DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE NIEUWKOOP IN 2012

Transcriptie

1 DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE NIEUWKOOP IN 2012 Utrecht, januari Pagina 1 van 21

2 INHOUD Voorwoord 3 1 VVE in de gemeente Nieuwkoop Overzicht van de voor en de vroegscholen in Nieuwkoop Lijst met de VVE documenten die de gemeente heeft aangeleverd Het gemeentelijke VVE beleid 7 2 De oordelen over de voor en de vroegscholen Het bereik Oordelen op de indicatoren van voor en vroegscholen 11 3 Conclusies 16 Bijlage 1: De beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente 18 Pagina 2 van 21

3 Voorwoord In het Memorie van Toelichting bij de OKE-wet wordt een zgn. VVE-bestandsopname aangekondigd. In 2007 (en 2008 en 2009) heeft de onderwijsinspectie die al uitgevoerd in de vier grote steden en in in de middelgrote steden. Nu is doorgestart met de overige gemeenten die onderwijsachterstandsmiddelen krijgen van het Rijk. Na de bestandsopname wordt het inspectietoezicht op de kwaliteit van VVE signaalgestuurd vorm gegeven. Dat houdt in dat periodiek afspraken met de gemeente gemaakt worden over de onderwerpen en de locaties waarop VVEtoezicht zal worden gehouden. De bevindingen uit dit rapport over de bestandsopname VVE kunnen daarvoor als uitgangspunt worden genomen. De Hoofdinspecteur primair onderwijs, Dr. A. Jonk Pagina 3 van 21

4 Pagina 4 van 21

5 Inleiding Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) in de gemeente Nieuwkoop. VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In het rapport wordt allereerst de kwaliteit van het VVE-beleid op gemeentelijk niveau gewaardeerd. Dat is gebeurd in de vorm van een zelfrapportage (in lijn met artikel 12 van de WOT) van de gemeente over haar VVE-beleid: zie hoofdstuk 1 en bijlage 1. De inspectie heeft deze zelfevaluatie geverifieerd. Vervolgens worden in hoofdstuk 2 de oordelen over de bezochte locaties gepresenteerd. Dat gebeurt in de vorm van overzichtstabellen met daarin de zelfbeoordelingen van de locaties en in hoeverre deze oordelen overeenkomen met de oordelen van de inspectie op de twee bezochte locaties. Na iedere overzichtstabel wordt een toelichting gegeven door de inspectie. De bezochte locaties hebben een inspectierapport met de bevindingen ontvangen. Hoofdstuk 3, tenslotte, bevat de conclusies over kwaliteit van VVE in deze gemeente. Dit rapport gaat dus over de volgende onderwerpen: 1. De zelfrapportage van de gemeente over haar VVE-beleid en de verificatie daarvan door de inspectie. 2. De oordelen van de onderwijsinspectie over de voor- en de vroegscholen en de mate van overeenkomst met de oordelen uit de zelfevaluaties. 3. De conclusies van de onderwijsinspectie. Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. Pagina 5 van 21

6 Pagina 6 van 21

7 1 VVE in de gemeente Nieuwkoop De gemeente Nieuwkoop heeft aan de hand van een digitale vragenlijst haar eigen VVE-beleid beoordeeld tegen de OKE-wet en het VVE-toezichtkader van de onderwijsinspectie, dat in de Staatscourant is gepubliceerd. De digitale vragenlijst levert de volgende informatie: Het overzicht met de voor- en de vroegscholen: zie paragraaf 1.1 De lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd: zie paragraaf 1.2 De zelfbeoordeling van VVE-context en condities: zie paragraaf Overzicht van de voor- en de (vroeg)scholen in Nieuwkoop In de gemeentelijke digitale vragenlijst is gevraagd naar een overzicht met de VVEpeuterspeelzalen en kinderdagverblijven (dus: de voorscholen) en de bijbehorende vroegscholen (de VVE-basisscholen). De door de gemeente in de digitale vragenlijst aangegeven - voor- en vroegscholen hebben een digitale vragenlijst ontvangen. Daarnaast zijn er nog andere scholen en een kinderdagverblijf die door de gemeente in eerste instantie niet als VVE-locatie zijn aangemerkt en daarom geen vragenlijst hebben ontvangen. Tabel 1.1: Overzicht van de voor- en (vroeg)scholen in de gemeente Nieuwkoop. (Voor)scholen met een * hebben een digitale vragenlijst gekregen en (voor)scholen met ** zijn (ook) bezocht. Voorschool: peuterspeelzaal Voorschool: kinderdagverblijf Vroegschool: Basisschool Drie Turven** De Woelwaters* Johannes de Doper** t Rakkertje* De Posterij* Sint Nicolaasschool * De Ringkantertjes* Mikado* Antoniusschool * Trixie* Kinderdagverblijf Polderpret* De Meent* t Kruimeltje* Klein Dumpje* De Zevenhof* t Veldmuisje* De Ark Aeresteijn* t Vijvertje* De Vosseschans* PCBS Maranatha PCBS De Fontein RKBS De Rietkraag OBS De Tamboerijn OBS De Zilveren Maan OBS Het Kompas Basisschool De Meent en de Sint Nicolaasschool hebben geen vragenlijst ingevuld. Basisscholen De Vosseschans en De Zevenhof hebben in hun vragenlijst aangegeven dat ze geen VVE aanbieden in de groepen 1 en 2. De Vosseschans doet echter wel mee met de pilot Startgroep voor peuters in het basisonderwijs, in het kader van het lokale VVE-beleid. De peuters in deze startgroep krijgen hetzelfde VVE-programma aangeboden als de peuters in de voorscholen. 1.2 Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd - Beleidsstuk: Voor- en Vroegschoolse educatie binnen de gemeente Nieuwkoop, april Protocol Observatieformulier en aanvraag 3 e dagdeel Gemeente nieuwkoop, maart Visie Voorschoolse Educatie augustus 2007 tot augustus 2010 Gemeente Nieuwkoop, oktober Het gemeentelijke VVE-beleid In deze paragraaf worden de bevindingen van de inspectie over het gemeentelijk VVE-beleid weergegeven. Bijlage 1 bij dit rapport bevat de zelfevaluatie van de gemeente: vragen, antwoorden en beoordelingen van het gemeentelijke beleid, op de twee domeinen VVEbeleidscontext en de VVE-condities. Pagina 7 van 21

