AVROFOO HERSCHEPPER DER WERKELIJKHEID MET FOTO S EN TEEKENIN- GEN VAN DEN SCHRIJVER

Transcriptie

1 "»v AVROFOO HERSCHEPPER DER WERKELIJKHEID 3E DRUK 5E EN 6E DUIZENDTAL MET FOTO S EN TEEKENIN- GEN VAN DEN SCHRIJVER UITGAVE VAN DE ALGEMEENE VEREEN, RADIO OMROEP KEIZERSGR AMSTERDAMS.

2 DE AVROFOON HERSCHEPPER DER WERKELIJKHEID DOOR JAN GERTSEN. MET FOTO S EN TEEKENIN* GEN VAN DEN SCHRIJVER DERDE DRUK 5e EN 6e DUIZENDTAL t UITGAVE VAN DE ALGEMEENE VEREENIGING RADIO OMROEP KEIZERSGRACHT 107 AMSTERDAMsCENTRUM

3

4 ; INLEIDING. - r Rado-vrencLen! Dtmaal ben k genoodzaakt een lange nledng te schrjven, de net n hoofdzaak bedoelt om U uteen te zetten, waarom dt boekje verschjnt, maar ook om U een weng vertrouwd te maken met datgene, wat U aan de hand van dt werkje kunt vervaardgen. Veroorloof mj, U even te hernneren aan Rado-Bode No. 21, van 24 Me waarn het mj mocht gegeven zjn, publcates aan te vangen over DEN ELECTROsDYNAMISCHEN LUIDSPREKER waarvan het prncpe geenszns neuw genoemd kan worden. Lang voordat de rado zoo algemeen werd, waren reeds proeven genomen op dt gebed. De resultaten waren echter onbevredgend, omdat een benoodgde luchtspleet net nauw genoeg gemaakt kon worden. Later heeft SIEMENS & HALSKE zulk een ludspreker geconstrueerd, waarbj zch tusschen de polen van een sterken permanenten magneet een dun gegolfd bandje van allumnum bevond. Door dt bandje werden de spreekstroompjes geled, de door hun wsselend karakter krachten opwekten n het magneetveld. Het bandje gng daardoor bewegen en deze bewegngen werden weer verder overgebracht. De Electro-Dynamsche ludspreker (we zullen dezen korthedshalve verder aanduden met E.D. Lsp.) berust op een ander prncpe. In het Septembernummer van Journal of the A.I.E.E verschenen publcates van Rce en Kellogg en dt bracht Drs M. Hellngman n 1927 tot de publcates over den E. D. Lsp., samengesteld n de werkplaatsen van de M.T.S. te Dordrecht. Deze publcates van Drs Hellngman hebben ongetwjfeld n 3

5 V Nederland den stoot gegeven tot meer bekendhed van het systeem en we maar eengszns knutselen kon, werp zch op den bouw er van, met of zonder resultaat. En heraan heeft schrjver te danken, dat hj net vreemd stond tegenover deze meer ngewkkelde en moeljke geschedens. Langzamerhand kwamen er systemen n den handel en zooals het steeds gaat, er kwamen goede en slechte. Wanneer echter de amateur, staande voor de étalage, de wonderen der technek aanschouwde en reeds ernstg overwoog te sparen voor zulk een ludspreker, waarvan reeds de roep een wonder was. kwam hj alras tot de concluse, dat het sparen" zeer veel tjd zou vorderen, want de getallen n guldens utgedrukt, brachten den amateur n ongeveer dezelfde poste als het hongerge knd. dat den neus plat drukt tegen de spegelrut van een banketbakkersétalage. En mocht de prjs ook sndsden belangrjk zjn gedaald, de prjs vormt nog altjd een muur tusschen den E.D. Lsp. en den amateur. We zullen den muur nog eerst laten voor wat hj s. en n het kort het prncpe beschrjven. In het mdden van een weekjzeren pot (ze fguur 1) bevndt zch een jzeren pen, zoodang aangebracht, dat er tusschen het ende van de pen en den deksel van den pot een luchtspleet ontstaat, vareerende tusschen 2 en 3 m.m. In de luchtspleet moet een magnetsch veld opgewekt worden en lefst zoo sterk mogeljk. Om dat magnetsch veld te verkrjgen wordt gebruk gemaakt van een electrschen stroom. Daartoe wordt om de pen een spoel geschoven, bewonden met geëmalleerd koperdraad (stppels op fguur 1). Deze bekrachtgngsspoel heeft dus een begn- en enddraad. Sturen we nu door de wndngen een geljkstroom, dan wordt het jzer magnetsch. Door de stroomsterkte op. te voeren, kan een magnetsche veldsterkte berekt worden, als tot nu toe met permanente magneten onmogeljk s. Door het verkrjgen van magnetsme op deze wjze ontstond de naam E.D. Lsp!" Om het utende van de pen wordt een kokertje geschoven, omwonden met dun geëmalleerd koperdraad, op de fguur aangedud als draden van ludsprekerspoeltje". Gaan door deze laatste wkkelngen wsselende stroomen. dus ver- 4

