DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE BINNENMAAS IN 2012

Transcriptie

1 DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE BINNENMAAS IN 2012 Definitief Utrecht, maart 2013 H Pagina 1 van 26

2 Pagina 2 van 26

3 INHOUD Voorwoord 5 1 VVE in de gemeente Binnenmaas Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Binnenmaas Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd Het gemeentelijke VVE-beleid 9 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen Het bereik Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen 15 3 Conclusies 19 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente 21 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de voor- en de vroegscholen 25 Pagina 3 van 26

4 Pagina 4 van 26

5 Voorwoord In de Memorie van Toelichting bij de wet Onderwijskansen door Kwaliteit en Educatie (OKE-wet) wordt een zogenoemde bestandsopname Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) aangekondigd. In 2007 (en 2008 en 2009) heeft de onderwijsinspectie die al uitgevoerd in de vier grote steden en in in de middelgrote steden. Nu is 'doorgestart' met de overige gemeenten die onderwijsachterstandmiddelen krijgen van het Rijk. In 2010 is de OKE-wet aangenomen en wordt na de bestandsopname vanuit dat kader het inspectietoezicht op de kwaliteit van VVE 'signaalgestuurd' vorm gegeven in de gemeente Binnenmaas. Dat houdt in dat er in principe periodiek afspraken met de gemeente gemaakt worden over de onderwerpen en de locaties waarop 'VVE-toezicht' zal worden gehouden. De bevindingen uit dit rapport over de bestandsopname VVE kunnen daarvoor als uitgangspunt worden genomen. De hoofdinspecteur primair onderwijs, dr. A. Jonk Pagina 5 van 26

6 Pagina 6 van 26

7 Inleiding Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) in de gemeente Binnenmaas. VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In het rapport wordt allereerst de kwaliteit van het VVE-beleid op gemeentelijk niveau gewaardeerd. Dat is gebeurd in de vorm van een zelfrapportage (in lijn met artikel 12 van de Wet op het onderwijstoezicht) van de gemeente over haar VVE-beleid: zie hoofdstuk 1 en bijlage 1. De inspectie heeft deze zelfevaluatie geverifieerd. Vervolgens worden in hoofdstuk 2 de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties gepresenteerd. Dat gebeurt in de vorm van overzichtstabellen met daarin: de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties; of de zelfbeoordelingen afwijken van de inspectieoordelen. Na iedere overzichtstabel wordt een toelichting gegeven door de inspectie. Hoofdstuk 3 bevat de conclusies over de kwaliteit van VVE in deze gemeente. Tot slot staan in bijlage 1 de antwoorden van de zelfevaluatie van de gemeente Binnenmaas. In bijlage 2 staat een overzicht van de antwoorden van de zelfevaluaties van de locaties weergegeven. Iedere bezochte locatie heeft een inspectierapport met de bevindingen ontvangen. Dit rapport gaat dus over de volgende onderwerpen: 1. De zelfrapportage van de gemeente over haar VVE-beleid en de verificatie daarvan door de inspectie. 2. De oordelen van de onderwijsinspectie over de voor- en de vroegscholen en de mate van overeenkomst met de oordelen uit de zelfevaluaties. 3. De conclusies van de onderwijsinspectie. Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. Pagina 7 van 26

8 Pagina 8 van 26

9 1 VVE in de gemeente Binnenmaas De gemeente Binnenmaas heeft aan de hand van een digitale vragenlijst haar eigen VVE-beleid beoordeeld tegen de OKE-wet en het VVE-toezichtkader van de onderwijsinspectie, dat in de Staatscourant is gepubliceerd. De digitale vragenlijst levert de volgende informatie: Het overzicht met de voor- en de vroegscholen. De lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd. De zelfbeoordeling van VVE-context en condities. 1.1 Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Binnenmaas In de gemeentelijke digitale vragenlijst is gevraagd naar een overzicht met de VVEpeuterspeelzalen en kinderdagverblijven (de voorscholen) en de bijbehorende vroegscholen (de VVE-basisscholen). Gemeenten bekostigen sinds 2006 niet langer de vroegscholen, waardoor ze nu vaak geen betrouwbaar beeld meer hebben van welke vroegscholen er zijn. Daarom kan de onderwijsinspectie, in samenspraak met de gemeente en de schoolbesturen (en met gebruikmaking van de DUO-telgegevens per 1 oktober 2011 met het percentage gewichtenkinderen van 4 en 5 jaar) dat overzicht nader invullen. Overzicht van de voor- en vroegscholen in de gemeente Binnenmaas die een digitale vragenlijst hebben gekregen. (Voor-)scholen die met elkaar samenwerken zijn gemarkeerd met een *; (voor-)scholen met ** zijn ook bezocht. Peuterspeelzaal: 't Klaverviertje*/** Basisscholen: De Schelf*/** en De Vlashoek Basisschool De Vlashoek geeft aan niet tot de doelgroep te behoren 1.2 Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd De inspectie ontving van de gemeente Binnenmaas als toelichting op de vragenlijst de volgende documenten: - Advies Onderwijsachterstandenbeleid & VVE (september 2009); - Notitie Schakelklas 2011; - Collegevoorstel financiering schakelklas. 1.3 Het gemeentelijke VVE-beleid In deze paragraaf worden de bevindingen van de inspectie over het gemeentelijk VVE-beleid weergegeven. Bijlage 1 bij dit rapport bevat de zelfevaluatie van de gemeente: vragen, antwoorden en beoordelingen van het gemeentelijke beleid op de twee domeinen VVEbeleidscontext en VVE-condities. Per domein wordt weergegeven op welke punten de inspectie het gemeentelijk beleid en uitvoering als voldoende ('3') beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ('2') als met ('1') afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt ('4'). De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van de zelfevaluatie en haar eigen verificatie door middel van documentenanalyse en eventueel gesprekken met betrokkenen. Pagina 9 van 26

