DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE HEUSDEN IN 2012

Transcriptie

1 DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE HEUSDEN IN 2012 Definitief Utrecht, maart 2013 H Pagina 1 van 28

2 Pagina 2 van 28

3 INHOUD Voorwoord 5 1 VVE in de gemeente Heusden Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Heusden Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd Het gemeentelijke VVE-beleid 10 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen Het bereik Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen 13 3 Conclusies 19 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente 21 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de voor- en de vroegscholen 27 Pagina 3 van 28

4 Pagina 4 van 28

5 Voorwoord In de Memorie van Toelichting bij de wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie (OKE-wet) wordt een zogenaamde bestandsopname voor- en vroegschoolse educatie (VVE) aangekondigd. In 2007 (en 2008 en 2009) heeft de onderwijsinspectie die al uitgevoerd in de vier grote steden en in in de middelgrote steden. Nu is doorgestart met de overige gemeenten die onderwijsachterstandmiddelen krijgen van het Rijk. In 2010 is de OKE-wet aangenomen en wordt vanuit dat kader na de bestandopname in deze gemeente het inspectietoezicht op de kwaliteit van VVE signaalgestuurd vorm gegeven. Dat houdt in dat in principe periodiek afspraken met de gemeente gemaakt worden over de onderwerpen en de locaties waarop VVE-toezicht zal worden gehouden. De bevindingen uit dit rapport over de bestandsopname VVE kunnen daarvoor als uitgangspunt worden genomen. De hoofdinspecteur primair onderwijs, dr. A. Jonk Pagina 5 van 28

6 Pagina 6 van 28

7 Inleiding Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) in de gemeente Heusden. VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In het rapport wordt allereerst de kwaliteit van het VVE-beleid op gemeentelijk niveau gewaardeerd. Dat is gebeurd in de vorm van een zelfrapportage (in lijn met artikel 12 van de WOT) van de gemeente over haar VVE-beleid: zie hoofdstuk 1 en bijlage 1. De inspectie heeft deze zelfevaluatie geverifieerd. Vervolgens worden in hoofdstuk 2 de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties gepresenteerd. Dat gebeurt in de vorm van overzichtstabellen met daarin: de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties; of de zelfbeoordelingen afwijken van de inspectieoordelen. Na iedere overzichtstabel wordt een toelichting gegeven door de inspectie. In bijlage 2 staat een overzicht van de antwoorden van de zelfevaluaties van de locaties weergegeven. Iedere bezochte locatie heeft een inspectierapport met de bevindingen ontvangen. Hoofdstuk 3, tenslotte, bevat de conclusies over kwaliteit van VVE in deze gemeente. Dit rapport gaat dus over de volgende onderwerpen: 1. De zelfrapportage van de gemeente over haar VVE-beleid en de verificatie daarvan door de inspectie. 2. De oordelen van de onderwijsinspectie over de voor- en de vroegscholen en de mate van overeenkomst met de oordelen uit de zelfevaluaties. 3. De conclusies van de onderwijsinspectie. Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. Pagina 7 van 28

8 Pagina 8 van 28

9 1 VVE in de gemeente Heusden De gemeente Heusden heeft aan de hand van een digitale vragenlijst (op 24 juli 2012) haar eigen VVE-beleid beoordeeld tegen de OKE-wet en het VVE-toezichtkader van de onderwijsinspectie, dat in de Staatscourant is gepubliceerd. De digitale vragenlijst levert de volgende informatie: Het overzicht met de voor- en de vroegscholen: zie paragraaf 1.1 De lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd: zie paragraaf 1.2 De zelfbeoordeling van VVE-context en condities: zie paragraaf Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Heusden In de gemeentelijke digitale vragenlijst is gevraagd naar een overzicht met de VVEpeuterspeelzalen en kinderdagverblijven (dus: de voorscholen) en de bijbehorende vroegscholen (de VVE-basisscholen). Gemeenten bekostigen sinds 2006 niet langer de vroegscholen, waardoor ze nu vaak geen betrouwbaar beeld meer hebben van welke vroegscholen er zijn. Daarom heeft de onderwijsinspectie, in samenspraak met de gemeente en de schoolbesturen (en met gebruikmaking van de DUO-telgegevens per 1 oktober 2011 met het percentage gewichtenkinderen van 4 en 5 jaar), dat overzicht nader ingevuld: zie tabel 1.1. Tabel 1.1: Overzicht van de voor- en vroegscholen in de gemeente Heusden. Voorschool: peuterspeelzaal Voorschool: kinderdagverblijf Vroegschool: basisschool Beertje Boog* t Palet* Vennerakkers t Span Teddybeer Meneer Stippel Olof Palme Plepje Bengelenbak* Romero en Nieuwenrooy* Villa kakelbont* Kompas Dikkertje Dap Lambertusschool De Boerderij Minimolen* Minimolen* De Bolster* en De Wieken* Toelichting: De hierboven genoemde locaties hebben een zelfevaluatie vragenlijst ontvangen. Op grond van de verzamelde gegevens zouden meerdere locaties in aanmerking kunnen gekomen voor participatie in het fysieke VVE-onderzoek. Gezien de beperkte beschikbare capaciteit moest de inspectie zich echter beperken tot de acht met een * gemarkeerde locaties. De basisscholen Romero en Nieuwenrooy heeft de inspectie (in navolging van het bevoegd gezag van beide scholen) als één locatie beschouwd. De onderzoeken op de locaties vonden plaats in de periode van 4 oktober tot 3 december Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd In de periode waarin het onderzoek in de gemeente Heusden liep heeft de inspectie de volgende documenten ontvangen: Convenant uitvoering VVE-beleid Heusden; Een goede start. Informatieoverdracht van voor- naar vroegschool, 2011; Notitie Voor- en vroegschoolse educatie, november 2010; Activiteitenplan Vlijmen, Nieuwkuijk, cluster 1 en 2, april 2011; Activiteitenplan Heusden, cluster 3, april 2010 Activiteitenplan Drunen-Elshout, cluster 4, 5, 6, 7 en 9, februari 2011; Activiteitenplan Haarsteeg, cluster 8, november 2010; Memo, Thebe over Toeleiding voorschool in Heusden, 31 december 2010; Evaluatieverslag van het voorschools- programma: Opstapje en Spel en Boek, april 2012; Pagina 9 van 28