6 m m KLANKBORD IÉ r. flfl CONUS KERN ORAOEN VAN LUIOSPREKERSPOELTJE JAN GERT5EN KLANKBORD Flg. 1. 5

7 bnden we deze draden met de ludsprekerbussen van ons ontvangtoestel, dan zullen er krachten op het kokertje werken. Deze krachten zjn, wanneer gezorgd wordt voor een homogeen veld n de luchtspleet, zuver volgens de lengteas. Bevestgen we aan het kokertje een conus, ongeveer zooals bj Uw ludspreker, dan maakt deze conus dus geen zjwaartsche, maar zuvere bewegngen op de asrchtng. De conus wordt opgehangen met bjv. dun leer n den conusdrager en de bewegngen van het spoeltje zullen overgebracht worden op de conus: gevolg luchttrllngen: utendeljk gevolg gelud. Bj goede samenstellng en bj goede condte van zender en ontvanger zal deze E.D. Lsp. een gelud produceeren, dat het product van eder ander systeem ludspreker n de schaduw stelt. M.a.w., deze ludspreker kan de rado-ontvangst opvoeren tot ongekende schoonhed. Aanvankeljk het samenstellen beschrjvend met gebruk van een gereed n den handel verkrjgbaar systeem, was k al spoedg genoodzaakt op verzoek van vele amateurs, knutselaars n hart en neren, de algeheele samenstellng te beschrjven. Dat heb k gedaan! Met bezorgdhed, want zelf had k ondervonden welke moeljkheden zch voordoen. We hebben geen draabank, geen klemmen, kortom, we mssen het noodge gereedschap. We moeten prutsen soms met materaal, dat een vakman verre van zch werpt. We moeten draad, zoo dun, dat het nauweljks zchtbaar s. wnden, zonder dt één keer te breken; de conus moet nauwkeurg gesneden worden; n het kort, onze zenuwen moeten een vuurproef doorstaan. Nochtans, het wllen s kunnen zegeverde. Het speakertje van de Rado-Bode werd een succes! De betreffende nummers waren spoedg utverkocht en nog gerumen tjd na het verschjnen kwamen verzoeken bnnen om de nummers. En het antwoord was vanzelfsprekend een teleurstellng. En toen verzocht de A.V.R.O.: Wlt U één en ander n een boekje verwerken? Ja vrenden, dat wlde k wel. maar door het schrjven van een boekje moest k als het ware het succes kunnen garandeeren, en... dat kon k net, want k wst zeker, dat er ook amateurs waren, de wel gebouwd hadden, maar het dng tenslotte zonder morren n een hoek hadden geworpen. En de net te onderschatten moeljkheden moesten dus overwonnen worden. t! * 6

8 h Het snjden en plakken van de conus, het wnden van het zoo zenuwtergende ludsprekerspoeltje, het bewerken van den wel goedkoopen maar slecht afgewerkten pot, het nauwkeurg wnden van de bekrachtgngsspoel, waarop bjna 3 K.G. dk koperdraad gewonden moest worden, dat alles s vervallen. De amateur mocht wel ets zelf doen. maar net ten koste van zjn zenuwgestel en ten slotte.... de prjs mocht, ondanks al dt werk werd utgewonnen, net belangrjk hooger zjn dan de n Rado Bode genoteerde ƒ Ik zal U net vermoeen met een opsommng hoeveel teekenngen gemaakt zjn; hoeveel teleurstellngen zjn ondervonden; hoeveel werd gemerkt ongeschkt. Maar dank zj een onvermoede samenwerkng met de A.V.R.O. kan thans gezegd worden, dat we utmuntend geslaagd zjn. De moeljkheden zjn alle overwonnen, de prjs s net bedudend gestegen, de muur s tot den laatsten steen afgebroken. De onderdeden zjn thans voor den prjs van ƒ n den soleden Radohandel verkrjgbaar. Ook daarvoor heeft de A.V.R.O. het hare bjgedragen. Er restte ons nets anders meer dan het zoeken naar een kenmerkenden naam waarn de A.V.R.O. als mater van de Gedachte terug te vnden zou zjn. Zoo kozen wj dan den naam van AVROFOON. Laat deze Avrofoon spoedg n Uw hus de muzekweergever zjn. Ik zal U net zeggen, hoe schoon het gelud wel s, wanneer Uw toestel af' s. Wel kan k U mededeelen, dat her voor de amateurs ets moos s berekt. En dat Gj daarvan zult profteeren, hoopt van harte, Uw radovrend, Amsterdam, 5 Aprl

9 ! ALS DE BOUWDOOS IS GEARRIVEERD s ons eerste werk controleeren, of alles wel aanwezg s. Daarbj kan de plaat achter n dt boekje ons reeds goede densten bewjzen. Wat we ut de doos halen wordt nader aangedud met de letter, op de plaat bj de onderdeden geplaatst. A. Conusdrager, bevestgd aan het deksel van den pot met reeds aangebrachte conus en ludsprekerspoeltje: B. Pot- en transformatorhus C. Transformator D. Pot E. Verbndngsplaat F. Pen G. Bevestgngsschroef bj pen H. 2 Slutklemmen J. 2 schroeven behoorende bj H. K. Condensator Tot zoover de geteekende onderdeden. Vervolgens treffen we aan: 1 Klos geëmalleerd koperdraad * 2 Snoeren 8 Isolatebusjes. Het werk waartoe we ons thans bepalen s HET MAKEN VAN DE SPOEL. Ut een stuk stevg teekenpaper of voorkarton knppen we een strook lang 40 c.m. en breed 5j/? c.m. Om de pen F wordt een strook schrjfpaper eenge malen stjf gewonden, zoodat een dkte aan paper van ongeveer y2 m.m. verkregen s. 8

