DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE PEEL EN MAAS IN 2012

Transcriptie

1 DE KWALITEIT VAN VVE IN DE GEMEENTE PEEL EN MAAS IN 2012 Definitief Utrecht, februari 2013 H Pagina 1 van 28

2 Pagina 2 van 28

3 INHOUD Voorwoord 5 1 VVE in de gemeente Peel en Maas Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Peel en Maas Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd Het gemeentelijke VVE-beleid 10 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen Het bereik Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen 14 3 Conclusies 19 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente 21 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de voor- en de vroegscholen 27 Pagina 3 van 28

4 Pagina 4 van 28

5 Voorwoord In de Memorie van Toelichting bij de OKE-wet wordt een zgn. VVE-bestandsopname aangekondigd. In 2007 (en 2008 en 2009) heeft de onderwijsinspectie die al uitgevoerd in de vier grote steden en in in de middelgrote steden. Nu is doorgestart met de overige gemeenten die onderwijsachterstandmiddelen krijgen van het Rijk. Na de bestandsopname wordt het inspectietoezicht op de kwaliteit van VVE signaalgestuurd vorm gegeven. Dat houdt in dat in principe periodiek afspraken met de gemeente gemaakt worden over de onderwerpen en de locaties waarop VVE-toezicht zal worden gehouden. De bevindingen uit dit rapport over de bestandsopname VVE kunnen daarvoor als uitgangspunt worden genomen. De hoofdinspecteur primair onderwijs, dr. A. Jonk Pagina 5 van 28

6 Pagina 6 van 28

7 Inleiding Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) in de gemeente Peel en Maas. VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In het rapport wordt allereerst de kwaliteit van het VVE-beleid op gemeentelijk niveau gewaardeerd. Dat is gebeurd in de vorm van een zelfrapportage (in lijn met artikel 12 van de WOT) van de gemeente over haar VVE-beleid: zie hoofdstuk 1 en bijlage 1. De inspectie heeft deze zelfevaluatie geverifieerd. Vervolgens worden in hoofdstuk 2 de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties gepresenteerd. Dat gebeurt in de vorm van overzichtstabellen met daarin: de oordelen van de inspectie over de bezochte locaties; of de zelfbeoordelingen afwijken van de inspectieoordelen. Na iedere overzichtstabel wordt een toelichting gegeven door de inspectie. Hoofdstuk 3, tenslotte, bevat de conclusies over kwaliteit van VVE in deze gemeente. In bijlage 1 is het gehele overzicht opgenomen van de door de gemeente gegeven antwoorden. Bijlage 2 bevat een overzicht van de zelfevaluaties van de locaties. Iedere bezochte locatie heeft een inspectierapport met de bevindingen ontvangen. Dit rapport gaat dus over de volgende onderwerpen: 1. De zelfrapportage van de gemeente over haar VVE-beleid en de verificatie daarvan door de inspectie. 2. De oordelen van de onderwijsinspectie over de voor- en de vroegscholen en de mate van overeenkomst met de oordelen uit de zelfevaluaties. 3. De conclusies van de onderwijsinspectie. Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. Pagina 7 van 28

8 Pagina 8 van 28

9 1 VVE in de gemeente Peel en Maas De gemeente Peel en Maas heeft aan de hand van een digitale vragenlijst haar eigen VVE-beleid beoordeeld tegen de OKE-wet en het VVE-toezichtkader van de onderwijsinspectie, dat in de Staatscourant is gepubliceerd. De digitale vragenlijst levert de volgende informatie: Het overzicht met de voor- en de vroegscholen: zie paragraaf 1.1 De lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd: zie paragraaf 1.2 De zelfbeoordeling van VVE-context en condities. In paragraaf 1.3 geeft de inspectie haar eigen inzichten weer, mede gebaseerd op de zelfevaluatie. 1.1 Overzicht van de voor- en de vroegscholen in Peel en Maas In de gemeentelijke digitale vragenlijst is gevraagd naar een overzicht met de VVEpeuterspeelzalen en kinderdagverblijven (dus: de voorscholen) en de bijbehorende vroegscholen (de VVE-basisscholen). Gemeenten bekostigen sinds 2006 niet langer de vroegscholen, waardoor ze nu vaak geen betrouwbaar beeld meer hebben van welke vroegscholen er zijn. Daarom heeft de onderwijsinspectie, in samenspraak met de gemeente en de schoolbesturen (en met gebruikmaking van de DUO-telgegevens per 1 oktober 2011 met het percentage gewichtenkinderen van 4 en 5 jaar), dat overzicht nader ingevuld: zie tabel 1.1. Tabel 1.1: Overzicht van de voor- en vroegscholen in de gemeente Peel en Maas. NB Alle hieronder vermelde (voor)scholen hebben een digitale vragenlijst gekregen en (voor)scholen met * zijn ook bezocht. Voorschool: peuterspeelzaal Voorschool: kinderdagverblijf Vroegschool: basisschool peutergroep Kiekeboe* Ruijsstraat De Regenboog* Pinokkio Panningen Noord St. Joseph Roodkapje Kerkstraat Panningen-Zuid t Peuterhofje Bambi Panningen-Noord Hans en Grietje Olleke Bolleke De Liaan De Merwijck De Rups De Wissel De Vliegers Ukkie De Springplank De Ballonnen De Pas Robbedoes De Merwijck Pinkeltje De Kemp t Debberke De Horizon Kiekeboe De Violier t Pasje De Bolleberg t Dörpelke Panta Rhei t Graeshummelke Den Doelhof OJBS De Omnibus Toelichting Binnen de gemeente Peel en Maas zijn er, voor zover de inspectie heeft kunnen vaststellen, nog geen vaste clusters van voor- en vroegscholen die zijn te duiden als één VVE-koppel. Vandaar dat er ook geen gezamenlijke rapportages zijn opgesteld. Pagina 9 van 28