10 Waar de bevindingen van de gemeente afwijken van de oordelen van de inspectie wordt dit met een * vermeld en onderbouwd. Elke indicator begint met een verklarende tekst over wat dit onderdeel inhoudt. HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Oordeel 1a1 Definitie doelgroepkind 3* 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) 2 1a3 Toeleiding 2 1a4 Ouders 3 1a5 Integraal VVE-programma 3* 1a6 Externe zorg 2 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 2* 1a8 Doorgaande lijn 2 1a9 Resultaten 1 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau 2 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau 2 DE VVE-CONDITIES Oordeel 2a GGD-rapport 1 2b Gemeentelijk subsidiekader 3* Algemeen De gemeente Binnenmaas ontvangt de komende jaren extra middelen voor onderwijsachterstandenbeleid (OAB). Geadviseerd wordt om deze middelen in te zetten voor de intensivering van het VVE-beleid. Voor Binnenmaas geldt dat ongeveer 5 procent van de kinderen een taal- of ontwikkelingsachterstand heeft (bron: jaarverslag 2008 consultatiebureau). Alle kinderen met een risico op taalachterstand in de Nederlandse taal moeten in 2011 een VVE-programma aangeboden krijgen. Kinderen die VVE nodig hebben, worden doorverwezen naar een peuterspeelzaal of kinderopvang die een VVE-programma aanbieden. De gemeente Binnenmaas wil het peuterspeelzaalwerk vooral inrichten voor doelgroepkinderen. Daartoe wil de gemeente Binnenmaas een kwalitatief hoogwaardig VVEbeleid aanbieden. Voor Binnenmaas betekent invoering van de wet OKE dat aan drie eisen moet worden voldaan: 1) De gemeente bepaalt de criteria voor de doelgroep van voorschoolse educatie Gemeenten bepalen welke kinderen van 2 tot 4 jaar VVE nodig hebben. Het gaat minimaal om het aantal plaatsen dat overeenkomt met het aantal voorschoolse doelgroepkinderen op basis van de gewichtenregeling. Op basis van de sociaal-economische omstandigheden van de ouders worden 'gewichten' aan de kinderen gegeven. Indicatie van doelgroepkinderen is een bevoegdheid van het consultatiebureau. Hiermee wordt de objectieve beoordeling zo veel mogelijk gewaarborgd. Kinderen kunnen zowel door de peuterspeelzaal worden verwezen als andersom. Om in beeld te krijgen hoe veel doelgroepkinderen er in Binnenmaas zijn en waar deze zich bevinden, is daarnaast een inventarisatie gemaakt. De inventarisatie is geënt op drie bronnen: - 'Gewichtenleerlingen' van het basisonderwijs. - Vragenlijst aan basisonderwijs met de vraag hoeveel leerlingen van groep 1 en 2 een taalachterstand hebben. Daarnaast wordt een specificatie gevraagd van het aantal leerlingen dat gebruik heeft gemaakt van peuterspeelzaal en/of kinderdagverblijf. - Cijfers van de consultatiebureaus. 2) De gemeente spant zich in dat de doelgroepkinderen inderdaad een voorschoolse voorziening gaan bezoeken Gemeenten spannen zich in om op 1 augustus 2011 alle voorschoolse doelgroepkinderen te bereiken met VVE, zowel via de kinderopvang als de peuterspeelzaal. Dit betekent ondermeer dat gemeenten de hoogte van de financiële bijdragen van ouders in het peuterspeelzaalwerk zodanig vaststellen dat dit voor ouders geen financiële belemmering is om hun kind aan VVE deel te laten nemen. De uitwerking van dit criterium is drieledig: - Met peuterspeelzalen en kinderdagopvang zal worden overlegd of en in hoeverre zij bereid zijn te voldoen aan de criteria voor een goed VVE-aanbod. Een goed VVE-aanbod houdt in ieder geval in dat minimaal drie dagdelen VVE-onderwijs wordt aangeboden met speciaal Pagina 10 van 26