10 : '? r Herover rollen we de strook teekenpaper of voorkarton en plakken met ljm, zoodat een kokertje verkregen wordt. Dt plakken dent reeds aan te vangen bj het eerste omslaan. Wanneer het kokertje dus gereed s, moet het een stevg geheel vormen, dat we laten drogen. Een stuk strookarton of ander stevg materaal wordt onder het drogen van het kokertje verwerkt tot twee schjven. De dkte kan 2 m.m. zjn of desnoods ets dkker. We teekenen twee crkels met een straal van c.m., zoodat de mddelljn 9 c.m. s en knppen langs de crkels ut. Bj het trekken van de eerste crkels hebben we een weng hard op den passer gedrukt, om vooral het mddelpunt terug te kunnen vnden. Herna meten we den dameter van het kokertje butenwerks en trekken op de schjven, utgaande van het mddelpunt, een crkel met een mddelljn als het kokertje aangeeft. Deze klene crkeltjes moeten worden utgesneden, waartoe men de punt van een zakmesje goed sljpt. Bj dat utsnjden mag net buten de potloodljn gesneden worden, aangezen anders het gat te groot wordt en de schjf net klemt om het kokertje. I \ I t 9

11 Sluten bede schjven goed, dan kunnen ze met ljm aan de utenden van dat kokertje geljmd worden, onder welk werk men zorg draagt, dat de ljm tusschen de hechtngsplaats drngt. Door het geheel voorzchtg te rollen, kan nagegaan worden, of de schjven recht zjn aangebracht. Groote slngerngen bj dat rollen denen net voor te komen. Geschedt dat toch. dan s het nu nog tjd de schjven even te verbugen. Eenmaal droog boren we n één der schjven bj het kokertje een gaatje (dameter ongeveer 3 m.m.) terwjl boven dat gaatje, dus op dezelfde hoogte, een hoekje ut de schjf gesneden wordt. Fguur 2 toont ons de bedoelng. Na het drogen wordt de spoel goed ngestreken met solateverns (dat s 1 deel schellak opgelost n 10 deelen sprtus). Bepaald noodzakeljk s deze laatste behandelng net, maar wel goed, terwjl tevens de spoel n stevgte wnt. omdat de verns zal loopen tusschen eventueele openngen n de aanhechtngsplaatsen. HET WIKKELEN VAN DE SPOEL. We denen nu het draad, dat zch op den klos bevndt, te wkkelen op de zoo just vervaardgde spoel en zullen 'dan veel gemak hebben van een wkkelmachnetje. 10 t

12 Foto A geeft het wnden van de spoel weer op een gesloopte oude handnaamachne. Nu s het net m'n bedoelng. U bjzonderljk voor dt geval het maken van ets dergeljks aan te raden. r : r.! t Maar als amateur komt een dergeljk stuk gereedschap ons altjd van pas en ook kan op veel eenvoudger wjze nog zulk een machne samengesteld worden, bjv. met behulp van een handboor, een oud fetswel en wat des meer zj. We een kenns heeft, de een draabank bezt, s al heel spoedg gereed. En desnoods kan men. terwjl één der husgenooten de klos op een brenaald houdt, met de hand de spoel als een klos garen volwnden. Een machne zal het werk ut den aard der zaak vlugger doen en netjes naast elkander wkkelen bevorderen, maar... de proefexemplaren zjn moedwllg slordg gewkkeld en dus kunt U, wanneer vervaardgng van een machnetje te veel tjd vordert, gerust wkkelen volgens de laatst aangegeven methode. De'hoeveelhed draad gaat met gemak op de spoel. Als we begnnen schuven we een stukje solatekous over den draad, steken dt vanaf den bnnenkant der spoel naar buten door het gaatje en zorgen dat een stukje draad van ongeveer 15 c.m. door de schjf vrj bljft hangen. Vervolgens wordt de spoel volgewonden met het aantal wndngen houden we geen rekenng n dt geval en aan het ende gekomen, schuven we weer een stuk solatekous over den enddraad. bugen dat ende door het utgesneden hoekje, zoodat ook her ongeveer 15 c.m. vrj bljft, en bnden dan door mddel van een touwtje, dat n tegengestelde rchtng gedraad wordt, de laatste wndng vast, waardoor het afrollen van den klos voorkomen wordt. Bj dat wnden houden we er rekenng mede. dat de emalle net beschadgd mag worden en dat de geheele klos draad gebrukt wordt. En na deze bewerkng kunnen we reeds zeggen, dat het moeljkste s gesched. Het volgende s nog eenvoudger dan het verwerken van een bouwplaat ut onze knderjaren. HET BEGIN VAN DE MONTAGE. Onderdeel B wordt nu ter hand genomen en we bemerken op de bouwplaat, dat bj elk onderdeel nummers voorkomen. 11