10 1.2 Lijst met de VVE-documenten die de gemeente heeft aangeleverd Van de gemeente Peel en Maas heeft de inspectie de volgende (concept-)documenten ontvangen die gaan over het VVE-beleid. - De toeleiding en afstemming rond een doelgroepkind VVE. JGZ, 5 oktober Beleidsnota voorschoolse voorzieningen. Gemeente Peel en Maas, 17 januari Toetsingskader GGD Limburg Noord voorschoolse educatie. Februari Het gemeentelijke VVE-beleid In deze paragraaf worden de bevindingen van de inspectie over het gemeentelijk VVE-beleid weergegeven. Bijlage I bij dit rapport bevat de zelfevaluatie van de gemeente: vragen, antwoorden en beoordelingen van het gemeentelijke beleid, op de twee domeinen VVEbeleidscontext en de VVE-condities. Per domein wordt weergegeven op welke punten de inspectie het VVE-beleid van de gemeente als voldoende ( 3 ) beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als met ( 1 ) afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt ( 4 ). De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van de zelfevaluatie en haar eigen verificatie door middel van documentenanalyse, gesprekken met betrokkenen en informatie uit locatiebezoeken. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van de oordelen van de gemeente wordt dit vermeld en onderbouwd. HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Oordeel 1a1 Definitie doelgroepkind 3* 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) 2 1a3 Toeleiding 2 1a4 Ouders 2 1a5 Integraal VVE-programma 2 1a6 Externe zorg 3 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 2 1a8 Doorgaande lijn 2 1a9 Resultaten 2 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau 3 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau 2 DE VVE-CONDITIES Oordeel 2a GGD-rapport 2* 2b Gemeentelijk subsidiekader 2 Pagina 10 van 28

11 De inspectie kan zich vinden in de door de gemeente zelf gegeven oordelen op verreweg de meeste van de in de vragenlijst opgenomen thema s. Er komt een realistisch beeld uit naar voren van de huidige stand van zaken. Verificatie De verificatie laat het volgende beeld zien. 1. Verbeterpunten met een afspraak. Gemeenten dienen tijdig afspraken met de GGD te maken over het inpassen van het beoordelen van het 8e domein op zowel de kinderdagverblijven als op de peuterspeelzalen. Nu geldt die afspraak alleen voor de kinderdagverblijven. De gemeente Peel en Maas zorgt er voor dat er voor alle voorscholen vóór 1 januari 2013 een recent GGD-rapport is, waarin ook het 8e domein (voorschoolse educatie) is beoordeeld. 2. Verbeterpunten Het aantal verbeterpunten is vrij groot. Dit komt, omdat de gemeente Peel en Maas weliswaar enkele uitgangspunten voor het VVE-beleid op papier heeft gezet. Er zullen echter nog de nodige zaken dienen te worden uitgewerkt en geharmoniseerd, zoals in de beschikbare beleidsnotities staat verwoord. Uitgangspunt daarbij is dat in elke dorpskern een voorschoolse voorziening is die in staat is de ontwikkelingsachterstand te signaleren en aan te pakken. In veel andere gemeenten en in het landelijke beleid wordt er van uitgegaan, dat er op een beperkt aantal locaties concentraties van doelgroepkinderen worden gevormd, om zo efficiënter en effectiever te werk te kunnen gaan. Verder heeft de inspectie de volgende verbeterpunten vastgesteld. - Het vaststellen van een definitie van doelgroepkleuter zal wellicht helpen om het beleid richting het basisonderwijs te concretiseren. Nu ligt het accent van het gemeentelijke beleid vooral op de voorscholen, waarvoor al wel een definitie voor een doelgroeppeuter is vastgelegd. - Een goed voorbeeld van een onderwerp dat gemeentelijk nader dient te worden uitgewerkt betreft het beleid om ouders actief deel te laten nemen aan voor hen bedoelde VVE-activiteiten thuis en op de locaties. Het gaat hierbij in dit verband vooral om de rol van de gemeente om hier, zo nodig, ondersteunend en initiërend in op te treden. Dergelijk beleid dient nog te worden ontwikkeld. - Een volgend verbeterpunt betreft het maken van afspraken op gemeentelijk niveau over binnen de locaties te gebruiken programma s. De gemeente zou hierbij haar rol als regisseur kunnen nemen. Het voordeel van op elkaar afgestemde programma s is duidelijk, zeker als het gaat om de doorgaande lijnen tussen voor- en vroegschool. Ook de kosten voor scholing en coaching kunnen er mee worden gedrukt. - De gemeente bemoeit zich tot nu toe feitelijk in beperkte mate met de uitvoering van het VVEbeleid op de locaties. Dit wordt duidelijk uit de gegeven scores voor de interne kwaliteitszorg en de doorgaande lijnen tussen voor- en vroegschool, de te behalen resultaten in de lopende schooljaren en de manier waarop systematisch wordt geëvalueerd. Daarover zijn met de betrokken organisaties geen concrete afspraken gemaakt. Het wordt zo lastig om achteraf vast te stellen of en hoeverre de per afzonderlijke locatie uitgevoerde activiteiten uiteindelijk hebben bijgedragen aan de resultaten op gemeentelijk niveau. - Opmerkelijk is dat er op het gebied van het gemeentelijk subsidiebeleid enkele overduidelijke verbeteringen mogelijk én nodig zijn. Zo is niet eenduidig vastgelegd, dat er maximaal 16 peuters in een VVE-groep geplaatst mogen worden, dat daar een bepaald aantal uren voor beschikbaar moet worden gesteld en dat daar dan een dubbele gekwalificeerde bezetting nodig is van leidsters of pedagogisch medewerkers die voldoende zijn geschoold in het werken met het VVE-programma. Om daar voor te zorgen is het tevens nodig dat er voor alle leidsters jaarlijks een (algemeen) scholingsprogramma wordt vastgesteld. Allemaal wettelijke bepalingen over de invulling van VVE, waaraan de gemeente Peel en Maas nu nog niet (voldoende) aan voldoet. - Met de GGD zijn al wel afspraken gemaakt over het meenemen van het 8 e domein in het toezicht op de kinderdagverblijven. Eenzelfde afspraak over het toezicht op de peuterspeelzalen heeft de gemeente nog niet vastgelegd. Vandaar de waardering 2 als verbeterpunt voor de gemeente Peel en Maas. 4. Voorbeelden voor anderen. Géén Pagina 11 van 28

