ONDERZOEK NAAR DE OPBRENGST AAN NICOTINE VAN NICOTIANA RUSTICA (L.) OVER DE JAREN

Transcriptie

1 ONDERZOEK NAAR DE OPBRENGST AAN NICOTINE VAN NICOTIANA RUSTICA (L.) OVER DE JAREN door R. Hofstr potheker WISKUNDIGE BEWERKING door M. Keuls wiskundige With summry in English on p. 9 : An investigtion on the nicotine yield of Nicotin rustic in the yers INHOUDSOVERZICHT Inleiding Doel vn het onderzoek Litertuurgegevens Experimenteel gedeelte A Behndelingsproef 99 B Rssenproef 99 C Behndelingsproef 90 D Rssenproef 90 E Interprovincile proef 90 met rs Schrfe A Smenvtting Dnkwoord Summry Litertuur Addendum INLEIDING. Nicotine is het hoofdlkloïde vn de meeste vriëteiten vn Nicotin tbcum en Nicotin rustic. Het is een kleurloze, zeer giftige vloeistof, die bij kmertempertuur met wter mengbr is. Toepssingen vn nicotine. Nicotine wordt gebruikt ls insecticide en ls grondstof voor de bereiding vn nicotinezuur, nicotinezuurmide en enkele ndere fgeleiden. De toepssing ls insecticide is lgemeen bekend. Nicotinezuur en nicotinezuurmide (P.P.-fctor, P.P. = Pellgr Preventive) behoren tot het vitmine B complex. Behoefte n nicotine. Uit vele publicties blijkt dt er in diverse lnden een tekort n nicotine bestt. Nuwkeurige cijfers worden niet gegeven. Wel

2 wordt vermeld dt in de U.S.A. het tekort in het jr 9 op kg nicotine werd gescht, terwijl de vermoedelijke productie kg nicotine bedroeg. Bereiding vn nicotine. Nicotine wordt in het lgemeen bereid uit fvlproducten vn de tbkverwerkende industrieën. In Duitslnd en Ruslnd verkrijgt men deze stof bovendien uit tbk, die specil voor de nicotinefbricge verbouwd wordt. DOEL VAN HET ONDERZOEK. Dr Nederlnd steeds een tekort n nicotine heeft en de invoer deviezen kost, lg het voor de hnd een onderzoek in te stellen nr de mogelijkheid om in Nederlnd tbk te verbouwen ten behoeve vn de nicotinefbricge. In 99 nm de Stichting Kruidentuin Buitenpost" op instigtie vn de Directeur vn de Tuinbouw het inititief tot een onderzoek vn de mogelijkheden. In de loop vn 90 nm het Instituut voor de Veredeling vn Tuinbouwgewssen te Wgeningen dit werk over. Onze werkzmheden werden steeds verricht in het Phrmcognostisçh Lbortorium der Rijks-Universiteit te Groningen. LITERATUURGEGEVENS. Over de opbrengst n nicotine uit tbk in Nederlnd verbouwd, bestt weinig litertuur. In het buitenlnd drentegen, heeft men wel proeven op grote schl genomen. Niet lleen in prctisch geheel Europ, mr ook in de U.S.A. en in de Unie vn Zuid-Afrik zijn wrnemingen gepubliceerd. In het lgemeen wren de resultten vn dien rd, dt men geen grote verwchtingen koesterde ngnde de mogelijkheid in de prctijk tbk voor dit doel te verbouwen. Desondnks is het bekend, dt in Duitslnd en Ruslnd op deze mnier nicotine verkregen wordt. Ftton () berekent in 99 in Nederlnd, op grond vn het onderzoek vn slechts enkele plnten, de opbrengst op ± 0 kg nicotine per h, indien de blderen in een technisch rijp stdium geplukt worden. Hij topt vroeg en diep en verwijdert regelmtig de zijscheuten. Kissling () geeft in 90 een litertuuroverzicht. Hieruit blijkt dt in Mrokko een gehlte vn % nicotine bereikt is. De invloed vn stikstofbemesting wordt door verschillende uteurs verschillend beoordeeld. Heine () komt in 90 in Duitslnd tot de conclusie dt het dàn lleen economisch verntwoord is tbk te verbouwen ten behoeve vn nicotineproductie, indien de opbrengst minstens 00 kg nicotine per h is. Op stikstofrme grond is de invloed vn stikstofbemesting duidelijk. Op stikstofrijke grond kn hij geen invloed ntonen. Phosphten verhogen wel de bldopbrengst, echter niet het gehlte. Klrner () bereikt in 9 in de Blkn de beste resultten met stlmest. Het gehlte wordt dn nl. verhoogd. Minerle mest verhoogt de bldopbrengst. Gebrek n phosphten verlgt de bldopbrengst. König () constteert dt de opbrengst in ntte jren geringer is dn in droge jren. Flosdorf en Plmer () vinden hetzelfde, mr merken bovendien nog op, dt het voorl droog moet zijn tegen de oogst. Vn de meer uitgebreide publicties vermelden we nog de volgende. Mc Murtvey () in 9 in de U.S.A. De opbrengst n nicotine uit de gewone tbk is veel te lg. Zelfs de slechtste soorten hebben nog meer wrde voor de tbkverwerkende industrieën dn voor de nicotineproductie. Met

3 Nicotin rustic komt hij tot 0 kg nicotine per h, hetgeen ook nog niet lonend is. Het toppen cht hij vn buitengewoon veel belng, evenls het verwijderen vn de zijscheuten, hetwelk om de 0 dgen moet gebeuren. Nudé (8) onderzocht in de jren 9 9 in Zuid-Afrik het technische procédé vn de nicotine-winning uit tbk. Hij berekent de productie-kosten vn iy. 0 % nicotinesulft op ruim ƒ., indien de tbk % nicotine bevt. Het betreft hier fvltbk, wrvn de kostprijs niet in deze cijfers is opgenomen. Bovendien nm hij proeven om de gunstigste groeivoorwrden te vinden bij de teelt vn Nicotin rustic voor de nicotine-fbricge. Hij komt op 0 kg nicotine per h. Het gehlte is dn, %, berekend op droog gewicht en betrokken op de gehele plnt. Voorwrden zijn: toppen en zijscheuten verwijderen en goede stikstofbemesting. Hij komt tot de conclusie, dt de teelt voor dit doel niet rendbel te mken is. Huter (9), wetenschppelijk leider vn de Forschungs- und Bertungsstelle der S.O.T.A. (zie v. d. Ven (0)), nm in 9 in Zwitserlnd rssenproeven. Vijf vn deze rssen kregen wij voor ons onderzoek door bemiddeling vn Ir L. F. M v. d. Ven tot onze beschikking. De resultten die Huter met deze rssen bereikte, wren: Nicotinreich D S.O.T.A. Brsil selvggio Tombc Bolsunov No plnten per h kg nicotine per h 99 De cursief gedrukte opbrengsten zijn die, welke behoren bij de plntmethode, die voor het betreffende rs het geschiktst gecht wordt. De berekening is gemkt door de gemiddelde opbrengst per plnt te vermenigvuldigen met bovengenoemd ntl plnten per h. De proeven werden genomen bij een beplnting vn.00 stuks per h. Onzes inziens mg deze berekening niet op deze wijze doorgevoerd worden, dr de groeivoorwrden bij een vernderde plntfstnd totl nders zijn. De opbrengst zl nooit rechtevenredig toenemen met het ntl plnten per oppervlkte-eenheid. Huter berekent de kosten per kg nicotine op 0 Zw.frs tot het moment wrop de plnten geoogst op het veld stn. EXPERIMENTEEL GEDEELTE. Het doel vn het onderzoek ws het rs en de groeivoorwrden te vinden, wrmee de hoogste opbrengst n nicotine per oppervlkte-eenheid verwcht kn worden. Hierbij mg niet uit het oog verloren worden, dt een eventuele geringe meeropbrengst, geprd gnde met hogere teeltkosten of een toenme vn de te verwerken hoeveelheid plntenmteril, voor de industrie niet voordelig is. Gunstig zijn dus die gevllen, wr een hoge opbrengst n nicotine gekoppeld is n een geringe opbrengst n vers mteril, en n lge teeltkosten. Uitvoering. De tijd die n het onderzoek besteed mocht worden, ws twee jr. De keuze vn de plts der proefvelden ws zeer beperkt. In de eerste plts, omdt de plnnen in het voorjr 99 opkwmen en lle proeftuinen en prticulieren l een teeltpln opgemkt hdden. Ten tweede, omdt deze proef geheel op de prctijk ingesteld moest zijn en dus lleen die gebieden in n-

