ANALYSE VAN STROOM- EN SEDIMENT METINGEN TER HOOGTE VAN DE DREMPEL VAN ZANDVLIET (SCHELDE)

Transcriptie

1 ANALYSE VAN STROOM- EN SEDIMENT METINGEN TER HOOGTE VAN DE DREMPEL VAN ZANDVLIET (SCHELDE) M. FETTWEIS, M. SAS Internatonal Marne & Dredgng Consultants N. V. L. MEYVIS Mnstere van de Vlaamse Gemeenschap, Antwerpse Zeehavendenst ANAL YSIS OF FLOW AND SEDIMENT MEASUREMENTS IN THE SCHELDT RIVER Measurements n estuares are not only mportant tor the calbraton of varous mathematca/ models whch are used n rver management. They are a/so necessary n order to quantfy the effects of human actvtes on the physcal and bologca/ envronment. The results of two measurement campagns (one at neap tde and one at sprng tde) over a cross secton n the vcnty of the 'Drempel van Zandvlet' are presented. The measured quanttes were water level. current ve/octy, salnty and mud concentraton. The Scheldt rver can be classfed as a welf mxed to partal/y stratfed estuary. Durng most of the tde the vertcal salnty gradents are small and the flow s undrectonal. The horzontal salnty gradent reached a va/ue of.42gll per km at sprng tde and.35g/i per km at neap tde. The nfluence of the honzontal salmty gradent can be tound n the deformaton of the velocty profle trom the standard /ogarthmc one. Only near hgh water s/ack a pronounced two-layer flow has been observed: n the top layer /ess sa/ty water s flowng towards the sea whereas n the bottom layer the more sa/ty water comng trom the sea s stll flowng towards upstream. The mud concentraton vares strongly wth tme, over the vertcal plane and over the cross secton. The hghest va/ues are found n the deepest part of the cross secton. Between ve/octy and concentraton a tme shft has been observed. resultng n a typcal hysteress curve of concentraton and transport n functon of velocty. The concentraton at acceleratng flow s hgher than at deceleratng flow.. INLEIDING De Schelde vervult zowel economsch als ecologsch een belangrjke rol. De menseljke actvteten zjn een domnante factor geworden de zowel het fyssche als het bologsche mleu beïnvloeden. Het nschatten van de effecten van deze actvteten kan enkel gebeuren door het utvoeren van utgebrede meetcampagnes. Aan de hand van metngen kunnen modellen opgesteld worden de toelaten om evolutes op korte en lange termjn te voorspellen. In dt artkel zal een overzcht gegeven worden van de resultaten van twee meetcampagnes n een dwarsraa ter hoogte van de Drempel van Zandvlet (Zeeschelde) tjdens doodtj en sprngtj, ze IMDC (99a en 99b). In een vjftal punten werd de stro- mng, de salntet en de slbconcentrate over een dwarssecte gemeten. Het doel van de campagnes was om een beter nzcht te bekomen n de morfologe ter hoogte van de Drempel van Zandvlet en om de meetresultaten te gebruken voor het calbreren van numereke stromngs- en sedmenttransportmodellen voor de stude van de noordeljke contanerkaa, ze b.v. Fettwes et al. (993). Fguur : Lggng van de meetpunten. km natuur MEETPUNT depten n m to v. G LLW.S 88 Water nr me/jun 994

2 ' J Fguur 2 Doodtj 27 /9/9 - Drempel van Zandvltet Vertcaal Gemddelde Snelheden Sneted m/ s_i_ Waterstand (m TAW) 2 " r 62 l " 'l \...,\ ' +-4, :....::,: "... \. -2 "..\: 'lt.\," :: -2 7,., / ;,_>'\.:;.p ' \.. 5 r 3.8 ' /7-t26. -! - - \ 4 "..-.: '--. -r- \ 9 " 3 5 TT 9 2 Tofd ("en) MP _.,... MP2 -+- MP3 - - t.'4 -ws Geb I.2 Fguur 3 Sprngtj 4//9 - Drempel van Zandvlet Vertcaal Gemddelde Snelheden 2 _Sn _ elheod (m/s) Waterstand (m TAW) j.!62 _, r eî' --/ a.,, o, so 6 \ -, '. --:: "\ 4 \!/ t':t::.p,\\ l \ / ' :.., ',,, " ' O +:" L Jt.. -. l 2 v :,,, 6 j ' :: 2 -. :. ---! l \; '!!.. I '' ' -4-l '\'-..-- :,.,,,\. L4 J /. l -\,,. " -.6 \.» q ' r.:. : -.8 \ -\<:;![. ".: - :;._,,;.' \.;. " r r--... /r:----.-,- r --: --" r ;.. 9 n 3 s TT 9 n Tojd (txen) r= ;..,. ::;.= """2- -:: t.'3 _ - "Mf>4 :-M>s -bl -=:J.2 Tabel : Opgetreden getj tjdens de twee meetdagen (getjcoëffcënt t.o.v. gemddeld getj, ze tekst). Datum, Getjpost Tjd (MET) Waterstand (m + TAW) 27/9/9, Prosperpolder HW: 7h LW: 4h3.37 HW: 2h //92, Prosperpolder LW: 9h2.26 HW: 5h LW: 2h Tjverschl (m) eb 3.93 vloed 3.89 eb 5.27 vloed 5.57 Getjcoëffcënt BESCHRIJVING VAN DE METINGEN Op 27/9/9 (doodtj) en op 4//9 (sprngtj) werden twee stroom- en sedmentmetngen utgevoerd gedurende een volledge getjcyclus over een dwarssecte ter hoogte van de Drempel van Zandvlet. Tjdens doodtj werd gemeten van hoogwaterkenterng (8h) tot hoogwaterkenterng (2 hoo), tjdens sprngtj van laagwaterkenterng (9h) tot laagwaterkenterng (22h). Elke 2 of 3 mnuten werden n een vjftal punten gedetalleerde vertcale profe- Fguur4a Fguur 4b Spr\.ngtc j O/ /9 - Drempel van Zandvl et Mox male Vloedslromcng Sprengt O//9 - Drempel van Zondvl,et Max,mol e Ebslromcng " "..; t o.o. eoo.o 9.o 2. Af elond vonof lt..nkeroever I ) 5. ll!oo.o..q eoo.o 9.o Af slond vonof L'-nkeroever l I 8. Snelheden \.n CM/ s CJ CJ 5. : CJ 3. : El 5. : : - > 5. Ë3 75. : : : Snelheden.n cm/s > CJ 5. - Ë3 75. : 9. CJ 5. : : 5. CJ 3. : : 2. El 5. : : 75. Water nr me/jun