12 Pagina 12 van 28

13 2 De oordelen over de voor- en de vroegscholen De voor- en vroegscholen uit het overzicht in paragraaf 1.1 hebben een digitale vragenlijst gekregen om zelf te rapporteren over de kwaliteit van VVE. De vragen zijn rechtstreeks afkomstig uit het VVE-waarderingskader, met dien verstande dat sociaalwenselijke antwoorden vermeden zijn door ófwel de formulering van de vragen, ófwel bepaalde indicatoren (zoals de beoordeling van het pedagogisch klimaat en het educatief handelen) niet op te nemen in de vragenlijst. Elke voor- en vroegschool heeft de eigen zelfrapportage teruggekregen, inclusief de bijbehorende oordelen. Paragraaf 2.1 bevat informatie over het gerealiseerde bereik. In paragraaf 2.2 staan de inspectieoordelen op de aspecten condities, ouders, proceskwaliteit, ontwikkeling, begeleiding en zorg, kwaliteitszorg, doorgaande lijn, en resultaten. Ook wordt per indicator aangegeven of het inspectieoordeel afwijkt van de zelfbeoordelingen van de VVE-locaties: een = geeft aan dat die overeenkomen, een + geeft aan dat het inspectieoordeel positiever is en een - dat het negatiever is. 2.1 Het bereik Een belangrijk onderdeel van de gemeentelijke rol als regisseur is onder andere gericht op het bepalen van het bereik van VVE. Tabel 2.1 Het aantal (doelgroep)peuters op de verschillende voorscholen: peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. VVE peuterspeelzaal aantal peuters waarvan doelgroep Pinokkio 34 4 Roodkapje 39 2 t Peuterhofje 40 3 Hans en Grietje 34 2 De Merwijck 37 2 De Vliegers 51 5 De Ballonnen 40 4 Robbedoes 19 0 Pinkeltje 37 0 t Debberke 40 0 Kiekeboe t Pasje 17 0 t Dörpelke t Graeshummelke 44 8 VVE kinderdagverblijf aantal kleuters waarvan doelgroep Ruijsstraat 39 2 Panningen Noord 21 0 Kerkstraat 57 0 Bambi 60 9 Olleke Bolleke 30 0 De Rups Ukkie 54 0 Volgens opgave van de VVE-locaties in de periode voor de zomervakantie in 2012 zitten er 88 doelgroeppeuters op de voorscholen. Pagina 13 van 28

14 2.2 Oordelen op de indicatoren van voor- en vroegscholen Alle peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en basisscholen met doelgroepkinderen in de gemeente hebben een digitale vragenlijst ontvangen. Deze is ingevuld en geretourneerd door alle locaties. In de vragenlijst heeft iedere locatie aangegeven hoe ze zichzelf beoordeelt op het gebied van VVE. De inspectie heeft ter verificatie van de zelfevaluaties twee VVE-locaties met doelgroepkinderen bezocht. Dat wil zeggen 1 peuterspeelzaal en 1 vroegschool. De tabel uit paragraaf 1.1 laat zien dat de meeste bezochte peuterspeelzalen nog niet samenwerken met een vroegschool. Het onderzoek bestond uit observaties van lessen en activiteiten, gesprekken en documentenanalyse. In onderstaande tabellen ( ) staan de oordelen van de inspectie op de locaties die bezocht zijn. In de laatste kolom wordt aangegeven of de inspectieoordelen overeenkomen (=), positiever zijn (+) of negatiever zijn ( - ) dan de antwoorden op de vragenlijst die aan alle vooren vroegscholen gestuurd zijn. Er wordt een + of een - gegeven als het gemiddelde oordeel 0,1 hoger of lager is, dus als het verschil in totaal meer dan 0,2 is. In bijlage 2 staan de digitale zelfbeoordelingen op de vragenlijsten. Het aantal oordelen per indicator kan verschillen, omdat op sommige locaties geen oordeel is gegeven. Onder iedere tabel wordt een toelichting gegeven. Tabel 2.2 De frequentie van oordelen van de door de inspectie bezochte voorscholen. (In de rechterkolom staat of het inspectieoordeel positiever (+), gelijk (=) of negatiever (-) is dan het gemiddelde oordeel op de digitale vragenlijsten, voor zover de indicatoren in de digitale vragenlijst zijn meegenomen.) CONDITIES Verschil bezoek - vragenlijst A0.1 Recent GGD-rapport 1 = A0.2 VVE-basisvoorwaarden 1 - A1.2 Kwaliteit programma = A2 Groepsgrootte 1 = A3 "Dubbele bezetting" 1 1 = A4.1 VVE-tijd per week 1 = A5.2 Opgeleide leidsters 1 = A5.3 Nederlands spreken 1 - A5.4 VVE-geschoolde leidsters 2 - A5.5 Jaarlijks opleidingsplan 1 = Toelichting De inspectie onderschrijft op hoofdlijnen de door de locaties zelf gegeven oordelen als het gaat om de condities voor verantwoord VVE. Wel heeft zij op drie indicatoren een kleine correctie doorgevoerd. - In het verlengde van de bevinding dat er op gemeentelijk niveau geen afspraken zijn gemaakt over de dubbele bezetting wanneer dat gewenst is vanwege het geven van VVE op de locaties, is het niet vreemd dat daar feitelijk ook niet steeds aan wordt voldaan. - Een verbeterpunt, dat wat gevoelig ligt, betreft het gebruik van de Nederlandse taal op de locaties en vooral tijdens VVE-activiteiten. De inspectie heeft vastgesteld dat daar binnen Peel en Maas anders tegenaan wordt gekeken dan in het landelijke beleidskader is vastgelegd, namelijk dat de Nederlandse taal centraal dient te staan, zeker voor de doelgroepkinderen. Op sommige locaties wordt, ten onrechte, regelmatig overgegaan op het gebruik van de streektaal. - De pedagogisch medewerkers van de voorscholen zijn nog niet allemaal volledig geschoold in het gebruik van een VVE-programma. Ook voor het personeel van de vroegscholen geldt, dat die nog niet allemaal vertrouwd zijn gemaakt met een VVE-programma, of dat ze nog niet zijn gecertificeerd. Vandaar ook de lichte aanpassing van de waardering op dit punt en de score 2 voor de betreffende indicator. Pagina 14 van 28