8 Per domein wordt weergegeven op welke punten de inspectie het gemeentelijke beleid en uitvoering als voldoende ( 3 ) beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als met ( 1 ) afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt ( 4 ). De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van haar verificatie van de digitale zelfrapportage door middel van documentenanalyse, gesprekken met betrokkenen en informatie uit locatiebezoeken. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van de oordelen van de gemeente wordt dit vermeld en onderbouwd. HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Oordeel 1a1 Definitie doelgroepkind 3 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) 2 1a3 Toeleiding 2 1a4 Ouders 2 1a5 Integraal VVE-programma 3 1a6 Externe zorg 3 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 2 1a8 Doorgaande lijn 2 1a9 Resultaten 2 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau 3 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau 2 DE VVE-CONDITIES Oordeel 2a GGD-rapport 3 2b Gemeentelijk subsidiekader 2 Toelichting Aan de hand van de ingestuurde documenten, en in voorkomende gevallen ook in gesprekken met de betrokkenen in de gemeente, heeft de inspectie bovenstaande oordelen geverifieerd (zie ook bijlage 1). Dit levert het volgende beeld op: 3 Voldoende 1a1 Doelgroepdefinitie De gemeente Nieuwkoop hanteert voor de peuters een doelgroepdefinitie, gebaseerd op een taalachterstand. De Ambulante Educatieve Dienst (AED) observeert peuters op basis van signalen van de pedagogisch medewerkers en bepaalt vervolgens of het een doelgroepkind is, dat in aanmerking komt voor een derde en vierde dagdeel. Ook de consultatiebureaus nemen tests af om het taalniveau te beoordelen. Zij verwijzen indien nodig door naar het logopedisch spreekuur. Hier kan ook een doorverwijzing plaatsvinden naar een VVEpeuterspeelzaal. Met de scholen zijn geen afspraken gemaakt over het hanteren van een vergelijkbare doelgroepdefinitie. 1a5: Integraal VVE-programma In de OKE-wet is aangegeven dat voor de voorschoolse educatie een programma moet worden gebruikt waarin op gestructureerde en samenhangende wijze de ontwikkeling wordt gestimuleerd op het gebied van taal, rekenen, motoriek en de sociaal-emotionele ontwikkeling. De gemeente heeft met alle peuterspeelzalen en sinds kort ook alle kinderdagverblijven de afspraak dat gebruik gemaakt wordt van het vernieuwde VVEprogramma Peuterpraat. Enkele jaren geleden hebben de scholen met subsidie van de gemeente het toen bijbehorende programma Kinderklanken kunnen aanschaffen. Dit programma, dat uitsluitend op de taalontwikkeling is gericht, voldoet inmiddels niet meer aan de eisen die aan een integraal VVE-programma gesteld worden. Bovendien wordt het programma niet door alle scholen meer gebruikt. Pagina 8 van 21

9 1a6: Externe zorg De gemeente heeft voor zowel de 0 tot 4-jarigen als de 4 tot 12-jarigen een zorgadviesteam (ZAT) ingericht. Voor- en vroegscholen die zorgen hebben over bepaalde peuters kunnen dit in het ZAT inbrengen. Door deelname van verschillende externe zorgverleners aan dit netwerk, kan er snel en adequaat ingespeeld worden op de zorgvraag. 1b: VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau In het kader van de Lokaal Educatieve Agenda is er regelmatig overleg tussen de gemeente, de schoolbesturen en de instellingen voor peuterspeelzaalwerk en kinderopvang. Op uitvoeringsniveau is er een werkgroep 6-min. In deze werkgroep komen alle zaken rond de praktische uitvoering op de peuterspeelzalen en kinderdagverblijven aan de orde. 2a: GGD-rapport De gemeente heeft geregeld dat de GGD de basiskwaliteit van de VVE-peuterspeelzalen en kinderdagverblijven beoordeelt en dat er recente GGD-rapporten zijn. Dit betreft de basiskwaliteitseisen uit de Wet Kinderopvang en kwaliteit peuterspeelzalen (art en 2.6) en de eisen aan de voorschoolse educatie (art. 1.50b en 2.8, en het Besluit basisvoorwaarden kwaliteit voorschoolse educatie). 2 Verbeterpunten 1a2: Bereik Op basis van de onderwijsachterstandengelden is duidelijk dat de gemeente per 1 augustus 2011 voor 19 peuters een VVE-aanbod dient te realiseren. Dit aantal is gebaseerd op het aantal peuters, waarvan de ouders een laag opleidingsniveau hebben, de zogenaamde gewichtenkinderen. Op 1 augustus 2011 had de gemeente 21 peuters die deelnamen aan een VVE-aanbod. Omdat de gemeente Nieuwkoop een andere definitie hanteert van een doelgroeppeuter kan het zijn dat er in Nieuwkoop meer of minder VVE-plaatsen nodig zijn dan deze 19. Hoeveel doelgroeppeuters Nieuwkoop heeft volgens de eigen definitie is niet duidelijk. De indicering van doelgroepkinderen gebeurt door de consultatiebureaus, het logopedisch spreekuur of de AED. Het maken van concrete afspraken met de consultatiebureaus en de andere instellingen over protocollen voor indicering en registratie van doelgroeppeuters is van belang om goed zicht te krijgen op het aantal doelgroepkinderen en het non-bereik. 1a3: Toeleiding Bij de toeleiding wordt gewaardeerd óf die op gemeentelijk niveau geregeld is en of daar een verantwoording bij wordt gegeven, met name hoe wordt geprobeerd het non-bereik aan te pakken. Omdat de gemeente nog geen zicht heeft op het totaal aantal doelgroeppeuters (volgens de eigen definitie) in haar gemeente, is er ook geen garantie dat alle peuters die dit nodig hebben, toegeleid worden naar een voorschool. Op dit moment ligt de verantwoordelijkheid voor de toeleiding van peuters naar een voorschool bij de consultatiebureaus, het logopedisch spreekuur en de AED (als de kinderen al op een peuterspeelzaal zitten), terwijl de gemeente hier een wettelijke taak in heeft. Er ligt op dit moment alleen een protocol, waarin is aangegeven op welke wijze een derde en vierde dagdeel kan worden aangevraagd voor kinderen die al op een peuterspeelzaal zitten. Er is geen protocol voor de indicering van peuters door het consultatiebureau. Om ervoor te zorgen dat alle kinderen tijdig gesignaleerd worden en deelnemen aan een VVE-programma, is het belangrijk dat de gemeente de regie neemt en met de betrokken partijen sluitende afspraken maakt over signalering, registratie en toeleiding. Hierdoor krijgt de gemeente beter zicht op het aantal doelgroeppeuters (sluitende registratie bij consultatiebureau) en kan de monitoring van de toeleiding naar VVE ter hand genomen worden om na te gaan of er een bereik van 100 procent gerealiseerd wordt, zoals vanuit de rijksregeling is aangegeven. Pagina 9 van 21