10 Format ouderbetrokkenheid; Doorgaande lijn en Overdracht; Visie op Brede School irt huisvestingsvraagstukken onderwijs, College B&W, 27 november 2007; Voorstel vervolgstapen organisatie uitvoering VVE-beleid Heusden, KPC groep, 23 september 2010; De kindbespreking in het zorgteam po en de casusverantwoordelijke, CJG, mei 2011; Zorgteams in Gemeente Heusden, Vlijmen, najaar 2012; Beschikking subsidieverzoek 2012, Stichting Peuterspeelzalen Heusden, 13 december 2011; VVE-zorglijn en kwaliteitszorg; Notitie Spilfunctie; Sluitende zorgstructuur. 1.3 Het gemeentelijke VVE-beleid In deze paragraaf worden de bevindingen van de inspectie over het gemeentelijk VVE-beleid weergegeven. Bijlage 1 bij dit rapport bevat de zelfevaluatie van de gemeente: vragen, antwoorden en beoordelingen van het gemeentelijke beleid, op de twee domeinen VVEbeleidscontext en de VVE-condities. Per domein wordt weergegeven op welke punten de inspectie het beleid en uitvoering van de gemeente als voldoende ( 3 ) beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als met ( 1 ) afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt ( 4 ). De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van de zelfevaluatie en haar eigen verificatie door middel van documentenanalyse, gesprekken met betrokkenen en informatie uit locatiebezoeken. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van de oordelen van de gemeente wordt dit vermeld met een * en onderbouwd. HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Oordeel 1a1 Definitie doelgroepkind 3 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) 2 1a3 Toeleiding 3* 1a4 Ouders 3* 1a5 Integraal VVE-programma 3* 1a6 Externe zorg 3 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 3 1a8 Doorgaande lijn 3 1a9 Resultaten 1 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau 3 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau 3* DE VVE-CONDITIES Oordeel 2a GGD-rapport 3 2b Gemeentelijk subsidiekader 3 Verificatie: Aan de hand van de ingestuurde documenten, en in voorkomende gevallen ook in gesprekken met de betrokkenen in de gemeente, heeft de inspectie bovenstaande oordelen geverifieerd (zie ook bijlage 1). Uit de gegeven antwoorden in de zelfevaluatie-vragenlijst (juli 2012) maakt de inspectie op dat de gemeente Heusden een goed beeld heeft van de kwaliteit van het gevoerde VVE-beleid. Dit levert per 31 december 2012 het volgende beeld op: 1. Verbeterpunten met een afspraak. Voor één verbeterpunt geldt, dat de gemeente Heusden die in ieder geval diende op te pakken binnen de hieronder vermelde termijnen. Het gaat hierbij om een tekortkoming die rechtstreeks Pagina 10 van 28