15 OUDERS Verschil bezoek - vragenlijst B1 Gericht ouderbeleid 2 = B2 Vooraf info aan ouders 2 - B3 Intake 2 = B4 Thuis VVE B5 VVE-participatie op school 2 = B6 Info ouders over ontwikkeling kind B7 Thuistaal 2 + Toelichting - Waar het in de locaties vooral aan ontbreekt is een analyse van de kenmerken van de kinderen uit de VVE-doelgroep en wat dat betekent voor de opzet en inrichting van de dagelijkse praktijk van VVE. Dit aspect heeft op gemeentelijk niveau tot nu toe overigens ook nooit aandacht gekregen. - Net als in veel andere (kleinere) gemeenten heeft de inspectie de nodige kanttekeningen geplaatst bij de manier waarop de VVE-locaties binnen Peel en Maas vorm geven aan hun ouderbeleid. Interessant is dat de gemeente aangeeft dat de ouders voldoende zijn geïnformeerd over de bedoelingen van VVE. Op de locaties zien ze dat enigszins anders als het gaat om de daadwerkelijke invulling van die informatie. Wel ondersteunen zij de constatering dat ouders te weinig gelegenheid nemen en waarschijnlijk ook krijgen te participeren in de VVEactiviteiten. - Voor de voorscholen geldt verder, dat zij feitelijk niet meer toekomen aan het stimuleren van ouders om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen. Deels schrijven zij dit toe aan de achtergrond van de ouders van doelgroepkinderen. Op de vroegscholen lukt dit kennelijk wel. Verder signaleert de inspectie ook enkele positieve ontwikkelingen. - De eerste betreft de opzet van de intake, die volgens een heldere lijn verloopt en bij de overgang van voor- naar vroegschool steunt op een degelijke procedure. - Op vroegscholen worden alle ouders, zeker van de doelgroepkinderen, bijna in alle gevallen regelmatig geïnformeerd over de ontwikkeling van hun kind op basis van observatie- (en toets-) gegevens. Waar dat gebeurt voor alle kinderen waardeert de inspectie deze indicator met de score 4. Voor kinderen op de voorschool gebeurt dat in ieder geval wel stelselmatig voor de kinderen uit de doelgroep. NB in onderstaande tabel baseert de inspectie zich vrijwel alleen op de eigen observaties in de groepen. In de zelfevaluaties zijn hierover géén gegevens opgevraagd. Vandaar dat er dan ook geen indicaties zijn opgenomen van verschillen in de beoordeling. KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1.1 Integraal programma 2 C1.2 Doelgerichte planning 1 1 C1.3 Aanbod taal 1 1 C1.4 Aanbod differentiatie 2 C2.1 Pedagogisch handelen 2 C2.2 Gedragsgrenzen 2 C2.3 Soc/pers vaardigheden 2 C2.4 Autonomie kind 2 C2.5 Inrichting ruimte 1 1 C3.1 Afstemming leidsters 1 C3.2 Activiteiten taalontwikkeling 2 C3.3 Interactie bevorderen 1 1 C3.4 Betrokken kinderen 2 C3.5 Aanpakgedrag 1 1 C3.6 Responsiviteit 2 C3.7 Afstemmen op ontwikkeling kind 2 Pagina 15 van 28