10 1a4: Ouders De gemeente Nieuwkoop heeft nog geen gericht gemeentelijk ouderbeleid. Dit betekent dat vanuit de gemeente nog geen antwoorden zijn gegeven op vragen zoals: - Welke ouders willen we bereiken? - Wat zijn hun wensen, mogelijkheden en omstandigheden? - Welke doelen willen we bereiken met ouderparticipatie in het kader van VVE? (Bijvoorbeeld ouders aansporen om ook thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten uit te voeren). - Hoe gaan we deze doelen bereiken? Welke afspraken maken we hierover met de instellingen voor voorschoolse opvang en scholen? - Hoe meten we of de doelen bereikt zijn? Voor het daadwerkelijk actief betrekken van ouders bij de VVE-activiteiten, zowel thuis als op de VVE-locatie, is het van belang dit in gericht beleid te formuleren. Op deze wijze wordt vanuit de gemeente ook actief aangemoedigd dat ouders, in het verlengde van wat er op de VVE-locaties gebeurt, ook thuis ontwikkelingsstimulerend gedrag gaan vertonen. 1a7: Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen De gemeente heeft met de voor- en vroegscholen geen afspraken gemaakt over de manier waarop de voor- en vroegscholen zelf de kwaliteit van VVE in beeld moeten brengen en moeten borgen. 1a8: Doorgaande lijn Er is op dit moment geen concreet gemeentelijk beleid en er zijn geen gerichte afspraken met de voorschoolse instellingen en scholen over een soepele doorgaande lijn. Het gaat hier dan om onder andere beleid gericht op afstemming van het aanbod en de zorg en begeleiding (bijvoorbeeld een terugkoppeling van de vroegschool naar de voorschool) en samenwerking op het gebied van het betrekken van ouders. Er zijn wel afspraken gemaakt over de overdracht van gegevens middels de observatieformulieren van Peuterpraat. Als het om zorgkinderen gaat volgt er een warme overdracht. Daarnaast is er één pilotschool, waar kinderen van drie jaar kunnen instromen in een peutergroep op school. Hier is een betere doorgaande lijn gerealiseerd. 1a9: VVE-resultaten De gemeente heeft nog geen afspraken gemaakt met schoolbesturen en instellingen voor kinderopvang en peuterspeelzaalwerk over wat de resultaten van VVE moeten zijn. Dit is een wettelijke verplichting, opgenomen in de OKE-wet en overgenomen in de Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen en de Wet op het primair onderwijs. 1c: Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau De kwaliteit en resultaten van VVE worden door de gemeente nog niet systematisch gemonitord en geëvalueerd. Pagina 10 van 21

