate gerealiseerd. Verder is het daar ook al gebruik om de te geven extra aandacht op een eenduidige manier vast te leggen. Op gemeentelijk niveau zijn de organisatorische en praktische voorwaarden voor het geven van externe zorg afdoende geregeld. Ook kunnen de teamleden van de voor- en vroegschool daarin voldoende eigen inbreng hebben en, zo nodig, ouders actief stimuleren daar gebruik van te maken. KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL Verschil bezoek - vragenlijst E1 VVE-coördinatie binnen 3 = E2 VVE evalueren 3 = E3 Opbrengsten evalueren E4 Verbetermaatregelen 3 = E5 VVE borgen 3 = E6 VVE in kwazo-bs 2 = Toelichting: Voor de voor- en de vroegscholen in Bergen geldt dat er op de locaties zelf in voldoende mate is voorzien in coördinatie van de VVE-activiteiten. Dit betekent dat de pedagogisch medewerkers en leraren op deze Brede School niet alleen staan voor de taak om de kwaliteit van hun werk op peil te houden en die te evalueren. De procedures op het niveau van de eigen organisatie voorzien daar voldoende in. Het systematisch evalueren van de dagelijkse gang van zaken bij de uitvoering van VVE begint binnen de locaties behoorlijk tot ontwikkeling te komen. De leidinggevenden verantwoorden zich daar al extern over. Het evalueren van de resultaten gebeurt binnen de vroegscholen momenteel ook al systematisch. Op dit punt wordt onder andere duidelijk dat hierover op gemeentelijk niveau werkbare afspraken zijn gemaakt. Als er ook een afspraak wordt gemaakt over het normeren van de te bereiken leerwinsten in de peutergroepen, dan kan die werkwijze ook op dat niveau worden doorgevoerd. DOORGAANDE LIJN Verschil bezoek - vragenlijst F1 VVE-coördinatie tussen 3 + F2 Doorstroom 1 + F3 Warme overdracht 3 + F4 Afstemming aanbod 3 = F5 Afstemming ped/educ handelen 3 = F6 Afstemming over ouders 3 = F7 Afstemming begeleiding/zorg 3 - Toelichting: Op relatief veel onderdelen van de doorgaande lijn zien zowel de locaties zelf, als de inspectie verbeterpunten. Dat geldt zeker niet voor de doorstroom binnen deze Brede School, de warme overdracht en de afstemming van het aanbod. Die voldoen aan de gestelde criteria. Hier staat tegenover dat er nog geen onderlinge afspraken zijn gemaakt over de afstemming op die gebieden die juist van belang zijn voor het uiteindelijke slagen van het VVE-beleid. De onderlinge afstemming van het aanbod in te behandelen thema s is al wel voldoende uitgekristalliseerd. Dit geldt echter niet voor de andere met elkaar te treffen maatregelen over de afstemming: de pedagogische aanpak, de benadering van de ouders en de afstemming van de zorg en begeleiding. Pagina 16 van 28

17 OPBRENGSTEN VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst G1 VVE-resultaten meten G2 Niveau VVE-resultaten G3 Verlengde kleuterperiode 2 + Toelichting: Aangezien er binnen de gemeente Bergen feitelijk géén concrete afspraken zijn gemaakt over de te realiseren VVE-resultaten, kan de inspectie daarover geen oordelen vellen. Pagina 17 van 28