13 Wordt n den vervolge een bepaald schroefje of gaatje bedoeld, dan wordt aangegeven Al of B4 of Cl. El enz. Op onderdeel B komen bjv. 9 cjfers voor. Wl k Uw aandacht vestgen op het ronde gaatje n het mdden van onderdeel B, dan kan k dus volstaan met te schrjven Bl Ook onderdeel C komt voor den dag en we verwjderen de moeren en slutplaatjes van de schroeven Cl en C2. Deze schroeven Cl en C2 worden gestoken n de gaatjes B4 en B5. zoo, dat de draden, de ut den transformator komen, naar ons gekeerd zjn. Zooals deze transformator dus op de plaat geteekend staat, wordt hj geplaatst n onderdeel B. Vervolgens worden de slutplaatjes op de schroeven Cl en C2 aangebracht en vervolgens de moeren stevg aangedraad. (Ze model Cl en 2). Ut den transformator (utgangstransformator) komen ver draden. 2 dkke en 2 dunne. Mogeljk dat bj exemplaren de dkke onder komen en de dunne boven. Foto B geeft de vorderng tot nu toe weer. 12

14 1 r Hoe de draden ook utkomen, we schuven over de dkke draden groen solatekous. over de dunne rood, en draaen de draden tot spralen om een dkke brenaald. De utenden ontdoen we van de emalle met behulp van een mesje of schuurpaper. Vervolgens nemen we de onderdeden D, F en G. Schroef G wordt gestoken door Bl, en vervolgens D aangebracht door het gat n den achterwand van D over G te schuven. Herna wordt F op G geschroefd, waardoor B en D met elkander verbonden zjn. Daarbj letten we er op. dat Dl komt voor B2 en D2 voor B3. Ze model en foto C. t Nu wordt de spoel aangebracht. Deze wordt dus geschoven over F, zoo. dat de draden aan den voorkant komen. Bede draden, de spoeldraden dus, worden gestoken door D3. waarna we deze draden op eenge centmeters van den pot afknjpen. Eén der snoeren, n.1. dat zonder steundraad, wordt gesoldeerd aan de draden van de spoel, waarna de twee soldeerplaatsen worden omwkkeld met solateband. 13

15 Onderdeel E komt nu aan de beurt. Het overgebleven snoer wordt op de volgende wjze aangebracht. Eén der draden wordt gestoken door E9, de andere door El. De steundraad komt door E10, waarna we hern een paar knoopen leggen, zoodat, wanneer we aan het snoer trekken, de knoop tegen het gat E10 stut, en dus voorkomen wordt, dat eventueele trekkng komt op de egenljke geledngsdraden. z Op onderdeel E komt een verbndngsplaatje voor, waarop bevestgd zjn soldeerklemmetjes. Egenljk zjn er acht van deze klemmen, doch daar 2 tegenover elkaar staande klemmetjes doorverbonden zjn, zjn deze van 1 t/m 4 genummerd. Zooals dt model op de plaat geteekend s, spreken we dan van voorste en achterste klemmen. De enden van het snoer met steundraad worden gelegd op de klemmetjes E2 en E3 (achter) en vastgesoldeerd. We plaatsen nu E voor B en soldeeren de dunne draden van C aan de klemmen E2 en E3 (achter), dus op dezelfde plaatsen waaraan het snoer gesoldeerd werd. De dkke draden van C worden gesoldeerd aan El en E4 (achter). Bj het ombugen van de klemmen houden we de verbndng van de klemmen vast en bugen dus alleen het opstaande strpje om. Doen we dat net. dan bestaat de kans. dat het klemmetje loslaat. We hebben dus goed begrepen. De dkke draden van den transformator worden verbonden met de uterste klemmetjes (achter), terwjl de dunne draden benevens de oogjes van het snoer komen aan de twee bnnenste klemmen (achter). Thans kan E aan B bevestgd worden. We bugen de zjkanten van B ets ut en daardoor s het makkeljk E aan te brengen. \ E5 valt dan n B6; E6 n B7; E7 n B8 en E8 n B9. We steken nu het laatst besproken snoer door El2, terwjl het eerst aangebrachte snoer zonder meer hangt ut de openng aan de onderzjde van B. 14

16 fcf ï Foto D geeft aan, hoe ver het werk thans s opgeschoten, op welke foto we nog zen, dat de voorste klemmen E2 en E3 ver naar voren gebogen zjn. Foto D. I% Zeer voorzchtg behandelen we het thans aan de beurt zjnde onderdeel A. Bekjken we dt onderdeel eens nauwkeurg (wees verstandg en schroef net onnoodg schroeven los), dan zen we bnnenn het ludsprekerspoeltje, de conus, het leer, waarmede de conus s opgehangen, terwjl op den conusdrager weer soldeerklemmetjes aanwezg zjn, welke gesoleerd werden ten opzchte van het metaal. De klemmetjes bugen we weer voorzchtg ut, zoowel aan bnnenen butenzjde, (bedoeld worden dus A3 en A4). We hebben al reeds bemerkt, dat twee draadjes bungelen, voorzen eder van een dk stukje koperdraad. A5 en A6. Met een splnter tang et je of een schaar plaatsen we de stukjes koper n de soldeergaatjes van A3 en A4, zorg dragend, dat de draadjes net breken en net strak gespannen zjn. Vervolgens soldeeren we de stukjes vast. Foto E maakt één en ander dudeljk. De butenste soldeerlpjcs A3 en A4 zjn dus nog vrj. Aan de klemmetjes El en E4 (voor) soldeeren we eder een stukje draad ter lengte van 7 cm. en nu kunnen we onderdeel A aanbrengen. 15