11 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen De voor- en vroegscholen uit het overzicht in paragraaf 1.1 hebben een digitale vragenlijst gekregen om zelf te rapporteren over de kwaliteit van VVE. De vragen zijn rechtstreeks afkomstig uit het VVE-waarderingskader, met dien verstande dat sociaal-wenselijke antwoorden vermeden zijn door ófwel de formulering van de vragen, ófwel bepaalde indicatoren (zoals de beoordeling van het pedagogisch klimaat en het educatief handelen) niet op te nemen in de vragenlijst. Elke voor- en vroegschool heeft de eigen zelfrapportage teruggekregen, inclusief de bijbehorende oordelen. Paragraaf 2.1 bevat informatie over het gerealiseerde bereik. In paragraaf 2.2 staan de inspectieoordelen op de aspecten condities, ouders, proceskwaliteit, ontwikkeling, begeleiding en zorg, kwaliteitszorg, doorgaande lijn, en resultaten. 2.1 Het bereik Tabel 2.1 Het aantal (doelgroep)peuters op de verschillende voorscholen: peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. VVE Peuterspeelzaal aantal peuters waarvan doelgroep 't Rakkertje 65 6 De Ringkantertjes 29 4 Trixie Drie Turven 80 9 t Kruimeltje 22 5 t Veldmuisje 40 0 't Vijvertje VVE Kinderdagverblijf aantal peuters waarvan doelgroep De Woelwaters 0 0 De Posterij 0 0 Mikado 0 0 Kinderdagverblijf Polderpret 25 4 Klein Dumpje De Woelwaters, De Posterij en Mikado hebben in hun vragenlijst niet het aantal (doelgroep)peuters aangegeven. Overigens zijn de pedagogisch medewerkers van de kinderdagverblijven pas onlangs gestart met de training voor het VVE programma. Volgens opgave van de VVE-locaties zitten er 85 doelgroeppeuters op de voorscholen. Dit aantal verschilt met de gegevens van de gemeente. De gemeente geeft aan dat er 21 doelgroeppeuters deelnemen aan een derde en vierde dagdeel. Dit kan te maken hebben met een verschil in interpretatie van de vraag in de digitale vragenlijst. Zo geven de locaties Trixie en Klein Dumpje in de vragenlijst aan dat alle kinderen aangemerkt zijn als doelgroepkind, terwijl er volgens de registratie van de gemeente geen doelgroepkinderen aan VVE deelnemen op deze twee locaties. 2.2 Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen Alle peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en basisscholen met doelgroepkinderen in de gemeente hebben een digitale vragenlijst ontvangen. Deze is ingevuld en geretourneerd door alle locaties, op twee basisscholen na. In de vragenlijst heeft iedere locatie aangegeven hoe ze zichzelf beoordeelt op het gebied van VVE. De inspectie heeft ter verificatie van de zelfevaluaties een tweetal locaties met doelgroepkinderen bezocht: één peuterspeelzaal en één basisschool (groep 1 en 2). Pagina 11 van 21

12 Het onderzoek bestond uit lesobservaties, gesprekken en documentenanalyse. Omdat alle kinderdagverblijven nog bezig zijn met de scholing en implementatie van VVE zijn er nu nog geen kinderdagverblijven bezocht. In onderstaande tabellen staan de oordelen gebaseerd op de zelfevaluaties van de VVE-locaties en geverifieerd op de twee locaties die bezocht zijn. In de laatste kolom wordt aangegeven of de inspectieoordelen van de bezochte locaties overeenkomen (=), positiever zijn (+) of negatiever zijn (-) dan de antwoorden op de vragenlijst die aan alle voor- en vroegscholen gestuurd zijn. Omdat het aantal bezochte locaties klein is, moet bij de indicatoren met een afwijkend inspectieoordeel op gemeentelijk niveau goed bezien worden of die afwijking komt omdat de bezochte locatie anders is dan de andere locaties of niet. Het aantal oordelen per indicator kan verschillen, omdat sommige indicatoren niet in de vragenlijst zijn opgenomen (met name pedagogisch en educatief handelen) en op sommige locaties geen oordeel is gegeven. Onder iedere tabel wordt een toelichting gegeven. Tabel 2.2 De frequentie van oordelen van de ingevulde vragenlijsten. (In de rechterkolom staat of het inspectieoordeel naar aanleiding van de bezoeken positiever (+), gelijk (=) of negatiever (-) is dan het gemiddelde oordeel op de digitale vragenlijsten, voor zover de indicatoren in de digitale vragenlijst zijn meegenomen). CONDITIES Verschil bezoek - vragenlijst A0.1 Recent en compleet GGD-rapport 2 10 = A0.2 VVE-basisvoorwaarden A2 Groepsgrootte 12 = A3 "Dubbele bezetting" 8 7 = A4.1 Voldoende VVE-tijd per week A5.2 Opgeleide leidsters A5.3 Nederlands spreken 12 = A5.4 VVE-geschoolde leidsters = A5.5 Jaarlijks opleidingsplan Toelichting: Voor de scholen geldt dat alleen A3 en A5.4 zijn meegenomen in de beoordeling. De overige onderdelen maken deel uit van de wettelijke voorwaarden zoals aangegeven in de Wet kinderopvang en peuterspeelzalen. Omdat de kinderdagverblijven pas onlangs gestart zijn met VVE, zijn de basisvoorwaarden voor VVE nog niet meegenomen in de GGD inspecties (A0.2). De dubbele bezetting is niet gerealiseerd op de basisscholen en op een drietal kinderdagverblijven. Slechts op één peuterspeelzaal is geen sprake van een dubbele bezetting (A3). Op drie peuterspeelzalen en drie kinderdagverblijven krijgen de doelgroepkinderen nog niet voldoende VVE-tijd aangeboden. Volgens de wet moeten doelgroepkinderen minimaal 10 uur VVE aangeboden krijgen (A4.1). Drie van de vijf kinderdagverblijven geven aan dat de pedagogisch medewerkers nog niet volledig geschoold zijn in VVE. Daarnaast zijn er nog twee scholen en is er één peuterspeelzaal die aangeven dat niet alle leidsters geschoold zijn voor VVE (A5.4). Ook het jaarlijks opleidingsplan om de kennis en vaardigheden voor VVE op peil te houden is op de helft van de locaties nog niet gerealiseerd (A5.5). Geconcludeerd kan worden dat veel locaties nog niet voldoen aan de kwaliteitsvoorwaarden die in de wet gesteld zijn. De GGD neemt dit mee in haar toezicht en zal hier op handhaven. Pagina 12 van 21