11 is te linken aan de wet. Dit is tevens de enige indicator die de inspectie van een andere, lagere waardering heeft voorzien. Aangezien er binnen de gemeente Heusden nog geen afspraken zijn gemaakt over het monitoren en evalueren van de met VVE bereikte resultaten, heeft de inspectie met de gemeente de afspraak gemaakt dat dergelijke afspraken uiterlijk 1 augustus 2013 zijn geregeld (ind. 1a9). 2. Verbeterpunten Hoewel het een belangrijk onderdeel is van het VVE-beleid, beschikt de gemeente Heusden tot nu toe kennelijk nog niet over een volledig inzicht in het bereik van VVE binnen de gemeente. Gegevens daarover zijn niet opgenomen in een openbaar document. Wel gaat de gemeente er van uit, dat zij per 1 augustus kindplaatsen voor peuters moest creëren. In de praktijk bleken dat er 68 te zijn geworden, waardoor het beoogde bereik toen niet is gehaald. 3. Van voldoende niveau, maar met opmerkingen van de inspectie Verreweg de meeste van de in dit onderzoek meegenomen indicatoren laten een positief beeld zien. Positief is onder andere, dat de gemeente een externe organisatie heeft ingezet om per cluster van VVE-locaties (oftewel kernen binnen de gemeente) samen met de betreffende locaties een activiteitenplan heeft laten opstellen. De looptijd daarvan verschilt, maar was in de meeste gevallen gericht op zowel 2011, als op Per cluster / locatie zijn verbeterpunten geformuleerd en uitgezet in een tijdlijn. Hiermee hebben de clusters bereikt, dat ze voor verreweg de meeste beleidsaspecten op alle VVE-locaties over een deugdelijk plan van aanpak beschikken. Positief is ook, dat er enkele deelevaluaties hebben plaatsgevonden op het gebied van VVE. Een goed voorbeeld daarvan is het verslag van april 2012 van het gebruik van de programma s Opstapje en Spel en Boek, die in de voorscholen worden gebruikt. Een systematische evaluatie van het gehele VVE-beleid, bijvoorbeeld via een VVE-monitor is er tot nu toe niet van gekomen. Verder zijn er verschillende formats beschikbaar, waarmee iedere locatie een eigen invulling kunnen geven aan onder andere het ouderbeleid, de VVE-zorglijn en de doorgaande lijn en de informatie overdracht van voor- naar vroegschool. Naast deze positieve waarderingen bestaat er op gemeentelijk niveau ruimte voor verdere ontwikkelingen. Zo heeft de gemeente, zoals hiervoor al bleek, géén volledig zicht op het non-bereik, dat wil zeggen of er ouders zijn die hun kinderen niet aan VVE laten deelnemen, terwijl ze wel tot de doelgroep behoren. Het memo over de toeleiding bevat overigens wel voldoende aanknopingspunten voor het toeleidingstraject. Net als in veel andere gemeenten ontbreekt het in de beleidsnotities op gemeentelijk niveau aan een analyse van de ouderpopulatie, waardoor duidelijk wordt waar het VVE-ouderbeleid zich op moet richten. Alle andere onderdelen van het ouderbeleid van de gemeente zijn minstens in voldoende mate uitgewerkt in verschillende documenten, zoals in de clusterplannen en in het format over het ouderbeleid. Naast afspraken over de op de locaties te hanteren programma s, zou de gemeente haar regierol ook nog kunnen aanwenden om afspraken te maken over een te hanteren kindvolgsysteem in zowel de voor- als de vroegscholen. Het standaard doorvoeren van een peutertoets op alle voorscholen behoort tevens tot de mogelijkheden. 4. Voorbeelden voor anderen. Géén Pagina 11 van 28

12 Pagina 12 van 28

13 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen De voor- en vroegscholen uit het overzicht in paragraaf 1.1 hebben een digitale vragenlijst gekregen om zelf te rapporteren over de kwaliteit van VVE. De vragen zijn rechtstreeks afkomstig uit het VVE-waarderingskader, met dien verstande dat sociaal-wenselijke antwoorden vermeden zijn door ófwel de formulering van de vragen, ófwel bepaalde indicatoren (zoals de beoordeling van het pedagogisch klimaat en het educatief handelen) niet op te nemen in de vragenlijst. Elke voor- en vroegschool heeft de eigen zelfrapportage teruggekregen, inclusief de bijbehorende oordelen. Paragraaf 2.1 bevat informatie over het gerealiseerde bereik. In paragraaf 2.2 staan de inspectieoordelen op de aspecten condities, ouders, proceskwaliteit, ontwikkeling, begeleiding en zorg, kwaliteitszorg, doorgaande lijn, en resultaten. 2.1 Het bereik In tabel 2.1 staat het aantal peuters op de verschillende voorscholen: peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Tabel 2.1 Het aantal (doelgroep)peuters op de verschillende voorscholen: peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. VVE peuterspeelzaal aantal peuters waarvan doelgroep Bengelenbak 0 0 De Teddybeer De Vennerakkers De Minimolen 32 2 Beertje Boog VVE kinderdagverblijf aantal peuters waarvan doelgroep Villa Kakelbont 29 0 Plepje 36 0 Meneer Stippel 16 0 Dikkertje Dap 0 0 De Boerderij 30 2 Volgens opgave van de VVE-locaties zitten er 81 doelgroeppeuters op de voorscholen. 2.2 Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen Alle peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en basisscholen met doelgroepkinderen in de gemeente hebben een digitale vragenlijst ontvangen. Deze is ingevuld en geretourneerd door alle locaties. In de vragenlijst heeft iedere locatie aangegeven hoe ze zichzelf beoordeelt op het gebied van VVE. De inspectie heeft ter verificatie van de zelfevaluaties een aantal locaties met doelgroepkinderen bezocht. 3 peuterspeelzalen 1 kinderdagverblijf (volledig geïntegreerd met een peuterspeelzaal) 4 vroegscholen (groep 1 en 2 van basisscholen). De tabel uit paragraaf 1.1 laat zien of, en zo ja welke, voor- en vroegscholen met elkaar samenwerken. Het onderzoek bestond uit lesobservaties, gesprekken en documentenanalyse. In onderstaande tabellen staan de oordelen van de inspectie op de locaties die bezocht zijn. In de laatste kolom wordt aangegeven of de inspectieoordelen overeenkomen (=), positiever zijn (+) of negatiever zijn ( - ) dan de antwoorden op de vragenlijst die aan alle voor- en vroegscholen gestuurd zijn. Er wordt een + of een - gegeven als het gemiddelde oordeel 0,1 hoger of lager is, dus als het verschil in totaal meer dan 0,2 is. Pagina 13 van 28