17 De openng waarn het ludsprekerspoeltje s aangebracht wordt geschoven over het zchtbare deel van pen F. M.a.w., we brengen het geheele onderdeel A aan. Daarbj zorgen we er voor, dat de klemmtjes A 3 en A4 onderaan komen (ze model) en voorts de openngen n den conusdrager. Al en A2 komen ter hoogte van B2 en B3. Zooals op het model weergegeven komt dus A2 naast B2. De haakjes H worden één voor één aangebracht, het omgebogen gedeelte n de openng van den conusdrager, zoodat het schroefgat komt voor de openng B2 en B3, waarachter zch bevnden de schroefgaten Dl en D2. Vervolgens worden de schroeven J goed aangeschroefd, waarna één stevg geheel s verkregen. De nog los hangende draadjes aan El en E4 worden nu respecteveljk gesoldeerd aan A4 en A3. Hermede s het systeem gereed en denen we even stl te staan bj DE BEKRACHTIGING. Zooals we ut de nledng gelezen hebben, moet er «en stroom gestuurd worden door de wndngen van de bekrachtgngsspoel, d.. de spoel, de we zelf gewonden hebben. En de stroom moet geljkstroom zjn en wel een spannng hebben van 4 6 volt. < 16

18 1 V f AVRO l \ l 7 1 f ZUT u/ G'J I REEDS f LUISTERVINK? G I RO

19 r I 1 Wlt Gj ets meer weten van Geljkrchters voor de 1 voedng van Uw ElectrosDynamschen Ludspreker? Wlt Gj zelf Uw accu laden of wel deze vervangen I door een gloestroomapparaat, met behulp waarvan Gj de gloedraden van Uw acculampen kunt voeden ut 1 1 het wsselstroomnet? Wlt Gj de zoo lastge automatsche roosterspannng I modernseeren, zoodat Gj deze kunt nstellen onafhans keljk van de plaatspannng? 1 Wlt Gj deze apparaten zelf vervaardgen en wel I I«zoo goed en goedkoop mogeljk? Zoo ja, dan hebt Ge een goede en dudeljke hands ledng noodgl 1 1 De A.V.R.O. kan U de bezorgen! In ons keurg bewerkt boekje, DE A.V.R.O. LAMP» I EN I 1 METAALGELIJKRICHTERS 1 VOOR RADIO»DOELEINDEN I 1 1 I vndt Ge utvoerge gegevens, toegelcht met vele foto s I I en teekenngen, terwjl ver gekleurde montageplaten op ware grootte het bouwen n bjzondere mate vers gemakkeljken. 1 1 In een afzonderljk hoofdstuk maakt het U vertrouwd I met de Metaalgeljkrchtcellen, hun samenstellng en I 1 toepassng. Tabellen geven de benoodgde onderdeden met vers I 1 meldng van den prjs voor eder apparaat aan. «1 I BESTELT HET NOG HEDEN! Toezendng volgt na stortng van f 1. op Gro no Op ^ het stortngsbljet dudeljk vermelden: Voor AvrosGeljkrchters" 5^ Zendt geen afzonderljken advesbref! Zendt nmmer postzegels! ^ mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm 18 I ; l I

20 Het eenvoudgste s dan wel de draden van het snoer, de met de wndngen verbonden zjn aan te sluten op een accu van 4 of 6 volt. DE ACCU ALS VOEDINGSBRON. Zeer goed mogeljk s deze methode bj gebruk van een accu van 4 volt, daar het stroomverbruk bj een spannng van 4 volt slechts 0.5 Ampère s. We zouden dus een 27 Amp. accumulator 54 uren kunnen gebruken. Deze berekenng s wel zeer n het voordeel, doch laat ons zeggen, dat de accu zeker n staat zal zjn 40 uren stroom te leveren. 4 uren lusteren per dag kunnen we dus 10 dagen toe, alvorens de accu opgeladen dent te worden. Bj gebruk van een 6 volts accu zal het stroomverbruk van de spoel 0,8 Ampère zjn. Een spannng van 4 volt s echter al reeds voldoende om den ludspreker naar behooren te doen functoneeren. Met het voorgaande wl k net zeggen, dat k deze methode prefereer. Er zjn andere mddelen, de gemakkeljker zjn dan het gebruk van een accu. en daarom zullen we onze toevlucht.nemen tot METAALGELITKRICHTERS. Hervoor hebben we noodg een transformator, de de spannng van het lchtnet omlaagtransformeert tot 9 volt; vervolgens een metaalgeljkrchtcel (Kuprox, Westnghouse, Weco Oxydulcel) de de wsselstroom verandert n pulseerenden geljkstroom en tenslotte een electrolytschen condensator (capactet 2500 a 3000 Mfd). Door deze dre onderdeden te scha'kelen volgens- fguur 3 hebben we de beschkkng over geljkstroom, just geschkt voor onzen ludspreker. Het zou te ver voeren her utvoerg ut te weden over deze geljkrchters. Voor de samenstellng en de practsche toepassng ervan moge k U verwjzen naar De A.V.R.O. Lamp- en Metaalgeljkrchters voor Rado-doelenden." (Ze pag. 18.) 19