11 daarvoor ontwikkelde programma's, bijvoorbeeld Puk en Ko. Daarnaast is de groepsgrootte vastgesteld op maximaal acht doelgroepkinderen. - De ouderbijdrage voor doelgroepkinderen is per 1 november 2009 maximaal 105,- per jaar. De tegemoetkoming kan in dat geval (deels) worden betaald uit de OAB-gelden die de gemeente voor dit doel ontvangt. - Ouders met doelgroepkinderen vanaf 2,5 jaar zullen bij bezoek aan het consultatiebureau een brief van de gemeente krijgen waarin wordt gewezen op het belang van het peuterspeelzaalwerk en/of VVE-aanbod. 3) De gemeente draagt zorg voor voldoende aanbod van goede kwaliteit Op plaatsen waar VVE wordt aangeboden, volgen doelgroepkinderen minimaal drie dagdelen per week een VVE-programma dat wordt verzorgd door gekwalificeerde leidsters. Gemeenten spannen zich in om VVE-programma's te gebruiken, waarvan de effectiviteit op de Nederlandse taalontwikkeling is bewezen. Gemeenten spannen zich voorts in om de VVE-programma's uit te voeren met dubbele bezetting of gunstige leidster-kind-ratio. Op dit moment bieden alle peuterspeelzaalstichtingen het VVE-programma Puk & Ko aan. Zij doen dit echter twee dagdelen en niet de vereiste drie, oftewel tien uur per week. VVE-aanbod peuterspeelzaal Klaverviertje 's-gravendeel kent het hoogste aantal doelgroepkinderen. Dat heeft deels te maken met het asielzoekerscentrum dat daar is gevestigd, maar ook met de sociaal-economische achtergrond van de inwoners. Sinds jaren heeft Klaverviertje een bezettingsgraad van 95 procent. Er wordt veel geïnvesteerd in kwaliteit. In 2004 werd Het Mozaïek, een school waar asielzoekers onderwijs genoten, opgeheven. Sinds die tijd gaan alle kinderen van het asielzoekerscentrum naar de openbare basisschool de Schelf te 's-gravendeel. Dagelijks rijdt er een bus van het Centraal Orgaan Asielzoekers (COA) naar De Schelf. Op De Schelf is een schakelklas gerealiseerd voor kinderen met een taalachterstand. Vanaf 2007 zijn er afspraken gemaakt met het COA en Klaverviertje om de kinderen van het AZC naar de peuterspeelzaal te laten gaan. Klaverviertje biedt tot op heden aan alle kinderen twee dagdelen regulier peuterspeelzaalwerk. Voor jonge risicokinderen wordt sinds 2007 een derde dagdeel aangeboden. In het kader van de intensivering van het VVE-aanbod volgens de wet OKE doet Klaverviertje per 1 januari 2010 het volgende aanbod: doelgroepkinderen gaan vier dagdelen naar de peuterspeelzaal, waarvan er twee volledig bestaan uit VVE volgens de criteria. De andere twee dagdelen brengen de doelgroepkinderen door met peuters die gebruik maken van het regulier peuterspeelzaalwerkaanbod. Klaverviertje kiest om pedagogische redenen voor deze constructie: kinderen met een taalachterstand leren veel van kinderen die gemiddeld functioneren en kan zich op die manier aan de andere kinderen optrekken. De Lokale Educatieve Agenda In Binnenmaas is tot op heden één vergadering over de LEA belegd. Gezien de ontwikkelingen op o.a. het gebied van de kinderopvang, inzet op taalachterstanden en passend onderwijs is besloten dit te continueren. Pagina 11 van 26

12 Oordelen Aan de hand van de ingestuurde documenten, en in voorkomende gevallen ook in gesprekken met de betrokkenen in de gemeente, heeft de inspectie bovenstaande oordelen geverifieerd (zie ook bijlage 1). Bij elk oordeel is een toelichting opgenomen met informatie uit de ingestuurde documenten en beleidsstukken. Dit levert het volgende beeld op: 1. Verbeterpunten met een afspraak. 2. Verbeterpunten: bij het oordeel Verbeterpunten is sprake van een wettelijke verplichting, maar laat de inspectie het vooralsnog over aan de prioritering van de gemeente wanneer men deze verplichting heeft gerealiseerd. 3. Geheel of grotendeels van voldoende kwaliteit. 4. Voorbeelden voor anderen. 1. Verbeterpunten met een afspraak 1a9 Resultaten: De gemeente Binnenmaas heeft nog geen afspraken gemaakt met de voor- en vroegscholen over de te behalen resultaten van VVE. De Memorie van Toelichting bij de OKE-wet geeft voorbeelden van mogelijke afspraken, overigens zonder uitputtend te zijn: het aantal kinderen dat een niveau stijgt; het aantal kinderen dat bijvoorbeeld minimaal op niveau C zit; afspraken over de minimale woordenschat aan het einde van groep 2. De inspectie heeft met de gemeente Binnenmaas afgesproken dat in samenspraak met de betrokken partners resultaatafspraken zijn vastgelegd vóór 1 augustus Verbeterpunten Bij het oordeel Verbeterpunten is sprake van een wettelijke verplichting, maar laat de inspectie het vooralsnog over aan de prioritering van de gemeente wanneer men deze verplichting heeft gerealiseerd. 1a2 Het bereik (peuters) (art. 166 WPO) Dit betreft zowel het aantal aangeboden kindplaatsen (voor hoeveel doelgroepkinderen zijn er 'plaatsen' gecreëerd) als het aantal bezette VVE-kindplaatsen (hoeveel VVE-kindplaatsen worden ook daadwerkelijk 'bezet' door doelgroepkinderen). De eisen die aan een VVE-kindplaats gesteld worden zijn zaken als: er wordt gewerkt met een integraal VVE-programma, de leidsters zijn VVE-geschoold, er wordt voldoende VVE per week gegeven, enz. 1a3 De toeleiding (art. 167 WPO, lid 1a, 2) Bij de toeleiding wordt beoordeeld of dit op gemeentelijk niveau geregeld is en of daar een verantwoording bij wordt gegeven, met name hoe wordt geprobeerd het non-bereik aan te pakken. 1a4 Ouders (art. 15i WOT, lid 1b) Het ouderbeleid op gemeentelijk niveau dient betrekking te hebben op: Of er een gericht ouderbeleid is dat aansluit bij de specifieke VVE-behoefte van de ouders in deze gemeente. Of ouders vooraf adequaat geïnformeerd zijn over VVE. De intakeprocedure. Hoe ouders gestimuleerd worden om thuis ontwikkelingsbevorderende activiteiten met hun kinderen te doen. Hoe ouders betrokken worden bij VVE op de voorschool. Hoe ouders geïnformeerd worden over de ontwikkeling van hun kind. Of rekening wordt gehouden met de thuistaal. Op dit moment beschikt de gemeente nog niet over een ouderbeleid dat op genoemde punten ingaat. 1a6 Externe zorg (art. 15i WOT, lid 1d) De gemeente dient een overzicht te hebben van zorginstanties waar een beroep op kan worden gedaan door voor- en vroegscholen voor kinderen die deze zorg nodig hebben. Hierbij moet duidelijk zijn welke zorg geboden kan worden en welke afspraken er gemaakt zijn over contactgegevens en werkwijze. Pagina 12 van 26