14 Het aantal oordelen per indicator kan verschillen, omdat op sommige locaties geen oordeel is gegeven. Onder iedere tabel staat een toelichting. CONDITIES Verschil bezoek - vragenlijst A0.1 Recent en compleet GGD-rapport 3 = A0.2 VE-basisvoorwaarden 1 2 = A2 Groepsgrootte 3 = A3 "Dubbele bezetting" 3 4 = A4.1 Voldoende VVE-tijd per week 3 + A5.2 Opgeleide leidsters 3 = A5.3 Nederlands spreken 3 = A5.4 VVE-geschoolde leidsters A5.5 arlijks opleidingsplan Toelichting: De inspectie onderschrijft op hoofdlijnen de door de locaties zelf gegeven oordelen als het gaat om de condities voor verantwoord VVE. Zij heeft slechts op één indicator een kleine neerwaartse correctie doorgevoerd. - In de recente GGD-rapporten zijn ook de onderdelen van het zogenaamde 8 e domein meegenomen. De meeste basisvoorwaarden zijn toen als aanwezig beoordeeld. Bij één, iets ouder, GGD-rapport was het 8 e domein nog niet meegenomen. - Om op de vroegscholen te kunnen spreken van een aan VVE aangepaste groepsgrootte moet minstens op die momenten die daarvoor in aanmerking komen een dubbele bezetting aanwezig zijn in de betreffende groep. Hiertoe ontbreken op dit moment de middelen, zo geven de meeste vroegscholen aan. Eén vroegschool heeft dit aandachtpunt via een slimme constructie van teamteaching opgelost. Op de voorscholen was wel steeds sprake van een dubbele bezetting. - Een vrij groot deel van de pedagogisch medewerkers én van de groepsleraren is nog niet specifiek geschoold in het gebruik van een VVE-programma. Vandaar de score 2 voor de betreffende indicator. Dat dit een echt verbeterpunt is, komt ook naar voren uit het ontbreken van een jaarlijks scholingsplan op de een deel van de onderzochte locaties. OUDERS Verschil bezoek - vragenlijst B1 Gericht ouderbeleid 7 = B2 Vooraf info aan ouders 6 1 = B3 Intake 1 6 = B4 Thuis VVE-activiteiten B5 VVE-participatie van ouders op school B6 Info ouders over ontwikkeling kind 3 4 = B7 Thuistaal 3 Toelichting: Net als in veel andere gemeenten heeft de inspectie de nodige kanttekeningen geplaatst bij de manier waarop de VVE-locaties binnen de Gemeente Heusden op dit moment in de praktijk vorm geven aan hun ouderbeleid. Juist op deze indicator stelt de inspectie namelijk vast dat er sprake is van een behoorlijke achterstand in de kwaliteitsontwikkeling ten opzichte van de actieplannen van de verschillende clusters. - Waar het in de voor- en vroegscholen vooral aan ontbreekt, is een analyse van de kenmerken van de kinderen uit de VVE-doelgroep en wat dat betekent voor de opzet en inrichting van de dagelijkse praktijk van VVE. Dit aspect heeft op gemeentelijk niveau tot nu toe overigens eveneens geen prioriteit gehad. - Een duidelijk voorbeeld van een positieve invulling van het ouderbeleid betreft het stimuleren van ouders om thuis actief mee te doen met ontwikkelingsstimulerende activiteiten. Op één van de locaties laten zowel de voor- als de vroegschool zien hoe dat optimaal kan worden ingericht. Vandaar de score goed voor die locaties. Pagina 14 van 28

