DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE GROESBEEK IN 2012

Transcriptie

1 DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE GROESBEEK IN 2012 Utrecht, november 2012 H Pagina 1 van 28

2 Pagina 2 van 28

3 INHOUD Voorwoord 5 1 VVE in de gemeente Groesbeek Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Groesbeek Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd Het gemeentelijke VVE-beleid 9 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen Het bereik Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen 13 3 Conclusies 19 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente 21 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de voor- en de vroegscholen 27 Pagina 3 van 28

4 Pagina 4 van 28

5 Voorwoord In de Memorie van Toelichting bij de OKE-wet wordt een zogenaamde VVEbestandsopname aangekondigd. In 2007 (en 2008 en 2009) heeft de onderwijsinspectie die al uitgevoerd in de vier grote steden en in in de middelgrote steden. Nu is doorgestart met de overige gemeenten die onderwijsachterstandmiddelen krijgen van het Rijk. Na de bestandsopname wordt het inspectietoezicht op de kwaliteit van VVE signaalgestuurd vorm gegeven. Dat houdt in dat in principe periodiek afspraken met de gemeente gemaakt worden over de onderwerpen en de locaties waarop VVE-toezicht zal worden gehouden. De bevindingen uit dit rapport over de bestandsopname VVE kunnen daarvoor als uitgangspunt worden genomen. De hoofdinspecteur primair onderwijs, dr. A. Jonk Pagina 5 van 28

6 Pagina 6 van 28

7 Inleiding Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) in de gemeente Groesbeek. VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In het rapport wordt allereerst de kwaliteit van het VVE-beleid op gemeentelijk niveau gewaardeerd. Dat is gebeurd in de vorm van een zelfrapportage (in lijn met artikel 12 van de WOT) van de gemeente over haar VVE-beleid: zie hoofdstuk 1. De inspectie heeft deze zelfevaluatie geverifieerd. Vervolgens worden in hoofdstuk 2 de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties gepresenteerd. Dat gebeurt in de vorm van overzichtstabellen met daarin: de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties; of de zelfbeoordelingen afwijken van de inspectieoordelen. Na iedere overzichtstabel wordt een toelichting gegeven door de inspectie. Hoofdstuk 3, tenslotte, bevat de conclusies over kwaliteit van VVE in deze gemeente. In bijlage 1 is het gehele overzicht opgenomen van de door de gemeente gegeven antwoorden. Bijlage 2 bevat een overzicht van de zelfevaluaties van de locaties. Iedere bezochte locatie heeft een inspectierapport met de bevindingen ontvangen. Dit rapport gaat dus over de volgende onderwerpen: 1. De zelfrapportage van de gemeente over haar VVE-beleid en de verificatie daarvan door de inspectie. 2. De oordelen van de onderwijsinspectie over de voor- en de vroegscholen en de mate van overeenkomst met de oordelen uit de zelfevaluaties. 3. De conclusies van de onderwijsinspectie. Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. Pagina 7 van 28

8 Pagina 8 van 28

9 1 VVE in de gemeente Groesbeek De gemeente Groesbeek heeft aan de hand van een digitale vragenlijst haar eigen VVE-beleid beoordeeld tegen de OKE-wet en het VVE-toezichtkader van de onderwijsinspectie, dat in de Staatscourant is gepubliceerd. De digitale vragenlijst levert de volgende informatie: Het overzicht met de voor- en de vroegscholen: zie paragraaf 1.1 De lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd: zie paragraaf 1.2 De zelfbeoordeling van VVE-context en condities: zie paragraaf Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Groesbeek In de gemeentelijke digitale vragenlijst is gevraagd naar een overzicht met de VVEpeuterspeelzalen en kinderdagverblijven (de voorscholen) en de bijbehorende vroegscholen (de VVE-basisscholen). Gemeenten bekostigen sinds 2006 niet langer de vroegscholen, waardoor ze nu vaak geen betrouwbaar beeld meer hebben van welke vroegscholen er zijn. Daarom heeft de onderwijsinspectie, in samenspraak met de gemeente en de schoolbesturen (en met gebruikmaking van de DUO-telgegevens per 1 oktober 2011 met het percentage gewichtenkinderen van 4 en 5 jaar), dat overzicht nader ingevuld: zie tabel 1.1. Tabel 1.1: Overzicht van de voor- en vroegscholen in de gemeente Groesbeek. (Voor)scholen met een * hebben een digitale vragenlijst gekregen en (voor)scholen met ** zijn (ook) bezocht. voorschool: peuterspeelzaal voorschool: kinderdagverblijf vroegschool: basisschool t Bijtje** Breedeweg** De Roetsjbaon* Gerardus Majella/Sionsheuvel* 1.2 Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd De inspectie heeft van de gemeente Groesbeek de volgende drie documenten ontvangen: - Plan onderwijsachterstandenbeleid , - Implementatienota wet OKE, - Overeenkomst Domino Het gemeentelijke VVE-beleid In deze paragraaf worden de bevindingen van de inspectie over het gemeentelijk VVE-beleid weergegeven. Bijlage I bij dit rapport bevat de zelfevaluatie van de gemeente: vragen, antwoorden en eigen oordelen van het gemeentelijke beleid, op de twee domeinen VVEbeleidscontext en de VVE-condities. Per domein wordt weergegeven op welke punten de inspectie het beleid en uitvoering door de gemeente als voldoende ( 3 ) beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als met ( 1 ) afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt ( 4 ). De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van de zelfevaluatie en haar eigen verificatie door middel van documentenanalyse, gesprekken met betrokkenen en informatie uit locatiebezoeken. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van de oordelen van de gemeente wordt dit vermeld (met een *) en onderbouwd. Pagina 9 van 28