21 UCHTNFT O TRANSFORMATOR CEL Ih- O I < cc CD Z < > cr UJ O z en V Fg. 3. Wel moet k U er nog even op wjzen, dat het beslst noodzakeljk s de + van het geljkrchtelement te verbnden met de + van den electrolytschen condensator. Voldoende dudeljk s dat op de fguur aangegeven. De draden van den transformator verbnden we met het lchtnet, de gemerkt + en met de draden van onze spoel (het snoer).. We kunnen nu al vast de goede werkng controleeren ten deele, door stroom te geven en een schroevendraaer met het dkste ende te houden op de pen F. We zullen moete hebben deze weer los te krjgen. Thans moeten we één en ander zeggen over den KLANKBODEM. De klankbodem of wel het klankbord bestaat n zjn eenvoudgsten vorm ut een plaat multplex (mnstens 1 c.m. dk) mnmum afmetngen 60 X 60 c.m. Ut het mdden van de plaat wordt een crkel weggezaagd. Mddelljn 19 c.m. We zoeken het mdden van de plaat op door de hoeken met potloodljnen te verbnden. Het snjpunt dezer s het mdden van de plaat. Ut dt mdden wordt een crkel getrokken met een straal van 9j^ c.m. en een tweede met een straal van 11 x/2 c.m. De bnnenste crkel wordt utgezaagd door mddel van een schrobzaagje. Vervolgens plaatsen we het systeem met den aanwezgen \ :! 20

22 vlten rng op het ontstane gat. zoodat de nog zchtbare crkel om den geheelen conusrng zchtbaar s. We weten dan. dat het systeem goed geplaatst s, en dus de conus zch preces voor de openng bevndt. We premen nu met een puntg voorwerp door de 4 gaatjes n den conusrng en merken dus de plaat op 4 plaatsen, waar doorgeboord moet worden. De te maken gaatjes hebben een dameter van 3 m.m. net voldoende om montageboutjes door te laten. Aan de voorzjde rumen we de gaatjes ets ut om de koppen van de montageboutjes te doen verznken en als dt alles past. verwjderen we nog even de boutjes, omdat we moeten controleeren, of de ludspreker goed functoneert. Aan het nog ovegebleven snoer (ludsprekersnoer) monteeren we een stekker en plaatsen den n de ludsprekerbussen van ons ontvangtoestel. Vervolgens zetten we de bekrachtgngsspoel onder stroom en zullen dan hooren. dat het geheel werkt. Ut den aard der zaak s het gelud slecht, doch zoodra we het klankbord op den conusrng leggen wordt het gelud vol en hebben we reeds een eersten ndruk van de weergave. We letten nu goed op, of de ludspreker eventueel kleppert. Met dt gelud wordt bedoeld het trllen dat veroorzaakt kan worden door het aanloopen van het ludsprekerspoeltje. De rumte de dt spoeltje heeft s uterst gerng en dus zal een zeer gernge afwjkng aanloopen veroorzaken. Deze afwjkng zal slechts veroorzaakt kunnen worden door den lederen rng. waaraan de conus s opgehangen. We gaan nu met den vnger langs den omtrek van dat leer, daarbj lcht drukkend en zullen op een gegeven plaats bespeuren, dat het trllen ophoudt. Op deze plaats moet dan ets gespannen worden. De schroeven, de conusrng met conusdrager verbnden, worden op de plaats even los gedraad en de paperen rng, waaraan het leder s bevestgd, naar bnnen gedrukt. We merken dan al dadeljk. dat het leer zch gaat spannen. Aldus drukkend worden de schroeven weer vastgedraad, waarmede de zaak n orde s. In verreweg de meeste gevallen zal deze bewerkng overbodg bljken, wanneer men onderdeel A met de noodge voorzchtghed heeft behandeld. Het systeem kan dan voorgoed op de plank bevestgd worden, wanneer deze plank of plaat s geschroefd tegen een bodem. De openngen n het vlt bj de montageboutjes kunnen we nog 21

23 opvullen met een stukje vlt en daarmede s de electro-dynamsche ludspreker n zjn eenvoudgsten vorm gereed. Foto F geeft hem n beeld, op den bodem geplaatst den metaalgeljkrchter, voor de voedng van de bekrachtgngsspoel. TÉ.. 1 L u T'? -m ; - \ : ; % fax l j f rr.1.* Foto F. Hoe grooter het klankbord s, hoe lager de tonen van den ludspreker zullen worden. Op de foto had het bord een afmetng van 70 X 70 c.m. Den amateurs kan k geenszns advseeren zulk een groot bord te nemen. Voor demonstrate n een zaal zal een groot bord zeer denstg zjn, maar n onze huskamer geloof k, dat een ludspreker met een bord van 60 X 60 c.m. toelaatbaar kan worden geacht. Ut den aard der zaak kan zulk een bord wel verborgen worden doch de mogeljkhed houdt verband met de mogeljkheden van het hus. 22 * ( «.