3 Fguur 5 Fguur6 Doodtj 27 /9/9 - Drempel van Zandvlet Snelhedsvercalen: Meetpunt 2 Depte lm).o-r J ; 2.! 4. --<! l 4-2.-f -4.o-j 6-8! / / ; I j! ,----,..--,,-,---., ,.-.,...,---,-----, Snelhed (m/s) \ \, j -+- KHW (8h26) ---&.- eb {h2) - - K - l-w- (_4h5 _ 4_) """- vt (9h6) --] \ r I j - lt -8 Sprngtj 4//9 - Drempel van Zandvlet Snelhedsvertcalen: Meetpunt 2 y _ '/.t..... / v -2+--, r--,,,---,-t- -r-y---r---: ---r t. t.2 Snelhed (m/ s) L:=:KLWöhl6ll4h"3) K----] -) b { 5) --- \ r ;. len van snelhed, salntet en slbconcentrate (sedmentfracte < 63µ) opgemeten. Voor de snelhedsmetngen werd gebruk gemaakt van een Ott- of NBA-stroommeter. ljken met het gemddeld getj te Prosperpolder over de perode (getjcoëffcënt gemddeld sprngtj =.28 en gemddeld doodtj =.832). Ut de tabel bljkt dat zowel het doodtj (27/9/9) als het sp rngtj (4//9) net cyclsch zjn (verschllende getjcoëffcënten bj eb en vloed). Tabel 2: Gemddelde verhoudng V prf.vgem tjdens eb en vloed n de vjf meetpunten en de procentuele afwjkng t_ o_ v_ het theoretscn logartmsch snelhedsprofel. Meetpunt 2 eb vloed eb vloed 27/9/ // eb vloed eb vloed eb vloed SNELHEID De vertcaal gemddelde snelheden n de vjf meetpunten gedurende de twee meetdagen zjn weergegeven n fguur 2 (doodtj) en 3 (sprngtj). Ut de fguren komt dudeljk het asymmetrsch karakter van de snelheden naar voren. Tjdens vloed s er een dubbele pek aanwezg, terwjl het snelhedsverloop tjdens eb regelmatger s. De conductvtet werd opgemeten met behulp van een NBA-sonde, waarut de salntet berekend werd. Slbconcentrate werd gemeten met een Partech turbdtetssondè, de resultaten werden gejkt door regelmatg watermonsters te nemen op verschllende deptes. Inden mogeljk werd n elke vertcale gemeten op.5m, m en 2m van de bodem, op /3, /2 en 2/3 van de waterdepte en op 3m en m van de oppervlakte. De lggng van de meetpunten tjdens de twee meetdagen s weergegeven n fguur. Meetpunten en 2 zjn gelegen n de vaargeul, meetpunt 3 op de Plaat van Doel en meetpunten 4 en 5 n de Schaar van Ouden Doel. Het s belangrjk te wjzen op het fet dat de Plaat van Doel afgeschermd wordt door een ledam, de de ebstroom concentreert n de vaargeul. 3. KARAKTERISTIEKEN VAN HET GETIJ De getjcurves van de twee meetdagen, opgemeten n de getjpost van Prosperpolder kunnen teruggevonden worden n fguur 2. In onderstaande tabel zjn de hoog- en laagwaters bjeengebracht De getjcoëffcënt werd berekend door het getj te verge- Tabel 3: Doodtj 2799, lateraal en vertcaal gemddeld debet (6m 3 per eb/ vloed). Meetpunt eb vloed totaal eb-vloed Tabel 4: Sprngtjd 49, lateraal en vertcaal gemddeld debet (6m3 per eb/vloed). Meetpunt eb vloed totaal eb-vloed Water nr me/jun 994

4 Fguur 7 FguurB Doodtj 27 /9/9 - Drempel van Zandvlet Verttcaal Gemddelde Salntet Santott (g/ 2 Waterstand (m TAWl_ 6 O Salwtet (g/i) 2 Sprngtj 4//9 - Drempel van Zandvlet Vertcaal Gemddelde Saltnttett Waterstand {m TAW) j 8 -j! 7 j I" f-3 "-2 2 ; f- 5!! 2 r ;- [.o TJd {..-en) 7, t._.: MP -<> MP2 - MP3_ - 4- MP4 - -MI'S_ Getj ] ; n T)d hnnl 9 [ Deze dubbele pek n de vloedcurve s tjdens doodtj (fguur 2) nauweljks zchtbaar. Ut de metngen kan het karakterstek stromngspatroon ter hoogte van de Drempel van Zandvlet afgeled worden. De vloedstroom s voornameljk geconcentreerd over de Plaat van Doel en door de Schaar van Ouden Doel terwjl de ebstroom vooral de vaargeul volgt. Dt heeft als gevolg dat de maxmale stromng tjdens vloed zch voordoet ter hoogte van meetpunt 4 (doodtj ±.8 ms, sprngtj ±.2m/s) en de maxmale stromng tjdens eb ter hoogte van meetpunt (doodtj ±.8m/s, sprngtj ± m/s). In fguur 4 wordt ter llustrate voor sprngtj het snelhedsverloop over de dwarssecte tjdens maxmale eb- en vloedstroom weergegeven. Laagwaterkenterng begnt op een verschllend tjdstp afhankeljk van de plaats van het meetpunt. De stroomrchtng n de meetpunten gelegen op de ondepere gedeelten (.e. meetpunten 3, 4 en 5) verandert vroeger dan n de meetpunten gelegen n de vaargeul. Deze faseverschuvng n laagwaterkenterng bedraagt ongeveer uur. Fguur 9 2 _ f alrnne (g/ Doodtj 27 /9/9 - Drempel van Zandvlet Salntet: Meetpunt 2 VersclI max-mn (g/t ?' 8.o J ".'--"' ' -" L2a '! ' <{,. \'.,/, /... : " "'& '/. f 7 \-:,.(, ', : ' \, 7 (. /\ \\ / / ' 2 \, l 'l!'j \' /-'""" ' / \;.: "J '.a. /.".:;:>J \ I... " ""':'.... :"' Fguur Salrntet (g/i) 2. 9 Hoogwaterkenterng verloopt veel meer synchroon over de breedte van de rver. Enkel n meetpunt s (aan rechteroever) tjdens sprngtj het tjdstp van hoogwaterkenterng ongeveer uur vroeger dan n de andere meetpunten. Deze verschllen n kenterngstjdstp zjn het gevolg van het fet dat de ebstroom meer de vaargeul volgt terwjl de vloedstroom haar maxmum heeft n de Schaar van Ouden Doel. In fguren 5 en 6 zjn enkele karaktersteke snelhedsvertcalen opgesteld. Ut deze fguur bljkt dat tjdens eb en vloed de snel Sprngtj 4//9 - Drempel van Zandvlet Saüntet Meetpunt 2,"...., _/ " r / ' Verscll mex-mn (g/i) l f Tjd ("en)..,,. Max ->t - Mn - - ;---, v Verschl [+. Gem _._..,._._M_ax _ - -- _Mn " v--= Water nr me/jun 994 9