16 Toelichting - Op een relatief groot aantal indicatoren die de inspectie zelf heeft beoordeeld op grond van de uitgevoerde observaties en gesprekken ontstaat een positief beeld. In de afgelopen jaren hebben de betrokken organisaties van de voor- en vroegscholen de noodzakelijke tijd en energie gestoken in het introduceren van en werken met een integraal programma voor VVE. De gegeven scores bevestigen dat beeld. Zij zijn daarbij actief ondersteund vanuit het gemeentelijke budget voor VVE. - De kwaliteit van de uitvoering wordt deels bepaald door de fase van implementatie van het gekozen VVE-programma. Veel van de pedagogisch medewerkers zitten volop in een invoeringstraject, waardoor de kwaliteit van het aangeboden programma op de vroegscholen nu nog iets achter blijft bij die op de vroegscholen. Wat nog enige aandacht vraagt is op de eerste plaats het aanbrengen van differentiatie in het aanbod, op grond van vastgestelde verschillen in ontwikkelingsbehoeften van de kinderen. Dat zou bovendien soms meer planmatig moeten gebeuren op basis van het gehanteerde programma en de thema s die daarin zijn opgenomen. Als dat meer vorm krijgt zal het inspelen op verschillen in de ontwikkeling van kinderen waarschijnlijk nog beter verlopen. - De kwaliteit van het educatief handelen voldoet ook aan de meeste criteria. Toch is ook op dit gebied aandacht nodig voor het bevorderen van het actieve, onderlinge taalgebruik door de kinderen. In het verlengde van deze bevinding ligt de observatie, dat de leidsters/medewerkers én de leraren relatief weinig gebruik maken van de kansen om het aanpakgedrag van de kinderen te ontwikkelen. - Uit de gegeven waarderingen kan eveneens worden opgemaakt, dat de inspectie positief staat tegenover het pedagogisch handelen in de groepen, het stellen van gedragsgrenzen, het op een positieve manier reageren op vragen en behoeften van de kinderen en de afstemming van het handelen op algemene verschillen in ontwikkeling. ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG Verschil bezoek - vragenlijst D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen 2 + D1.2 Planmatige begeleiding 2 + D1.3 Evaluatie begeleiding 1 1 = D1.4 Begeleiding taalontwikkeling 2 + D2.1 Externe zorg? 1 1 = D2.2a Aanmelden externe zorg 2 = D2.2b Overleg ouders externe zorg 2 = D2.3 Volgen externe zorg 2 = Toelichting - Op het gebied van de zorg en begeleiding signaleert de inspectie eveneens een verschil in ontwikkelingssnelheid tussen de voor- en de vroegscholen. Op zich is dat niet verwonderlijk gezien de aandacht die de inspectie al langere tijd aan dit thema besteedt in het basisonderwijs. In voorscholen is dit een thema met veel minder historie. Toch is er ook minstens één gemeenschappelijk aandachtspunt: de planmatige begeleiding van de hele, dan wel een kleine groep of het individuele kind. In de voorscholen verdient de evaluatie van de gegeven extra aandacht ook nog structureel aandacht. - Zowel op de voor- als op de vroegschool worden de vorderingen van de kinderen al enige jaren gevolgd met deugdelijke instrumenten. Binnen Peel en Maas zijn hierover voldoende afspraken gemaakt die ook worden nageleefd. - Wel zou er op de voorschool beter kunnen worden bijgehouden welke kinderen extra zorg nodig hebben, die niet op de locatie zelf kan worden gegeven. - Op gemeentelijk niveau zijn vervolgens de organisatorische en praktische voorwaarden voor het geven van externe zorg afdoende geregeld. Ook kunnen de teamleden van de voor- en vroegschool daarin voldoende eigen inbreng hebben en, zo nodig, ouders actief stimuleren daar gebruik van te maken. Pagina 16 van 28

17 KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL Verschil bezoek - vragenlijst E1 VVE-coördinatie binnen E2 VVE evalueren 2 - E3 Opbrengsten evalueren 1 1 = E4 Verbetermaatregelen 2 - E5 VVE borgen 2 - E6 VVE in kwazo-bs 1 = Toelichting - Binnen de voor- en de vroegscholen in Peel en Maas wordt verschillend omgegaan met de noodzaak in voldoende mate te voorzien in coördinatie van de VVE-activiteiten. De inspectie wijkt in dit geval ook behoorlijk af van de door beide locaties zelf gegeven antwoorden. - Het lijkt er op dat hier binnen de voorscholen meer aandacht voor kwaliteitszorg bestaat in relatie tot VVE. Dit betekent dat de pedagogisch medewerkers en leraren op die locaties kennelijk niet alleen voor de taak staan om de kwaliteit van hun werk op peil te houden en die te evalueren. Op niet alle vroegscholen is dit structureel geregeld. - Op vrijwel alle andere in dit onderzoek meegenomen onderdelen van de kwaliteitszorg blijkt verder dat zowel de voor- als de vroegscholen daar nog niet erg ver mee zijn in hun ontwikkelingsproces. Enige centrale (aan-)sturing is dan ook gewenst. - De enige uitzondering is dat er op de vroegschool al de nodige aandacht wordt geschonken aan het evalueren van de resultaten van de leerlingen. DOORGAANDE LIJN Verschil bezoek - vragenlijst F1 VVE-coördinatie tussen 1 1 = F2 Doorstroom 1 - F3 Warme overdracht F4 Afstemming aanbod 2 = F5 Afstemming ped/educ handelen 2 = F6 Afstemming over ouders 2 = F7 Afstemming begeleiding/zorg 1 1 = Toelichting - Op verreweg de meeste onderdelen van de doorgaande lijn zien zowel de locaties zelf, als de inspectie flink wat verbeterpunten. In feite is er nog nauwelijks sprake van goed uitgewerkte voorbeelden van inhoudelijke afstemming op die gebieden die juist van belang zijn voor het uiteindelijke slagen van het VVE-beleid. - De afstemming van het pedagogisch handelen, de betrokkenheid van ouders en de afstemming van de zorg en begeleiding zijn duidelijk minder ver ontwikkeld dan verondersteld mocht worden op grond van de eigen en gemeentelijke evaluaties. Op dit punt is de inspectie dan ook kritischer dan de betrokken locaties. - Per koppel van samenwerkende locaties blijkt vervolgens dat de inhoudelijke samenwerking pas incidenteel, dan wel in voldoende mate tot zijn recht komt. Alleen op het terrein van de warme overdracht is al wel een behoorlijke vooruitgang zichtbaar. Dat gebeurt structureel voor, in ieder geval, de kinderen uit de doelgroep. Mede hierdoor kan de inspectie de doorstoom tussen de voor- en vroegschool op één locatie als goed beoordelen. - Opmerkelijk is tenslotte ook nog, dat de coördinatie tussen de samenwerkende voor- en vroegscholen niet in alle gevallen in voldoende mate tot zijn recht komt. De praktijk blijkt op enkele locaties weerbarstiger dan beleidsmatig wordt verondersteld. OPBRENGSTEN VAN VVE Verschil bezoek - vragenlijst G1 VVE-resultaten meten 1 G2 Niveau VVE-resultaten G3 Verlengde kleuterperiode 1 = Pagina 17 van 28