13 OUDERS Verschil bezoek - vragenlijst B1 Gericht ouderbeleid 16 = B2 Vooraf info aan ouders B3 Intake B4 Thuis VVE-activiteiten B5 VVE-participatie van ouders op school B6 Info ouders over ontwikkeling kind Toelichting: Er is op geen enkele locatie sprake van gericht ouderbeleid, waarbij is aangegeven welke doelen gesteld zijn, wat de wensen en mogelijkheden van ouders zijn, welke acties worden ondernomen en hoe en wanneer gemeten wordt of de doelen bereikt zijn. Voor succesvol VVE is het van belang dat ouders thuis en/of op de voor- en vroegschool ook actief de ontwikkeling van hun kind stimuleren. Voor VVE-locaties is het een belangrijke taak om ouders gericht hiertoe aan te moedigen. Het gaat hierbij vooral om die ouders die nog onvoldoende ondersteunend gedrag laten zien. Dit betekent voor veel locaties vaak dat de aandacht verschoven dient te worden van aanbod gerichte activiteiten, naar meer maatwerk activiteiten om ouders gericht te helpen in hoe ze hun kind kunnen ondersteunen. De inspectie heeft tijdens het bezoek aan een school en een peuterspeelzaal wel goede voorbeelden gezien van het betrekken van de ouders bij de voor- en vroegschool. Vandaar dat de inspectie op deze locaties positiever is dan de locaties zelf gemiddeld aangeven. KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst C1 Aanbod C1.1 Integraal programma 14 + C1.2 Doelgerichte planning 6 9 = C1.3 Aanbod taal 2 C1.4a Opklimmende moeilijkheidsgraad 2 C1.4b Brede ontwikkeling 2 8 C1.4c Leeftijddifferentiatie 1 8 C1.4d Differentiatie ontwikkelingsniveau 3 6 C2 Pedagogisch handelen C2.1 Pedagogisch handelen 1 1 C2.2 Gedragsgrenzen stellen 2 C2.3 Sociale/persoonlijke vaardigheden 2 C2.4 Bevorderen autonomie kind 2 C2.5 Inrichting van de ruimte C3 Educatief handelen C3.1 Afstemming leidsters 1 C3.2 Activiteiten taalontwikkeling 2 C3.3 Interactie bevorderen 2 C3.4 Betrokkenheid kinderen 1 1 C3.5 Aanpakgedrag 2 C3.6 Responsiviteit 2 C3.7 Afstemming op verschillen 1 1 Toelichting: Alle voorschoollocaties maken gebruik van de nieuwe versie van het VVE-programma Peuterpraat. Hoewel dit programma nog niet erkend is als integraal VVE-programma, bevat het in voldoende mate een beredeneerd aanbod voor de vier ontwikkelingsgebieden: taal, rekenen, motoriek en de sociaal-emotionele ontwikkeling. De scholen maken gebruik van verschillende programma s. Allen hebben het taalprogramma Kinderklanken in huis, aangezien dit door de gemeente enkele jaren geleden is bekostigd. Niet alle scholen maken hier gebruik van. Bovendien is Kinderklanken geen integraal VVE-programma. Pagina 13 van 21

14 Het pedagogisch en educatief handelen is voornamelijk op de twee locaties bekeken. De meeste indicatoren op dit gebied komen niet voor in de digitale vragenlijst. Op beide locaties is sprake van een positief en warm pedagogisch klimaat, waarin de kinderen voldoende de mogelijkheid hebben om zich vrij en veilig te ontwikkelen. De peuterspeelzaal kan hier zelfs gezien worden als een voorbeeld voor anderen. Het actief stimuleren van de ontwikkeling het educatief handelen kan op beide locaties nog aandacht krijgen. Het betreft vooral het bevorderen van de interactie tussen de kinderen en het bevorderen van het aanpakgedrag (hoe lossen we dit op?). ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG Verschil bezoek - vragenlijst D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen D1.2 Planmatige begeleiding 10 5 D1.3 Evaluatie begeleiding D1.4 Begeleiding taalontwikkeling 1 1 D2.1 Welke kinderen externe zorg nodig? D2.3 Volgen van de externe zorg Toelichting: Op vrijwel alle locaties wordt gebruik gemaakt van een observatiesysteem om de brede ontwikkeling van de kinderen te volgen. Op drie kinderdagverblijven moet dit nog geïmplementeerd worden. Bovendien ontbreekt in het gehanteerde kindvolgsysteem op de voorscholen het onderdeel rekenkundige oriëntatie, waardoor er onvoldoende zicht is op de ontwikkeling van de kinderen op dit gebied. Het vervolgens benutten van de informatie uit het volgsysteem voor planmatige zorg en begeleiding is bij een groot aantal peuterspeelzalen en scholen nog een aandachtspunt. Bij de peuterspeelzaal heeft de inspectie al wel een goede basis hiervoor aangetroffen. Veel locaties geven aan dat ze onvoldoende zicht hebben op kinderen die externe zorg nodig hebben. Tijdens het bezoek aan de peuterspeelzaal en school kwam echter naar voren dat zij tijdig signaleerde welke kinderen extra zorg nodig hebben en er voor zorgen dat deze externe zorg daadwerkelijk in gang gezet wordt. KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL Verschil bezoek - vragenlijst E1 VVE-coördinatie binnen school 8 7 = E2 VVE evalueren E3 Opbrengsten evalueren E4 Verbetermaatregelen 12 3 = E5 VVE borgen E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 3 = Toelichting: Het zorgen voor voldoende kwaliteit is op zowel de voor- als de vroegscholen nog een aandachtspunt. Voor de scholen geldt dat ze nog te weinig aandacht hebben voor het verbeteren en borgen van het onderwijs aan het jonge kind. Dit wordt vaak niet specifiek benoemd en geëvalueerd. Bij de voorscholen is het van belang dat er iemand verantwoordelijk is voor het evalueren en borgen van de kwaliteitstandaarden van VVE. Dit betekent voor de voor- en vroegscholen dat er gericht VVE-beleid moet zijn, waarin de kwaliteitsstandaarden zijn geformuleerd, inclusief concrete doelen. Vervolgens dient er jaarlijks nagegaan te worden of de locaties nog aan deze kwaliteitsstandaarden voldoen. Pagina 14 van 21