5 Fguur a Fguur b Doodlc j 27/ 9/ 9 - Drempel von ZondvlLel Salcnctect omstreeks Loogwoter Doodlc j 27/ 9/ 9 - Drempel von ZondvLLet Solcnctecl omstreeks Hoogwater "..; ::o a:. t-\'.!.>o ' O..,, o,; ::o a:. t-i'!.>o ' O.. o o.o :m.o eoo.o 9.o Ar etond vonof L..nkaroever.l o.o :m.o eoo.o soo.o 2. ISIX>.O ll!ioo.o Afa lond vanaf L..nl-cero.ver l l Sol.n\..le..t.n 9/l Cl Cl. : Cl.5 : E9 IS. : Em IS.5 : H. -ë l 6. : 6.5 H : : Sol'-n.le. l..n g /L Cl Cl 5. : Cl 5. 5 : E9 6. : Em 6.5 : : : : SO Fguur 2a Fguur 2b Sprcngl. j 4/ /9 - Drempel von ZondvLLel SoL LnLlecl omstreeks Loogwoler SprLngtL j 4//9 - Drempel van Zondvl Lel So LLncleLl omstreeks Hoogwoler ".; f"j" ==:::::::=::::::-r--:::::=::::::+==t,; q t-\' -.!.>o ' o o.o :m.o Af alond vanaf L..N<9r'oeve r "'l. :m.o snelhedsvertcale s het gevolg van de aanwezghed van dchthedsverschllen ten gevolge van een horzontale en vertcale salntetsgradënt (ze ook hoofdstuk salntet). De vervormng van de snelhedsvertcale kan worden aangetoond door utgaande van de theoretsche snelhedsvertcaal de verhoudng te berekenen tussen de oppervlaktesnelhed en de vertcaal gemddelde snelhed. Deze verhoudng s voor het theofl(jj tsix>.o eoo.o Af et.end vanaf L..nkero.ver ) Sol.n\.. le..l '-" gll Sol.nLle.. l..n 9/L Cl H.5 6.SO : 7. Cl CJ.SO : IS.DO 7. : 7.so Cl 6.5 : CJ IS. : SO : 6. Cl 7. : E9 5.5 : 6. - Em 6. : E9 7.5 : Em 6. : SO : : 9.SO : hedsvertcalen vervormd zjn. Aan het oppervlak s een zeewaartse component en aan de bodem een landwaartse component waarneembaar. Dt veroorzaakt tjdens vloed een verhoogde en tjdens eb een verlaagde snelhedsgradënt t.o.v. het theoretsche logartmsche snelhedsprofel, resulterend n een afname van de snelhed aan de oppervlakte tjdens vloed en een toename ervan tjdens eb. De vervormng van de retsch snelhedsprofel V oprfv gem =.. In tabel 2 wordt deze verhouang utgerekend voor de verschllende meetpunten. In alle meetpunten s de 'ebverhoudng' groter dan en de 'vloedverhoudng' klener dan de theoretsche waarde. Dt wjst op een ver hoogde snelhed aan de oppervlakte tjdens eb en een verlaagde snelhed tjdens vloed aan de oppervlakte. Ut fguren 5 en 6 s de nvloed van de stra- 92 Water nr. 76 me/jun 994

6 tfcate tjdens hoogwaterkenterng dudeljk waarneembaar: de stromng n de onderlaag s naar opwaarts gercht, terwjl n de bovenlaag reeds het zoeter water naar zee stroomt. Tjdens laagwaterkenterng vormt zch geen tweelagenstromng. De reden hervoor kan gevonden worden n de aanwezghed van een grote vertcale stratfcate van de salntet omstreeks hoogwater terwjl omstreeks laagwater er geen utge- Fguur 3 sproken salntetsgradënt aanwezg s. 5. DEBIET Aan de hand van de snelhedsmetngen werd op een aantal tjdstppen het debet berekend (doorstroomoppervlakte vermengvuldgd met de vertcaal gemddelde snelhed). De snelheden en debelen per meetpunt en per eb/vloed zjn samengevat n ta- Fguur 4 bellen 3 en 4. Het verschl tussen het debet bj eb en bj vloed geeft het bovendebet van de rver. Deze waarde s het resultaat van het verschl tussen twee grote getallen, de nauwkeurghed s derhalve gerng. Dt s waarschjnljk ook de reden dat het berekende bovendebet voor de metng van 27/9/9 en 4//9 zo sterk van elkaar verschlt ( t.o.v m 3 per getj). Omgerekend naar m 3 /s geeft dt voor de Doodtj 27 /9/9 - Drempel van Zandvlet Vertcaal Gemddelde Slbconcentrate Concentrate (mg/i) 35-, ' 26 2Î Waterstend (m TAW) Sprngtj 4//9 - Drempel van Zandvlet Vertcaal Gemddelde Sbconcentrate Concentrate (mg/i} Waterstand (m TAW) 36] 6. ' l 3 \ G:_l> - -<>- MP Tjd (Ken) - MP3.". M'4 --- M='S GetLJ Tjd (lkenl 9 -<>- MP2 - - M'3 M'4 GeUJ 2 -to 23 Fguur 5 Fguur 6 Doodtj 27 /9/9 - Drempel van Zandvlet Slbcoocentrate aan Bodem Tjd (uren) :::;::.-MPl <>- MP2 - MP3 - - MP4 Waterstand (m TAW) r: f" MP5 Get Sprngtj 4//9 - Drempel van Zandvlet Slbconcentrate aan Bodem 4Concentratle (mg/ Waterstand (m TAW) \! \ 6 q!\,. \ \ \ 6 \! v \!'\!/\ t " ' \. 4 2 \)\- /. \ \ R/ :!'"" \./. :_/ ;,,. \\ ' ';.,!',.. v "!l._. u:\_,,f*-.s-b --/.\""-":,jf / ;.> K...,_.: -..,_;f,::;..: t/ "9 q' ''Xy..,!;., - l Tjd (l.fen) L MP... MP2 - MP3 M' to 23 Water nr me/jun