15 Hier staat tegenover dat de teams van één cluster van voor- en vroegscholen nog weinig gebruik maakt van de mogelijkheid de ouders actief te laten participeren bij de VVE-activiteiten op de locatie zelf. - Een laatste kanttekening betreft het gegeven dat op één (net met VVE gestarte) locatie de intake van nieuwe kinderen nog niet voldoende is ontwikkeld. In positieve zin springt er verder nog één indicator uit. - Op zowel de onderzochte voor- als de vroegscholen worden alle ouders, zeker van de doelgroepkinderen, bijna in alle gevallen regelmatig geïnformeerd over de ontwikkeling van hun kind op basis van observatie- (en toets-)gegevens. Op één cluster gebeurt zo regelmatig, op basis van goed bijgehouden observaties en (later) ook op grond van de uitkomsten van de peutertoets. Daarom waardeert de inspectie deze indicator daar met de score 4. NB in onderstaande tabel baseert de inspectie zich vrijwel alleen op de eigen observaties in de groepen. In de zelfevaluaties zijn hierover vrijwel géén gegevens opgevraagd. KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst C1.1 Integraal programma C1.2 Doelgerichte planning 7 + C1.3 Aanbod taal 7 C1.4 Voldoende differentiatie 4 3 C2.1 Pedagogisch handelen C2.2 Gedragsgrenzen stellen 3 4 C2.3 Sociale/persoonlijke vaardigheden 7 C2.4 Bevorderen autonomie kind 6 1 C2.5 Inrichting van de ruimte 7 + C3.1 Afstemming leidsters 1 4 C3.2 Activiteiten taalontwikkeling 7 C3.3 Interactie bevorderen C3.4 Betrokkenheid kinderen C3.5 Aanpakgedrag 2 5 C3.6 Responsiviteit 6 1 C3.7 Afstemmen op ontwikkeling kind 2 5 Toelichting: Op het overgrote deel van de indicatoren die de inspectie zelf heeft beoordeeld op grond van de uitgevoerde observaties en gesprekken ontstaat een positief beeld. In de afgelopen jaren hebben de betrokken organisaties van de voor- en vroegscholen de nodige tijd en energie gestoken in het introduceren van en planmatig werken met een integraal programma voor VVE. De gegeven scores bevestigen dat beeld. Alleen bij twee vroegscholen slagen de leraren er niet in om binnen hun aanbod structureel te variëren in moeilijkheidsgraad. - In verhouding tot andere gemeenten scoren de locaties in de gemeente Heusden gemiddeld meer vieren dan elders het geval is. Die tendens is vooral zichtbaar bij onderdelen van zowel het pedagogische handelen, als bij enkele indicatoren van het educatieve handelen. De manier van omgaan van de leidsters met de kinderen was daar zeer respectvol naar de kinderen toe in gedrag en taal. Bovendien stelden zij duidelijke gedragsgrenzen en hielden zij zich daar aan. De autonomie van kinderen kan zo optimaal tot zijn recht komen. Een aantal voor- en vroegscholen vormt daarmee een waarlijk voorbeeld voor andere locaties. - Op het gebied van het educatieve handelen komen meer verschillen naar voren. Wat bijvoorbeeld nog enige aandacht vraagt is het bevorderen van de interactie tussen en met de kinderen en het bevorderen van het aanpakgedrag van kinderen. De actieve betrokkenheid gaat dan meestal ook meer vanzelfsprekend. Een van de voorscholen neemt op dit vlak een onmiskenbare voortrekkerspositie in. Pagina 15 van 28

16 ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG Verschil bezoek - vragenlijst D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 7 = D1.2 Planmatige begeleiding 7 D1.3 Evaluatie begeleiding 5 2 = D1.4 Begeleiding taalontwikkeling 2 5 D2.1 Welke kinderen externe zorg nodig? D2.2a Aanmelden voor externe zorg 1 6 D2.2b Overleg ouders over externe zorg 1 6 = D2.3 Volgen van de externe zorg 1 6 = Toelichting: - Zowel op de voor- als op de vroegscholen worden de vorderingen van de kinderen al enige jaren gevolgd met deugdelijke instrumenten. Hierover zijn heldere afspraken gemaakt, die ook worden nageleefd. - Hier staat tegenover dat de zo beschikbaar gekomen informatie onvoldoende wordt benut om de ondersteuning van de doelgroepkinderen systematisch te organiseren en vast te leggen. Mede hierdoor blijkt het ook lastig de evaluatie van de begeleiding te optimaliseren. Dat mag met meer diepgang. Dat kan onder andere door bij die evaluatie meer stil te staan bij de gestelde doelen, in ieder geval die van de taalontwikkeling. - Op gemeentelijk niveau zijn de organisatorische en praktische voorwaarden voor het geven van externe zorg afdoende geregeld. Ook kunnen de teamleden van de voor- en vroegschool daarin voldoende eigen inbreng hebben en, zo nodig, ouders actief stimuleren daar gebruik van te maken. Slechts op één locatie zijn de voorwaarden hiervoor nog niet voorhanden. Een gevolg van het recente instappen als VVE-locatie. KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL Verschil bezoek - vragenlijst E1 VVE-coördinatie binnen school 1 6 = E2 VVE evalueren E3 Opbrengsten evalueren E4 Verbetermaatregelen E5 VVE borgen 6 1 = E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 4 = Toelichting: - Eén vroegschool is pas net gestart met VVE, vandaar dat daar nog geen besluit is genomen over de coördinatie van de interne gang van zaken. - Het evalueren van de opbrengsten van VVE vraagt niet alleen een meer centrale herwaardering. Ook de manier waarop dat binnen een VVE-locatie georganiseerd zou kunnen en moeten worden biedt nog volop ruimte voor groei. Zo zou in dergelijke evaluaties een onderscheid gemaakt kunnen worden tussen reguliere activiteiten en effecten van het specifiek op de VVE-doelgroep gerichte beleid. Vanuit dat kader kunnen vervolgens verbeteractiviteiten worden opgezet. Nu vormt dat eveneens nog een verbeterpunt. - Op grond van de uitgevoerde observaties, de bestudeerde documenten en de gevoerde gesprekken leidt de inspectie af, dat ook het borgen van binnen VVE gemaakte afspraken nog aan het begin staat van een dagelijkse praktijk. - Op de vroegscholen zou in het eigen kwaliteitsbeleid eveneens meer aandacht besteed mogen worden aan VVE. Pagina 16 van 28