10 HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Oordeel 1a1 Definitie doelgroepkind 2 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) 2 1a3 Toeleiding 2 1a4 Ouders 2 1a5 Integraal VVE-programma 2* 1a6 Externe zorg 3 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 2 1a8 Doorgaande lijn 2 1a9 Resultaten 1 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau 2* 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau 2 DE VVE-CONDITIES Oordeel 2a GGD-rapport 3* 2b Gemeentelijk subsidiekader 2 Verificatie De verificatie laat het volgende beeld zien. 1. Verbeterpunten met een afspraak Artikel 166, lid 1b van de Wet Primair Onderwijs (WPO) schrijft voor dat een gemeente met schoolbesturen (en houders van voorscholen) afspraken worden gemaakt over de resultaten van de vroegschoolse educatie (lid 1b). Dit artikel is van kracht vanaf 1 augustus Afspraak :De gemeente Groesbeek heeft vóór 1 augustus 2013 deze afspraken gemaakt. 2. Verbeterpunten De inspectie is het met de gemeente Groesbeek eens dat er op het terrein van de opzet en uitvoering van het VVE-beleid nog de nodige verbeteringen mogelijk zijn. Op grond van de gevoerde gesprekken en de uitvoering van het fysieke onderzoek komt de inspectie echter tot nog meer indicatoren die verbetering behoeven en heeft daartoe enkele uitwerkingen anders beoordeeld. Zie hiervoor in ieder geval de indicatoren die zijn gemarkeerd met een *. - In de binnen de gemeente Groesbeek opgestelde beleidsnotities zijn op hoofdlijnen afspraken gemaakt over enkele belangrijke onderdelen van het VVE-beleid. Zo is inmiddels wel voorzien in een definitie over de doelgroeppeuters. Voor de kleuters is dat nog niet geformaliseerd op gemeentelijk niveau. - De gemeente beschikt wel over gegevens voor de spreiding van de doelgroepkinderen over de gemeente. Recente gegevens over het gerealiseerde bereik van de doelgroep zijn momenteel niet bekend. Dit heeft ook consequenties voor de toeleiding naar de VVE-locaties. Vooralsnog gaat de gemeente er van uit dat de meeste doelgroepkinderen uit de twee wijken met het hoogste aantal doelgroepkinderen ook naar de voorzieningen in die wijken gaan. Hoe en of er enige inspanning wordt gevraagd om ook kinderen uit andere wijken te laten deelnemen aan VVE op de twee daarvoor aangewezen locaties is zeer de vraag. Direct betrokkenen geven aan Pagina 10 van 28

11 daarvan niet op de hoogte te zijn. Bovendien is er binnen de gemeente enige onduidelijkheid over de vraag wie zorg draagt voor de toeleiding. - Van een doelgericht, uitgewerkt ouderbeleid zijn tot nu toe alleen de contouren vastgelegd. Concrete afspraken over de vormgeving ervan heeft de inspectie nog niet aangetroffen. In haar reactie op het conceptrapport heeft de gemeente aangegeven dat ze het opstellen van een goed ouderbeleid heel belangrijk vindt voor het realiseren van VVE. Met de betrokken partners zijn zij hierover inmiddels in overleg. - Met de voor- en vroegscholen zijn inmiddels wel afspraken gemaakt over de programma s die op de VVE-locaties gebruikt worden. Dat is ook gebeurd voor het volgen van de ontwikkelingen van de kinderen. De invoering ervan verdient echter nog nader overleg en afstemming. Hier past wel de opmerking bij, dat het gekozen programma op zich nog niet volledig voldoet aan de eisen van integraliteit. Binnen de locaties zal er daarom aandacht moeten blijven voor de andere onderdelen van het specifieke VVE-aanbod. - Afspraken over de interne kwaliteitszorg, de doorgaande lijnen van voor- naar vroegschool, het rapporteren over de te realiseren resultaten en over de coördinatie van de VVE-activiteiten op gemeentelijk niveau verkeren nog in een eerste fase van uitwerking en uitvoering. Ze zijn op hoofdlijnen beschreven in de gemeentelijke beleidsnotitie. Van een uitwerking in de dagelijkse praktijk is het nog niet gekomen. Zo is de inspectie het niet eens met de gemeente dat er voldoende afspraken zijn gemaakt over de coördinatie op zowel het niveau van de gemeente als geheel als die tussen de uitvoerende VVE-locaties. Mede door alle nog bestaande onduidelijkheden valt ook nog weinig tot niets te zeggen over de manier waarop er uiteindelijk uitspraken gedaan kunnen gaan worden over de met VVE gerealiseerde verbeteringen. - De Gemeente Groesbeek heeft in het recente verleden al sluitende afspraken proberen te maken met de GGD over het specifieke toezicht op de VVE-locaties om vóór 1 januari 2013 het 8e domein te onderzoeken. De gemeente wilde deze inspectie al eerder laten plaatsvinden. Dit was echter niet mogelijk omdat er vanuit het rijk nog geen duidelijkheid was gegeven over richtlijnen voor de uitvoering. De bewuste inspecties van de GGD hebben inmiddels plaatsgevonden in september 2012, waardoor de gemeente (alsnog) aan de wettelijke bepaling voldoet. - Tenslotte stelt de inspectie vast, dat er weliswaar een gemeentelijk subsidiekader bestaat, maar dat daar de nodige haken en ogen aan zitten. De afspraken tussen Gemeente, SPOG (bevoegd gezag van de scholen), Domino (organisatie van de voorscholen) en ook met Marant (OBD) laten onder andere nog veel ruimte voor eigen invulling door SPOG en Domino om een deel van het budget naar eigen inzicht aan te wenden voor onderwijsbegeleiding en VVE. Het grootste deel van het gereserveerde budget is bedoeld voor bevordering van het taalbeleid waaronder VVE-programma s, ondersteuning van de doorlopende leerweg en andere activiteiten voor de kwaliteit van het onderwijs. Met Domino is daarnaast afgesproken dat Marant hen ondersteunt bij specifieke activiteiten ter bevordering van de kwaliteit van VVE. - Richtlijnen voor de maximale groepsgrootte, dubbele bezetting tijdens WE-activiteiten en de scholing van de leidsters zijn inmiddels in samenspraak tussen de gemeente en Domino bijgesteld. Zij staan in een uitvoeringsovereenkomst met peuterspeelzaalorganisatie Domino. Op het moment van het onderzoek, zo stelde de inspectie vast, bestond er er namelijk geen mechanisme om te monitoren of de betreffende organisatie zich aan die overeenkomst hield. Anders is niet te verklaren waarom in de praktijk structureel werd afgeweken van die afspraak. Vanaf 1 augustus 2012 is dit alsnog geregeld. - Verder bevat het plan van aanpak een inventarisatie van precies tien activiteiten. Een meer concrete uitwerking van hoe en wie die activiteiten voor zijn of haar rekening neemt ontbreekt vooralsnog. 4. Voorbeelden voor anderen. Géén. Pagina 11 van 28