7 Tabel 5: Gemddelde verhoudng Cbode,,!C 96 m tjdens eb en vloed //9 eb vloed metng van m3s en voor de metng van 4//9 2 m3s. De gemeten maandeljks gemddelde bovendebeten te Schelle voor september en oktober 99 bedragen respecteveljk 45.5m3/s en 58.3m3s (Antwerpse Zeehavendenst, 99). 6. SALINITEIT De Schelde wordt beschouwd als een goed gemengd tot gedeelteljk gestratfeerd estuarum, ze Peters (975). Het zoutgehalte n de rver s varabel, de twee belangrjkste factoren zjn enerzjds het getj (sprngtj- doodtjcyclus) en anderzjds de bovenafvoer van de rver. Grote bovendebeten treden op n de wnter. Tjdens de zomer s het bovendebet gernger en drngt het zout dus verder de rver bnnen. Wegens de optredende faseverschuvng n de sezoensgebonden varates zjn de hoge zoutwaarden waarneembaar n de herfst, terwjl lage zoutwaarden op het ende van de wnter en begn van de lente optreden. Tabel 6: Doodtj 27/99. Slbconcentrates (mgll): gemddelde waarde (± standaardafwjkng) over eb/vloed, maxmale en mnmale waarde. MP MP2 MP3 MP4 MP5 eb 57±9 82±22 73±27 46± 6 45± 8 vloed 83±25 78±7 43±6 68± 6 52± max eb vertcaal gemddeld max vloed mn eb mn vloed eb 8±4 5±33 25±59 6±5 6±2 vloed 77±6 25±39 68±26 93±24 83±3 maxeb bodem max vloed mn eb mn vloed eb 45±2 65±5 4± 4 37± 7 4± 6 vloed 5±8 4± 4 2± 6 6± 8 4± 6 maxeb top max vloed mn eb mn vloed Tabel 7: Sprngtj 4/9. Slbconcentrates (mg/i): gemddelde waarde(± standaardafwjkng) over eb/vloed, maxmale en mnmale waarde. MP MP2 MP3 MP4 MP5 eb 24± 24 89± 5 2±46 84± 44 - vloed 4± 49 7± 49 ±3 97± 3 - vertcaal gemddeld max eb max vloed mn eb mn vloed bodem eb 8±5 298±52 8±42 5±33 - vloed 44±28 356±259 57±4 22±5 - maxeb max vloed mn eb mn vloed eb 96± 24 8± 33 78±7 52± 8 - vloed 32± 9± 77± 44±368 - top max eb max vloed mn eb mn vloed De waarde van de horzontale salntetsgradënt tussen Prosperpolder en Lefkenshoek berekt een maxmale waarde van ±.5g/I per km n de herfst (november), op het ende van de wnter (februar) daalt deze waarde tot ±.3g/ per km (Antwerpse Zeehavendenst, 98). Ter hoogte van de Belgsch-Nederlandse grens kan de waarde oplopen tot.75g/i per km, ze Peters (975). In het gebed tussen Bath en Doel s de varate van salntet tjdens een getj en het gemddeld verschl n salntet tussen oppervlakte en bodem maxmaal. We kunnen dt gebed dus aanduden als een salntetsgradëntmaxmum. Het s ook n dat gebed dat tjdens kenterng een dudeljke stratfcate optreedt n de waterkolom (tweelagenstromng). De metngen ter hoogte van de Drempel van Zandvlet (2799 en 4//9) zjn typsch voor hoge salntetswaarden. De vertcaal gemddelde salntet n functe van de tjd s weergegeven n fguren 7 (doodtj) en 8 (sprngtj). Een maxmum n de salntetscurve treedt ongeveer twee uur na hoogwater op n de meetpunten gelegen n de vaargeul. Op de Plaat van Doel treedt het salntetsmaxmum ets vroeger op. Omstreeks tot 2 uur na laagwater s de zoutwaarde mnmaal n de Schelde. Ook her kan een verschl waargenomen worden tussen de Plaat van Doel (en Schaar van Ouden Doel) en de rest van de vaargeul. Op de Plaat s de salntet omstreeks laagwater gemddeld groter dan n de vaargeu l. De ledam langsheen de Plaat van Doel en de Schaar van Ouden Doel heeft her als gevolg dat het water op de Plaat trager gemengd wordt met het zoeter water dat van opwaarts aangevoerd wordt. Het verschl tussen maxmum en mnmum salntet bedraagt ongeveer 3.g/I tjdens doodtj en 4.5g/ tjdens sprngtj. Utgaande van een duur van de eb (vloed) van 6 uur wordt de tjdsgradënt dan.6_ - 4 g/ls tjdens doodtj en 2._ o- 4 g/ls tjdens sprngtj. De horzontale salntetsgradënt kan berekend worden volgens: ds/dx=(ds/dt)iv () waarbj S de salntet s, t de tjd en V de snelhed. Voor de bepalng van de gradënt wordt utgegaan van een n de tjd en over de dwarssecte gemddelde snelhed tjdens doodtj en tjdens sprngtj, deze bedraagt respecteveljk.4m/s en.5m/s. De horzontale salntetsgradënt s dan.42g/i per km tjdens sprngtj en.35g/i per km tjdens doodtj. In fguren 9 (doodtj) en (sprngtj) wordt voor meetpunt 2 de gemddelde, de maxmale (bodem) en de mnmale (oppervlakte) salntetcurve n functe van de tjd utgezet. Het verschl tussen bodem en oppervlakte geeft een dee over de vertcale stratfcate n het meetpunt. Ut deze fguren bljkt dat de grootste stratfcate optreedt aan het ende van de vloed (salntetsmaxmum) en dat gedurende de rest van getj de stratfcate klen s. Het verschl n salntet tussen bodem en oppervlakte s afhankeljk van de plaats van het meetpunt (maxmum n meetpunt 3). Het verschl tussen bodem 94 Water nr me/jun 994

8 B OVENGRONDS EN ONDERGRONDS MILIEUBEWUST AKTIEF DENYS Pjpledngen, waterledngen en collectoren Industrële ledngen en electromechansche utrustngen Pompstatons en waterzuverngsnstallates Renovatewerken en specale techneken Grondwerken en burgerljke bouwkunde Tunnels, busdoorpersngen en borngen Restauratewerken Spoorwerken DENYS lndustreweg WONDELGEM {Gent) Tel. 9/254 - Fax. 9/ AS

9 Sols n.v. uw partner n bodemsanerng mleutechneken n stu en ex,stu bodemsanerng sanerng van verontrengde fabreksterrenen sanerng en hernrchtng van stortterenen nrchtng van neuwe storten Sols n.v. heeft als eerste bedrjf n Vlaanderen een mleuvergunnng Klasse bekomen voor de explotate van een grondrengngsbedrjf en recyclagecentrum n Antwerpen Lnkeroever. Twee rengngssystemen zulten toegepast worden: bologsche rengng (vooral voor met KWS verontrengde grond) fysca-chemsche plant (vooral voor verontrengng door zware metalen, capactet 3 T/u - 6. T/aar) Sols n.v. realseerde reeds een aantal belangrjke en nnovateve projecten van bodemsanerng n opdracht van de NMBS, van de Openbare Afvalstoffenmaatschappj voor het Vlaamse Gewest (OVAM) en van dverse prvé-klanten. Tevens voerde Sols n.v. een bodemsanerng ut n Nederland voor de stad Amsterdam n het kader van de bouw van de Pet Hentunnel. De verontrengngsgraad was van Klasse III (zware verontrengng) waardoor de werkzaamheden velen onder velghedsklasse 2T en F. Sols n.v. s n Marakerke gestart met een neuw procédé voor de sanerng van gronden, verontrengd door zuurteer. Hervoor werd geïnvesteerd n de ontwkkelng van een specfeke behandelngsplant. Haven 25 "Scheldedjk 3" B-27 Zwjndrecht" tel. 3/252 2 "fax 3/