4 merking kwmen, wr in de toekomst de teelt misschien gevestigd zou kunnen worden. Ten derde ook omdt ons budget zeer klein ws. Proef schem s. De te bespreken proeven werden ngelegd volgens schem's, die de elimintie vn het effect bodemverschillen binnen het proefveld sterk vergemkkelijken (Confounding, Youden squres, qusi ltin squre) (litt, en ). Proefopzet 99. In dit jr konden we de proeven onderscheiden in een behndelingsproef en een rssenproef. A. Behndelingsproef 99 Bij deze proef brchten we systemtische fctoren n, nl. toppen, stikstofbemesting en oogsttijden. De proef werd in pltsen uitgelegd. Zie voor het proefveldschem het Addendum fig.. Pltsen. We slgden er in te Sppemeer, Dreumel en Gemert ruimte te vinden. Deze pltsen worden verder ngeduid ls S, G en D. Te Sppemeer lg het proefveld op de Gemeentelijke proeftuin voor fruit- en groenteteelt, te Gemert op de Gemeentelijke proeftuin voor kruidenteelt en te Dreumel op het terrein vn een prticulier, de heer A. A. M. Poelmns. Resultten grondonderzoek proef A: Plts Grondsoort,j klk- P fctor humus % fslibbr O/o znd Fijn Grof Totl fosforzuur P getl P citr. kliof O/o S. G. D. dlgrond zndgrond rivierzvel,0 9,8 i, \, 9 : 8! ; 9 0 0,0 Weeroverzicht verstrekt door het K.N.M.I. Eelde Gemert Andel Groningen i Heusden Juni I II III Juli I II III Aug. I II III Sept. I II III,,,,, 9,,8, 0,0 0,,,, 0,, 0,8,,0,8,,,8, 8,0, 8, 8,,, 9,,,,8,,8, 0,9, 8, 9,0,,,0,,,,,, 0,, 8,.,,0,, 8,0,,8 9, 0,9 9,, 0,,,,,9 9,, 8,0 9,,, -8,9 8,0,9,8 0, 8,9, 9, 8, ,,,, 8,, 0,,0 8, 9, 0, 8, j,, 80, A = gem. temp, overdg B = neerslg in mm C = ntl zonneuren

5 Toppen. De litertuur geeft n, dt door het toppen het gehlte verhoogd wordt, dit zegt nog niet dt de opbrengst n nicotine per oppervlkte-eenheid er door verhoogd zl worden. Bovendien is het toppen en het verwijderen vn de zijscheuten een kostbre bewerking. Kn deze bewerking beperkt worden zonder dt drdoor de opbrengst nzienlijk dlt, dn is dit mogelijk voordeliger. We stelden drom het schem, T 0 = niet toppen, Tj = éénml toppen en T = eenml toppen + eenml zijscheuten verwijderen, (,,dieven"). De bewerkingen geschiedden te: Sppemeer toppen op 9 Juli, dieven op Augustus; Gemert,,,, Aug.,,,,, Dreumel,,,,,,,,,, Bij het toppen werden de plnten juist onder de bloeiwijze fgesneden. De bloemknoppen wren juist nog niet open. Bij de tweede behndeling werden lle bloemendrgende zijscheuten verwijderd. Stikstof bemesting. Alle veldjes kregen een superfosftbemesting vn 8 kg per re en kg zwvelzure kli per re. De N 0 veldjes kregen kg klkmmonslpeter per re, de N, veldjes 8 kg en de N veldjes kg per re, onmiddellijk n het plnten. Begin Augustus ontvingen de N 0, N t en N veldjes nog respectievelijk kg, kg en kg klkslpeter per re. Oogsttijden. Enige uteurs vermelden dt het gehlte in de loop vn het seizoen belngrijk toeneemt. Het is dus vn belng het gews zo lng mogelijk op het veld te lten stn. Hiertegenover stt, dt bij fsterven het gehlte dlt. De oogsttijden wren: Sppemeer R 0 0 Augustus, R x September, R 0 October; Gemert R 0 0 Augustus, R^ September, R October; Dreumel R 0 Augustus, R^ September, R» October. Plntfstnd. De plntfstnd werd willekeurig gekozen, dr wij hiervoor niet over voldoende gegevens beschikten. Genomen werd een rijenfstnd vn fwisselend en 0 cm. In de rijen ws de fstnd cm. Ieder veldje bevtte 8 rijen vn 0 plnten = 80 plnten. Tussen de veldjes werd een isoltierij geplnt. De oppervlkte vn de veldjes gemeten tussen de isoltierijen ws dus ( x ) x ( x + x 0) =,9 m. De oppervlkte die werkelijk door de plnten in beslg genomen werd: (0x) x (x + x0) =, m. Rond elk blok werd ook een isoltierij geplnt. Rs. In lle pltsen werd het rs Nicotinreich D gebruikt. Plntmteril. De plnten voor Sppemeer werden opgekweekt te Buitenpost en voor Gemert en Dreumel te Dreumel. Ptntdt. Te Sppemeer Juni en te Dreumel en Gemert op Juni. Deze pltsen kwmen veertien dgen te lt, dr de opkweek te Dreumel iets verlt ws. Ontwikkeling. Deze ws te Sppeneer n rzelend begin zeer voorspoedig. De veldjes wren gelijkmtig. Hlf Juli ws er een duidelijk verschil wr te nemen tussen de N 0, N : en N veldjes. De N veldjes wren nl. nmerkelijk donkerder vn kleur. Dit verschil trd in de loop vn het seizoen steeds duidelijker nr voren. De T n veldjes en specil de combintie N 0 T 0 stonden eind Augustus l prctisch stil in groei en de onderste blderen begonnen te vergelen. Hlf September ws de frijping l ver gevorderd. Alleen de T veldjes hdden prctisch nog geen geel bld en de plnten stonden in volle bloei. De T^ en T 0 veldjes hdden rijpe vruchten. Begin October