17 DOORGAANDE LIJN Verschil bezoek - vragenlijst F1 VVE-coördinatie tussen voor-vroeg 2 5 = F2 Doorstroom naar vroegschool F3 Warme overdracht 7 = F4 Afstemming aanbod 7 = F5 Afstemming ped/educ handelen 7 = F6 Afstemming over ouders 5 2 = F7 Afstemming begeleiding/zorg 5 2 = Toelichting: Een aantal belangrijke basisvoorwaarden om te kunnen komen tot doorgaande lijnen is op de locaties nog niet voldoende in praktijk gebracht. De coördinatie tussen de samenwerkende partners is op de meeste locaties in beginsel geregeld en ook de warme overdracht voldoet vrijwel overal structureel aan de gestelde norm. Dat er nog een flinke slag geslagen moet worden met de onderlinge, inhoudelijke afstemming blijkt uit de gegeven waarderingen voor de indicatoren die daar op zijn gericht. Dit betreft de afstemming van het pedagogisch handelen, de betrokkenheid van ouders en de afstemming van de zorg en begeleiding. Voor een optimale slaagkans van VVE is dat wel wenselijk. OPBRENGSTEN VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst G1 VVE-resultaten meten G2 Niveau VVE-resultaten G3 Verlengde kleuterperiode 4 = Toelichting: Binnen de gemeente Heusden is een aantal algemene afspraken gemaakt én vastgelegd over de te realiseren VVE-resultaten. Uit de beschikbare documenten blijkt dat die gegevensverzameling vooral gericht is op de in- en uitstroom gegevens. Op basis van die gegevens is niet vast te stellen wat de verschillen in leerwinst zijn tussen doelgroep- en niet-doelgroep kinderen. Uitspraken over het slagen van het VVE-beleid zijn dan ook niet-realistisch. Pagina 17 van 28

18 Pagina 18 van 28

19 3 Conclusies De inspectie heeft zowel op het niveau van de gemeente, als op het niveau van de afzonderlijke locaties, gekeken naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. Bij het oordeel over de kwaliteit van het gemeentelijk beleid heeft de inspectie in eerste instantie gebruik gemaakt van de zelfevaluatie van de gemeente. Door middel van documentenanalyse, gesprekken en locatiebezoeken heeft de inspectie de oordelen van de gemeente geverifieerd. Uit het onderzoek vallen de volgende conclusies te trekken: De belangrijkste conclusie over de stand van zaken voor de uitvoering van het VVE-beleid in de gemeente Heusden is, dat de gerealiseerde praktijk op een alleszins aanvaardbaar niveau staat. Het in de loop der jaren opgebouwde interne netwerk, de regie die de gemeente voert én de actieve samenwerking met alle daarvoor in aanmerking komende partners laat weinig te wensen over. Vooral de coördinatie van alle activiteiten die onder de noemer VVE kunnen worden gebracht, evenals de systematische evaluatie van de gerealiseerde praktijk laten een positieve praktijk zien. Hier komt bij, dat ook op de VVE-locaties er positieve ontwikkelingen zijn te melden. De inspectie heeft dan ook op één of meer locaties een behoorlijke aantal indicatoren kunnen waarderen met het oordeel 4 als een voorbeeld voor andere locaties. Dit positieve oordeel is niet alleen van toepassing op de geobserveerde praktijk zoals die in beide groepen waar VVE aan de orde is, maar ook op aspecten in de sfeer van de zorg en begeleiding en de kwaliteitszorg. De betrokkenheid van ouders bij het uitgezette VVE-beleid is op een flink deel van de onderzochte locaties eveneens voldoende ontwikkeld. Vanuit het referentiekader van de inspectie is slechts bij een beperkt aantal indicatoren sprake van enkele punten die enige aandacht behoeven. Uit de zelfevaluatie van vooral de voorschool kwam namelijk (in eerste instantie) een genuanceerder beeld naar voren dan de inspectie heeft waargenomen. Dit is een gevolg van een verschil tussen wat al ontwikkeld is en wat in de eigen ogen van de medewerkers van deze locaties toch nog beter zou kunnen. Het betrokken personeel van de voorscholen is, met andere woorden, iets te kritisch geweest over het eigen functioneren. Een van de belangrijkste kenmerken van de binnen Heusden ontstane sfeer rond VVE, is dat noch de gemeente, noch de locaties stil blijven staan bij de inmiddels bereikte kwaliteit. Voortdurend blijven alle betrokkenen met elkaar in gesprek om de uiteindelijke doelstelling nog dichterbij te brengen, namelijk dat de kinderen uit de VVE-doelgroep minstens een deel van hun achterstand hebben goedgemaakt als ze in groep 3 van het basisonderwijs instromen. Het is echter nog te vroeg om daar nu al een gefundeerde uitspraak over te doen. Pagina 19 van 28