13 1a7 Interne kwaliteitszorg (art. 15i WOT, lid 1e) Op gemeentelijk niveau dient aangegeven te zijn wat belangrijk is met betrekking tot de kwaliteit van VVE en hoe deze kwaliteit gemeten én geborgd wordt. Dat is nu nog niet het geval in de gemeente Binnenmaas. 1a8 Doorgaande lijn (art. 167 WPO, lid 1a, 3; art. 15i WOT, lid 1f) Voor een goede VVE-kwaliteit is een doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool belangrijk. Die doorgaande lijn heeft betrekking op de volgende punten: De VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool. Of voldoende doelgroeppeuters doorstromen naar een vroegschool en of voldoende doelgroepkleuters op een voorschool gezeten hebben. Of er gewerkt wordt met een overdrachtsformulier en liefst ook met een 'warme overdracht', zeker bij de risicokinderen. De afstemming tussen voor- en vroegschool van het aanbod (VVE-programma), het pedagogisch en educatief handelen van de leidsters, de wijze waarop met ouders wordt omgegaan, en de interne begeleiding en zorg. Vanuit de gemeente zijn geen concrete richtlijnen voor de betrokken VVE-instellingen met betrekking tot de doorgaande lijn. 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau (art. 1.50a en 2.5 WKo; art 167 WPO) Bij de VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau gaat het zowel om de sturing als om de uitvoerende coördinatie. De sturing zal doorgaans in LEA-kaders (lokale educatieve agenda) plaatsvinden. Daarnaast zijn er op gemeentelijk niveau allerlei uitvoerende coördinatietaken over het realiseren van het bereik, de certificering van leidsters, enz. 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau (art. 1.50a en 2.5 WKo) Sommige gemeenten werken met een VVE-monitor die doorgaans vooral gaat over het bereik van VVE. Een monitor is één van de manieren om VVE op gemeentelijk niveau te evalueren en waar nodig te verbeteren, maar dat kan ook op andere manieren. De gemeente Binnenmaas heeft nog geen systematiek voor het evalueren en verbeteren van VVE. 3. Geheel of grotendeels van voldoende kwaliteit 1a1 Definitie doelgroepkind (art. 167 WPO, lid 1a,1) Gemeenten krijgen geld van het rijk om de benodigde VVE-voorzieningen in de voorscholen te bekostigen op basis van schoolgewichten in een gemeente. Daarbij wordt de volgende vuistregel gehanteerd om het aantal doelgroepkinderen vast te stellen waarvoor voldoende aanbod moet zijn gerealiseerd: het aantal doelgroeppeuters is driekwart van het aantal kleuters van een gemeente met een leerlinggewicht. Gemeenten hebben nadrukkelijk de ruimte om hun definitie van 'doelgroepkind' nader in te vullen door aanvullende criteria te benoemen en bijvoorbeeld de taalachterstand van kinderen mee te nemen. De gemeente dient helder te verantwoorden welke definitie ze hanteert. 1a5 Integraal VVE-programma (Besluit basisvoorwaarden kwaliteit voorschoolse educatie art. 5; art. 15i, lid 1c) Voor de voorschoolse educatie wordt een programma gebruikt waarin op gestructureerde en samenhangende wijze de ontwikkeling wordt gestimuleerd op het gebied van taal, rekenen, motoriek en de sociaal-emotionele ontwikkeling. De gemeente geeft aan welke VVEprogramma's door de gemeente worden geaccepteerd. Toelichting bij integraal VVE-programma De peuterspeelzalen in Binnenmaas werken alle met het programma Ko Totaal. 2a GGD-rapport Conform de Wet Kinderopvang en kwaliteit peuterspeelzalen dient de gemeente de GGD vanaf het jaar 2012 de voorscholen te laten beoordelen. Dit betreft de basiskwaliteitseisen uit de Wet Kinderopvang en kwaliteit peuterspeelzalen (art en 2.6) en de eisen aan de voorschoolse educatie (art. 1.50b en 2.8 en het Besluit basisvoorwaarden kwaliteit voorschoolse educatie). Alle locaties dienen jaarlijks te worden beoordeeld. De inspectie gaat er hierbij van uit dat op Pagina 13 van 26

14 elke VVE-locatie een recent GGD-rapport aanwezig is, waarin tevens het 8 e domein is beoordeeld. Dit is in de gemeente Binnenmaas het geval. 2b Gemeentelijk subsidiekader Gemeenten hanteren een verordening met VVE-subsidievoorwaarden: voorscholen moeten aan bepaalde eisen voldoen om VVE-subsidie te krijgen. De gemeente Binnenmaas voldoet aan dit criterium. 4. Voorbeelden voor anderen Geen. Pagina 14 van 26