6 wren de plnten grotendeels fgestorven, lleen de veldjes T hdden nog onrijpe vruchten. Specil de N T veldjes zgen er nog behoorlijk fris uit. Te Dreumel en Gemert ws het begin zeer slecht. Door de nhoudende droogte bleven de plnten zeer klein. Toch kwmen ze tegelijk met die te Sppemeer in knopstdium. N begin Augustus met regenvl ging de ontwikkeling veel beter. In Gemert bleef de stnd echter vrij lg. De verschillen tussen de bemestingstrppen kwmen in Gemert lleen hierin tot uiting dt de N 0 -veldjes bij de eerste oogst lichter vn kleur wren dn de rest. In Dreumel geen verschil tussen de bemestingstrppen. In Gemert duidelijk verschil in ontwikkeling tussen blok I en II n weersknten vn een pd. De verdere ontwikkeling liep te Gemert prllel met die te Sppemeer. De fsterving ws niet zo uitgesproken. Te Dreumel bleven de plnten tot n de tweede oogst groen. Ps bij de derde oogst wren de onderste blderen vergeeld. Uitvllers. In Gemert en Sppemeer prctisch geen uitvl. Dreumel hd weinig uitvllers. Opbrengst op 80 plnten omgerekend. Oogsttechniek. Elk veldje werd in zijn geheel geoogst. De plnten werden enkele cm's boven de grond fgeslgen en drn gewogen. Vervolgens werden ze gesneden in een strohkselmchine, die op cm fgesteld ws. Het gesneden mteril werd zeer goed gemengd. Uit het mengsel werden. 8 monsters voor de vochtbepling genomen vn ±00 grm (de wegingen geschiedden op twee decimlen nuwkeurig), en een groot monster vn ± kg, dt bestemd ws voor de nicotinebepling. De vochtmonsters werden in luminium doosjes gedn, die n gewogen te zijn in een drooginrichting met wrme luchtcircultie werden gepltst. Wnneer het vochtgehlte nog ± 0 % ws, werden ze overgebrcht in een lbortorium droogstof op 0 C, wrin ze 8 uur bleven. Drn werden de doosjes in een klkkist fgekoeld en gewogen. Het hksel vn kg voor de nicotinebepling werd in een drooginrichting in een wrme luchtstroom gedroogd. Voor Gemert en Dreumel geschiedde dit te Doornspijk en voor Sppemeer te Buitenpost. De droogtempertuur te Doornspijk ws C (duur ± uur) en te Buitenpost C (duur ± 8 uur). Het ldus verkregen luchtdroge mteril werd in een kruisslgmolen gemlen tot poeder B 0. Nicotinebepling. Hiervoor ws een snelle methode nodig. De volgende bepling, die nder met commentr gepubliceerd zl worden, werd gebruikt. grm grondstof wordt met grm MgO en grm NCl in een rondkolf vn 00 ml met lnge hls gebrcht en ngespoeld met 0 ml wter. Door twee kolven tegelijk wordt stoom geleid. De koeler en kolf zijn verticl opgesteld. De koeler mondt uit in een bekergls vn 00 ml dt 8 ml wter en ml 0, N. HCl bevt. De destilltie wordt voortgezet tot het totl volume 00 ml bedrgt. Het volume in de rondkolf wordt door middel vn een klein vlmmetje constnt gehouden. De destilltie is n ± min. beëindigd. Drn wordt 0 ml verzdigde pikrinezuuroplossing toegevoegd en het bekergls, ter uitkristllistie vn het nicotinedipikrt, op een koele plts tot de volgende dg weggezet. Het neerslg wordt dn fgefiltreerd door een trechter met wttenpropje, onder zchte fzuiging. Het neerslg wordt x met ml 0 keer verdunde pikrinezuuroplossing en drn x met ml gedestilleerd wter gewssen. Het wtje plus neerslg wordt met 0 ml heet gedestilleerd wter overgespoeld in een Erlenmeyer vn 00 ml. N toevoeging vn 0 druppels phenolphthleïne wordt met 0, N. NOH getitreerd tot roodkleuring. Drn wordt ml toluol toegevoegd en onder krchtig omschudden verder getitreerd tot de onderste lg rood gekleurd is. ml 0, N. NOH

7 komt overeen met 0,0 % nicotine in het oorspronkelijke luchtdroge poeder. Deze bepling is zeer nuwkeurig uit te voeren. Slechts zelden ws het nodig een derde bepling te doen, omdt een duplo niet klopte. Drn werd het vochtgehlte vn het luchtdroge poeder bepld door droging vn ± grm bij een tempertuur vn 0 C gedurende uur. Ook deze bepling werd steeds in duplo uitgevoerd. Methode vn berekening. Stel de opbrengst n vers mteril vn een veldje op A kg, het drogestofgehlte op p c /c, het nicotinegehlte op q % vn het luchtdroge poeder. Als het drogestofgehlte in dit luchtdroge poeder r c /c is, dn is de opbrengst n nicotine per veldje A x 000 x p x q x 00 grm. 00 TOO r Proefresultten (Zie tbellen tjm ) Algemene opmerking: Bij deze en verdere te bespreken proeven zijn de getluitkomsten zoveel mogelijk buiten de tekst gehouden. In het ddendum is echter vn elke proef opgenomen:. het proef schem;. een overzicht vn de opbrengst- en chemische nlysecijfers vn lle veldjes;. tweewegtfels, omgerekend in stndrdeenheden ls kg/h, % enz. Deze geven een duidelijk beeld vn het gedrg vn verschillende behndelingscombinties;. vritienlysen. Deze geven door + + of + weer welke fctoren resp. zeer duidelijk of vrij duidelijk werkzm zijn gebleken. De in de tekst ingelste tbelletjes zijn meest uit genoemde tweewegtfels fgeleid. Invloed N-bemesting. Alleen in Sppemeer hd de stikstof een zeer betrouwbre positieve invloed. Stellen v/e de resultten vn de veldjes zonder bemesting (N 0 ) op 00, dn ws het effect vn de dubbele stikstofgift (NL) voor resp. de rooitijden R 0, R^ en R ls volgt: opbrengst vers percentge droge stof percentge nicotine op droge stof opbrengst nicotine Effect vn NL (N 0 = 00) te Sppemeer. Ro R, Ro 9 Gemiddeld 8 9 Dt de opbrengst n nicotine regelmtig toenm met de stikstofgift blijkt uit de volgende gemiddelde indexcijfers: N 0 = 00, N, =, N =.

8 in Gemert hd de stikstofbemesting een klein positief effect, dt zich uitte in een toenme vn de opbrengst n nicotine bij de N^veldjes t.o.v. Noveldjes. De indexcijfers wren: N 0 = 00, Ni =, N =. In Dreumel ws geen invloed vn de N-bemesting te bespeuren. Intercties vn N met de ndere fctoren kwmen sttistisch niet voldoende duidelijk nr voren. Invloed vn het toppen T. De invloed vn het toppen bleek op lle drie proefvelden zeer betrouwbr. Voorl T (= toppen en dieven) hd een zeer duidelijke invloed. Stellen we de resultten voor de veldjes T 0 op 00, dn zijn de indexcijfers voor de T, resp. T veldjes: Effect vn T x (T 0 = 00) Dreumel Gemert Sppemeer Opbr. vers Ro 9 R. R 0 Gem. 0 Ro 0 Ri R 09 Gem. 09 Ro 98 R. 98 R 99 Gem. 98 /o droge stof /o nie. op droge stof Opbr. n nie Effect vn T (T 0 =00) Dreumel Gemert Sppemeer Ro Opbr.vers00 R, 9 R Gem. Ro 8 R, R Gem. Ro 89 R, 98 R 8 Gem. 0 % droog /onie.v. 9 droog Opbr.nie Het zeer grote effect vn T op de nicotineopbrengst komt evenls dt vn T, vrijwel geheel tot stnd door stijging vn het nicotinegehlte. Hoewel ook de verse opbrengst soms toeneemt n toppen, wordt dit effect grotendeels opgeheven door een vermindering vn het % droge stof, zodt de droge" opbrengst ngenoeg gelijk blijft. De vritienlyse wees uit, dt de intercties vn toppen T, met rooitijden R, ls regel betrouwbr wren. Dit houdt in, dt het effect vn toppen verschillen vertoont in verschillende rooitijden. In bovenstnde tbellen zijn de effecten vn T^ en T drom voor elke rooitijd fzonderlijk ngegeven. Bezien we eerst de effecten vn T^ en T fzonderlijk:

9 Effect vn T l (Toppen op Augustus). Door het enkele toppen (± Augustus) heeft de plnt betrekkelijk weinig plntendelen verloren. Bij de vroege rooitijd (R 0 = Augustus) heeft de plnt zich hiervn grotendeels hersteld. Twee weken lter (R x =, of September) is de opbrengst n plntendelen zelfs iets beter dn die vn niet getopte plnten. Het toppen geeft een kleine verschuiving nr meer verse opbrengst met een lger % droge stof, door het verschijnen vn jonge plntendelen voor de weggenomene. Vier weken n toppen (Ro) is een flinke stijging vn het nicotinepercentge opgetreden, die ook zes weken n toppen (Ri) nog gehndhfd blijkt, mr in October (R) bij het fsterven der plnt snel vermindert. Effect vn T (toppen op Augustus en dieven op Augustus). Door het toppen èn dieven heeft de plnt veel plntendelen verloren, voorl in Gemert en Sppemeer. Een week lter (op Augustus) heeft de opbrengst zich nog lng niet hersteld. Twee tot drie weken lter (R x =, of September) heeft de plnt zich grotendeels hersteld. De verse opbrengst is zelfs hoger dn die vn niet getopte plnten, mr heeft een geringer % droge stof door de nwezigheid vn nieuwe plntendelen. Bij de ltste rooitijd (, of 0 October) zijn de niet getopte plnten reeds n het fsterven en sterk ingedroogd. De T -plnten zijn reltief nog groen, hebben een hogere verse opbrengst (die minder ingedroogd is) dn de T 0 -plnten. De droge" opbrengst is zelfs iets gunstiger. Reeds een week n dieven (R 0 = Augustus) is het nicotinepercentge vn droog ruim J^ x zo hoog ls dt vn T 0 plnten. Deze voorsprong blijft nog twee tot drie weken onverminderd gehndhfd (Rx =, of September). Ps in het fstervingsstdium (R =, of 0 October) dlt deze voorsprong iets, hetgeen zeggen wil, dt het nicotinegehlte bij te lt rooien sneller dlt bij T -plnten dn bij T 0 -plnten. Het T -effect op de nicotineopbrengst is bij lt rooien R gunstiger dn het Tj-effect in vergelijking met wt vroeger rooien R x. Het effect vn nvullend dieven werkt ook iets lter door. Smenvttend: Het eenml toppen heeft weinig invloed op de hoeveelheid droge opbrengst een Week of drie n de behndeling. De groei vn nieuwe plntendelen doet het vochtgehlte wt hoger zijn. Toppen en dieven heeft een hst onmiddellijke en blijvende stijging vn het nicotinegehlte ten gevolge. Toppen èn dieven geeft een veel hogere stijging dn toppen lleen. Wordt lter nog gediefd, dn werkt het gunstige 'effect ook lnger door. Invloed vn de rooitijd R. De invloed vn de rooitijd werd in lle gevllen sttistisch betrouwbr ngetoond, behlve voor de verse opbrengst te Gemert en voor het percentge nicotine in die plts. Stellen we de resultten voor R 0 op 00, dn volgen hieruit de volgende cijfers voor Ri en R. Effect vn R, en R (R 0 = 00). Opbrengst vers % droog % nicotine Opbrengst nicotine Dreumel R, 0 8 R 0 Ri Gemert R Sppemeer R> 9 8 R 0 8

10 Duidelijk blijkt dt te Sppemeer de opbrengsten bij de e en e oogst zeer ongunstig zijn t.o.v. de eerste oogst. De plnten wren l te ver fgestorven, in tegenstelling tot Dreumel, wr zelfs de ltste oogsttijd nog behoorlijk goed ws. Ook in Gemert ws de ltste rooitijd nog redelijk. Invloed vn de plts. De verschillen tussen de proefvelden moeten voorl worden toegeschreven n verschil in grondsoort. De grond te Sppemeer ws erkend slecht (zie b.v. de invloed vn de stikstof in die plts). Het niveu vn de nicotine-opbrengst lg te Dreumel en Gemert zeer veel hoger. Stellen we de opbrengst te S. op 00, dn volgt voor G. en voor D.. Dt toch de plnten te S. goed ontwikkeld wren volgt uit de verse opbrengsten S = 00, G. 8. en D. 0. De volgende tbel geeft een beeld vn de resultten der beste behndelingscombinties op elke proefplts. Dreumel Gemert Sppemeer T R N 0 T R, N T R, N, T, R 0 N Opbr. vers 000 kg/h 9 /oo n i c - vn verse opbr.,,,, Opbr. nicotine kg/h 0 9 Slotbeschouwing.. De invloed vn het toppen en zijscheuten verwijderen ( dieven") is zeer groot. Wel wordt de droge" opbrengst weinig beïnvloed, mr het nicotinegehlte werd door énkel toppen reeds met 0 % verhoogd. Door nvullend dieven werd zelfs een verhoging vn ruim 0 % bereikt. Deze verhoging trd reeds kort n het dieven op. Door herhld dieven kn ongetwijfeld een nog beter resultt worden verkregen. Opmerking: In de volgende te bespreken proeven werd meermlen gediefd en inderdd werd bij deze ls regel een hogere nicotineopbrengst verkregen.. De invloed vn de stikstofbemesting hngt f vn de bodemgesteldheid. Te Dreumel hd de bemesting vn N. chterwege kunnen blijven. Te Gemert ws een zwkke bemesting voldoende geweest. Te Sppemeer nm de opbrengst rechtlijnig toe met de mte vn de N. bemesting. Dr zou een nog grotere bemesting een betere opbrengst gegeven hebben. Voorl de opbrengst n vers mteril nm sterk toe (0 %), mr ook het nicotine-percentge steeg behoorlijk (± 0 %).. In 99 viel de gunstigste opbrengst smen met de oogsttijd R, = hlf September, voor Dreumel en Gemert. Voor Dreumel wellicht nog iets lter. Voor Sppemeer viel dit tijdstip eerder. Of dit nu te wijten is n het feit dt de plnten dr ook dgen eerder uitgezet wren, kn niet zonder meer uitgemkt worden. Persoonlijk chten wij de invloed vn klimt en grond belngrijker. In het lgemeen kn gezegd worden, dt de gunstigste oogsttijd gekomen is, wnneer de onderste blderen duidelijk beginnen te vergelen. 0

11 . In 99 ws de opbrengst te Gemert het gunstigst. De hoeveelheid nicotine per veldje ws gelijk n die te Dreumel, doch de hoeveelheid vers mteril die verwerkt moest worden, ws belngrijk lger. De opbrengst te Gemert, berekend uit de T RT veldjes,'ws kg per h met een te verwerken hoeveelheid vers plntmteril vn.000 kg. Deze opbrengst ws ongetwijfeld beter geweest indien het,.dieven" herhld ws.. Het klimt te Gemert ws in 99 veel gunstiger (minder regen en meer zon) dn te Sppemeer. Over de cijfers vn het grondonderzoek vlt weinig te zeggen. Misschien dt de hogere ph te Gemert gunstig gewerkt heeft. B. Rssenprocf 99 We hdden de beschikking over 8 rssen. Te weten:. Tombc. Forse plnt met dikke stengel met opliggende ribben, die ontstn uit de opheffing der blderen (dikke bldsteel is over enige fstnd met de stengel vergroeid). Bld groot. Bloeiwijze gedrongen. Lt bloeiend en weinig zijscheuten vormend.. Nicoünreich B. Goed ontwikkelde, vrij forse plnt. Mtig groot bld. Rijk en tmelijk vroeg bloeiend. Vrij veel zijscheuten vormend.. Brsil Selvggio. Zeer forse plnt met dikke stengel en zeer uitgesproken opheffing der blderen. Groot bld. Steile bloeiwijze. Lt bloeiend en weinig zijscheuten vormend.. Nicoünreich D. Goed ontwikkelde plnt. Blderen mtig groot. Rijk en vrij vroeg bloeiend. Veel zijscheuten vormend.. Schrfe B. Forse, gedrongen plnt. Zeer uitgesproken opheffing der blderen, die zeer groot zijn en zich horizontl uitspreiden. Zeer gedrongen bloeiwijze. Vrij lt bloeiend met weinig zijscheuten.. Sot. Vrij fors ontwikkelde plnt. Blderen vrij groot, tbcumchtig. Vrij vroeg bloeiend met tmelijk veel zijscheuten.. Bolsunov No. Hoog opgeschoten forse plnt. Zeer donkere, grote blderen. Opheffing der blderen specil in de top vn de plnt. Wijd gebouwde bloeiwijze. Vrij vroeg en tmelijk rijk bloeiend. 8. Schrfe A. Goed ontwikkelde plnt. Blderen onder n de stengel vrij groot, nr boven kleiner wordend. Zeer vroeg en zeer rijk bloeiend met zeer veel zijscheuten. Alle rssen wren homogeen. Zij bloeien lle geel. Nooit is de bldvoet me! de stengel vergroeid. De uiterlijke verschillen tussen de rssen, en 8 zijn gering. De rssen,,, en worden genoemd in het onderzoek vn R. Huter (9). Wij ontvingen deze door bemiddeling vn Ir v. d. Ven. Ook het rs kregen we door zijn bemiddeling. De rssen en 8 zijn fkomstig vn de Velsques sigrenfbrieken. Proefveldschem. We gebruikten een Youdenschem voor rssen. Het chtste rs werd ls isoltie gebruikt (zie Addendum fig. ). Door een misverstnd zijn de schem's niet precies gelijk geworden. Dit heeft echter geen invloed op de uitwerking vn de proef. Pltsen: Buitenpost en Doornspijk. Beide proefvelden werden ondergebrcht op de Proeftuin voor Kruidenteelt ter pltse.