24 -2A j* ;> / I I! m-k L- BJ 7 o :» I \ I 'fcff ' 1 Foto G. Foto G geeft den ludspreker van voren gezen. Voor we tot de besprekng van andere mogeljkheden over gaan denen we DE AANPASSING BIJ DE EINDLAMP eens onder de loupe te nemen. Laat k dan even met nadruk verklaren, dat onze ludspreker utnemend voldoet achter eder goed ontvangtoestel, ook al s dat een drelamps. Vele amateurs verkeeren n de meenng, dat voor zulk een ludspreker beslst een..krachtversterker noodg s. Ut den aard der zaak zal met een krachtversterker een zwaarder, maar desondanks zuver endgelud verkregen worden. Maar dat s slechts het gevolg van het vermogen van de lamp. Onze Avrofoon spreekt zeer makkeljk aan en geeft met matge mddelen een machtg gelud. 23

25 Wanneer met een gewonen ludspreker Uw toestel bjvoorbeeld steeds naar Uw genoegen heeft gewerkt; Uw ludspreker dus n alle opzchten bevredgng schonk, zal het hooren van de Avrofoon n onze oogen een openbarng zjn. Van zeer groot belang s echter de endlamp. althans de nwendge weerstand daarvan. We hebben reeds opgemerkt, dat zch n het systeem een transformator bevndt. De nwendge weerstand van de gebrukte endlamp kunnen we aflezen van de gegevens, de bj elke lamp gevoegd zjn. Nemen we bjvoorbeeld de B 405. dan lezen we voor nwendgen weerstand 2100 Ohm; bj de B Ohm; bj de RE 134 van van Telefunken 4500 Ohm; bj de RE Ohm. De weerstand van ons ludsprekerspoeltje heeft slechts een weerstand van enkele Ohms, en als we dan bedenken, dat de utwendge weerstand ongeveer rum het éénvoudge moet zjn van den nwendgen lampweerstand. dan zullen we begrjpen, dat ons spoeltje, met slechts weng weerstand een raar fguur zou slaan bj bjv. de B 405 met een nwendgen weerstand van 2100 Ohm. ) f Hertoe nu s de transformator om aan te passen". Vandaar ook dat de wkkelng met lagen weerstand verbonden s aan de draden van het ludsprekerspoeltje. terwjl de wkkelng met hoogen weerstand s verbonden met het ludsprekersnoer, dus met de ludsprekerbussen van het ontvangtoestel. Nu behoeven we ons geenszns ongerust te maken over een verschl van enkele honderden Ohms. en daarom kunnen we gerust zeggen, dat de ludspreker zonder meer geschkt s te worden aangesloten bj gebruk van een endlamp als de B 405, van Phlps de RE 134, de RE 304 of 604 van Telefunken; de Splendorlampen V 62 en V 72. kortom alle lampen met meer of mnder lagen weer stand. Bj gebruk echter van de schermroosterlampen, zal een goede aanpassng zoek zjn. Deze lampen met hun zeer hoogen nwendgen weerstand, de maar al te vaak lastg" s, zullen ederen ludspreker maken tot een schreeuwleeljk" waarom nog meer getransformeerd moet worden, of wel, men doet het geheel een domper op. waardoor de schelle hooge tonen verdwjnen. Deze dompers zjn n den handel onder den naam van toonzeven enz., bestaande ut een condensator van duzenden centmeters. 24

26 Gebruken we een dergeljke lamp met uterst hoogen nwendgen weerstand, dan maken we gebruk van ons onderdeel K, en soldeeren de blanke draadjes op de klemmetjes E2 en E3 (voor). Tot zoover over de aanpassng. We zullen nu nog eenge pagna s wjden aan de PRACTISCHE TOEPASSING. De toepassng zal uterst moeljk zjn. wanneer we ons aan het beschreven klankbord houden. Waar zoudt U n de huskamer zulk een gevaarte wllen plaatsen? We moeten dus een mddel vnden om een groot klankbord te verkrjgen en toch te bljven tot klene afmetngen. Stel U eens voor. dat we ons klankbord ombugen. Wanneer we de hoeken utzagen, zullen de omgebogen vlakken tegen elkander sluten en verkrjgen we dus een kst zonder achterschot. Op het voorschot bevndt zch de ludspreker en wanneer we nu maar zorgen, dat de kst van achteren open bljft, zal de thans ontstane kst dezelfde densten bewjzen als ons klankbord, toen dt nog één vlak was. Waar dus de zjschotten, bovenwand en bodem kunnen beschouwd worden als een voortzettng van het klankbord, kunnen we een kastje vervaardgen, dat mnder plaats nneemt dan het bord en... we kunnen ook onze smaak laten werken en n dat opzcht ets fabrceeren of doen fabrceeren, dat past bj het meublar enz. Amateurs, de n het bezt zjn van een kastje, waarvan het ondergedeelte gebrukt wordt voor bergng van plaatstroomapparaat e.d., zjn al zeer spoedg gereed. Van dat onderdeel wordt het achterpaneel weggezaagd, terwjl op een plaatje multplex van 1 c.m. dk het systeem gemonteerd wordt, welk plaatje dent te passen tegen de voorzjde van de kast; van achteren nqeschoven. Dat plaatje wordt vastgeschroefd tegen de voorzjde en daarna de achterzjde afgedekt met gaas of doek. Bestaat het onderdeel van ons toestel ut een tafeltje, dan kunnen voorzjde en zjkanten dchtgemaakt worden met multplex, terwjl weer op het voorbord het systeem wordt bevestgd. Kortom, her kan de amateur en vooral de knutselaar zjn hart ophalen. 25