12 Pagina 12 van 28

13 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen De voor- en vroegscholen uit het overzicht in paragraaf 1.1 hebben een digitale vragenlijst gekregen om zelf te rapporteren over de kwaliteit van VVE. De vragen zijn rechtstreeks afkomstig uit het VVE-waarderingskader, met dien verstande dat sociaalwenselijke antwoorden vermeden zijn door ófwel de formulering van de vragen, ófwel bepaalde indicatoren (zoals de beoordeling van het pedagogisch klimaat en het educatief handelen) niet op te nemen in de vragenlijst. Elke voor- en vroegschool heeft de eigen zelfrapportage teruggekregen, inclusief de bijbehorende oordelen. In overleg met de betreffende organisaties is besloten niet De Roetsjbaon/ Gerardus Majella, maar t Bijtje Breedeweg bij het onderzoek naar de dagelijkse praktijk te betrekken. De Roetjsbaon / Gerardus Majella is buiten het onderzoek gehouden omdat de voorschool nog volop bezig is met een fusieproces met Sionsheuvel én omdat de inspectie daar net een regulier kwaliteitsonderzoek had uitgevoerd. Paragraaf 2.1 bevat informatie over het gerealiseerde bereik. In paragraaf 2.2 staan de inspectieoordelen op de aspecten condities, ouders, proceskwaliteit, ontwikkeling, begeleiding en zorg, kwaliteitszorg, doorgaande lijn, en resultaten. Ook wordt per indicator aangegeven of het inspectieoordeel afwijkt van de zelfbeoordelingen van de VVE-locaties: een = geeft aan dat die overeenkomen, een + geeft aan dat het inspectieoordeel positiever is en een - dat het negatiever is. 2.1 Het bereik Uit de telgegevens van DUO maakt de inspectie op dat er binnen de gemeente Groesbeek in totaal 21 doelgroepkinderen staan ingeschreven, verdeeld over acht basisscholen. Dit komt neer op percentages van 3 tot 13 als het gaat om de groepen 1 en 2 van het basisonderwijs. Louter door toeval staan er op het moment van het onderzoek géén doelgroeppeuters ingeschreven op t Bijtje (zie tabel 2.1). Volgens opgave van de VVE-locaties zitten er wel 6 doelgroeppeuters op De Roetsjbaon Tabel 2.1 Het aantal (doelgroep)peuters op de verschillende voorscholen: peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. VVE Peuterspeelzaal aantal peuters waarvan doelgroep t Bijtje 32 0 De Roetsjbaon Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen Alle peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en basisscholen met doelgroepkinderen in de gemeente hebben een digitale vragenlijst ontvangen. Deze is ingevuld en geretourneerd door alle locaties. In de vragenlijst heeft iedere locatie aangegeven hoe ze zichzelf beoordeelt op het gebied van VVE. De inspectie heeft ter verificatie van de zelfevaluaties twee locaties bezocht. 1 peuterspeelzaal 1 vroegscholen (groep 1 en 2 van VVE-basisscholen). De tabel uit paragraaf 1.1 laat zien dat de bezochte peuterspeelzaal samenwerkt met een vroegschool. Het onderzoek bestond uit lesobservaties, gesprekken en documentenanalyse. In onderstaande tabellen ( ) staan de oordelen van de inspectie op de locaties die bezocht zijn. In de laatste kolom wordt aangegeven of de inspectieoordelen overeenkomen (=), positiever zijn (+) of negatiever zijn ( - ) dan de antwoorden op de vragenlijst die aan alle voor- Pagina 13 van 28