15 DOORGAANDE LIJN Verschil bezoek - vragenlijst F1 VVE-coördinatie tussen voor-vroeg F2 Doorstroom naar vroegschool F3 Warme overdracht F4 Afstemming aanbod 12 3 = F5 Afstemming ped/educ handelen 15 = F6 Afstemming over ouders 14 1 = F7 Afstemming begeleiding/zorg 15 = Toelichting: Ondanks regelmatig overleg tussen de betrokkenen, geven de VVE-locaties aan dat er in de doorgaande lijn nog veel winst is te boeken. Alleen de (warme) overdracht van gegevens over peuters is in Nieuwkoop op orde. Hiervoor worden standaard observatieformulieren gebruikt en zorgkinderen worden besproken. Dit moet op de meeste kinderdagverblijven nog van de grond komen. Veel aspecten van de doorgaande lijn verdienen echter nog de aandacht. Omdat basisschooldirecteuren leidinggevenden zijn van de peuterspeelzalen is er wel regelmatig contact tussen peuterspeelzalen en basisscholen, maar nauwelijks op inhoudelijk gebied. Zo worden er maar zelden afspraken gemaakt over het aanbod, het pedagogisch en educatief handelen en de zorg. Ook de ouderbetrokkenheid wordt niet vaak op elkaar afgestemd. OPBRENGSTEN VAN VVE G1 VVE-resultaten meten G2 Niveau VVE-resultaten Toelichting: Omdat op gemeentelijk niveau nog geen afspraken gemaakt zijn over de gewenste resultaten van VVE doet de inspectie nog geen uitspraak over de resultaten. Pagina 15 van 21

16 3 Conclusies De inspectie heeft zowel op het niveau van de gemeente, als op het niveau van de afzonderlijke locaties, gekeken naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. VVE op gemeenteniveau Bij het oordeel over de kwaliteit van het gemeentelijk beleid heeft de inspectie in eerste instantie gebruik gemaakt van de zelfevaluatie van de gemeente. Door middel van documentenanalyse, gesprekken en locatiebezoeken heeft de inspectie de oordelen van de gemeente geverifieerd. De gemeente Nieuwkoop heeft de afgelopen jaren beleid gevoerd om VVE te implementeren in de gemeente. Er is vooral ingezet op het scholen van de pedagogisch medewerkers van de peuterspeelzalen, zodat ze allemaal VVE aan kunnen bieden. Dit jaar worden de pedagogisch medewerkers van de kinderdagverblijven geschoold. Bij de kinderdagverblijven is de implementatie van VVE nog volop aan de gang. Daarnaast is ook gekozen voor het gebruik van het kindvolgsysteem, dat bij het VVE-programma hoort. De invoering hiervan heeft net op de peuterspeelzalen plaats gevonden en moet op de kinderdagverblijven nog starten. Daarnaast zijn er met verschillende partners afspraken gemaakt over de toeleiding naar VVE. Het consultatiebureau, het logopedisch spreekuur en de Ambulante Educatieve Dienst hebben hier een taak in. Op deze gebieden heeft de gemeente Nieuwkoop al veel acties in gang gezet om VVE op de kaart te zetten. Om op gemeentelijk niveau de kwaliteit van VVE te verbeteren kan de gemeente meer concreet beleid formuleren met heldere ambities en doelen. Ook is het van belang om met de basisscholen nadere afspraken te maken over hun rol binnen VVE. De volgende VVE-aspecten kunnen hierbij nog aandacht krijgen: - het vaststellen van wat het concrete inhoudelijke resultaat van VVE moet zijn. Als voorwaarde hiervoor dient er een eensluidende definitie te zijn van een doelgroepkind in de voor- en vroegscholen en moet de indicatiestelling door alle betrokkenen uniform gehanteerd worden. Om te kunnen meten of het resultaat behaald wordt zullen er nadere afspraken gemaakt moeten worden met alle partners over het registreren van (VVE) gegevens van de peuters en kleuters. - het formuleren van concreet ouderbeleid, waarbij het doel vooral gericht is op het vergroten van de betrokkenheid van ouders bij het stimuleren van de ontwikkeling van hun kinderen. - het vaststellen van kwaliteitsstandaarden waar de VVE-locaties aan moeten voldoen. Dit betekent ook het maken van afspraken met de instellingen voor voorschoolse opvang over de wijze waarop zij gaan verantwoorden dat ze aan deze kwaliteitsvoorwaarden voldoen. - het optimaliseren van de doorgaande lijn van voor- naar vroegschool. Zeker peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en scholen in eenzelfde geografische kern kunnen door meer samen te werken en te overleggen de doorgaande lijn flink versterken. VVE op locatieniveau De VVE-locaties in Nieuwkoop die de inspectie heeft gezien, kennen over het algemeen een goede basis voor peuters en kleuters om zich optimaal te ontwikkelen. Het pedagogisch klimaat in de groepen is hiervoor overwegend voldoende ontwikkeld. Voor zowel de voor- als de vroegscholen zijn nog de volgende aandachtspunten te noemen: - Het ontwikkelen van gericht ouderbeleid om vooral die ouders die dat niet gewend zijn, daadwerkelijk zo ver te krijgen dat zij, in het verlengde van de VVE-activiteiten, ook thuis hun kinderen actief stimuleren in hun ontwikkeling. Pagina 16 van 21