18 Pagina 18 van 28

19 3 Conclusies De inspectie heeft zowel op het niveau van de gemeente, als op het niveau van de afzonderlijke locaties, gekeken naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. Bij het oordeel over de kwaliteit van het gemeentelijk beleid heeft de inspectie in eerste instantie gebruik gemaakt van de zelfevaluatie van de gemeente. Door middel van documentenanalyse, gesprekken en locatiebezoeken heeft de inspectie de oordelen van de gemeente geverifieerd. Uit het onderzoek vallen de volgende conclusies te trekken: De belangrijkste conclusie is, dat er binnen de gemeente Bergen in 2011 een beleidsnotitie tot stand is gekomen, waarin de contouren voor toekomstig beleid zijn vastgelegd. Ook zijn al duidelijke aanzetten gegeven aan de uitvoering van dat beleid in de dagelijkse praktijk. Dat er binnen een kleine gemeente als Bergen andere grenzen zitten aan de mogelijkheden de uitgezette trajecten financieel te ondersteunen dan in grote, dan wel middelgrote gemeenten spreekt vanzelf. De ambities en het tempo waarin die verwezenlijkt kunnen worden dienen daar steeds op te worden aangepast, rekening houdend met de wettelijke termijnen voor het realiseren van alle aspecten van VVE. Een tweede algemene conclusie is, dat de zelfevaluaties van zowel de gemeente als van de locaties in hoge mate overeen komen met de bevindingen van de inspectie. Een substantieel deel van het beschikbare budget van de gemeente is in eerste instantie ingezet om de betrokken organisaties en medewerkers voor te bereiden en scholen op het gebied van VVE. Op zich is dat voor de startfase zeker goed geweest. Na afronding van die fase (ongeveer 5 jaar geleden) heeft een heroverweging plaats gevonden waardoor een substantieel deel van de middelen (25 procent) nu wordt ingezet aan extra formatie binnen de VVE-locaties, zoals voor de tutoring. De keuze voor een specifiek programma voor elk van de VVE-koppels is eveneens bevorderend geweest voor de opstartfase. Op locaties die met die programma s gingen werken kon zo efficiënt worden geschoold en ondersteund. Hetzelfde zou kunnen gaan gelden voor het hanteren van een gemeenschappelijk kader voor het volgen van de doelgroepkinderen in zowel de voor- als de vroegscholen. Op gemeentelijk niveau zijn hierover inmiddels ook daarover afspraken gemaakt. In de beschikbare beleidsnotities en de daarin opgenomen algemene afspraken over de beoogde invulling van het VVE-beleid op de locaties, zijn streefniveaus vastgelegd en verbonden aan gestelde ambities. In de komende jaren zullen die afspraken geëffectueerd moeten worden door gerichte monitoring en de manier van rapportage daarover aan de gemeente. Eerste afspraken zijn hierover inmiddels gemaakt. Het vaststellen van eventuele resultaten blijft lastig zolang een beginmeting bij de peuters bijvoorbeeld niet wordt ondersteund door het afnemen van een peutertoets. Alle basisscholen hanteren inmiddels wel dezelfde toetsen om de vorderingen in de groepen 1, 2 en 3 te meten. Het eerste ijkpunt ligt dan ook halverwege groep 1. Hierdoor kan op een redelijke termijn zichtbaar worden gemaakt of de kinderen in groep 3 uiteindelijk met een minder grote achterstand aan hun verdere schoolloopbaan beginnen. Uitsplitsing naar doelgroep- en niet doelgroepkinderen is hierbij wel een vereiste. Op gemeentelijk niveau zijn er enige condities geregeld om er voor te zorgen dat er gezamenlijk kan worden opgetreden. Er is sprake van een beleidsmatige stuurgroep die met enige regelmaat bij elkaar komt om de gang van zaken op verschillende beleidstopics te bespreken, waaronder de uitvoering van het VVE-beleid. Een volgend stap in het uitgezette traject zal moeten zijn dat de doorgaande lijnen tussen voor- en vroegschool structureel aandacht gaan krijgen. Naast aandacht voor de thema s die aan de orde komen, zullen ook afspraken gemaakt kunnen worden over: de pedagogische aanpak, de benadering van de ouders en de afstemming van de zorg en begeleiding Pagina 19 van 28

20 Op het niveau van de locaties komt de inspectie allereerst tot een aantal positieve conclusies. Samen met de gemeente hebben de verantwoordelijke organisaties er immers voor gezorgd dat er een specifiek scholingsprogramma kon worden gevolgd, resulterend in een kwaliteitssprong als het gaat om het aanbod voor de VVE-doelgroep en de werkwijzen die daar bij horen. Dat er nog onderlinge verschillen bestaan in de ontwikkeling van de competenties om daar optimaal gebruik van de kunnen maken zal duidelijk zijn, gezien de relatief korte trajecten die inmiddels zijn doorlopen. Pagina 20 van 28