14 en vroegscholen gestuurd zijn. Er wordt een + of een - gegeven als het gemiddelde oordeel 0,1 hoger of lager is, dus als het verschil in totaal meer dan 0,2 is. In bijlage 2 staan de digitale zelfbeoordelingen op de vragenlijsten. Het aantal oordelen per indicator kan verschillen, omdat op sommige locaties geen oordeel is gegeven. Onder iedere tabel wordt een toelichting gegeven. Tabel 2.2 De frequentie van oordelen van de door de inspectie bezochte voorscholen. (In de rechterkolom staat of het inspectieoordeel positiever (+), gelijk (=) of negatiever (-) is dan het gemiddelde oordeel op de digitale vragenlijsten, voor zover de indicatoren in de digitale vragenlijst zijn meegenomen.) CONDITIES Verschil bezoek - vragenlijst A0.1 Recent GGD-rapport 1 - A0.2 VE-basisvoorwaarden 1 - A1.2 Kwaliteit programma = A2 Groepsgrootte 1 - A3 "Dubbele bezetting" 2 - A4.1 VVE-tijd per week 1 = A5.2 Opgeleide leidsters 1 = A5.3 Nederlands spreken 1 = A5.4 VVE-geschoolde leidsters 1 1 = A5.5 Jaarlijks opleidingsplan 1 = Toelichting In de conditionele sfeer voldoet een bescheiden deel van de in dit onderzoek meegenomen VVElocaties aan de gestelde normen. In het hoofdstuk over de gemeente is al verduidelijkt dat er nog geen vaste afspraken zijn gemaakt met de GGD over toevoeging van het 8 e domein. Ook blijkt er op de in dit onderzoek meegenomen vroegschool géén recent GGD-rapport beschikbaar te zijn. Het verbeterpunt bij de dubbele bezetting is tweeledig. Het eerste aandachtspunt is dat er op de voorschool maar één leidster werkzaam is. Die wordt weliswaar ondersteund door een stagiaire en (steeds wisselende) moeders. De voorscholen voldoen zo echter nog niet aan de eisen voor VVE vanuit de OKE-wet. Als tweede verbeterpunt komt naar voren dat er op de vroegscholen niet structureel is geregeld op welke momenten er extra capaciteit ingezet zou moeten worden. Dit om tegemoet te komen aan de noodzaak de kinderen uit de VVE-doelgroep minstens een deel van de week extra aandacht te geven. Mogelijkheden daarvoor zijn het inzetten van een tutor, het geven van voordan wel aanvullende instructie aan de VVE-kinderen op onderdelen van het gehanteerde programma en het thema dat op dat moment centraal staat. De hoge score voor de indicator VVE-geschoold komt door het al enige jaren geldende beleid binnen de peuterspeelzalen, dat alle medewerkers gecertificeerd moeten zijn voor het gebruik van het gehanteerde programma (Piramide). Op de vroegscholen is nog niet iedereen daar voldoende in geschoold, onder andere door wisselingen binnen de teams. OUDERS Verschil bezoek - vragenlijst B1 Gericht ouderbeleid 2 = B2 Vooraf info aan ouders 2 + B3 Intake 2 = B4 Thuis VVE 1 1 = B5 VVE-participatie op school B6 Info ouders over ontwikkeling kind 2 - B7 Thuistaal 2 + Toelichting Net als in veel andere (kleinere) gemeenten heeft de inspectie de nodige kanttekeningen geplaatst bij de manier waarop de VVE-locaties binnen Groesbeek vorm geven aan hun Pagina 14 van 28

15 ouderbeleid. Enerzijds komt dit door de beperkte afspraken hierover op gemeentelijk niveau. Anderzijds heeft dit ook te maken met een kennelijk gebrek aan sturing en ondersteuning vanuit de bevoegde gezagen van de voor- en vroegscholen. Bovendien was tot voor kort onvoldoende doorgedrongen dat juist een doelgericht ouderbeleid van cruciaal belang is voor het slagen van het VVE-beleid. Dit besef, zo blijkt uit de gevoerde gesprekken, is nu zeker wel doorgedrongen op de werkvloer. Waar het vooral aan heeft ontbroken is een analyse van de kenmerken van de kinderen uit de VVE-doelgroep en wat dat betekent voor de opzet en inrichting van de dagelijkse praktijk van VVE. Verder blijken ouders niet altijd goed te weten wat de doelen van VVE zijn en wat dat voor hen zelf betekent. De schriftelijke en mondelinge informatie die zij daarover krijgen is kennelijk niet voor iedere ouder goed te doorgronden. Op de voorschool kan bovendien nog worden gewerkt aan het regelmatig informeren van alle ouders, zeker van de doelgroepkinderen, over de ontwikkeling van hun kind op basis van observatie- (en toets-)gegevens. Naast deze verbeterpunten signaleert de inspectie ook enkele positieve ontwikkelingen. De eerste betreft de opzet van de intake, die langzamerhand volgens een heldere lijn verloopt en bij de overgang van voor- naar vroegschool steunt op een degelijk instrument. Ook draagt de voorschool er zorg voor dat de ouders thuis activiteiten met hun kinderen kunnen uitvoeren, die in het verlengde liggen van wat er op de locatie zelf gebeurt. De participatie bij specifieke VVE-activiteiten voldoet eveneens aan de gestelde norm. NB in onderstaande tabel baseert de inspectie zich vrijwel alleen op de eigen observaties in de groepen. In de zelfevaluaties zijn hierover zeer beperkt gegevens opgevraagd. Vandaar dat er dan ook geen indicaties zijn opgenomen van verschillen in de beoordeling. KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1.1 Integraal programma 2 C1.2 Doelgerichte planning 2 C1.3 Aanbod taal 1 C1.4 Aanbod differentiatie 1 C2.1 Pedagogisch handelen 1 C2.2 Gedragsgrenzen 1 C2.3 Soc/pers vaardigheden 1 C2.4 Autonomie kind 1 C2.5 Inrichting ruimte 2 C3.1 Afstemming leidsters nvt C3.2 Activiteiten taalontwikkeling 2 C3.3 Interactie bevorderen 2 C3.4 Betrokken kinderen 1 1 C3.5 Aanpakgedrag 2 C3.6 Responsiviteit 2 C3.7 Afstemmen op ontwikkeling kind 2 Toelichting Op grond van de uitgevoerde observaties en gesprekken ontstaat een sterk wisselend beeld van de stand van zaken bij de uitvoering van VVE op de locaties in Groesbeek. Helaas valt nog niet vast te stellen, dat de in het verleden al uitgevoerde ontwikkelings- en scholingsactiviteiten al volledig worden uitgevoerd op de werkvloer. Voor zowel het programma van de voor- als van de vroegschool geldt, dat ze formeel nog niet voldoen aan de voor VVE geldende normen Peuter- en Kleuterplein zijn namelijk nog niet erkend als integraal VVE-programma. Afgezien van deze vraag dragen beide locaties er nog niet in de volle breedte voor dat niet alleen het talige aspect, maar ook de rekenvaardigheid en de sociale en motorische ontwikkeling in voldoende mate planmatig worden meegenomen in het totale aanbod. In de afgelopen jaren hebben de betrokken organisaties van de voor- en vroegscholen al wel de noodzakelijke tijd en energie gestoken in het introduceren van en werken met een integraal programma voor VVE. Zij zijn daarbij ondersteund vanuit het gemeentelijke budget voor VVE. Wat nog nadrukkelijker extra aandacht vraagt, is op de eerste plaats het aanbrengen van meer differentiatie in het aanbod, op grond van vastgestelde verschillen in ontwikkelingsbehoeften van de kinderen. Dat zou ook meer planmatig moeten gebeuren. Nu ontbreekt het voor een flink Pagina 15 van 28