10 Fguur 7 Fguur 8 Doodtj 27 /9/9 - Drempel van Zandvlet Erose/sedmentate cyclus van slb Ve<tceol en loteroal gemddelde grootheden Concentrate (mg/i) Transport (kg/s). r 9-4 r 9 - eoj 8 /, :: [! :. ""' '+'! 4. 4 ' : 3., e, 2 - -" r-,--,-- T , t ---r -. -e o e to Snelletd (m/s) (...-Conc_ -e- Trans Sprngtj 4//9 - Drempel van Zandvlet Erose/dtmentate cyclus ven sfb Ve<tcaol en lateraol gemddelde groot-. Concentrate (mg/ Transport (kg/s) 2:-] \. I= ; " 6 '. -J "":'î 6...: 'k I r WO >-- ' / ; 4 2j '. ". ' '-.., /! """'. t : \ ' _.;'.. \ Snelhed (m/ s) [ eonc - Trans--] 6 ' r:oo 8 en oppervlakte berekt maxmaal ±2.8g/I tjdens doodtj en ±4g/I tjdens sprngtj. Het gemddeld verschl tussen bodem en oppervlakte bedraagt ongeveer g/ voor zowel doodtj als sprngtj. Het maxmaal verschl n salntet tussen bodem en oppervlakte s dus van dezelfde grootte orde als het verschl over een getjcyclus. Fguur 9 SprLnglL j 4//9 - Drempel van ZondvLLel Meelpunl Utgaande van de vertcale salntetsgradënt kan de vertcale dchthedsgradënt bepaald worden. De dchthed (p) wordt berekend ut de salntet (S) volgens: p =.75 s + kg!m3 (2) Het relateve dchthedsverschl (Pre=Àp/p) s dan: Pre=.75 t:.s/p (3) Ut de gemddelde en de maxmale waarden voor het verschl n salntet t:.s kan berekend worden dat het relateve dchthedsverschl gemddeld ongeveer 7.5_ - 4 bedraagt en ongeveer 2._ - 3 (doodtj) en 3._ -3 (sprngtj) maxmaal. De snelheden welke door dt relateve dchthedsverschl veroorzaakt worden, kunnen bepaald worden met volgende emprsche formule (IMDC, 988): -- l 2c./o Ul. llhoi l:ihll lffl 4" DDDD lffl UNI 7<) INI lffl :U. 2h 2Q Vd= OA.,,/Pre g h (4) met V d de snelhed ten gevolge van het dchthedsverschl [ms], Pre het relateve dchthedsverschl [-], g de versnellng ten gevolge van de zwaartekracht [m/s 2 ] en h de waterdepte-[m]. - Bj een depte van 5mgeeft dt een snelhedscomponent van gemddeld ±.3m/s de n de bovenste helft van de vertcaal zeewaarts en n de onderste helft landwaarts gercht s. Deze snelhedscomponent berekt een maxmale waarde van on- Sllbl.ranOf'Or'l JJ j ICNllhOl IHI lffl 4" IShOI 'Nll 7h Water nr me/jun

11 Tabel 8: Doodtj 2799, eb/vloed transport. rchtng totaal transport (ton) eb 5255 vloed -526 getj 49 Tabel 9: Sprngtj 49, eb/vloed transport. rchtng totaal transport (ton) eb 366 vloed -348 getj 243 geveer.2m/s tjdens doodtj en.3m/s tjdens sprngtj. Dt verklaart n grote mate de afwjkende vorm van de snelhedsvertcalen n fguren 5 en 6. Tengevolge van verschllen n snelhed en depte over de dwarssecte kan een laterale salntetsgradënt optreden, ze fguren (doodtj) en 2 (sprngtj). De laterale salntetsverschllen zjn over het algemeen groter tjdens sprngtj dan tjdens doodtj. Het maxmale verschl (tussen rechter en lnkeroever) treedt op omstreeks laagwater (bj mnmum salntet dus) en bedraagt ongeveer.5g/ bj doodtj en 2.5g/I bj sprngtj. De aanwezghed van een laterale salntetsgradënt s sterk afhankeljk van de lokale bathymetre. De aanwezghed van de ledam op de Plaat van Doel samen met het vloeddomnant karakter van de stromng op de Plaat terwjl n de vaargeul de stromng ebdomnant s maken dat ter hoogte van de meetraa de laterale gradënt belangrjk kan zjn gedurende bepaalde perodes van de getjcyclus. Tjdens eb advectef transport (ton) advectef transport (ton) verloopt op de Plaat van Doel en n de Schaar van Doel de mengng van zouter en zoeter water trager dan n de vaargeul. De verschllen n salntet tussen de metng van 27/9/9 en 4//9 zjn voornameljk het gevolg van verschllen n getj. De gemddelde maxmale en mnmale salntet over de meetpunten bedraagt voor het doodtj van 27/9/9 8.g/I en 4.8g/I en voor het sprngtj van 4//9 9.3g/ en 4.9g/. Ut deze waarden bljkt dat tjdens sprngtj de maxmale salntet ongeveer.3g/i hoger s dan bj doodtj terwjl de mnmale waarde nagenoeg ongewjzgd s. 7. SLIBCONCENTRATIE Een algemene nledng over slbconcentrates n de Schelde kan gevonden worden n IMDC (993). Kenmerkend voor de slbconcentrate s de grote varate n de rumte en de tjd. Van Eck et al. (99) geven het verloop van de slbconcentrate n functe van de plaats weer, gebaseerd op metngen tussen 97 en 99: een vrj vlak verloop tussen Vlssngen en Bath (±7mg/I) toenemend tot 5mg/ tussen Doel en Kallo en vervolgens vrj constant tot Rupelmonde. De grootste concentrates treden op tussen Antwerpen en Zandvlet, het turbdtetsmaxmum stueert zch ter hoogte van Oosterweel (Wartel, 977). De meetraa s dus gestueerd aan het utende van het turbdtetsmaxmum. De slbconcentrate verandert n de tjd. Een eerste tjdschaal de beschouwd moet worden s het getj. Van Eck et al. (99) schatten de varate van de deptegemddelde slbconcentrate gedurende een getj op een factor 2. Verder s er de varate tjdens een sprngtjdoodtj cyclus. Ter hoogte van Lefkenshoek (IMDC, 99) werden tjdens doodtj slbconcentrates gemeten de ±5% bedroegen van de waarde bj gemddeld getj en 25% bj sprngtj. De verschllen de te wjten zjn aan de sezoenen bedragen voor de Westerschelde een factor 3, n de zomer s de slbconcentrate lager omwlle van de opslag van slb op de platen (Van Eck et al., 99). Theoretsch vareert de concentrate op een karaktersteke maner met het getj, met name resuspense tjdens peroden met hoge snelheden en sedmentate tjdens kenterng. In praktjk echter spelen ook nog factoren zoals de beschkbaarhed van vloebaar slb op de bodem en daaraan gekoppeld de lggng van het meetpunt n de rver (vaargeul of ondepere delen), het verschl n stromng tjdens vloed of eb (eben vloedgeulen, vertcaal snelhedsprofel en bodemschufspannng), de duur van de kenterng (plaatsafhankeljk), de turbulente en de salntet (vormng van grotere aggregaten met een hogere valsnelhed) een Fguur 2 Fguur 2 DoodlL 279/9 - Drempel van ZandvlLel Cont.Jrl.jnen Snelhe.d SprLn9lL //9 Cont.ourLt jnen Snelhe.d - Drempel von Zondvlcel lpvnl.7,t L9. GA t. d, ".. Mt T.Jlll- rmlpunl l\mt.p.ml 5.t "... " ' n,p""! IJ.t lla IS.I.t." ;H. l't-t T".Jll(- 2. m ao.oo. 2(. '... l2.. Cl..o.oo 2. g "." B.. " "' x.oo m eo.oo.!ill. oo. Il.!2. ' ,tl:J g eo.oo, "." 96 Water nr me/jun 994