21 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Ant- Oordeel woord 1a1 Definitie doelgroepkind Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroeppeuter is? 3 - Of de peuter (later) een zgn. leerlinggewicht (0,3 of 1,2) heeft - Of de peuter een taal- en/of een ontwikkelingsachterstand heeft (bijvoorbeeld volgens het consultatiebureau) - Of de peuter is ingeschreven op een voorschool (een peuterspeelzaal of Nee een kinderdagverblijf dat VVE-geld krijgt van de gemeente) - Of tijdens de wenperiode op de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf blijkt dat kind een taal- en/of ontwikkelingsachterstand heeft. Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroepkleuter is? 3 - Of de kleuter een leerlinggewicht (0,3 of 1,2) heeft - Of de kleuter een taal- of ontwikkelingsachterstand heeft (bijvoorbeeld volgens het consultatiebureau) - Of tijdens de wenperiode in groep 1 blijkt dat kind een taal- en/of Nee ontwikkelingsachterstand heeft. Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroeppeuters is beschreven? Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroepkleuters is beschreven? 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) Weet u voor hoeveel peuters u VVE-plaatsen dient te creëren uit de onderwijsachterstandgelden van het rijk? Voor hoeveel peuters diende u VVE-plaatsen te creëren per 1 augustus ? Voor hoeveel peuters heeft u VVE-plaatsen gecreëerd per 1 augustus ? Weet u hoeveel doelgroeppeuters er in uw gemeente zijn per 1 augustus 2011, uitgaande van uw eigen doelgroepdefinitie (als u die heeft)? Hoeveel doelgroeppeuters zijn er in uw gemeente per 1 augustus 2011? 21 Hoeveel van deze doelgroeppeuters hebben VVE gehad? 17 Heeft u een document waarin het bereik van de doelgroepkleuters is beschreven? - Document bereik doelgroeppeuters 2011.pdf 1a3 Toeleiding Heeft u een document waarin is beschreven hoe het toeleidingstraject van de doelgroeppeuters naar de voorschool eruit ziet? Kunt u hieronder kort beschrijven uit welke stappen dat traject bestaat? Is er een dekkend bestand van waaruit de doelgroeppeuters kunnen worden geïdentificeerd? (zoals het Integraal Dossier JGZ [ID-JGZ]) Heeft uw gemeente zicht op de aard en de omvang van het non-bereik, d.w.z. welke ouders hun kinderen niet naar VVE laten gaan terwijl het wel doelgroeppeuters zijn? Oordeel toeleiding. 3 3 Nee 2 Pagina 21 van 28

22 1a4 Ouders Gericht ouderbeleid: Is er sprake van een analyse van de ouderpopulatie, waardoor duidelijk wordt waar het VVE-ouderbeleid zich op moet richten? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die analyse inhoudt? Wordt in het ouderbeleid expliciet uitgewerkt dat zoveel mogelijk ouders worden bereikt? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om zoveel mogelijk ouders te bereiken inhoudt? Worden de ouders vóórdat hun doelgroepkind naar de voorschool gaat adequaat geïnformeerd over het doel en de werkwijze van VVE en de voorschool? Is dat in een document te lezen? - Informatie voor ouders VVE pro~bergen.pdf Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om de ouders te informeren inhoudt? Is er sprake van een vastgestelde intakeprocedure van de doelgroepkinderen? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die intake inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren thuis VVE-activiteiten met hun kind te doen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren op de voor(- en vroeg)school VVE-activiteiten met hun kind te doen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om ouders te informeren over de ontwikkeling van het kind? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om rekening te houden met de thuistaal van de doelgroepkinderen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? 1a5 Integraal VVE-programma Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren VVE-programma in de voorschool? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren kind- of leerlingvolgsysteem in de voor- en/of vroegschool? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? 1a6 Externe zorg Is er gemeentelijk beleid over de (externe) zorg voor peuters die meer nodig hebben dan VVE? Is dat in een document te lezen? - ZAT Bergen Gennep Mook en Middelaar.pdf Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen Zijn er gemeentelijke afspraken over de manier waarop de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg uitvoeren? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Nee 2 Nee 3 3 Nee 2 Nee 2 Nee 2 Nee 2 3 Nee 2 3 Nee 2 Pagina 22 van 28

23 1a8 Doorgaande lijn Is er gemeentelijk beleid over de VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om zoveel mogelijk kinderen door te laten stromen van de voorschool naar een vroegschool? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid over de zgn. warme overdracht van de voorschool naar de vroegschool? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het aanbod van de vooren de vroegschool op elkaar? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van pedagogisch-educatief handelen van de voor- en de vroegschool op elkaar? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? 1a9 Resultaten Zijn er gemeentelijke afspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten met VVE? Is dat in een document te lezen? Nee 2 Nee 2 3 Kunt u hieronder kort beschrijven wat die resultaatafspraken zijn? (Een voorbeeld: Minder dan 25% van de doelgroepkinderen scoort op D- of E- niveau bij de Cito-toetsen Taal voor kleuters en Ordenen) 1a10 Nadere VVE-afspraken op gemeentelijk niveau Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de voorscholen? Dus bovenop de wettelijke eisen. Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de voorscholen zijn? Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de vroegscholen? Bijvoorbeeld in LEA-verband. Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de vroegscholen zijn? 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de aansturing van VVE? (Stuurgroep, LEA, e.d.) Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die VVE-aansturing op gemeentelijk niveau er uit ziet? Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de uitvoering van VVE? (bijv. in de werkgroep VVE, of zoiets) Is dat in een document te lezen? 3 3 Pagina 23 van 28