16 deel aan een heldere, handelingsgerichte planning van de aan de orde te stellen doelen en werkwijzen. Een tweede verbeterpunt is het leren hanteren van meer hedendaagse vormen van het educatief/didactisch handelen. Een deel van de personeelsleden heeft nog moeite om de hierbij horende werkwijzen consequent toe te passen in de dagelijkse praktijk. Het bevorderen van interactie tussen en met kinderen en het uitdagen tot bepaald aanpakgedrag (strategieën) vormen hierbij belangrijke schakels. Uit de gegeven waarderingen kan eveneens worden opgemaakt, dat de inspectie redelijk positief staat tegenover het pedagogisch handelen in de groepen, het stellen van gedragsgrenzen, het op een positieve manier reageren op vragen en behoeften van de kinderen. Hier staat tegenover dat de afstemming van het handelen op verschillen in ontwikkelingsniveau nog aan het begin van het uitgezette ontwikkelingstraject staat. ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG Verschil bezoek - vragenlijst D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 1 1 = D1.2 Planmatige begeleiding 2 + D1.3 Evaluatie begeleiding 1 1 = D1.4 Begeleiding taalontwikkeling D2.1 Externe zorg 2 + D2.2a Aanmelden externe zorg 2 = D2.2b Overleg ouders externe zorg 2 = D2.3 Volgen externe zorg 2 = Toelichting Zowel op de onderzochte voor- als op de vroegschool worden de vorderingen van de kinderen gevolgd met deugdelijke instrumenten. Daarin ligt de basis voor de begeleiding en zorg, die in het algemeen van voldoende kwaliteit is op alle in dit onderzoek meegenomen indicatoren. Voor de andere locatie in Groesbeek geldt dat daar binnen de voorschool nog niet wordt gewerkt met een observatiesysteem om de ontwikkeling van de kinderen te kunnen volgen. Het systematisch evalueren van de effecten van de gegeven aandacht is bovendien nog geen gemeengoed op de voorscholen. Verder is het daar nog niet gebruik om de te geven extra aandacht op een eenduidige manier vast te leggen. Op gemeentelijk niveau zijn de organisatorische en praktische voorwaarden voor het geven van externe zorg afdoende geregeld. Ook kunnen de teamleden van de voor- en vroegschool daarin voldoende eigen inbreng hebben en, zo nodig, ouders actief stimuleren daar gebruik van te maken. KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL Verschil bezoek - vragenlijst E1 VVE-coördinatie binnen 1 1 = E2 VVE evalueren E3 Opbrengsten evalueren E4 Verbetermaatregelen E5 VVE borgen 2 = E6 VVE in kwazo-bs 1 - Toelichting Voor de voorscholen in Groesbeek is sinds enige tijd geen specifieke zorgcoördinator of inhoudelijke coördinatie meer beschikbaar. Dit betekent dat de pedagogisch medewerker op een locatie grotendeels alleen voor de taak staat om de kwaliteit van haar werk op peil te houden en die te evalueren. De procedures op het niveau van de eigen organisatie voorzien daar maar zeer ten dele in. In de basisschool worden de opbrengsten overigens al voorzichtig geëvalueerd, resulterend in trendanalyses voor de groepen 1 en 2. De interne coördinatie en evaluatie van VVE binnen de vroegscholen is belegd bij een lid van de schoolleiding. Pagina 16 van 28