17 - Zoveel mogelijk al inzetten op het verstevigen van de doorgaande lijn, door samen activiteiten te organiseren of bijeenkomsten te organiseren voor medewerkers van vooren vroegscholen om ervaringen en kennis uit te wisselen. - Het benutten van de informatie uit het ontwikkelingsvolgsysteem voor gerichte planmatige zorg en begeleiding. Het systematisch volgen van de brede ontwikkeling van de peuters is namelijk juist bedoeld om vroegtijdig ontwikkelingsachterstanden (of juist voorsprongen) te signaleren en hier planmatig op in te spelen met gerichte begeleiding en op maat gesneden aanbod. - Het systematisch evalueren van de kwaliteit van VVE/onderwijs aan het jonge kind. Hierbij is het van belang om de kwaliteitsstandaarden met elkaar vast te stellen en jaarlijks na te gaan of nog aan alle kwaliteitsstandaarden voldaan wordt. Ook kan in kaart gebracht worden of de peuters en kleuters voldoende ontwikkelingsgroei laten zien om zodoende te bepalen of belangrijke ontwikkelingsaspecten te weinig aan bod komen in de voor- en/of vroegschool. Op dit moment ontbreekt het op veel locaties aan coördinatoren of leidinggevenden die expliciet verantwoordelijk zijn voor het bewaken en borgen van de kwaliteit. Pagina 17 van 21

18 Bijlage 1: De beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Ant- Oordeel woord 1a1 Definitie doelgroepkind Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroeppeuter is? Ja 3 - Of de peuter (later) een zgn. leerlinggewicht (0,3 of 1,2) heeft Nee - Of de peuter een taal- en/of een ontwikkelingsachterstand heeft Ja (bijvoorbeeld volgens het consultatiebureau) - Of de peuter is ingeschreven op een voorschool (een peuterspeelzaal of Nee een kinderdagverblijf dat VVE-geld krijgt van de gemeente) - Of tijdens de wenperiode op de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf Ja blijkt dat kind een taal- en/of ontwikkelingsachterstand heeft. Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroepkleuter is? Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroeppeuters is Nee beschreven? Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroepkleuters is Nee beschreven? 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) Weet u voor hoeveel peuters u VVE-plaatsen dient te creëren uit de Ja onderwijsachterstandsgelden van het rijk? Voor hoeveel peuters diende u VVE-plaatsen te creëren per 1 augustus ? Voor hoeveel peuters heeft u VVE-plaatsen gecreëerd per 1 augustus ? Weet u hoeveel doelgroeppeuters er in uw gemeente zijn per 1 augustus Ja 2011, uitgaande van uw eigen doelgroepdefinitie (als u die heeft)? Hoeveel doelgroeppeuters zijn er in uw gemeente per 1 augustus 2011? 21 Hoeveel van deze doelgroeppeuters hebben VVE gehad? 21 Heeft u een document waarin het bereik van de doelgroepkleuters is Nee beschreven? 1a3 Toeleiding Heeft u een document waarin is beschreven hoe het toeleidingstraject van de doelgroeppeuters naar de voorschool eruit ziet? Kunt u hieronder kort beschrijven uit welke stappen dat traject bestaat? Er wordt gebruik gemaakt van het CJG (consultatiebureau). Kinderen worden getest en doorverwezen als dat nodig is. Er wordt zachte drang op de ouders uitgeoefend gebruik te maken van de peuterspeelzaal als dat niet het geval is. Ook de peuters die al op de psz zitten worden geobserveerd en beoordeeld of het derde en vierde dagdeel noodzakelijk is voor het wegwerken van een een (taal) achterstand. Is er een dekkend bestand van waaruit de doelgroeppeuters kunnen worden geïdentificeerd? (zoals het Integraal Dossier JGZ [ID-JGZ]) Heeft uw gemeente zicht op de aard en de omvang van het non-bereik, d.w.z. welke ouders hun kinderen niet naar VVE laten gaan terwijl het wel doelgroeppeuters zijn? 1a4 Ouders Gericht ouderbeleid: Is er sprake van een analyse van de ouderpopulatie, waardoor duidelijk wordt waar het VVE-ouderbeleid zich op moet richten? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die analyse inhoudt? Wordt in het ouderbeleid expliciet uitgewerkt dat zoveel mogelijk ouders Nee worden bereikt? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om zoveel mogelijk ouders te bereiken inhoudt? Worden de ouders vóórdat hun doelgroepkind naar de voorschool gaat Pagina 18 van 21

19 adequaat geïnformeerd over het doel en de werkwijze van VVE en de voorschool? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om de ouders te informeren inhoudt? Is er sprake van een vastgestelde intakeprocedure van de doelgroepkinderen? Is dat in een document te lezen? - protocol observatieformulier N~i 2010.doc Kunt u hieronder kort beschrijven wat die intake inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren thuis VVE-activiteiten met hun kind te doen? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren op de voor(- en vroeg)school VVE-activiteiten met hun kind te doen? Is er gemeentelijk beleid om ouders te informeren over de ontwikkeling van het kind? Is er gemeentelijk beleid om rekening te houden met de thuistaal van de doelgroepkinderen? 1a5 Integraal VVE-programma Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren VVE-programma in de voorschool? Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren kind- of leerlingvolgsysteem in de voor- en/of vroegschool? 1a6 Externe zorg Is er gemeentelijk beleid over de (externe) zorg voor peuters die meer nodig hebben dan VVE? Is dat in een document te lezen? Er is een Zorg advies team speciaal voor de 0 tot 4 jarigen waarin de peuters die extra zorg besproken en zo nodig verder geleid worden. 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen Zijn er gemeentelijke afspraken over de manier waarop de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg uitvoeren? 1a8 Doorgaande lijn Is er gemeentelijk beleid over de VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool? Is er gemeentelijk beleid om zoveel mogelijk kinderen door te laten stromen van de voorschool naar een vroegschool? Is er gemeentelijk beleid over de zgn. warme overdracht van de voorschool naar de vroegschool? Is dat in een document te lezen? alle VVE kinderen worden in een persoonlijk gesprek met de basisschool waar het kind heengaat overgedragen Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het aanbod van de vooren de vroegschool op elkaar? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van pedagogisch-educatief handelen van de voor- en de vroegschool op elkaar? Ja 3 Ja Ja 3 Nee Ja 3 Nee Pagina 19 van 21