24 Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die coördinatie van de VVEuitvoering er uit ziet? 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau Wordt VVE op gemeentelijk niveau systematisch geëvalueerd en verbeterd? (via een (VVE)monitor, gemeentelijk VVE-evaluaties, VVEbeleidsplannen, en dergelijke?) Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die systematisch evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau er uit ziet? Middels de jaarlijkse projectplanbegrotingen en projectplanverantwoordingen die geëvalueerd worden in de coördinatiegroep VVE. Indien nodig/gewenst wordt de uitvoering aangepast/verbeterd. 3 Nee DE VVE-CONDITIES Ant- Oordeel woord 2a GGD-rapport Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de 3 kinderdagverblijven óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is dat in een document te lezen? Nee Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in 3 haar beoordeling van de kinderdagverblijven? Wat is die datum? Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de Nee peuterspeelzalen óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in haar beoordeling van de peuterspeelzalen? Wat is die datum b Gemeentelijk subsidiekader Is er een gemeentelijk VVE-subsidiekader voor de voorscholen (of een verordening, een beschikking, e.d.) 3 Staat daarin dat de maximale groepsgrootte 16 peuters per groep is? 3 Wat is dan de maximale groepsgrootte? Staat daarin dat er voor elke groep sprake moet zijn van een dubbele 3 bezetting? Wat is dat criterium? Staat daarin dat er voor elke groep minimaal 10 uur VVE gegeven wordt? 3 Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten gekwalificeerd moeten zijn, 3 d.w.z. dat ze minimaal MBO-3 niveau zijn? Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten voldoende geschoold moeten 3 zijn voor VVE? Wat zijn de scholingseisen in uw gemeente? Gecertificeerde opleiding (verzorgt door onderwijsbegeleidingsdienst BCO Venlo) in de VVE programma's Basisontwikkeling/Startblokken of Piramide Staat daarin dat er voor elke leidster/beroepskracht een opleidingsplan Nee 2 Pagina 24 van 28

25 moet zijn? (N.B. Het mag ook één plan zijn waarin per leidster het opleidingsplan staat.) Pagina 25 van 28

26 Pagina 26 van 28

27 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de voor- en de vroegscholen CONDITIES A0.1 Recent GGD-rapport 3 A0.2 VVE-basisvoorwaarden 1 2 A2 Groepsgrootte 3 A3 "Dubbele bezetting" 3 2 A4.1 VVE-tijd per week 2 A5.2 Opgeleide leidsters 2 A5.3 Nederlands spreken 3 A5.4 VVE-geschoolde leidsters A5.5 arlijks opleidingsplan 1 2 OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 5 B2 Vooraf info aan ouders 4 B3 Intake 5 B4 Thuis VVE 4 B5 VVE-participatie op school 5 1 B6 Info ouders over ontwikkeling kind 3 3 KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1.1 Integraal programma 2 4 C1.2 Doelgerichte planning 5 C1.4a Opklimmende moeilijkheidsgraad 1 2 C1.4b Brede ontwikkeling 1 C1.4c Leeftijddifferentiatie 2 3 C1.4d Differentiatie ontwikkelingsniveau 1 3 C2.5 Inrichting ruimte 3 ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 6 D1.2a Planning hele groep 6 D1.2b Planning kleine groep D1.2c Planning (zorg)leerlingen 5 1 D1.3 Evaluatie begeleiding 3 3 D2.1 Externe zorg? 2 3 D2.2b Overleg ouders externe zorg D2.3 Volgen externe zorg 4 KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 VVE-coördinatie binnen 4 E2 VVE evalueren 4 E3 Opbrengsten evalueren 5 E4 Verbetermaatregelen 1 E5 VVE borgen 1 4 E6 VVE in kwazo-bs 2 Pagina 27 van 28

28 DOORGAANDE LIJN F1 VVE-coördinatie tussen 2 4 F2 Doorstroom 1 2 F3 Warme overdracht 2 4 F4 Afstemming aanbod 3 F5 Afstemming ped/educ handelen 4 F6 Afstemming over ouders 2 F7 Afstemming begeleiding/zorg 3 2 OPBRENGSTEN VAN VVE G1 VVE-resultaten meten 2 1 G2 Niveau VVE-resultaten 2 G3 Verlengde kleuterperiode 1 2 Pagina 28 van 28