18 Toelichting Hoewel er binnen de gemeente Peel en Maas feitelijk een aantal concrete afspraken zijn gemaakt én vastgelegd over de te realiseren VVE-resultaten, blijkt dat die gegevens momenteel niet systematisch worden verzameld en geanalyseerd. Er wordt kennelijk ook niet systematisch navraag naar gedaan door de gemeente. Pagina 18 van 28

19 3 Conclusies De inspectie heeft zowel op het niveau van de gemeente, als op het niveau van de afzonderlijke locaties, gekeken naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. Bij het oordeel over de kwaliteit van het gemeentelijk beleid heeft de inspectie in eerste instantie gebruik gemaakt van de zelfevaluatie van de gemeente. Door middel van documentenanalyse, gesprekken en locatiebezoeken heeft de inspectie de oordelen van de gemeente geverifieerd. Uit het onderzoek vallen de volgende conclusies te trekken: De belangrijkste conclusie is, dat er binnen de gemeente Peel en Maas in 2011 een degelijke, uitgebreide eigen evaluatie heeft plaatsgevonden van het uitgevoerde VVE-beleid en de effecten daarvan binnen het werkveld van VVE. Hoewel de inspectie positief oordeelt over de tot nu toe uitgevoerde activiteiten, blijken er in de dagelijkse praktijk toch de nodige verbeterpunten te kunnen worden vastgesteld. Het beeld dat naar voren komt uit de zelfevaluatieformulieren op gemeentelijk én op locatieniveau, spoort in behoorlijke mate met de door de inspectie uitgevoerde verificatie. Er bestaat binnen de gemeente en binnen de locaties een tamelijk realistisch beeld over de verworvenheden van VVE op dit moment. Er zijn op gemeentelijk niveau tot nu toe geen harde gegevens verzameld over de effecten van het ingezette beleid en de daaraan verbonden kosten. Harde afspraken over de manier van rapporteren en het monitoren van de uitvoering zullen moeten worden uitgewerkt en vastgesteld, bijvoorbeeld binnen het LEA. Alle basisscholen hanteren inmiddels wel dezelfde toetsen om de vorderingen in de groepen 1, 2 en 3 te meten. Het eerste ijkpunt ligt dan ook halverwege groep 1. Hierdoor kan op een redelijke termijn zichtbaar worden gemaakt of de kinderen in groep 3 uiteindelijk met een minder grote achterstand aan hun verdere schoolloopbaan beginnen. Uitsplitsing naar doelgroep- en niet doelgroepkinderen is hierbij wel een vereiste. Op gemeentelijk niveau zijn er voldoende condities aanwezig om er voor te zorgen dat er gezamenlijk kan worden opgetreden. Er is onder andere sprake van een beleidsmatige stuurgroep die met enige regelmaat bij elkaar komt om de gang van zaken op verschillende beleidstopics te bespreken, waaronder de uitvoering van het VVE-beleid. Een volgende stap in het uitgezette traject zal moeten zijn dat de doorgaande lijnen tussen voor- en vroegschool structureel aandacht gaan krijgen. Op het niveau van de locaties komt de inspectie allereerst tot een aantal positieve conclusies. Samen met de gemeente hebben de verantwoordelijke organisaties er immers voor gezorgd dat er een specifiek scholingsprogramma kon worden gevolgd, resulterend in een kwaliteitssprong als het gaat om het aanbod voor de VVE-doelgroep en de werkwijzen die daar bij horen. Onderlinge verschillen in de ontwikkeling van de competenties om daar optimaal gebruik van de kunnen maken zullen in de komende periode aandacht moeten krijgen. Centrale thema s voor de komende planningsperiode zullen gevonden kunnen worden in de ouderbetrokkenheid, de begeleiding en zorg, in de kwaliteitszorg en in de doorgaande lijnen. De positieve werking van een actieve ouderbetrokkenheid heeft, zo leert onafhankelijk onderzoek, al zijn nut bewezen. Bij de zorg en begeleiding gaat het vooral om het meer planmatig omgaan met alle beschikbare kennis over de ontwikkeling van de kinderen uit de VVE-doelgroep. Evaluatie en dossiervorming zijn hierbij enkele centrale thema s. Als het gaat om de kwaliteitszorg zal er per locatie een vertaling gemaakt moeten worden van de gemeentelijke doelen. De doorgaande lijnen steunen vooral op de warme overdracht; een te beperkte invulling van de opdracht voor doorgaande lijnen zorg te dragen. Centrale sturing vanuit de bevoegde gezagen en het management van de voor- en vroegscholen vormen het handvat voor verbetering. Voor de gemeente Peel en Maas komt hier nog bij, dat op de korte termijn harde afspraken gemaakt moeten worden over het implementeren van enkele wettelijke bepalingen, zoals de dubbele bezetting, de groepsgrootte en het spreken van Nederlands, in ieder geval tijdens de VVE-activiteiten. Pagina 19 van 28