15 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen De voor- en vroegscholen uit het overzicht in paragraaf 1.1 hebben een digitale vragenlijst gekregen om zelf te rapporteren over de kwaliteit van VVE. De vragen zijn rechtstreeks afkomstig uit het VVE-waarderingskader, met dien verstande dat sociaalwenselijke antwoorden vermeden zijn door ófwel de formulering van de vragen, ófwel bepaalde indicatoren (zoals de beoordeling van het pedagogisch klimaat en het educatief handelen) niet op te nemen in de vragenlijst. Elke voor- en vroegschool heeft de eigen zelfrapportage teruggekregen, inclusief de bijbehorende oordelen. Paragraaf 2.1 bevat informatie over het gerealiseerde bereik. In paragraaf 2.2 staan de inspectieoordelen op de aspecten Condities, Ouders, Proceskwaliteit, Ontwikkeling, begeleiding en zorg, Kwaliteitszorg, Doorgaande lijn en Resultaten. 2.1 Het bereik In tabel 2.1 staat het aantal peuters op de verschillende voorscholen: peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. VVE peuterspeelzaal aantal waarvan peuters doelgroep 't Klaverviertje Volgens opgave zitten er 23 doelgroeppeuters op de voorscholen. 2.2 Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen Alle peuterspeelzalen en basisscholen met doelgroepkinderen in de gemeente hebben een digitale vragenlijst ontvangen. Deze is ingevuld en geretourneerd door alle locaties. In de vragenlijst heeft iedere locatie aangegeven hoe ze zichzelf beoordeelt op het gebied van VVE. De inspectie heeft ter verificatie van de zelfevaluaties twee locaties bezocht, namelijk die met voornamelijk doelgroepkinderen. Het gaat hier om peuterspeelzaal Klaverviertje en basisschool De Schelf. Paragraaf 1.1 laat zien of, en zo ja welke, voor- en vroegscholen met elkaar samenwerken. Het onderzoek bestond uit lesobservaties, gesprekken en documentenanalyse. In onderstaande tabellen staan de oordelen van de inspectie op de locaties die bezocht zijn. In de laatste kolom wordt aangegeven of de inspectieoordelen overeenkomen (=), positiever zijn (+) of negatiever zijn (-) dan de antwoorden op de vragenlijst die aan alle voor- en vroegscholen gestuurd zijn. Omdat het aantal bezochte locaties klein is, moet bij de indicatoren met een afwijkend inspectieoordeel op gemeentelijk niveau goed bezien worden of die afwijking komt omdat de bezochte locatie anders is dan de andere locaties of niet. In bijlage 2 staan de digitale zelfbeoordelingen op de vragenlijsten. Het aantal oordelen per indicator kan verschillen, omdat op sommige locaties geen oordeel is gegeven. Onder iedere tabel wordt een toelichting gegeven. CONDITIES Verschil bezoek - vragenlijst A0.1 Recent en compleet GGD-rapport 1 = A0.2 VE-basisvoorwaarden 1 + A2 Groepsgrootte 1 = A3 'Dubbele bezetting' 2 + A4.1 Voldoende VVE-tijd per week 1 + A5.2 Opgeleide leidsters 1 = A5.3 Nederlands spreken 1 = A5.4 VVE-geschoolde leidsters 2 = A5.5 Jaarlijks opleidingsplan 1 1 = Pagina 15 van 26

16 Toelichting: De condities van de voor- en vroegschool zijn buiten het jaarlijks opleidingsplan van de voorschool op orde. Zowel in de voor- als in de vroegschool is sprake van kleine groepen. In de voorschool wordt met twee leidsters gewerkt waardoor de beoordeling van de leidster-kind ratio voldoende is. Doelgroeppeuters komen tien uur per week. Alle doelgroeppeuters krijgen bovendien wekelijks binnen een kleine groep van slechts acht kinderen extra ondersteuning door twee leidsters. Daarmee is de tijd dat doelgroeppeuters de voorschool bezoeken voldoende. OUDERS Verschil bezoek - vragenlijst B1 Gericht ouderbeleid 2 = B2 Vooraf info aan ouders 2 - B3 Intake 2 = B4 Thuis VVE-activiteiten 2 - B5 VVE-participatie van ouders op school B6 Info ouders over ontwikkeling kind B7 Thuistaal 2 Toelichting: Op het terrein van ouders hebben de voor- en vroegschool nog een ontwikkeling door te maken. Voor een deel zijn de beide organisaties ook zelf kritisch op dit punt. Wat nog aandacht behoeft is het specifiek informeren van ouders wat de doelen zijn die de school heeft ten aanzien van de kinderen en de ouders. De vroegschool biedt voldoende activiteiten voor ouders en voldoende ouders nemen hieraan deel, waardoor de participatie in de VVE-activiteiten als voldoende wordt beoordeeld. In de voorschool nemen nog te weinig ouders deel aan VVE-activiteiten. Nog niet alle ouders krijgen met enige regelmaat informatie over de ontwikkeling van hun kind. KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst C1.1 Integraal programma 2 - C1.2 Doelgerichte planning 2 - C1.3 Aanbod taal 2 C1.4 Voldoende differentiatie 2 C2.1 Pedagogisch handelen 2 C2.2 Gedragsgrenzen stellen 2 C2.3 Sociale/persoonlijke vaardigheden 2 C2.4 Bevorderen autonomie kind 2 C2.5 Inrichting van de ruimte C3.1 Afstemming leidsters 1 C3.2 Activiteiten taalontwikkeling 1 1 C3.3 Interactie bevorderen 2 C3.4 Betrokkenheid kinderen 2 C3.5 Aanpakgedrag 1 1 C3.6 Responsiviteit 2 C3.7 Afstemmen op ontwikkeling kind 1 1 Toelichting: De kwaliteit van het aanbod vraagt voor zowel de voor- als de vroegschool nog aandacht. Zo worden van de gebruikte programma's niet alle thema's gebruikt en is niet helder op basis waarvan de opbouw van de overige thema's worden vormgegeven. Met de inzet van het nieuwe observatiesysteem op beide locaties, naar verwachting in 2013/2014, zal een leerlijn beschikbaar zijn die het beredeneerd aanbieden van de overige thema's mogelijk maakt. Het doelgericht plannen in jaar-, maand- en weekschema s en vervolgens dagplanningen is de volgende stap, al is de vroegschool hier al wel mee gestart. Het pedagogisch klimaat is in zowel de voor- als de vroegschool op orde. In de voorschool geeft de kwaliteit van het educatief handelen niet altijd een consistent beeld. Ook het afstemmen van de activiteiten op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen vraagt nog aandacht. Pagina 16 van 26