17 Gezien de stand van zaken in de ontwikkeling van VVE binnen Groesbeek is het niet vreemd dat ook de locaties zelf tot de conclusie komen, dat de fase van borging nog maar net is aangebroken. Een laatste opmerking over de kwaliteitszorg betreft het gegeven dat in het schoolplan van de basisscholen nog weinig of geen aandacht wordt besteed aan VVE. DOORGAANDE LIJN Verschil bezoek - vragenlijst F1 VVE-coördinatie tussen 2 - F2 Doorstroom 1 - F3 Warme overdracht 2 = F4 Afstemming aanbod 2 = F5 Afstemming ped/educ handelen 2 = F6 Afstemming over ouders 2 = F7 Afstemming begeleiding/zorg 2 = Toelichting Op verreweg de meeste onderdelen van de doorgaande lijn zien zowel de locaties zelf, als de inspectie flink wat verbeterpunten. In feite is er nog nauwelijks sprake van goed uitgewerkte voorbeelden van inhoudelijke afstemming op die gebieden die juist van belang zijn voor het uiteindelijke slagen van het VVE-beleid. Alleen op het terrein van de warme overdracht is al wel een behoorlijke vooruitgang zichtbaar. Positief is zeker ook, dat er incidenteel voorzichtige afspraken worden gemaakt tussen de vooren vroegscholen over het behandelen van gezamenlijke thema s. OPBRENGSTEN VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst G1 VVE-resultaten meten Nvt G2 Niveau VVE-resultaten nvt G3 Verlengde kleuterperiode 1 = Toelichting Aangezien er binnen de gemeente Groesbeek géén concrete afspraken zijn gemaakt over de te realiseren VVE-resultaten, kan het de locaties niet euvel worden geduid, dat zij dat nu nog niet systematisch doen. Pagina 17 van 28

18 Pagina 18 van 28

19 3 Conclusies De inspectie heeft zowel op het niveau van de gemeente, als op het niveau van de afzonderlijke locaties, gekeken naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. Bij het oordeel over de kwaliteit van het gemeentelijk beleid heeft de inspectie in eerste instantie gebruik gemaakt van de zelfevaluatie van de gemeente. Door middel van documentenanalyse, gesprekken en locatiebezoeken heeft de inspectie de oordelen van de gemeente geverifieerd. Uit het onderzoek vallen de volgende conclusies te trekken: De belangrijkste conclusie is, dat er binnen de gemeente Groesbeek in 2011 weliswaar een beleidsnotitie tot stand is gekomen, waarin de contouren voor toekomstig beleid zijn vastgelegd. Als het gaat om het concretiseren en vastleggen van toetsbare afspraken heeft de gemeente een zekere achterstand opgelopen ten opzicht van gemeenten in een zelfde uitgangssituatie. Opeenvolgende wisselingen van betrokken ambtenaren en de beschikbaarheid van een relatief klein budget zijn daar mede debet aan. Een substantieel deel van het beschikbare budget is in de afgelopen jaren ingezet om de betrokken organisaties en medewerkers voor te bereiden en scholen op het gebied van VVE. Op zich is dat voor de startfase zeker goed geweest. Nu die fase grotendeels is afgerond zou een heroverweging plaats mogen vinden over het doelgericht inzetten van de middelen. Zo stelt de inspectie vast, dat er kennelijk geen budget is om op er voor te zorgen dat er op de voorscholen bij alle VVE-activiteiten een dubbele bezetting op een groep kan worden gerealiseerd. De keuze voor een specifiek programma voor de VVE-locaties is eveneens bevorderend geweest voor de opstartfase. Op alle locaties die met dat programma gingen werken kon zo efficiënt worden geschoold en ondersteund, vooral in de talige onderdelen daarvan. Aandachtspunt is wel, dat de andere drie onderdelen van het specifieke VVE-aanbod eveneens evenwichtig en planmatig aan bod moeten komen Ondanks opeenvolgende beleidsnotities en daarin opgenomen algemene afspraken over de beoogde invulling van het VVE-beleid op de locaties, zijn er op gemeentelijk niveau tot nu toe geen harde gegevens verzameld over de effecten van het ingezette beleid en de daaraan verbonden kosten. Concrete afspraken over de manier van rapporteren en het monitoren van de uitvoering zijn nog helemaal niet van de grond gekomen. Dat blijft ook lastig zolang een beginmeting bij de peuters niet wordt ondersteund door, bijvoorbeeld, het afnemen van een peutertoets. Alle basisscholen hanteren inmiddels wel dezelfde toetsen om de vorderingen in de groepen 1, 2 en 3 te meten. Het eerste ijkpunt ligt dan ook halverwege groep 1. Hierdoor kan op een redelijke termijn zichtbaar worden gemaakt of de kinderen in groep 3 uiteindelijk met een minder grote achterstand aan hun verdere schoolloopbaan beginnen. Uitsplitsing naar doelgroep- en niet doelgroepkinderen is hierbij wel een vereiste. Op gemeentelijk niveau zijn er enige condities geregeld om er voor te zorgen dat er gezamenlijk kan worden opgetreden. Er is sprake van een beleidsmatige stuurgroep die met enige regelmaat bij elkaar komt om de gang van zaken op verschillende beleidstopics te bespreken, waaronder de uitvoering van het VVE-beleid. Een volgend stap in het uitgezette traject zal moeten zijn dat de doorgaande lijnen tussen voor- en vroegschool structureel aandacht gaan krijgen. De inspectie vindt het namelijk vreemd dat er tot nu toe nauwelijks aandacht lijkt te zijn geweest voor de inhoudelijke afstemming tussen voor- en vroegscholen. Op het niveau van de locaties komt de inspectie allereerst tot een aantal positieve conclusies. Samen met de gemeente hebben de verantwoordelijke organisaties er immers voor gezorgd dat er een specifiek scholingsprogramma kon worden gevolgd, resulterend in een kwaliteitssprong als het gaat om het aanbod voor de VVE-doelgroep en de werkwijzen die daar bij horen. Dat er nog onderlinge verschillen bestaan in de ontwikkeling van de Pagina 19 van 28