20 Pagina 20 van 28

21 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente Heusden HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Ant- Oordeel woord 1a1 Definitie doelgroepkind Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroeppeuter is? - Of de peuter (later) een zgn. leerlinggewicht (0,3 of 1,2) heeft Nee - Of de peuter een taal- en/of een ontwikkelingsachterstand heeft (bijvoorbeeld volgens het consultatiebureau) - Of de peuter is ingeschreven op een voorschool (een peuterspeelzaal of Nee een kinderdagverblijf dat VVE-geld krijgt van de gemeente) - Of tijdens de wenperiode op de peuterspeelzaal of het Nee kinderdagverblijf blijkt dat kind een taal- en/of ontwikkelingsachterstand heeft. Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroepkleuter is? - Of de kleuter een leerlinggewicht (0,3 of 1,2) heeft - Of de kleuter een taal- of ontwikkelingsachterstand heeft (bijvoorbeeld Nee volgens het consultatiebureau) - Of tijdens de wenperiode in groep 1 blijkt dat kind een taal- en/of Nee ontwikkelingsachterstand heeft. Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroeppeuters is beschreven? Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroepkleuters is beschreven? 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) Weet u voor hoeveel peuters u VVE-plaatsen dient te creëren uit de onderwijsachterstandgelden van het rijk? Voor hoeveel peuters diende u VVE-plaatsen te creëren per 1 augustus 2011? Voor hoeveel peuters heeft u VVE-plaatsen gecreëerd per 1 augustus 2011? Weet u hoeveel doelgroeppeuters er in uw gemeente zijn per 1 augustus 2011, uitgaande van uw eigen doelgroepdefinitie (als u die heeft)? Hoeveel doelgroeppeuters zijn er in uw gemeente per 1 augustus 2011? Hoeveel van deze doelgroeppeuters hebben VVE gehad? Heeft u een document waarin het bereik van de doelgroepkleuters is beschreven? 1a3 Toeleiding Heeft u een document waarin is beschreven hoe het toeleidingstraject van de doelgroeppeuters naar de voorschool eruit ziet? - Memo toeleiding voorschool doo~11211.docx Kunt u hieronder kort beschrijven uit welke stappen dat traject bestaat? Is er een dekkend bestand van waaruit de doelgroeppeuters kunnen worden geïdentificeerd? (zoals het Integraal Dossier JGZ [ID-JGZ]) Heeft uw gemeente zicht op de aard en de omvang van het non-bereik, d.w.z. welke ouders hun kinderen niet naar VVE laten gaan terwijl het wel doelgroeppeuters zijn? 1a4 Ouders Gericht ouderbeleid: Is er sprake van een analyse van de ouderpopulatie, waardoor duidelijk wordt waar het VVE-ouderbeleid zich op moet richten? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die analyse inhoudt? Wordt in het ouderbeleid expliciet uitgewerkt dat zoveel mogelijk ouders worden bereikt? Nee Nee 2 Nee Nee 2 Nee 2 Pagina 21 van 28

22 Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om zoveel mogelijk ouders te bereiken inhoudt? Worden de ouders vóórdat hun doelgroepkind naar de voorschool gaat adequaat geïnformeerd over het doel en de werkwijze van VVE en de voorschool? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om de ouders te informeren inhoudt? Is er sprake van een vastgestelde intakeprocedure van de doelgroepkinderen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die intake inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren thuis VVE-activiteiten met hun kind te doen? - Evaluatieverslag van het Opsta~a (2).docx Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren op de voor(- en vroeg)school VVE-activiteiten met hun kind te doen? Schoolbestuur heeft twee VVE-coördinatoren aangesteld, werken met Opstap en VVE thuis. Is er gemeentelijk beleid om ouders te informeren over de ontwikkeling van het kind? - format ouderbetrokkenheid.docx Is er gemeentelijk beleid om rekening te houden met de thuistaal van de doelgroepkinderen? 1a5 Integraal VVE-programma Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren VVE-programma in de voorschool? Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren kind- of leerlingvolgsysteem in de voor- en/of vroegschool? 1a6 Externe zorg Is er gemeentelijk beleid over de (externe) zorg voor peuters die meer nodig hebben dan VVE? - VVE Zorglijn en kwaliteitszorg leidsters.docx - Sluitende zorgstructuur handboek 2012.doc - handvat kindbespreking zorgteam.doc Nee Nee 2 Nee 2 Pagina 22 van 28

23 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen Zijn er gemeentelijke afspraken over de manier waarop de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg uitvoeren? 1a8 Doorgaande lijn Is er gemeentelijk beleid over de VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool? - Doorgaande lijn en Overdracht.docx Is er gemeentelijk beleid om zoveel mogelijk kinderen door te laten stromen van de voorschool naar een vroegschool? - Notitie spilfunctie.doc Is er gemeentelijk beleid over de zgn. warme overdracht van de voorschool naar de vroegschool? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het aanbod van de voor- en de vroegschool op elkaar? Is nog onderwerp van gesprek in de stuurgroep VVE. Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van pedagogisch-educatief handelen van de voor- en de vroegschool op elkaar? Moet nog verder uitgewerkt worden Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het ouderbeleid van de voor- en de vroegschool op elkaar? Moet nog verder uitgewerkt worden. Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van interne begeleiding en de zorg van de voor- en de vroegschool op elkaar? 1a9 Resultaten Zijn er gemeentelijke afspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten met VVE? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die resultaatafspraken zijn? (Een voorbeeld: Minder dan 25% van de doelgroepkinderen scoort op D- of E- niveau bij de Cito-toetsen Taal voor kleuters en Ordenen) 1a10 Nadere VVE-afspraken op gemeentelijk niveau Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de voorscholen? Dus bovenop de wettelijke eisen. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de voorscholen zijn? Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de vroegscholen? Bijvoorbeeld in LEA-verband. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de vroegscholen zijn? Nee Nee Nee Nee 1 Nee Nee Pagina 23 van 28