17 ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG Verschil bezoek - vragenlijst D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 1 1 = D1.2 Planmatige begeleiding 2 D1.3 Evaluatie begeleiding 1 1 = D1.4 Begeleiding taalontwikkeling 2 D2.1 Welke kinderen externe zorg nodig? D2.2a Aanmelden voor externe zorg 2 D2.2b Overleg ouders over externe zorg 2 = D2.3 Volgen van de externe zorg 2 = Toelichting: De vroegschool heeft de signalering op orde en biedt tevens planmatige en doelgerichte begeleiding ten aanzien van de individuele kinderen. De planmatige en doelgerichte begeleiding kan nog worden verbeterd voor de gehele groep en de kleine (niveau)groepjes. Specifieke zorg voor de taalontwikkeling verdient met name op het onderdeel woordenschat voor sommige kinderen nog aandacht. De peuterspeelzaal werkt nog niet met een breed observatiesysteem en ook de planmatige en doelgerichte aanpak is nog onvoldoende op orde. KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL Verschil bezoek - vragenlijst E1 VVE-coördinatie binnen school 2 + E2 VVE evalueren 2 - E3 Opbrengsten evalueren 1 1 = E4 Verbetermaatregelen 2 + E5 VVE borgen E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 1 = Toelichting: Voor de vroegschool geldt dat zij zelf kritisch zijn ten aanzien van de kwaliteitszorg. Zo is de coördinatie van VVE, waaronder de samenwerking en afstemming met de peuterspeelzaal bij een van de leerkrachten belegd en hiermee als voldoende beoordeeld. Ook maakt de vroegschool gebruik van trendanalyses voor alle kinderen en maken zij bovendien onderscheid in de diverse groepen. Voor de voorschool geldt dat zij zich bewust zijn welke ontwikkeling zij nog moeten doormaken. Tegelijkertijd is op instellingsniveau een plan opgesteld om tot de gewenste kwaliteit te komen. Hierbij vraagt de inspectie nog aandacht voor de meer specifieke eisen van VVE. DOORGAANDE LIJN Verschil bezoek - vragenlijst F1 VVE-coördinatie tussen voor-vroeg 2 = F2 Doorstroom naar vroegschool 1 + F3 Warme overdracht 2 = F4 Afstemming aanbod 2 = F5 Afstemming ped/educ handelen 2 = F6 Afstemming over ouders 2 = F7 Afstemming begeleiding/zorg 2 = Toelichting: De voor- en vroegschool zijn zich bewust van de ontwikkeling die zij nog door moeten maken ten aanzien van de doorgaande lijn. Buiten de warme overdracht zijn op enkele punten wel stappen ondernomen. Er is echter nog geen sprake van een structurele samenwerking en afstemming zoals bedoeld voor VVE. De inspectie vraagt overigens wel aandacht voor de indicering van de VVE-peuters. Dit wordt ingegeven door de ervaring die de school heeft met kinderen die de school instromen die geïndiceerd zijn voor VVE en die dit naar het inzicht van de school mogelijk niet nodig hadden. Pagina 17 van 26

18 OPBRENGSTEN VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst G1 VVE-resultaten meten G2 Niveau VVE-resultaten G3 Verlengde kleuterperiode 1 = Toelichting: Van heldere afspraken in de te behalen resultaten binnen VVE is op gemeentelijk niveau nog geen sprake. Daarmee is het meten van deze resultaten op locatieniveau nog niet mogelijk. Pagina 18 van 26