12 Resultten vn het grondonderzoek. Diepte 0 0 cm. Plts Doornspijk ph, Klkfctor Humus 0/ /o. Fosforzuur P-getl P-citr. Kligetl Grondsoort zndgrond Buitenpost. zndgrond Weersoverzicht verstrekt door het K.N.M.I. Hllum Ermelo A B A B Mei III Juni I II III Juli I II III Aug. I II III Sept. I II III,8,,,,, 8,8,,8 9, 0,,8,0, 9,0,8 8,,,,, 0,9 8,,,,9,,,, 9, 0, 8,, 0, 0,8,0,, 9,, 0,9,, 0,8, 9,,,8,,,9,,9 A = gem. temp, overdg B = neerslg in mm Behndeling. Toppen en zijscheuten verwijderen, opdt de plnten geen gelegenheid krijgen om vrucht te vormen. De behndelingsdt wren: Te Buitenpost: 8 Augustus, 9 Augustus, 0 September Te Doornspijk: Augustus, Augustus, September Het ws dus n het toppen slechts x nodig de zijscheuten te verwijderen. Bemesting, ls bij de behndelingsproef, met de grootste stikstofgift. Oogsttijd. De bedoeling ws, hlf September te oogsten, doch door de drukke werkzmheden bij de ndere proeven en een te beperkt ntl luminiumdoosjes voor de vochtmonsters moest deze proef wchten. Buitenpost, en October in drie stroken (dit kon niet in één keer wegens te beperkte droogcpciteit. We nmen nl. grote monsters voor ndere doeleinden ). Doornspijk: October. Plntfstnd, ls bij de behndelingsproef. Plntmteril. Voor beide pltsen werden de plnten te Buitenpost opgekweekt. Plntdt. Z,o-we\ te Doornspijk ls te Buitenpost werden de proeven op Mei uitgeplnt. Te Doornspijk werden de plnten in perspotten gezet bij nkomst op Mei. Ontwikkeling. Te Doornspijk ontwikkelden de plnten zich vn begin f n zeer goed, dnk zij de perspotten. Ook de grote droogte-periode werd goed doorstn. De plnten stonden zo dicht, dt de overbemesting op de ngege-

13 ven dtum niet toegediend kon worden. Voorl voor de rssen,,, en ws de plntfstnd te klein genomen. Op de oogstdtum wren de onderste blderen vergeeld en voorl bij de plnten die te dicht stonden, zelfs bruin. Te Buitenpost ws vn meet f n de ontwikkeling veel ongunstiger. Voorl in begin Juni stond tijdens de droogteperiode het veld slecht. Lter trok dit enigszins bij, mr het resultt bleef mtig. Op de oogstdtum v/ren de plnten l behoorlijk vergeeld en verdord. Uitvl. In beide pltsen zeer geringe uitvl. Oogsttechniek en nicotinebepling. Zie behndelingsproef A. Proefresultten. Zie voor de opbrengsten en vritie-nlysen: tbellen en. Bespreking vn de resultten. Bij de verwerking vn de gegevens kon rs nr 8 niet opgenomen worden, omdt dit rs slechts ls rndrij in de proef voorkwm. Het is zeer jmmer dt wij uit de voor ons toen nog onbekende rssen juist dàt rs ls isoltie gebruikt hebben. Hoogstwrschijnlijk ws dit rs, Schrfe A, bij inschkeling in de proef, ls het beste nr voren gekomen. Doornspijk Opbrengst Buitenpost vers in 000 kg per h. (D + B) : i! Do,o (8) '/ gem. 8,9 0,9,,, 9,,, gem.,8,,,,,., '/ gem., 8, 8, 9,, 8, 0,, Rsno. volgno. rngno. volgno. rngno. volgno. rngno. ; P+l - ; - - ; i > D,,9, 8, 8,80 9, B, 9,0 0,0 0,08,,98 D + B,,8,8,.,9 Verklring vn de tbel. De volgorde vn de rsnummers is dezelfde ls die in de volgende tbellen voor opbrengst nicotine, % droog en % nicotine op droog. Gekozen is de volgorde volgens fdlend nicotinegehlte. De volgnummers geven de nummering nr fdlende opbrengst, b.v. rs te Doornspijk heeft de hoogste opbrengst, dus het volgnummer is. Gem", betekent de gecorrigeerde gemiddelde opbrengst vn telkens drie veldjes. De rngnummers geven n: de wiskundig betrouwbre verschillen met de ndere rssen. B.v. rs te Doornspijk drgt het rngnummer, dus het verschil met lle ndere rssen is betrouwbr ngetoond. De rssen,, en te Buitenpost drgen lle het rngnummer <, dit houdt in dt de onderlinge verschillen tussen deze volgnummers niet wiskundig betrouwbr ngetoond konden worden, mr wel de verschillen vn elk dezer rsren met de rssen, en. Do,o geeft het verschil n, dt fwezig moet zijn, opdt het een betrouwbr verschil betreffen zl. Hoe verder de volgnummers uiteenliggen, hoe groter het verschil dient te zijn, voordt het betrouwbr genoemd kn worden. B.v. moet het verschil te Doornspijk tussen opeenvolgende nummers, kg bedrgen. Tussen volgnr en (of en ) wordt dit,9 kg, tussen en (of en ), kg. *) (D + B) : geeft de gemiddelde resultten n vn de twee proefvelden. *) zie voor de gevolgde methode litt.,