12 Fguur22 Fguur 23 DoodlL Drempel van ZondvlLel ConlourL...jnen Sol...n.. le. L SprLnglL 4//9 - Drempel van Zandvlcel Conlour Ll.jnen Sol...n,.t.e... l heetpvnl l ll.o Jl.o IF" lt,o :n.o D.O T.jdt..,.._ - >.e.t tt.e. tt.o 2, T._,JC,,... "9el punt. 2 r\eelpunl S fm l pufl 5 f dot.al.e,_.!l, O f7. r. _;...-. n.o n.o r.t T.jd..., - lt",,"?9. f.jd,..,._, Sollnüell.rt gl lmt.putl 3.sn m tj.5 l ls.5 Cl t.5 5.SO Il!.ljl) 9.5 c:j.'o SO 7.5 D <t.so ID 7.SO.5 D U c:j S.' 6.SO doorslaggevende rol. De aanvoer van slb maakt dat de concentrate, onafhankeljk van de bovengenoemde factoren tjdens eb en vloed kan verschllen. Ut fguren 3 en 4 (vertcaal gemddelde concentrate) en 5 en 6 (bodemconcentrate, let op de verschllende schalen) kan het bovenvermelde karaktersteke gedrag van slb n suspense tjdens een getj waargenomen worden. De verhoudng tussen bodemconcentrate en vertcaalgemddelde concentrate s gegeven n tabel 5. Deze verhoudng geeft de nvloed weer van sedmentate en erose en weerspegelt dudeljk het asymmetrsch karakter van de snelhed gedurende een getjcyclus. Ut de tabel bljkt dat de bodemconcentrate gemddeld tjdens doodtj.5 (eb) tot.7 (vloed) en tjdens sprngtj.6 (eb) tot 2.2 (vloed) keer groter s dan de gemddelde concentrate. De langdurge metngen ter hoogte van Lefkenshoek (IMDC, 989) leverde een verhoudng tussen de gemddelde slbconcentrate en de maxmale waarde op van.65 tjdens vloed en 2.3 tjdens eb. De verhoudng van de deptegemddelde concentrate Cma/Cmn gedurende een getj bedraagt (afhankeljk van de meetpunten).5 tot 4 tjdens doodtj en.6 tot 7 tjdens sprngtj. Gemddeld over de meetpunten bedraagt deze verhoudng 2.5 tjdens doodtj en 3.5 tjdens sprngtj. Deze waarden zjn groter dan de bovenvermelde waarde (.e. 2) van Van Eck et al. (99 ). De vertcaal gemddelde concentrate s het grootst n meetpunt 2 en vermndert naarmate men naar de rechter- en lnkeroever toe gaat, ze tabel 6 (doodtj) en tabel 7 (sprngtj). Ut tabellen 6 en 7 kan afgeled worden dat tjdens doodtj de gemddelde concentrate ongeveer een factor 2 klener s dan tjdens sprngtj. 8. EROSIE- EN SEDIMENTATIECYCLUS Een karaktersteke egenschap van slbconcentrate onderhevg aan getjwerkng s dat er een faseverschuvng optreedt tussen de snelhedspeken en de concentrateen de transportpeken. Dt resulteert n een typsche hysterese lus van het verloop van de concentrate en het transport t.o.v. de snelhed. Nchols (984) en Van Leussen (994) onderscheden een aantal tjdsverschuvngen de verantwoordeljk zjn voor het asymmetrsch transport: - utzakken: nadat de snelhed vermnderd s tot onder de krtsche drempel voor sedmentate worden de slbdeeltjes nog verder getransporteerd over een zekere afstand voordat ze zch aan de bodem vasthechten. Deze tjd s omgekeerd evenredg met de valsnelhed. - erose: de krtsche snelhed nodg om een slbdeeltje n suspense te brengen s groter dan de krtsche snelhed voor sedmentate. - vertcale mengng: de slbdeeltjes de n suspense gebracht werden, hebben een zekere tjd nodg om over de waterkolom verdeeld te worden. Ten gevolge van vertcale stratfcate kan deze dsperse sterk vermnderd worden. In fguren 7 en 8 worden de slbconcentrate en het -transport utgezet n functe van de stroomsnelhed (vloed s negatef, eb s postef; de grootheden zjn vertcaal en lateraal gemddeld). De maxmale vloedconcentrates en vloedtransporten zjn groter dan de ebconcentrates en -transporten, wat het gevolg s van de grotere vloedsnel- heden. Deze vaststellng wjst op het vloeddomnant gedrag van de concentrate. Er dent opgemerkt te worden dat deze fguren geen rekenng houden met verschllen n duur tussen vloed en eb, zodat de grotere vloedtransporten net noodzakeljk wjzen op een groter totaal transport van slb tjdens vloed. De fguren tonen aan dat de concentrate en ook het transport bj toenemende stromng lager s dan bj afnemende stromng. Deze verschllen n transport tussen vloed en eb zjn verantwoordeljk voor het resduele transport over een getj. De afname n concentrate tjdens afnemende stromng heeft te maken met de vormng van grote slbaggregaten met een hoge valsnelhed (ze van Leussen, 994). 9. SNELHEIDS-, CONCENTRATIE- EN TRANSPORTPROFIELEN Het erose- en sedmentatepatroon van slb kent een complex dredmensonaal karakter. In fguur 9 wordt dt aan de hand van snelheds-, concentrate- en transportprofelen voor meetpunt (gelegen aan de rand van de vaargeul) tjdens sprngtj weergegeven. Per convente wordt ook voor het verloop van de slbconcentrate de rchtng (postef: eb, negatef: vloed) aangedud. De fguur begnt met laagwaterkenterng. In het begn van de vloed (omstreeks 2 uur) kan een plotse toename n concentrate en transport aan de bodem waargenomen worden. Naden zjn de concentrates en de transporten homogener verdeeld over de vertcale, er bljft echter steeds een vertcale gradënt behouden. Men kan dudeljk zen dat gedurende de vloed de slbdeeltjes meer en meer verdeeld worden over de waterkolom. De concentrate en ook het transport tjdens eb s homogener dan tjdens vloed. Enkel omstreeks 2 tot 3 uur na hoog- Water nr me/jun