24 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de aansturing van VVE? (Stuurgroep, LEA, e.d.) - voorstel organisatie en uitvoe~eusden.doc Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die VVE-aansturing op gemeentelijk niveau er uit ziet? Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de uitvoering van VVE? (bijv. in de werkgroep VVE, of zoiets) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die coördinatie van de VVEuitvoering er uit ziet? 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau Wordt VVE op gemeentelijk niveau systematisch geëvalueerd en verbeterd? (via een (VVE)monitor, gemeentelijk VVE-evaluaties, VVEbeleidsplannen, en dergelijke?) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die systematisch evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau er uit ziet? Nee 2 DE VVE-CONDITIES Ant- Oordeel woord 2a GGD-rapport Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de Nee 1 kinderdagverblijven óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in Nee 2 haar beoordeling van de kinderdagverblijven? Wat is die datum? Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de peuterspeelzalen óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? - rapport psz de Bengelenbak.pdf Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in haar beoordeling van de peuterspeelzalen? Wat is die datum b Gemeentelijk subsidiekader Is er een gemeentelijk VVE-subsidiekader voor de voorscholen (of een verordening, een beschikking, e.d.) - bs 2012 sph.docx Staat daarin dat de maximale groepsgrootte 16 peuters per groep is? Wat is dan de maximale groepsgrootte? Staat daarin dat er voor elke groep sprake moet zijn van een dubbele bezetting? Wat is dat criterium? Staat daarin dat er voor elke groep minimaal 10 uur VVE gegeven wordt? Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten gekwalificeerd moeten zijn, d.w.z. dat ze minimaal MBO-3 niveau zijn? Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten voldoende geschoold moeten zijn voor VVE? Wat zijn de scholingseisen in uw gemeente? volgens de kwaliteitseisen wet OKE Staat daarin dat er voor elke leidster/beroepskracht een opleidingsplan Nee 2 Pagina 24 van 28

25 moet zijn? (N.B. Het mag ook één plan zijn waarin per leidster het opleidingsplan staat.) Afsluitende toelichting Hier kunt u een toelichting geven. De kinderopvangorganisaties krijgen nog geen VVE-subsidie, ik heb ze wel opgenomen in de vragenlijst omdat ze actief betrokken zijn bij ons VVE-beleid en ook graag de vragenlijst voor hun locaties willen invullen. Pagina 25 van 28

26 Pagina 26 van 28

27 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de vooren de vroegscholen CONDITIES A0.1 Recent en compleet GGD-rapport 9 A0.2 VE-basisvoorwaarden 4 5 A2 Groepsgrootte 9 A3 "Dubbele bezetting" 5 10 A4.1 Voldoende VVE-tijd per week 2 7 A5.2 Opgeleide leidsters 9 A5.3 Nederlands spreken 9 A5.4 VVE-geschoolde leidsters A5.5 arlijks opleidingsplan 7 2 OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 15 B2 Vooraf info aan ouders 10 5 B3 Intake 3 12 B4 Thuis VVE-activiteiten 12 3 B5 VVE-participatie van ouders op school 14 1 B6 Info ouders over ontwikkeling kind 4 11 KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1.1 Integraal programma 8 6 C1.2 Doelgerichte planning 5 10 C1.4a Opklimmende moeilijkheidsgraad 5 C1.4b Brede ontwikkeling 1 9 C1.4c Leeftijddifferentiatie 6 4 C1.4d Differentiatie ontwikkelingsniveau 7 3 C2.5 Inrichting van de ruimte 5 10 ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 1 14 D1.2a Planning hele groep 13 2 D1.2b Planning kleine groep D1.2c Planning (zorg)leerlingen 12 3 D1.3 Evaluatie begeleiding 8 7 D2.1 Welke kinderen externe zorg nodig? 8 7 D2.2b Overleg ouders over externe zorg D2.3 Volgen van de externe zorg 3 12 Pagina 27 van 28

28 KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 VVE-coördinatie binnen school 5 10 E2 VVE evalueren 12 3 E3 Opbrengsten evalueren 2 13 E4 Verbetermaatregelen 14 1 E5 VVE borgen 12 3 E6 VVE in kwaliteitszorg binnen school 5 1 DOORGAANDE LIJN F1 VVE-coördinatie tussen voor-vroeg 6 9 F2 Doorstroom naar vroegschool F3 Warme overdracht F4 Afstemming aanbod 12 3 F5 Afstemming ped/educ handelen 13 2 F6 Afstemming over ouders 12 2 F7 Afstemming begeleiding/zorg 11 3 OPBRENGSTEN VAN VVE G1 VVE-resultaten meten 4 2 G2 Niveau VVE-resultaten 2 G3 Verlengde kleuterperiode 6 Pagina 28 van 28