14 De volgnummers der verschillende rssen in de beide pltsen vertonen goede overeenkomst. Ook het niveuverschil tussen de beide pltsen is gering, lleen de verse opbrengst vn rs no te Doornspijk springt er nogl uit. Volgens de rngnummers zijn de opbrengsten te Doornspijk in groepen te verdelen en te Buitenpost in twee. De verschillen zijn te Doornspijk dus meer uitgesproken. % droge stof Doornspijk Buitenpost D + B Do,o vol 9- j gem. B ' rn 9" no. no. gem. Rsno. volgno. rngno. volgno. rnggem. H no. P+l D B D + B,0 ' 0,80.,, 8, 8' , - 9,! - 9,00 - (8), '/, -, 0,0 9,0 8,0 9, , -, -,0,,8-0, - 8,9 - i 8, -! 9, 8, - 8,, - i, 0,0 0, 0, 0,80 0,88 0, 0,9 0,9 ' 0,,09,08 0,,099,,09 0,0,! 0, Het niveuverschil tussen de beide pltsen m.b.t. % droge stof is gering. De verschillen in de volgnummers zijn eveneens gering. De verschillen in rngnummers uitgedrukt zijn te Buitenpost meer uitgesproken dn te Doornspijk. nicotine vn droog gewicht. Doornspijk Buitenpost D + B Do,o (8) Rsno. volgno. rnggem.! D i no., -, -,0 -, -,! -,, -, '/ volgno. rnggem. ; H ; no., -, -, -,0,,0 -, -, volgno. VI,' 9 em - n rnq-! no.,9! -,8 -,,9 -,0 -,, - -, P+l D B D + B 0,8 0,99 0,0 0,9! 0, 0,99 0, 0,8 0, 0,9 0, 0, 0,, 0,8 0,9 0,9 ; 0,8 0, Een rs dt betrouwbr het hoogste gehlte heeft komt niet voor. Te Buitenpost is er zelfs geen betrouwbr verschil tussen de betere rssen. De rssen en hebben in beide pltsen een uitgesproken lg gehlte. De rssen, en zijn gemiddeld in beide pltsen de beste. Het niveu ligt vn de ltstgenoemde rssen te Doornspijk veel hoger dn te Buitenpost,

15 Kilogrmmen nicotine per h.! Doornspijk Buitenpost (D + B) : Do,o gem. gem. Rsno. volgno. rng- D no. gem. volgno. rngno. volgno. rngno. P+l D B!D + B (8) 9,8,,,8 9,0 08,,9 89, ,,,9 8,9 9,,, 98, , 99, 9, 90,8 80,8 8,,, ,,,80,,, 8,,8 0,,8,8, 0,,8, 9, 0,, Het niveu m.b.t. nicotineopbrengst ligt voor Doornspijk nmerkelijk hoger dn voor Buitenpost. Ook hier zijn weinig betrouwbre verschillen ngetoond. Alleen rs is uitgesproken minder dn de ndere zes rssen. Rs 8 (Schrfe A ), dt gebruikt is ls isoltie tussen de veldjes, heeft in beide pltsen verreweg de hoogste opbrengst n nicotine opgeleverd. Slotbeschouwing. Uit het bovenstnde volgt, dt de opbrengst n nicotine per h onder de omstndigheden zols die in 99 nwezig wren nmerkelijk kn verschillen nr gelng we het ene rs nemen of het ndere. Ook zijn er belngrijke verschillen in de te verwerken hoeveelheden vers mteril. De industrie zl toch dàt rs het hoogst wrderen, dt nst een goede opbrengst n nicotine, zo min mogelijk verse tbk te verwerken geeft. An deze eisen voldoen de rssen (Nicotinreich D) en (Nicotinreich B), die in beide pltsen voor de nicotineopbrengst de volgnummers en drgen, voor de opbrengst n vers mteril en. Rs 8 (Schrfe A) zou wrschijnlijk ls het beste nr voren gekomen zijn, indien het in het proefschem opgenomen ws geweest. De invloed vn de plts is weer groot. Het niveu ligt te Doornspijk veel hoger. Behlve n grond- en klimtverschillen wijten wij dit voorl n het feit dt de plnten te Doornspijk in perspotten gestn hebben. Berekenen we de opbrengst vn Nicotinreich D te Doornspijk per h, dn vinden we ± 0 kg nicotine en hiervoor moet ± kg verse tbk verwerkt worden. De forse rssen hebben bij deze proeven zeer zeker een ongunstige positie ingenomen door de gekozen kleine plntfstnd. Het kn heel goed zijn, dt deze rssen bij een ruimere plntfstnd gunstiger resultten geven. (Men zie proef D). Het is de moeite wrd de uitkomst vn Nicotinreich D (nr ) uit deze proef te Doornspijk te vergelijken met de proeven A te Gemert en Dreumel. Wellicht is de zeer hoge nicotineopbrengst 0 kg/h tegenover resp. en 0 kg/h mede toe te schrijven n het herhld dieven in proef B. Proefopzet 90. Ook in dt jr hebben wij een behndelingsproef en een rssenproef opgezet. Bovendien werd een kleine interprovincile proef ingericht.

16 C. Behndelingsproef 90 Er werden weer systemtische fctoren ngebrcht, nl. stlmestgift, plntfstnden en oogsttijden. Zie voor het proefveldschem fig. vn het Addendum. De proeven werden op pltsen uitgelegd. Pltsen. De proef werd opgezet te Buitenpost en Doornspijk. Door een betreurenswrdige smenloop vn omstndigheden kon de proef te Buitenpost slechts met één herhling worden uitgezet. Stlmestgift. In de litertuur wordt ngegeven, dt men voor een goede nicotineopbrengst de tbk stlmest moet geven. Dit zou het gehlte verhogen, vergeleken bij kunstmest. We hdden de keuze tussen mogelijkheden om te proberen of onder de omstndigheden zols die in Nederlnd gevonden worden, stlmest inderdd zo wrdevol is. De eerste en de meest voor de hnd liggende is, zols we het vorig jr met de stikstofgiften gedn hebben, nl. de veldjes S 0 krijgen geen of weinig stlmest, Sx meer en S weer meer. Hoogstwrschijnlijk zou het resultt worden dt de S^ en S veldjes meer opleverden dn S 0 veldjes. Wij zouden dn echter nog niet weten of stlmest beter ws dn minerle mest. We gven drom de S 0 veldjes lleen minerle mest en wel die hoeveelheid die het vorig jr n de N veldjes gegeven ws. De Sx veldjes kregen 00 kg stlmest per re en de S veldjes 000 kg stlmest per re. Anlyserpport vn de stlmest, opgemkt door het Rijkslndbouwproefsttion te Mstricht: Doornspijk Buitenpost Stikstof totl Fosforzuur oplosbr in zuur Kli oplosbr in wter Kooldioxyde Gloeiverlies (CO.> + vocht) Vocht 0,0 % 0,0 % 0,0 % spoor,0 % 80, /c 0, % 0,0 % 0,0 % 0, %, %,9 % De stlmest te Buitenpost ws oude, goed bewrde mest. Die te Doornspijk ws jonge mest. In beide pltsen in Februri toegediend. Weersoverzicht en grondnlyse. Zie proef E. Plntfstnden. Dr het vorig jr de plntfstnd wel erg klein genomen ws (wt met zich meebrengt hoge kosten vn opkweek en behndeling), wilden wij dit jr proberen of ook met grotere fstnden goede resultten behld konden worden. We kozen de fstnden P 0 = 0 X 0 cm = pln- Hen per veidje, P ; 0 X 0 cm = plnten per veldje en P = 0 X 0 cm = plnten per veldje. Het ntl rijen per veldje is steeds, in de rijen stn resp., en 9 plnten. Tussen de veldjes is een isoltierij geplnt. Oppervlk tussen de isoltierijen is X m = 8 m. Het oppervlk door de proefplnten in beslg genomen wordt berekend op resp.,0 m,, m en,8 m. Gemiddeld, m. Oogsttijden. De eerste ml moest geoogst worden bij beginnende vergeling vn de onderste blderen. De tweede en derde oogst resp. een hlve mnd en een hele mnd lter. Buitenpost R 0 0 Augustus, R} September, "R September; Doornspijk R 0 0 Augustus, R September, R September.