13 Fguur 24 Fguur 25 DoodlL 27 / 9/9 - Drempel, von ZondvLLel Contourl. jnen Sl.bconcenlrot.e SprL ngll / /9 - DrempeL van ZondvL Lel ContourL.Jnen SLLbconcentrot.e neetp.ml,", " ' tr,, T -.,.. fmtpuf'll :Z tt..tpunt. S 9el punl S fs-- dat.al - l'..i a.o :DA n..ci T. f..,." r"p..., MMt.punl J Sl.oncent.rat....n.gl D sc.oo e so.oo,. m 25.. J. UXl. 58. R 3.. g ls. 2. "" so.oo e 2. J. Cl so.oo,. m Wl. ISO. CD Il g water kan een plotse toename van de concentrate aan de bodem waargenomen worden. De slbconcentrate aan de oppervlakte s heel klen tjdens vloed terwjl tjdens eb er altjd een sgnfcante oppervlakteconcentrate aanwezg s. Dt kan verklaard worden door de aanwezghed van een grotere vertcale salntetsstratfcate tjdens vloed wat de vertcale mengng vermndert.. SLIBTRANSPORT Door Fsher (976) werd een methode ontwkkeld waarbj de nvloeden van rverafvoer, getj, dchthedsverschllen en geometre op het totaal transport kunnen worden onderscheden. De alzo bekomen transportcomponenten geven een nzcht n het mengmechansme van het estuarum. Een utvoerge beschrjvng van de methode alsmede de afledng van de eendmensonale dsperse-dffusevergeljkng kan gevonden worden n Swart (983). De utendeljke formule voor een permanente toestand na verwaarlozng van de rverafvoer, de erose, sedmentate en brontermen kan als volgt geschreven worden: Au c- AD \c = T (5) x \x waarbj A = dwarsdoorsnede c = gemddelde slbconcentrate over doorsnede u = gemddelde snelhed over doorsnede Dx = effecteve dspersecoëffcënt T = totaal transport Integrate van formu le (5) over de getjperode geeft dan: <Au c > - A Dx \ : > = < Auc > (6) Het getjgemddeld transport kan vereenvoudgd als volgt geschreven worden: < Auc > = < A u c > + < A u" c" > (7) waarn < Auc > : totaal transport < A u c > : advectef en net lokaal dspersef transport Dt s het transport ten gevolge de gemddelde vloestofbewegng. In een getjregme vertegenwoordgt het een resttransport (gemddeld over het getj), dat beïnvloed wordt door de processen welke zch aan bede zjden van de meetraa voltrekken. < A u" c" >: totale resttransport (lokaal dspersef transport) transport ten gevolge van de onregelmatge stroomverdelng n de dwarsdoorsnede. Bestaat ut een horzontale component (gerelateerd aan getj en deptegemddelde waarden) de ontstaat door onregelmatge bodemlggng, eb- en vloedscharen en transversale gravtatecrculate, en een vertcale component, hoofdzakeljk veroorzaakt door dchthedsstromngen (gerelateerd aan breedtegemddelde waarden). Het slbtransport werd voor de twee metngen opgespltst volgens formule (7), waarbj per tjdstp het advectef en het totaal transport bepaald werd, het verschl tussen de twee geeft dan het totale resttransport weer. Per meetpunt werd het tjdstp van kenterng bepaald. Het eb- of vloedtransport gaat steeds van kenterng tot kente- rng. Het tjdstp van kenterng per meetvertcale hoeft daarbj net geljk te zjn. Per convente wordt het ebtransport als postef beschouwd en het vloedtransport als negatef. De resultaten zjn gebundeld n tabellen 8 en 9. Ut de tabellen bljkt dat er een netto transport s n de ebrchtng. Het valt op dat het totaal transport altjd klener s dan het advectef transport. Boven werd reeds opgemerkt dat het advectef transport belangrjk s n raaen met een sterke debetsveranderng (tengevolge van eb- en vloedgeulen). Het netto totaal transport utgedrukt n kg/s s voor de metng van 2799 (doodtj). kg/s en voor de metng van 4//9 (sprngtj) 5.4kg/s. Inden men de vloed- en ebtransporten afzonderljk beschouwt s het transport tjdens sprngtj ongeveer een factor dre groter dan tjdens doodtj. Het s net mogeljk om aan de hand van deze metngen algemene concluses te formuleren aangaande het slbtransport en de slbbalans n de Schelde, daarvoor dent men te beschkken over een voldoende aantal metngen gespred zowel n de rumte als n de tjd.. CONCLUSIES Om een overzcht van de metngen te bekomen worden n fguren 2, 22 en 24 (doodtj) en 2, 23 en 25 (sprngtj) de soljnen van snelhed, salntet en slbconcentrate n functe van de tjd weergegeven. Ut de snelhedsfguren (2 en 2) komt dudeljk het verschllend stromngsveld tjdens vloed en eb naar voren. Zo volgt de ebstroom vooral de vaargeul terwjl de vloedstroom haar maxmum heeft n de Schaar van Ouden Doel. Ut de fguren 98 Water nr me/jun 994