27 Foto H geeft aan een specaal vervaardgd kastje, dat als bloementafeltje kan denen. De afmetngen bnnenwerks zjn 40 c.m. breed, 40 c.m. hoog, 35 c.m. dep. = Foto H. Voor de openng of over de geheele plaat wordt een aardg doekje gespannen of geplood (een prachtg werk voor groote zus) en nden men het geheel tp top wenscht af te werken, kan als volgt te werk gegaan worden. Een plaat trplex. 5 m.m. dk. aan één zjde eken, evengroot als het egenljke klankbord wordt utgezaagd naar een aardg motef. Op het egenljke klankbord wordt een doekje gespannen. Zeer handg kan dat op de volgende wjze gescheden. Het doekje moet vanzelfsprekend grooter zjn dan het utgezaagde motef. Dat kan eerst op het klankbord afgeteekend worden. Vervolgens wordt een streek ljm gegeven op de afteekenng, het doekje vastgestoken met punases, daarna aan de dre andere zjden een streek ljm, waarna het doekje aangetrokken wordt en aan alle kanten met punases wordt vastgehecht. Na drogng kunnen de punases verwjderd worden en met een scherp mesje langs den omtrek van het doekje eventueele franje weggesneden worden. j 26

28 r A. V. R.O.=U ITG AVEN! WsselstroomsSchema (3*lamps)... f 1.00 AladnsSchema (3slamps geljkstroom)... f 1.00 CocktalsSchema (4*Iamps geljkstroom)... f 1.00 UltrasKortesGolfsSchema f 1.00 Bj elk der bovenstaande schema s wordt grats vers strekt een ljst van golflengten der Europceschc omrocpstatons. Bj het U.K.G.sSchcma een ljst van U.K.G.*statons. Schema Plaatstroomapparaten (voor wsselstroom* en geljkstroomnetten)... f 1.00 Schema Geljkrchter voor Rado doelenden... f 1.00 Omslag voor Radobode... f 0.75 Her s Hlversum, de A.V.R.O... f 0.35 (Beschrjvng A.V. R. O.sbedrjf ). Mercurus voor de mcrofoon... f 1.25 (Een sere handelswetenschappeljke lezngen). A.V.R.O. Radospel (voor de knderen) Belastnggds (personcele* en nkomstenbelastng)... f 0.65 Gezond worden en gezond bljven... f 1.00 Een sere lezngen utgesproken n het Gezondheds* halfuurtje. Ljst van golflengten van Europeesche Omroepstatons f 0.10 (Overdruk Radobode). De beklmmng van de Poermanpatsja (voor knderen) f 1.30 Alle schema s worden beschreven n geïllustreerde boekjes van pl.m. 40 pagna s, terwjl een utvouwbare du* deljke bouwteekenng s toegevoegd. Toezendng volgt utslutend na ontvangst van het verschuldgde bedrag op Gro no Op het stortngsbljet dudeljk vermelden waarvoor de gelden bestemd zjn. Zendt géén afzonderljken advesbref. Zendt nmmer postzegels.

29 j Op aanvraag verstrekken wj grats bouwschema s op ware grootte met utgebrede toelchtng van de meest moderne toestellen, voor geljk# of wsselstroom en voor één#knops afstemmng. Vooral de bouwdoos PILOD YNE-Ë s een butengewoon succes gebleken, L f en s bzonder geschkt voor den Avrofoon ludspreker. De gemakkeljke bouw, de eenvoudge bedenng, de groote bedrjfszekerhed, de schtterende weergave en de maxmale selectvtet maken dt toestel tot een apparaat, dat vooraan staat n de reeks der producten van de Rado-Technek. De mogeljkhed tot het aansluten van een pck#up waardoor een bjna volmaakte weergave van gramofoon# platen kan worden verkregen, heeft vele beztters van een PILODYNE E er naar doen verlangen ook een gramofoonsmotor te beztten. Om aan dezen wensch te voldoen, brengen wj thans op de markt de DUAL electrsche gramofoonmotoren Deze motoren zjn voor edere netspannng geschkt en storen de rado#ontvangst absoluut net. ; De prjzen van deze motoren zjn f 34., f 40. en f 45. compleet met draaschjf, snelhedsregelaar en automatsche utschakelaar. Vraagt onze Brochure No* 122 N.V. NYKERK S RADIO AMSTERDAM-C. WARMOESSTRAAT 94.< TELEFOON en 36993»

30