20 Pagina 20 van 28

21 Bijlage 1: de beantwoording van de digitale vragenlijst door de gemeente Peel en Maas HET GEMEENTELIJKE VVE-BELEID Ant- Oordeel woord 1a1 Definitie doelgroepkind Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroeppeuter is? Ja 3 - Of de peuter (later) een zgn. leerlinggewicht (0,3 of 1,2) heeft Ja - Of de peuter een taal- en/of een ontwikkelingsachterstand heeft Ja (bijvoorbeeld volgens het consultatiebureau) - Of de peuter is ingeschreven op een voorschool (een peuterspeelzaal of Nee een kinderdagverblijf dat VVE-geld krijgt van de gemeente) - Of tijdens de wenperiode op de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf Nee blijkt dat kind een taal- en/of ontwikkelingsachterstand heeft. Hanteert uw gemeente een definitie van wat een doelgroepkleuter is? Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroeppeuters is beschreven? Ja Heeft u een document waarin de definitie van de doelgroepkleuters is beschreven? 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) Weet u voor hoeveel peuters u VVE-plaatsen dient te creëren uit de onderwijsachterstandsgelden van het rijk? Voor hoeveel peuters diende u VVE-plaatsen te creëren per 1 augustus 2011? Voor hoeveel peuters heeft u VVE-plaatsen gecreëerd per 1 augustus 2011? Weet u hoeveel doelgroeppeuters er in uw gemeente zijn per 1 augustus 2011, uitgaande van uw eigen doelgroepdefinitie (als u die heeft)? Hoeveel doelgroeppeuters zijn er in uw gemeente per 1 augustus 2011? Hoeveel van deze doelgroeppeuters hebben VVE gehad? Heeft u een document waarin het bereik van de doelgroepkleuters is beschreven? 1a3 Toeleiding Heeft u een document waarin is beschreven hoe het toeleidingstraject van de doelgroeppeuters naar de voorschool eruit ziet? Kunt u hieronder kort beschrijven uit welke stappen dat traject bestaat? Is er een dekkend bestand van waaruit de doelgroeppeuters kunnen worden geïdentificeerd? (zoals het Integraal Dossier JGZ [ID-JGZ]) Heeft uw gemeente zicht op de aard en de omvang van het non-bereik, d.w.z. welke ouders hun kinderen niet naar VVE laten gaan terwijl het wel doelgroeppeuters zijn? Oordeel toeleiding. 1a4 Ouders Gericht ouderbeleid: Is er sprake van een analyse van de ouderpopulatie, waardoor duidelijk wordt waar het VVE-ouderbeleid zich op moet richten? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die analyse inhoudt? Wordt in het ouderbeleid expliciet uitgewerkt dat zoveel mogelijk ouders worden bereikt? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om zoveel mogelijk ouders te bereiken inhoudt? Nee Ja Nee Ja 3 Ja 3 Ja Nee Nee Pagina 21 van 28

22 Worden de ouders vóórdat hun doelgroepkind naar de voorschool gaat adequaat geïnformeerd over het doel en de werkwijze van VVE en de voorschool? Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat dat beleid om de ouders te informeren inhoudt? Ouders worden geïnformeerd door het consultatiebureau en bij aanmelding van het kind bij een kindcentrum worden de ouders ook geïnformeerd door de kinderopvang. Ieder kindcentrum heeft een folder waarin doel en werkwijze VVE wordt beschreven. Verder is er een algmene gemeentelijke informatiefolder in de maak. Is er sprake van een vastgestelde intakeprocedure van de doelgroepkinderen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die intake inhoudt? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren thuis VVE-activiteiten met hun kind te doen? Is er gemeentelijk beleid om ouders te stimuleren op de voor(- en vroeg)school VVE-activiteiten met hun kind te doen? Is er gemeentelijk beleid om ouders te informeren over de ontwikkeling van het kind? Is er gemeentelijk beleid om rekening te houden met de thuistaal van de doelgroepkinderen? 1a5 Integraal VVE-programma Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren VVE-programma in de voorschool? Is dat in een document te lezen? - Concept Beleidsnota voorschool~n 2012.pdf Is er gemeentelijk beleid over het te hanteren kind- of leerlingvolgsysteem in de voor- en/of vroegschool? 1a6 Externe zorg Is er gemeentelijk beleid over de (externe) zorg voor peuters die meer nodig hebben dan VVE? Is dat in een document te lezen? Voor peuters die meer nodig hebben worden steeds maatwerkoplossingen gezocht die via zorgoverleggen (ZAT's 0-4 of 0-12) worden besproken en in gang gezet. 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen Zijn er gemeentelijke afspraken over de manier waarop de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg uitvoeren? 1a8 Doorgaande lijn Is er gemeentelijk beleid over de VVE-coördinatie tussen de voor- en de vroegschool? Is er gemeentelijk beleid om zoveel mogelijk kinderen door te laten stromen van de voorschool naar een vroegschool? Ja 3 Nee Ja 3 Ja Ja 3 Nee Pagina 22 van 28

23 Is er gemeentelijk beleid over de zgn. warme overdracht van de voorschool naar de vroegschool? Is dat in een document te lezen? Kinderopvang en onderwijs werken volgens HGPD (handelingsgerichte procesdiagnostiek). Bij de overdracht van een VVE-kind naar de basisschool wordt een HGPD-formulier ingevuld en besproken met ouders en (intern begleeider van de)basisschool Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het aanbod van de vooren de vroegschool op elkaar? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van pedagogisch-educatief handelen van de voor- en de vroegschool op elkaar? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van het ouderbeleid van de voor- en de vroegschool op elkaar? Is er gemeentelijk beleid over de afstemming van interne begeleiding en de zorg van de voor- en de vroegschool op elkaar? 1a9 Resultaten Zijn er gemeentelijke afspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten met VVE? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die resultaatafspraken zijn? (Een voorbeeld: Minder dan 25% van de doelgroepkinderen scoort op D- of E- niveau bij de Cito-toetsen Taal voor kleuters en Ordenen) 1a10 Nadere VVE-afspraken op gemeentelijk niveau Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de voorscholen? Dus bovenop de wettelijke eisen. Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de voorscholen zijn? Zijn er nadere gemeentelijke afspraken over de vroegscholen? Bijvoorbeeld in LEA-verband. Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven wat die nadere afspraken over de vroegscholen zijn? Nog niet overal in Peel en Maas zijn er voorscholen. In LEA-verband worden op korte termijn afspraken gemaakt over het verder inrichten van vroegschoolse educatie en aansluiting bij het voorschoolse educatieaanbod. 1b VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de aansturing van VVE? (Stuurgroep, LEA, e.d.) Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die VVE-aansturing op gemeentelijk niveau er uit ziet? Het is de bedoeling dit te gaan aansturen vanuit de LEA. Tot nu toe is er echter vooral gewerkt vanuit een werkgroep VVE met daarin (ambtelijk voorzitter) de gemeente, de kinderopvangpartners en sinds kort een aanvulling vanuit het basisonderwijs. Is er VVE-coördinatie op gemeentelijk niveau wat betreft de uitvoering van VVE? (bijv. in de werkgroep VVE, of zoiets) Ja 3 Nee Ja Ja Ja Nee Ja 3 Nee Ja 3 Pagina 23 van 28