17 Behndeling. Toppen zodr de bloemknoppen duidelijk ontwikkeld zijn. Drn geregeld de zijscheuten verwijderen. Dt: Doornspijk Juli, Augustus, Augustus, 9 Augustus; Buitenpost Juli, Augustus, Augustus. Rs. Dit jr werd het rs Schrfe A uitgeplnt. Plntmteril. Voor beide pltsen werden de plnten opgekweekt te Buitenpost. Die te Doornspijk werden in perspotten gezet. Plntdt. Te Doornspijk Mei, Buitenpost Mei. Ontwikkeling. Te Buitenpost ws de ontwikkeling nvnkelijk zeer goed. De plnten sloegen goed n en groeiden drn goed door. Begin Juni wren de veldjes die kunstmest gekregen hdden iets donkerder groen dn die welke stlmest gekregen hdden. Het vermoeden ws toen dt de stlmest nog niet ter beschikking vn de plnt gekomen ws. Lter in het seizoen bleef het verschil en ws het ten slotte zeer uitgesproken. Hlf Augustus wren de meeste veldjes l in het oogststdium gekomen. We hoopten echter op een droge periode (zomer ws zeer nt), dr wij voorzgen dt het gehlte lg zou zijn n l die regen. Deze droogteperiode kwm echter niet. De eerste oogst viel dus dgen te lt. Het fsterven zette ndien niet sterk door. Te Doornspijk verliep de ontwikkeling prctisch op dezelfde wijze. Op Juni kreeg het veld een ernstige terugslg door een zwre hgelbui, wrbij l het grotere bld vernield werd. De plnten herstelden zich echter prchtig en het veld ws lter zelfs belngrijk forser dn te Buitenpost. Uitvl. Zeer gering. Oogsttechniek en nicotinebepling. Zie behndelingsproef 99. Proefresultten. Zie voor opbrengsten enz. tweewegtbellen en vritie-nlysen tbellen t/m 8 vn het Addendum. Invloed vn de bemesting S. De kunstmest (S 0 ) voldeed het best. De dubbele hoeveelheid stlmest (S ) gf betere opbrengsten dn de enkele stlmestgift {$>i). Door het ntte jr heeft de stlmest wrschijnlijk lleen ls voedingsfctor gewerkt en niet de structuur vn de grond verbeterd. Een verzdigingspunt voor de stlmestgift is wrschijnlijk niet bereikt. Stellen we Sx op 00, dn luiden de indexcijfers: Effect der bemesting (Sj 00). Opbrengst vers % droog % nicotine opbrengst nicotine Buitenpost So S Door So 8 88 nspijl s De nicotineopbrengst is het gunstigst bij de kunstmestbehndeling. Voorl te Buitenpost is het effect zeer opvllend. Dit resultt wordt veroorzkt door het hogere percentge nicotine in beide proeven en voorl in Buitenpost tevens door de hogere verse opbrengst. De S veldjes wren in beide pltsen ook nmerkelijk beter dn S^. Te Doornspijk is dit uitsluitend te wijten n de hogere verse opbrengst, terwijl in Buitenpost ook het nicotinegehlte gunstig beïnvloed is.

18 Invloed vn de plntwijdte. Een nuwere plntfstnd hd een positief effect op de nicotine-opbrengst. Stellen we de resultten vn de wijdste fstnd op 00, dn zijn de indexcijfers: Effect vn plntntl (P 0 = 00). Opbrengst vers % droog % nicotine opbrengst nicotine Buitenpost Pi P Doornspijk Pi 0 P In het lgemeen ws het effect gering en wiskundig nuwelijks betrouwbr. Pi ws in Buitenpost, wt de nicotineopbrengst betreft, beter dn P, terwijl te Doornspijk de uitkomsten nuwelijks verschilden. Bezien we de resultten vn de kunstmestveldjes (So) prt, dn vinden we de volgende cijfers, die slechts */ vn de nuwkeurigheid bezitten vn de bovenstnde. Effect vn plntntl bij S () veldjes (P 0 So = 00). Opbrengst vers % droog % nicotine opbrengst nicotine Buitenpost Pi 0 P Doornspijk Pi 08 P Opvllend is het geringere voordeel vn nuwere plntfstnd bij kunstmestbehndeling te Buitenpost. Te Doornspijk, wr de behndeling niet zo effectief ws, wordt dit niet bevestigd. Invtoed vn de oogsttijd. Evenls het vorige jr te Sppemeer, ws ook nu de eerste rooitijd (Ro) in het noorden, te Buitenpost, de gunstigste, terwijl in Doornspijk de tweede rooitijd (Ri) beter ws. Stellen we R 0 op 00, dn zijn de indexcijfers: Opbrengst vers % droog % nicotine opbrengst nicotine Voor de kunstmestveldjes zijn de cijfers ( / vn de nuwkeurigheid) Opbrengst vers % droog % nicotine opbrengst nicotine Buitenpost Ri 98 R 's: Buitenpost Ri 0 R Doornspijk Ri R Doornspijk Ri R

19 De slechtere resultten bij te lte oogst zijn te wijten n het lgere percentge nicotine, op droog berekend. Het verwijderen vn de zijscheuten werd niet voortgezet, wrdoor de plnten minder vitl werden. Slotbeschouwing. De kunstmest heeft een betrouwbr gunstiger invloed gehd dn de stlmesttoediening. Wij moeten er echter rekening mee houden, dt deze proef slechts één jr genomen is en dn ook nog tijdens een ongunstig jr. Het moet niet uitgesloten worden gecht, dt bij een geregelde stlmesttoediening de resultten beter zouden zijn. De dichtere plntfstnden hebben niet zó'n gunstige invloed gehd, dt de meerdere kosten terug gekregen worden. Berekenen we de productiekosten volgens bldzijde, dn vinden we bij S 0 P 0 voor teeltkosten ± ƒ 0 per h en voor S 0 P ± ƒ 00 per h. De opbrengsten zijn te Doornspijk resp. en kg nicotine per h. Afgezien vn de meerdere kosten voor de industrie, die ± 000 kg verse tbk per h meer moet verwerken, kosten de kg meeropbrengst ± ƒ 0.'. De oogsttijd September is te Doornspijk de beste geweest, terwijl Buitenpost op 0 Augustus betere resultten opleverde. Het resultt is gelijk n dt bij proef A, toen ook de tweede oogsttijd in het zuidelijk deel vn het lnd de beste ws, terwijl vn het noorden de eerste oogsttijd ls beter nr voren kwm. Het niveuverschil tussen de beide pltsen is lng niet zo groot geweest ls bij proef B in 99. Voor de S 0 -veldjes is de opbrengst te Buitenpost zelfs hoger geweest dn te Doornspijk, nl. resp. kg/h en kg/h tegen resp. 99 kg/h en 90 kg/h voor rs 8 (= Schrfe À) in proef B. D. Rssenproef 90 Voor deze proef nmen we vier rssen. In de eerste plts de rssen, en 8, die het vorig jr de beste resultten gven bij de gekozen plntfstnd en bovendien rs, dt het vorig jr in een zeer ongunstige positie hd verkeerd door de te dichte plntfstnden. In deze proef betrokken we verder vier verschillende plntfstnden. Plts. Wgeningen, op proeftuin De Goor" vn het I.V.T. De grondnlyse luidt ls volgt: Diepte 0 0 cm, ph,8, Humus,%, P-getl, P-citr., kliget. 0 0 cm, PH,8, %,,, Proefschem. Qusi-Ltijns vierknt in drie blokken. Zie fig. vn het Addendum. Dr het schem een onprctische constructie ws, werd de berekening nogl omslchtig. Toppen en dieven. De behndelingsdt wren: toppen Juli, dieven Augustus en 0 Augustus. Bemesting. 0 kg klkmmonslpeter, kg klkslpeter ls overbemesting in Juli, kg superfosft, 0 kg ptentkli, lles per re berekend. Plntfstnden. We kozen de fstnden P = 0 X 0 cm., P = 0 X 0 cm. P = 0 X 0 cm, P = 0 X 0 cm. Tussen de veldjes werd een isoltierij geplnt. Oppervlkte tussen deze rijen ws, m X, m =,9 9