14 komt ook dudeljk het vervormde snelhedsprofel tjdens eb en vloed naar voren, ook kan de duur en het tjdstp van kenterng (en de afwjkngen) dudeljk waargenomen worden. De asymmetre van het getj maakt dat de soljnen omstreeks hoogwaterkenterng dchter bjeen lggen dan bj laagwaterkenterng. De salntet vareert met het getj zodang dat de extreme waarden ongeveer één uur najlen op de waterstandsextrema. Het verschl tussen mnmum en maxmum salntet bedraagt tjdens doodtj ongeveer 3g/I en tjdens sprngtj ongeveer 4.5g/I. In alle meetpunten kan gedurende een groot deel van de getjcyclus een vertcale stratfcate van de salntet waargenomen worden (fguren 22 en 23). Deze stratfcate s het grootst omstreeks hoogwater en s mnmaal of afwezg omstreeks laagwater. Het maxmaal verschl n salntet tussen de bodem en oppervlakte treedt op omstreeks het salntetsmaxmum en bedraagt tjdens doodtj ongeveer 2.8g/ en tjdens sprngtj ongeveer 4g/I. De horzontale salntetsgradënt bedraagt.35g/ per km tjdens doodtj en.42g/i per km tjdens sprngtj. De aanwezge horzontale en vertcale salntetsgradënten zjn verantwoordeljk voor de vervormde snelhedsvertcalen tjdens eb en vloed. De laterale salntetsverschllen hebben een maxmale waarde tjdens het salntetsmnmum en kunnen oplopen tot.5g/ (doodtj) tot 2.5g/I (sprngtj). Ut een vergeljkng van de salntetswaarden tjdens doodtj en sprngtj bljkt dat de mnmale salnteten nagenoeg ongewjzgd zjn, terwjl de maxmale salntet ongeveer.5g/i hoger s tjdens sprngtj. De fguren 24 en 25 tonen aan dat de slbconcentrate sterk vareert n de tjd, over een vertcale en over een dwarssecte. Deze fguren geven een aandudng van de erose- en sedmentatecyclus van slb n de verschllende meetpunten. De varates n concentrate kunnen voor een groot deel gecorreleerd worden aan varates n snelhed. De grootste bodemconcentrates treden op tjdens vloed. Omstreeks hoogwaterkenterng s er een dudeljke vermnderng aan slb n het water waarneembaar ten gevolge van het utzakken van de slbdeeltjes. De concentrate s dan vrj unform verdeeld over de vertcale. De concentrate s (gemddeld) het grootst n de vaargeul (meetpunt 2). Naarmate men dchter naar de oever komt neemt de concentrate n het water af. De verhoudng gemddelde concentrate/bodemconcentrate s ongeveer.5 tjdens doodtj en 2 tjdens sprngtj. Tjdens sprngtj s de vertcaal gemddelde slbconcentrate ongeveer twee keer groter dan tjdens doodtj. Tussen de snelhedspeken en de slbcon- centrate- en transportpeken treedt een faseverschuvng op, resulterend n een typsch hysterese verloop van de concentrate en het transport n functe van de snelhed. De concentrate en ook het transport s bj toenemende stromng lager dan bj afnemende stromng. In hoofdstuk werd het slbtransport doorheen de meetraa voor zowel sprng- als doodtj berekend. Voor bede meetdagen werd een nettotransport berekend n ebrchtng. Het slbtransport werd opgespltst n een totaal en een advectef transport. Het fet dat het advectef transport altjd groter s dan het totaal transport s te verklaren doordat n de meetraa belangrjke veranderngen n debet over de dwarssecte bestaan. Het netto transport bedraagt tjdens doodtj. kg/s en tjdens sprngtj 5.4kg/s. Omdat deze getallen het resultaat zjn van het verschl tussen twee grote getallen s de nauwkeurghed hervan gerng. Gemddeld gezen s het transport tjdens sprngtj ongeveer 3 keer groter dan tjdens doodtj. De twee meetcampagnes ter hoogte van de Drempel van Zandvlet hebben geled tot een beter nzcht n het stromngspatroon en het sedmenttransport n de nabjhed van de Belgsch-Nederlandse grens. Het s echter dudeljk dat twee 3-uursmetngen enkel een klen deel van de sluer kunnen oplchten en geen volledg antwoord kunnen geven op vragen betreffende het slbtransport n het algemeen en het grensoverschrjdend slbtransport n het bjzonder. DANKWOORD De auteurs wensen hun dank te betugen aan het personeel van de Studedenst (Antwerpse Zeehavendenst) en van het Waterbouwkundg Laboratorum voor de vruchtbare dscusses en samenwerkng tjdens de stude van de Noordeljke Contanerkaa. Ook de nspannngen van de bemannng van de meetschepen van zowel de Antwerpse Zeehavendenst als de Meetdenst Zeeland (Rjkswaterstaat) waarderen zj ten zeerste. M. FETTWEIS, M. SAS IMDCN.V. Wlrjkstraat Borgerhout L. MEYVIS Mn. Vl. Gem. Antwerpse Zeehavendenst Tavernerkaa 2 Antwerpen LITERATUURLIJST Antwerpse Zeehavendenst (98). Zeeschelde Chlordegehalte 979, Verslag Nr. AZ.8/3. Antwerpse Zeehavendenst (99). Maand en Decade Gemddelde Debelen van het Scheldebekken 99. Fettwes M., M. Sas, K.P.P. Pathrana, E. Jabbar and C.S. Yu (993). Suspended Sedment Transport Modellng n the Scheldt Estuary : Comparson of Dfferent Models. Advances n Hydro-Scence and Engneerng, Vol., Fsher H.B. (976). Mxng and Dsperson n Estuares. Annual Revew of Flud Mechancs. l.m.d.c. (988}. Tunnel Lefkenshoek, Onderzoek Betreffende de Morfologsche Factoren. Endrapport. Rapport IMDC Nr l.m.d.c. (989). Tunnel Lefkenshoek, Onderzoek Betreffende de Morfologsche Factoren. Langdurge Stroom- en Sedmentmetng. Rapport IMDC Nr l.m.d.c. (99). Tunnel Lefkenshoek, Onderzoek Betreffende de Morfologsche Factoren. Analyse Stroom- en Sedmentmetngen. Rapport IMDC Nr l.m.d.c. (99a). Contanerkaa Noord - Hydraulsch en Sedmentologsch Onderzoek. Stroomen Sedmentmetng 27/9/9. Deelrapport (twee delen). Rapport IMDC Nr l.m.d.c. (99 b). Contanerkaa Noord - Hydraulsch en Sedmentologsch Onderzoek. Stroomen Sedmentmetng 4//9. Deelrapport 2 (twee delen). Rapport IMDC Nr l.m.d.c. (993). Gedrag van Partcular Materaal n het Schelde-Estuarum. Endrapport n opdracht van de BMM (Mnstere van Volksgezondhed en Leefmleu). Nchols M.M. (984). Effects of Fne Sedment Resuspenson n Estuares. Estuarne Cohesve Sedment Dynamcs (Ed. A.J. Mehta). Lecture Notes on Coastal and Estuarne Studes Vol.4. Sprnger-Verlag. Peters J.J. (975). Les Méchansmes de Mélange des Eaux dans l'estuare de l'escaut. Annales des Travaux Publcs de Belgque, No.2. Swart J.P. ( 983). Slbtransportberekenngen n een Dwarsraa n de Westerschelde. Rjkswaterstaat, Nota WWKZ-83.V7. Van Eck G.T., N. De Pauw, M. Van Langenbergh, G. Verreet (99 ). Emsses, Gehalten, Gedrag en Effecten van (Mcro)verontrengngen n het Stroomgebed van de Schelde en het Schelde-estuarum. Water, Nr. 6. Van Leussen W. (994). Estuarne Macroflocs, ther Role n Fne-Graned Sedment Transport. Doctoraatsthess Unverstet Utrecht. Wartel S. (977). Composton and Orgn of Sedments n the Scheldt Estuary. Geologe en Mjnbouw, Vol. 56, Nr.3. Water nr me/jun