20 competenties om daar optimaal gebruik van de kunnen maken zal duidelijk zijn, gezien de relatief korte trajecten die inmiddels zijn doorlopen. Een centraal thema voor de komende planningsperiode zou gevonden kunnen worden in de begeleiding en zorg en in de kwaliteitszorg. Bij de zorg en begeleiding gaat het daarbij vooral om het meer planmatig omgaan met alle beschikbare kennis over de ontwikkeling van de kinderen uit de VVE-doelgroep. Evaluatie en dossiervorming zijn hierbij enkele centrale thema s. Als het gaat om de kwaliteitszorg zal er per locatie een vertaling gemaakt moeten worden van de (dan beschikbare) gemeentelijke doelen. Centrale sturing vanuit de bevoegde gezagen en het management van de voor- en vroegscholen vormen het handvat voor verbetering. Pagina 20 van 28

21 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Ant- Oordeel woord 1a1 Definitie doelgroepkind Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroeppeuter is? Ja 3 - Of de peuter (later) een zgn. leerlinggewicht (0,3 of 1,2) heeft Ja - Of de peuter een taal- en/of een ontwikkelingsachterstand heeft Ja (bijvoorbeeld volgens het consultatiebureau) - Of de peuter is ingeschreven op een voorschool (een peuterspeelzaal of Nee een kinderdagverblijf dat VVE-geld krijgt van de gemeente) - Of tijdens de wenperiode op de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf Ja blijkt dat kind een taal- en/of ontwikkelingsachterstand heeft. Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroepkleuter is? Nee 2 Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroeppeuters is beschreven? Ja Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroepkleuters is beschreven? 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) Weet u voor hoeveel peuters u VVE-plaatsen dient te creëren uit de onderwijsachterstandgelden van het rijk? Voor hoeveel peuters diende u VVE-plaatsen te creëren per 1 augustus 2011? Voor hoeveel peuters heeft u VVE-plaatsen gecreëerd per 1 augustus 2011? Weet u hoeveel doelgroeppeuters er in uw gemeente zijn per 1 augustus 2011, uitgaande van uw eigen doelgroepdefinitie (als u die heeft)? Hoeveel doelgroeppeuters zijn er in uw gemeente per 1 augustus 2011? Hoeveel van deze doelgroeppeuters hebben VVE gehad? Heeft u een document waarin het bereik van de doelgroepkleuters is beschreven? 1a3 Toeleiding Heeft u een document waarin is beschreven hoe het toeleidingstraject van de doelgroeppeuters naar de voorschool eruit ziet? Kunt u hieronder kort beschrijven uit welke stappen dat traject bestaat? Dit traject is in voorbereiding. Is er een dekkend bestand van waaruit de doelgroeppeuters kunnen worden geïdentificeerd? (zoals het Integraal Dossier JGZ [ID-JGZ]) Heeft uw gemeente zicht op de aard en de omvang van het non-bereik, d.w.z. welke ouders hun kinderen niet naar VVE laten gaan terwijl het wel doelgroeppeuters zijn? Oordeel toeleiding. Nee Ja Nee 2 Nee Nee 2 Nee 2 Nee 2 Ja 1a4 Ouders Gericht ouderbeleid: Is er sprake van een analyse van de ouderpopulatie, Nee 2 waardoor duidelijk wordt waar het VVE-ouderbeleid zich op moet richten? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die analyse inhoudt? Wordt in het ouderbeleid expliciet uitgewerkt dat zoveel mogelijk ouders Nee worden bereikt? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om zoveel mogelijk ouders te bereiken inhoudt? Worden de ouders vóórdat hun doelgroepkind naar de voorschool gaat Ja 3 Pagina 21 van 28

22 adequaat geïnformeerd over het doel en de werkwijze van VVE en de voorschool? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om de ouders te informeren inhoudt? De ouders worden door de uitvoerende organisatie uitvoerig geïnformeerd. Is er sprake van een vastgestelde intakeprocedure van de doelgroepkinderen? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die intake inhoudt? In twee wijken in Groesbeek is er een VVE-peuterspeelzaal. De kinderen die op deze peuterspeelzaal komen, zijn voor het grootste deel doelgroepkinderen. Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren thuis VVE-activiteiten met hun kind te doen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren op de voor(- en vroeg)school VVE-activiteiten met hun kind te doen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om ouders te informeren over de ontwikkeling van het kind? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om rekening te houden met de thuistaal van de doelgroepkinderen? Is dat in een document te lezen? Nee Ja 3 Nee Nee 2 Nee 2 Ja 3 Ja Ja 3 Ja Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? 1a5 Integraal VVE-programma Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren VVE-programma in de voorschool? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren kind- of leerlingvolgsysteem in de voor- en/of vroegschool? Is dat in een document te lezen? Ja 3 Ja Ja 3 Ja Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? 1a6 Externe zorg Is er gemeentelijk beleid over de (externe) zorg voor peuters die meer nodig hebben dan VVE? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Het is gemeentelijk beleid dat er met een overdrachtsformulier voor kinderen wordt gewerkt (voor de overgang van peuterspeelzaal en kinderdagverblijf naar de basisschool). Daarnaast is er een 12- casusoverleg waarin peuters die meer zorg nodig hebben worden besproken. Er worden afspraken gemaakt over aanpak, hulp en eventuele doorverwijzing naar een andere organisatie. Ja 3 Nee Pagina 22 van 28