19 3 Conclusies De inspectie heeft zowel op het niveau van de gemeente als op het niveau van de afzonderlijke locaties gekeken naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. Bij het oordeel over de kwaliteit van het gemeentelijk beleid heeft de inspectie in eerste instantie gebruik gemaakt van de zelfevaluatie van de gemeente. Door middel van documentenanalyse, gesprekken en locatiebezoeken heeft de inspectie de oordelen van de gemeente geverifieerd. Samenvattend concludeert de inspectie dat er voor een zeer beperkt aantal aspecten sprake is van een toereikend gemeentelijk VVE-beleid, op veel onderdelen is verdere ontwikkeling noodzakelijk. Dit betekent dat de inspectie het gemeentelijk beleid op die laatste onderdelen als verbeterpunt beoordeelt. Op korte termijn zal het VVE-beleid gestalte moeten krijgen, te meer omdat de gemeente hiervoor wel een tegemoetkoming van de landelijke overheid krijgt. In het belang van de doelgroepkinderen dringt de inspectie aan op spoed. Op gemeentelijk niveau In het kader van de OKE-wet is het van belang dat de gemeente samen met de betrokken VVEpartners nadrukkelijker de beoogde resultaten van VVE gaat benoemen en meten. Op dit moment is niet duidelijk welk (meetbaar) effect wordt verwacht en beoogd van de VVEinspanningen. Het vastleggen van concrete streefdoelen kan de opbrengstgerichtheid binnen de VVE-instellingen versterken en op langere termijn ook inzicht geven in welke onderdelen van de VVE-programma's meer of minder effectief blijken te zijn hierbij. De wijze waarop de gemeente Binnenmaas het VVE-aanbod in de gemeente jaarlijks evalueert en op basis daarvan speerpunten formuleert en verbeterplannen ontwikkelt, is nog niet voldoende vastgelegd. Het verdient aanbeveling om op basis van heldere criteria en meetinstrumenten na te gaan in hoeverre het beleid zich doorzet naar de praktijk. Artikel 166 van de Wet Primair Onderwijs (WPO) schrijft voor dat een gemeente voldoende kindplaatsen op een voorschool realiseert en in artikel 167 is bepaald dat in het jaarlijkse overleg met schoolbesturen (en houders van voorscholen) afspraken worden gemaakt over: De definitie van doelgroepkind (lid 1a, 1. De wijze van toeleiding naar de voor- en vroegschoolse educatie (lid 1a, 2. De organisatie van de doorlopende leerlijn van voor- naar vroegschoolse educatie (lid 1a, 3). De resultaten van de vroegschoolse educatie (lid 1b). Deze artikelen zijn van kracht vanaf 1 augustus Afspraak: De gemeente Binnenmaas heeft vóór 1 augustus 2013 deze afspraken gemaakt. Op locatieniveau De verbeterpunten voor de onderzochte locaties liggen allereerst op het gebied van een gericht ouderbeleid. De kwaliteit van het aanbod vraagt voor zowel de voor- als de vroegschool nog aandacht. Daarnaast kan de doorgaande lijn kan op een aantal onderdelen zeker versterkt worden. Pagina 19 van 26

20 Pagina 20 van 26

21 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente Binnenmaas HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Ant- Oordeel woord 1a1 Definitie doelgroepkind Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroeppeuter is? Ja 3 - Of de peuter (later) een zgn. leerlinggewicht (0,3 of 1,2) heeft Ja - Of de peuter een taal- en/of een ontwikkelingsachterstand heeft Ja (bijvoorbeeld volgens het consultatiebureau) - Of de peuter is ingeschreven op een voorschool (een peuterspeelzaal of Nee een kinderdagverblijf dat VVE-geld krijgt van de gemeente) - Of tijdens de wenperiode op de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf Ja blijkt dat kind een taal- en/of ontwikkelingsachterstand heeft. Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroepkleuter is? Nee 2 Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroeppeuters is Ja beschreven? - Advies OAB&VVE, doc Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroepkleuters is Nee beschreven? 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) Weet u voor hoeveel peuters u VVE-plaatsen dient te creëren uit de Ja onderwijsachterstandgelden van het rijk? Voor hoeveel peuters diende u VVE-plaatsen te creëren per 1 augustus ? Voor hoeveel peuters heeft u VVE-plaatsen gecreëerd per 1 augustus ? Weet u hoeveel doelgroeppeuters er in uw gemeente zijn per 1 augustus Nee , uitgaande van uw eigen doelgroepdefinitie (als u die heeft)? Hoeveel doelgroeppeuters zijn er in uw gemeente per 1 augustus 2011? Hoeveel van deze doelgroeppeuters hebben VVE gehad? Heeft u een document waarin het bereik van de doelgroepkleuters is Nee beschreven? 1a3 Toeleiding Heeft u een document waarin is beschreven hoe het toeleidingstraject van Nee 2 de doelgroeppeuters naar de voorschool eruit ziet? Kunt u hieronder kort beschrijven uit welke stappen dat traject bestaat? Is er een dekkend bestand van waaruit de doelgroeppeuters kunnen Nee 2 worden geïdentificeerd? (zoals het Integraal Dossier JGZ [ID-JGZ]) Heeft uw gemeente zicht op de aard en de omvang van het non-bereik, Nee 2 d.w.z. welke ouders hun kinderen niet naar VVE laten gaan terwijl het wel doelgroeppeuters zijn? 1a4 Ouders Kunt u hieronder kort beschrijven wat die analyse inhoudt? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om zoveel mogelijk ouders te bereiken inhoudt? Worden de ouders vóórdat hun doelgroepkind naar de voorschool gaat Ja 3 adequaat geïnformeerd over het doel en de werkwijze van VVE en de voorschool? Is dat in een document te lezen? Nee Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om de ouders te informeren inhoudt? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die intake inhoudt? Pagina 21 van 26