20 m. Ieder veldje bevtte rijen op 0 cm fstnd. Het ntl plnten ws dus voor Pj X =, voor P X = 0, voor P X 8 = 0, voor P X =. Bij de plntfstnd P werd dus een kleine fout gemkt, plnten kregen nr een zijde 0 cm te veel ruimte. De oppervlkte, die door de plnten in beslg genomen werd, wordt berekend op resp. 9 m, 9, m, 9, m en 9,9 m. De uitkomsten werden omgerekend op 9,9 m. Plntmteril. De opkweek vond te Wgeningen plts. Ptntdtum. 9 Mei. Oogsttijd. Er moest geoogst worden bij duidelijk beginnende vergeling vn de onderste blderen. De oogst viel op September. Zie ontwikkeling. Ontwikkeling. De plnten ontwikkelden zich nvnkelijk goed. In het begin prctisch geen uitvl. Lter trden er echter ziekteverschijnselen op, wrdoor de uitvl groter werd dn tot nu toe bij onze proeven ondervonden werd. De plnten begonnen evenls te Buitenpost spoediger te vergelen dn voorzien ws. Hoogstwrschijnlijk door het zeer ntte jr rijpte" de tbk vroeger dn norml, lthns de vergeling begon eerder. Hlf Augustus ws nr de instructie eigenlijk de oogsttijd l bereikt. In de hoop op eindelijk een droogteperiode lieten wij het gews op het veld stn. Deze droogte is niet gekomen, en zo oogstten wij ten slotte op September. Uitvl. De uitvl ws gering en regelmtig over het veld verdeeld, drom werden de werkelijk gevonden cijfers verwerkt en niet eerst op gelijk plntntl omgerekend. Oorzk vn de uitvl: rotstelenziekte, toprot, hollow stlk disese, Erwini roidee. Proefresultten. De opbrengsten enz., tweewegtbellen en vritienlysen worden vermeld in tbel 9 t/m vn het Addendum. De Rsverschillen, Jn de volgende tbellen volgen we hetzelfde systeem ls bij proef B. De gemiddelde opbrengst heeft hier betrekking op veldjes. De invloed vn de verschillende plntfstnden, die heel gering is geweest, wordt dus niet in beschouwing genomen. Opbrengst in kg vers per veldje. Rsno. 8 Volgno. Rngno. - - Gem. opbr. 000 kg/h 9.8 9,,, i P + Do,o,,, Opbrengst in gr. nicotine per veldje. Rsno.! Volgno. ' Rngno. Gem. opbr. kg/h p + Do,o - - -,, 9,,,8 9,, 0

21 % nicotine, op droog berekend. Rsno. 8 Volgno. Rngno Gem. %,,0,8, i P + Do,o 0, 0, 0,9 % droge stof. Rsno. Volgno. Rngno. Gem. % P + Do,o 8 '/ '/ - - -,9,9 9,,9 0, 0, 0,0 Uit het bovenstnde blijkt duidelijk, dt rs no. over de gehele linie het slechtst is geweest. De grote opbrengst n vers mteril is nl. ook een ongunstige fctor. De rssen, en 8 doen weinig voor elkr onder. Alleen bij het % nicotine vinden we, dt dit voor rs 8 (Schrfe A) sttistisch betrouwbr hoger gelegen heeft. Mede door het feit dt ook de opbrengst vers het lgst geweest is en de opbrengst n nicotine het hoogst voor dit rs, zouden wij n Schrfe A de voorkeur willen geven, mr merken onmiddellijk hierbij op, dt rs (Nicotinreich D) en rs ( Nicotinreich B) weinig hiervoor onder doen. De plntfstnden hebben weinig invloed op de opbrengsten gehd. Het effect blijkt uit het volgende tbelletje: Verse opbrengst 000 kg/h % droge stof % nicotine vn droog nicotineopbrengst kg/h Pi 0, 08 P*. P, P, De verse opbrengst regeert het duidelijkst. We kunnen gerust zeggen dt het economisch het meest verntwoord is de fstnden ruim te kiezen. De kostprijzen vn opkweek, plnten en behndeling worden dn nmerkelijk gedrukt, terwijl de opbrengst gelijk blijft. Intercties. Sttistisch duidelijke intercties wren blijkens de vritienlysen fwezig. Een belngrijke reden, die mede tot het opstellen vn deze proef geleid heeft, is het feit dt in 99 de forse rssen niet voldoende ruimte tot hun beschikking gehd hebben. Bezien we nu de resultten vn het forse rs (Schrfe B), dn blijkt dt dit rs geen belngrijke stijging vn de opbrengst n nicotine vertoont bij ruimere plntfstnd. Wel heeft dit rs bij de dichtste plntwijdte een betrouwbr hogere opbrengst n vers mteril, wt beslist ongunstig is. Zetten we in een grfiek voor de verschillende rssen de opbrengst n nicotine uit tegen de plntwijdte (zie chterstnde grfiek), dn blijken de rslijnen een grillig verloop te hebben, overeenkomstig hun sttistische onduidelijkheid.

22 Rs 8 hd de hoogste opbrengst bij de dichtste plntfstnd, dus juist wr dit, economisch bezien, minder gunstig is. Rs 8 is het kleinste rs, dus dit is wel enigszins verklrbr. Figuur o u o z S ÀI ûem. AANTAL PLANTEN PER VELDJE 0 Slotbeschouwing. Over de gehele lijn ws de opbrengst slecht. De hoofdoorzk ligt ongetwijfeld in het ntte weer en misschien ook in de te lte oogsttijd. Rs 8 ws het beste, mr het blijft een open vrg, of dit rs het bij de wijdere plntfstnd vn 0 X 0 cm wint vn en. Rs is zonder meer het slechtste voor ons doel. De gemiddelde opbrengsten wren bij de verschillende plntfstnden ongeveer gelijk, hetgeen dus pleit voor het kiezen, op economische gronden, vn de ruimste plntfstnden.

23 E, Interprovincile proef 90 met rs Schrfe A In 99 hdden we ondervonden dt de resultten in het zuiden en het midden vn Nederlnd gunstiger wren dn in het noorden. Dit ervringsfeit wilden wij in 90 toetsen door in verschillende pltsen kleine proefveld) es in te richten, om zo een indruk te krijgen over de invloed vn klimt en grondsoort. Pltsen.. Hren (Gr.) zndgrond. Buitenpost (Fr.) knippige zndgrond. St Annprochie (Fr.) zeeklei. Nieuw-Amsterdm (Dr.) dlgrond. Wijchen (Gld.) rivierklei. Wgeningen (Gld.) zndgrond. Eist (Gld.) rivierklei 8. Gemert (N.Br.) zndgrond 9. Doornspijk (Gld.) zndgrond 0. Buitenpost (Fr.) zndgrond Grootte vn de veldjes. De grootte ws x /\ re en de plntfstnd 0 X 0 cm, zodt ieder veldje 00 plnten bevtte. Te Wijchen werd veldje uitgezet, doch in de ndere pltsen. De veldjes 9 en 0 zijn de S 0 veldjes uit de behndelingsproef 90 met plntfstnd 0 X 0 cm - P er buis werden de veldjes te Wgeningen en te Eist ls een geheel geoogst, zodt wij dr per slot één veldje re met vn y 00 plnten hdden. Behndeling. Men kreeg de opdrcht te toppen zodr de bloemknoppen duidelijk ontwikkeld wren. De zijscheuten moesten verwijderd worden iedere keer wnneer het veld duidelijk in bloei stond. Bemesting. Deze ws ls in proef A bij de N veldjes. Eist vormt hier een uitzondering, omdt dr in het njr vn 99 l stlmest, phosphor en kli gegeven ws. Dit veld kreeg in begin Juli nog kg C(NG>) per re. Oogsttijd. Zodr de onderste blderen duidelijk begonnen te vergelen moest geoogst worden. Oogsttechniek enz. zie proef A.