24 Is dat in een document te lezen? Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die coördinatie van de VVEuitvoering er uit ziet? Zie opmerkingen bij VVE-coördinatie aansturing VVE. De uitvoering zal met name bij de werkgroep liggen. De aansturing vanuit de LEA. 1c Systematische evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau Wordt VVE op gemeentelijk niveau systematisch geëvalueerd en verbeterd? (via een (VVE)monitor, gemeentelijk VVE-evaluaties, VVE-beleidsplannen, en dergelijke?) Kunt u hieronder kort beschrijven hoe die systematisch evaluatie en verbetering van VVE op gemeentelijk niveau er uit ziet? Nee DE VVE-CONDITIES Ant- Oordeel woord 2a GGD-rapport Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de Ja 3 kinderdagverblijven óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is dat in een document te lezen? Ja - toetsingskader_vve_vooschoolse~tie[1].pdf Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in Ja 3 haar beoordeling van de kinderdagverblijven? Wat is die datum? Heeft u afspraken met de GGD dat zij bij het beoordelen van de Nee peuterspeelzalen óók de voorschoolse educatie (het zgn. 8e domein) beoordelen? Is u bekend vanaf welke datum de GGD ook het 8e domein meeneemt in Nee haar beoordeling van de peuterspeelzalen? Wat is die datum 2b Gemeentelijk subsidiekader Is er een gemeentelijk VVE-subsidiekader voor de voorscholen (of een verordening, een beschikking, e.d.) Ja 3 Staat daarin dat de maximale groepsgrootte 16 peuters per groep is? Nee Wordt er een ander maximum gehanteerd? Nee Wat is dan de maximale groepsgrootte? Staat daarin dat er voor elke groep sprake moet zijn van een dubbele bezetting? Wordt er een ander criterium voor de bezetting gehanteerd? Nee Wat is dat criterium? Staat daarin dat er voor elke groep minimaal 10 uur VVE gegeven wordt? Ja 3 Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten gekwalificeerd moeten zijn, Ja 3 d.w.z. dat ze minimaal MBO-3 niveau zijn? Wat is dat criterium? Staat daarin dat de leidsters/beroepskrachten voldoende geschoold moeten zijn voor VVE? Wat zijn de scholingseisen in uw gemeente? Staat daarin dat er voor elke leidster/beroepskracht een opleidingsplan moet zijn? (N.B. Het mag ook één plan zijn waarin per leidster het opleidingsplan staat.) Pagina 24 van 28

25 Afsluitende toelichting Hier kunt u een toelichting geven. Wat betreft de subsidiëring zijn er op dit moment mondelinge afspraken die over en weer worden nageleefd. De mondelinge afspraken houden rekening met het wettelijk kader, zoals maximale groepsgrootte, dubbele bezetting en VVE-gecertificeerde leidsters. Het is de bedoeling deze afspraken in een subsidiebeschikking vast te leggen. Pagina 25 van 28

26 Pagina 26 van 28

27 Bijlage 2 De resultaten op de digitale vragenlijsten van de vooren de vroegscholen CONDITIES A0.1 Recent GGD-rapport 21 A0.2 VE-basisvoorwaarden 15 6 A2 Groepsgrootte 21 A3 "Dubbele bezetting" A4.1 VVE-tijd per week 1 10 A5.2 Opgeleide leidsters 2 19 A5.3 Nederlands spreken 11 A5.4 VVE-geschoolde leidsters 29 4 A5.5 Jaarlijks opleidingsplan 21 OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 29 1 B2 Vooraf info aan ouders B3 Intake 20 B4 Thuis VVE 19 5 B5 VVE-participatie op school 28 4 B6 Info ouders over ontwikkeling kind KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1.1 Integraal programma 2 30 C1.2 Doelgerichte planning 2 12 C1.4a Opklimmende moeilijkheidsgraad 2 5 C1.4b Brede ontwikkeling 2 10 C1.4c Leeftijddifferentiatie 2 8 C1.4d Differentiatie ontwikkelingsniveau 5 6 C2.5 Inrichting ruimte 26 ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1.1 Volgen ontwikkeling kinderen D1.2a Planning hele groep D1.2b Planning kleine groep D1.2c Planning (zorg)leerlingen D1.3 Evaluatie begeleiding D2.1 Externe zorg? 6 13 D2.2b Overleg ouders externe zorg D2.3 Volgen externe zorg 30 KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 VVE-coördinatie binnen 1 29 E2 VVE evalueren 4 14 E3 Opbrengsten evalueren E4 Verbetermaatregelen 14 9 E5 VVE borgen 18 8 E6 VVE in kwazo-bs 5 1 Pagina 27 van 28

28 DOORGAANDE LIJN F1 VVE-coördinatie tussen 13 9 F2 Doorstroom 11 7 F3 Warme overdracht F4 Afstemming aanbod 11 2 F5 Afstemming ped/educ handelen 25 1 F6 Afstemming over ouders 28 1 F7 Afstemming begeleiding/zorg OPBRENGSTEN VAN VVE G1 VVE-resultaten meten 8 3 G2 Niveau VVE-resultaten G3 Verlengde kleuterperiode 11 Pagina 28 van 28