22 1a5 Integraal VVE-programma Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren VVE-programma in de voorschool? Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren kind- of leerlingvolgsysteem in de voor- en/of vroegschool? 1a6 Externe zorg Is er gemeentelijk beleid over de (externe) zorg voor peuters die meer nodig hebben dan VVE? 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen Zijn er gemeentelijke afspraken over de manier waarop de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg uitvoeren? 1a8 Doorgaande lijn Is er gemeentelijk beleid over de VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool? Is er gemeentelijk beleid om zoveel mogelijk kinderen door te laten stromen van de voorschool naar een vroegschool? Is er gemeentelijk beleid over de zgn. warme overdracht van de voorschool naar de vroegschool? Is dat in een document te lezen? Er is een eenduidig overdrachtsformulier Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het aanbod van de vooren de vroegschool op elkaar? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van pedagogisch-educatief handelen van de voor- en de vroegschool op elkaar? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het ouderbeleid van de voor- en de vroegschool op elkaar? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van interne begeleiding en de zorg van de voor- en de vroegschool op elkaar? 1a9 Resultaten Zijn er gemeentelijke afspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten met VVE? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die resultaatafspraken zijn? (Een voorbeeld: Minder dan 25% van de doelgroepkinderen scoort op D- of E- niveau bij de Cito-toetsen Taal voor kleuters en Ordenen) 1a10 Nadere VVE-afspraken op gemeentelijk niveau Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de voorscholen? Dus bovenop de wettelijke eisen. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de voorscholen zijn? Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de vroegscholen? Bijvoorbeeld in LEA-verband. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de vroegscholen zijn? Nee 2 Nee 2 Nee 2 Ja 3 Nee 2 Nee 2 Ja 3 Nee Nee 2 Nee 2 Nee 2 Nee 2 Nee 1 Nee Nee Pagina 22 van 26

23 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de aansturing van VVE? (Stuurgroep, LEA, e.d.) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die VVE-aansturing op gemeentelijk niveau er uit ziet? Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de uitvoering van VVE? (bijv. in de werkgroep VVE, of zoiets) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die coördinatie van de VVEuitvoering er uit ziet? 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau Wordt VVE op gemeentelijk niveau systematisch geëvalueerd en verbeterd? (via een (VVE)monitor, gemeentelijk VVE-evaluaties, VVEbeleidsplannen, en dergelijke?) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die systematisch evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau er uit ziet? Nee 2 Nee 2 Nee 2 DE VVE-CONDITIES Ant- Oordeel woord 2a GGD-rapport Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de Nee kinderdagverblijven óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in Nee haar beoordeling van de kinderdagverblijven? Wat is die datum? Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de Nee 1 peuterspeelzalen óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in Nee 2 haar beoordeling van de peuterspeelzalen? Wat is die datum 2b Gemeentelijk subsidiekader Is er een gemeentelijk VVE-subsidiekader voor de voorscholen (of een Nee 2 verordening, een beschikking, e.d.) Wat is dan de maximale groepsgrootte? Wat is dat criterium? Wat is dat criterium? Wat is dat criterium? Wat zijn de scholingseisen in uw gemeente? Afsluitende toelichting Hier kunt u een toelichting geven. Begin mei 2012 start Oberon in overleg met de gemeenten, peuterspeelzaal en schoolbesturen met het opstellen van VVE-beleid voor de gemeente Binnenmaas met daaraan gekoppeld een LEA. Sinds eind 2006 wordt VVE gegeven op de peuterspeelzaal in de kern 's-gravendeel. Toeleiding geschiedt door het consultatiebureau. Tevens is er een schakelklas op basisschool de Schelf. Pagina 23 van 26

24 Pagina 24 van 26

25 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de vooren de vroegscholen CONDITIES A0.1 Recent en compleet GGD-rapport 1 A0.2 VE-basisvoorwaarden 1 A2 Groepsgrootte 1 A3 'Dubbele bezetting' 2 A4.1 Voldoende VVE-tijd per week 1 A5.2 Opgeleide leidsters 1 A5.3 Nederlands spreken 1 A5.4 VVE-geschoolde leidsters 2 A5.5 Jaarlijks opleidingsplan 1 OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Vooraf info aan ouders 1 1 B3 Intake 2 B4 Thuis VVE-activiteiten 1 1 B5 VVE-participatie van ouders op school 2 B6 Info ouders over ontwikkeling kind 1 1 KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1.1 Integraal programma 1 1 C1.2 Doelgerichte planning 2 C1.4a Opklimmende moeilijkheidsgraad 1 C1.4b Brede ontwikkeling 1 1 C1.4c Leeftijddifferentiatie 2 C1.4d Differentiatie ontwikkelingsniveau 2 C2.5 Inrichting van de ruimte 2 ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 1 1 D1.2a Planning hele groep 1 1 D1.2b Planning kleine groep D1.2c Planning (zorg)leerlingen 2 D1.3 Evaluatie begeleiding 1 1 D2.1 Welke kinderen externe zorg nodig? 2 D2.2b Overleg ouders over externe zorg D2.3 Volgen van de externe zorg 2 KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 VVE-coördinatie binnen school 2 E2 VVE evalueren 1 1 E3 Opbrengsten evalueren 1 1 E4 Verbetermaatregelen 2 E5 VVE borgen 2 E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 1 Pagina 25 van 26

26 DOORGAANDE LIJN F1 VVE-coördinatie tussen voor-vroeg 2 F2 Doorstroom naar vroegschool 1 F3 Warme overdracht 1 F4 Afstemming aanbod 2 F5 Afstemming ped/educ handelen 2 F6 Afstemming over ouders 2 F7 Afstemming begeleiding/zorg 2 OPBRENGSTEN VAN VVE G1 VVE-resultaten meten 1 G2 Niveau VVE-resultaten G3 Verlengde kleuterperiode 1 Pagina 26 van 26