20 Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het ouderbeleid van de voor- en de vroegschool op elkaar? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van interne begeleiding en de zorg van de voor- en de vroegschool op elkaar? 1a9 Resultaten Zijn er gemeentelijke afspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten met VVE? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die resultaatafspraken zijn? (Een voorbeeld: Minder dan 25% van de doelgroepkinderen scoort op D- of E- niveau bij de Cito-toetsen Taal voor kleuters en Ordenen) 1a10 Nadere VVE-afspraken op gemeentelijk niveau Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de voorscholen? Dus bovenop de wettelijke eisen. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de voorscholen zijn? Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de vroegscholen? Bijvoorbeeld in LEA-verband. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de vroegscholen zijn? 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de aansturing van VVE? (Stuurgroep, LEA, e.d.) Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die VVE-aansturing op gemeentelijk niveau er uit ziet? In LEA verband is er overleg tussen de schoolbesturen en peuterspeelzalen en de kinderopvang. Er wordt gewerkt aan een document met afspraken met het primair onderwijs over de VVE in de vroegschool. Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de uitvoering van VVE? (bijv. in de werkgroep VVE, of zoiets) Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die coördinatie van de VVEuitvoering er uit ziet? via de werkgeroep Zorg en ontwikkeling 6- worden alle VVE zaken besproken. Er wordt hard gewerkt aan een document waarin de visie op de VVE van gemeente peuterspeelzalen en kinderopvang worden samengevoegd. 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau Wordt VVE op gemeentelijk niveau systematisch geëvalueerd en verbeterd? (via een (VVE)monitor, gemeentelijk VVE-evaluaties, VVEbeleidsplannen, en dergelijke?) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die systematisch evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau er uit ziet? Nee 1 Nee Nee Ja 3 Nee Ja 3 Nee DE VVE-CONDITIES Ant- Oordeel woord 2a GGD-rapport Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de Ja 3 kinderdagverblijven óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is dat in een document te lezen? Nee Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in Ja 3 Pagina 20 van 21

21 haar beoordeling van de kinderdagverblijven? Wat is die datum? Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de Ja 3 peuterspeelzalen óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is dat in een document te lezen? Nee Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in Ja 3 haar beoordeling van de peuterspeelzalen? Wat is die datum b Gemeentelijk subsidiekader Is er een gemeentelijk VVE-subsidiekader voor de voorscholen (of een Ja 3 verordening, een beschikking, e.d.) - Notitie visie VVE 2.doc Staat daarin dat de maximale groepsgrootte 16 peuters per groep is? Ja 3 Wat is dan de maximale groepsgrootte? Staat daarin dat er voor elke groep sprake moet zijn van een dubbele Ja 3 bezetting? Wat is dat criterium? Staat daarin dat er voor elke groep minimaal 10 uur VVE gegeven wordt? Ja 3 Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten gekwalificeerd moeten zijn, Ja 3 d.w.z. dat ze minimaal MBO-3 niveau zijn? Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten voldoende geschoold moeten Ja 3 zijn voor VVE? Wat zijn de scholingseisen in uw gemeente? MBO niveau 3 Staat daarin dat er voor elke leidster/beroepskracht een opleidingsplan moet zijn? (N.B. Het mag ook één plan zijn waarin per leidster het opleidingsplan staat.) Afsluitende toelichting Hier kunt u een toelichting geven. De VVE gaat ondanks het ontbreken van het papierwerk heel goed in de gemeente Nieuwkoop. Er wordt overigens met de gezamenlijke partijen wel hard gewerkt aan de documenten. Alle leidsters van de peuterspeelzalen zijn VVE geschoold en hebben herhaalcursussen om de kennis up to date te houden. Er is begeleiding via de AED Leiden beschikbaar voor de observatie van peuters. De VVE opleiding van de leidsters van de kinderopvang is in volle gang. De peuterspeelzalen zijn recentelijk geinspecteerd door de GGD waarin ook de VVE is meegenomen. Er zijn geen opmerkingen over de VVE in de rapporten. We zijn een kleine gemeente die probeert met een klein budget veel te bereiken voor een kleine doelgroep. Er is via de rijksregeling vastgesteld dat we voor 19 kinderen budget krijgen. We hebben inmiddels al 21 kinderen in het programma. Voor de basisscholen betekent dit dat er per school(er zijn 13 basisscholen in Nieuwkoop) 1 à 2 doelgroepkinderen in de kleuterklassen komen. Dit maakt dat de doelgroepkinderen zonder afspraken met de gemeente al extra aandacht krijgen. Speciale voorzieningen zijn niet nodig. In de LEA stuurgroep vergadering zal worden besproken of er extra afspraken nodig zijn tussen gemeente, kinderopvang, peuterspeelzalen en basisscholen. Eén school in de gemeente is pilotschool voor het traject startgroepen voor peuters in het basisonderwijs. Pagina 21 van 21