23 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen Zijn er gemeentelijke afspraken over de manier waarop de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg uitvoeren? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? 1a8 Doorgaande lijn Is er gemeentelijk beleid over de VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om zoveel mogelijk kinderen door te laten stromen van de voorschool naar een vroegschool? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Op twee plaatsen in Groesbeek is er VVE: in de wijk Groesbeek-Noord en Breedeweg. De twee VVE peuterspeelzalen hebben peuters die doorstromen naar de scholen die Vroegschoolse educatie bieden. Is er gemeentelijk beleid over de zgn. warme overdracht van de voorschool naar de vroegschool? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Het gaat hierbij om het gebruik van het overdrachtsformulier en de gesprekken hierover. Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het aanbod van de vooren de vroegschool op elkaar? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van pedagogisch-educatief handelen van de voor- en de vroegschool op elkaar? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid inhoudt? 1a9 Resultaten Zijn er gemeentelijke afspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten met VVE? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die resultaatafspraken zijn? (Een voorbeeld: Minder dan 25% van de doelgroepkinderen scoort op D- of E- niveau bij de Cito-toetsen Taal voor kleuters en Ordenen) 1a10 Nadere VVE-afspraken op gemeentelijk niveau Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de voorscholen? Dus bovenop de wettelijke eisen. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de voorscholen zijn? Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de vroegscholen? Bijvoorbeeld in LEA-verband. Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de vroegscholen zijn? Nee 2 Ja 3 Ja Ja 3 Nee Ja 3 Nee Ja 3 Ja Nee 2 Nee 2 Nee Nee Pagina 23 van 28

24 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de aansturing van VVE? (Stuurgroep, LEA, e.d.) Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die VVE-aansturing op gemeentelijk niveau er uit ziet? Via de stuurgroep onderwijsachterstandenbeleid. Gemeente is voorzitter, partijen nemen deel aan het overleg. Hier worden afspraken gemaakt over doelstellingen en inzet van middelen op welke locaties. Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de uitvoering van VVE? (bijv. in de werkgroep VVE, of zoiets) Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die coördinatie van de VVEuitvoering er uit ziet? Er is sinds voorjaar 2011 een werkgroep vve waarin afspraken over de uitvoering worden gemaakt. 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau Wordt VVE op gemeentelijk niveau systematisch geëvalueerd en verbeterd? (via een (VVE)monitor, gemeentelijk VVE-evaluaties, VVEbeleidsplannen, en dergelijke?) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die systematisch evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau er uit ziet? Ja 3 Nee Ja 3 Nee Nee 2 DE VVE-CONDITIES 2a GGD-rapport Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de kinderdagverblijven óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in haar beoordeling van de kinderdagverblijven? Wat is die datum? Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de peuterspeelzalen óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in haar beoordeling van de peuterspeelzalen? Wat is die datum Antwoord Nee Nee Oordeel Nee 1 Nee 2 2b Gemeentelijk subsidiekader Is er een gemeentelijk VVE-subsidiekader voor de voorscholen (of een Ja 3 verordening, een beschikking, e.d.) - Overeenkomst Domino docx Staat daarin dat de maximale groepsgrootte 16 peuters per groep is? Nee Wordt er een ander maximum gehanteerd? Nee Wat is dan de maximale groepsgrootte? Staat daarin dat er voor elke groep sprake moet zijn van een dubbele Nee 2 bezetting? Wat is dat criterium? Staat daarin dat er voor elke groep minimaal 10 uur VVE gegeven wordt? Ja 3 Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten gekwalificeerd moeten zijn, Ja 3 d.w.z. dat ze minimaal MBO-3 niveau zijn? Wat is dat criterium? Pagina 24 van 28

25 Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten voldoende geschoold moeten zijn voor VVE? Wat zijn de scholingseisen in uw gemeente? Staat daarin dat er voor elke leidster/beroepskracht een opleidingsplan moet zijn? (N.B. Het mag ook één plan zijn waarin per leidster het opleidingsplan staat.) Nee 2 Nee 2 Pagina 25 van 28

26 Pagina 26 van 28

27 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de vooren de vroegscholen CONDITIES A0.1 Recent GGD-rapport 1 1 A0.2 VE-basisvoorwaarden 1 A2 Groepsgrootte 1 1 A3 "Dubbele bezetting" A4.1 VVE-tijd per week 2 A5.2 Opgeleide leidsters 2 A5.3 Nederlands spreken 2 A5.4 VVE-geschoolde leidsters A5.5 Jaarlijks opleidingsplan 2 OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 4 B2 Vooraf info aan ouders B3 Intake 4 B4 Thuis VVE 1 2 B5 VVE-participatie op school 3 1 B6 Info ouders over ontwikkeling kind KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1.1 Integraal programma 4 C1.2 Doelgerichte planning 1 C1.4a Opklimmende moeilijkheidsgraad 1 C1.4b Brede ontwikkeling 2 C1.4c Leeftijddifferentiatie 2 C1.4d Differentiatie ontwikkelingsniveau 1 C2.5 Inrichting ruimte 2 ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 2 2 D1.2a Planning hele groep 3 1 D1.2b Planning kleine groep D1.2c Planning (zorg)leerlingen 3 1 D1.3 Evaluatie begeleiding 2 2 D2.1 Externe zorg? 2 2 D2.2b Overleg ouders externe zorg D2.3 Volgen externe zorg 4 KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 VVE-coördinatie binnen 2 1 E2 VVE evalueren 3 1 E3 Opbrengsten evalueren 1 3 E4 Verbetermaatregelen 2 E5 VVE borgen 2 E6 VVE in kwazo-bs 1 1 Pagina 27 van 28

28 DOORGAANDE LIJN F1 VVE-coördinatie tussen 2 1 F2 Doorstroom 1 1 F3 Warme overdracht 2 F4 Afstemming aanbod 1 F5 Afstemming ped/educ handelen 1 F6 Afstemming over ouders 3 F7 Afstemming begeleiding/zorg 2 OPBRENGSTEN VAN VVE G1 VVE-resultaten meten nvt nvt G2 Niveau VVE-resultaten nvt G3 Verlengde kleuterperiode 2 Pagina 28 van 28