Topsectorplan Life Sciences & Health. Voor een gezond en welvarend Nederland

Transcriptie

1 Topsectorpla Life Scieces & Health Voor ee gezod e welvared Nederlad

2 Life Topsectorpla Scieces & Health Voor ee gezod e welvared Nederlad

3 Voorwoord Geachte lezer, Voor u ligt het actiepla va de topsector Life Scieces & Health. Het geeft de toekomstvisie e actieageda va ee zeer iovatief, keisitesief bedrijfsleve dat Life Scieces toepast voor de gezodheid va mes e dier. Daarom ook Life Scieces & Health. Gezodheid is de primaire focus va oze sector, de gezodheidszorg oze belagrijkste klat. De sector staat voor ee kruisput. De afgelope jare is ee uitstekede uitgagspositie opgebouwd va oderemerschap, keis e publiek-private samewerkig. Bedrijve e keisistellige zij vereigd i hu ambitie de volgede stap te zette e met elkaar het succes verder uit te bouwe e bij te drage aa ee gezod e welvared Nederlad. Deze actieageda beschrijft wat de sector gaat doe e hoe de overheid daarbij ka helpe. Het topsectoradvies geeft gee advies te aazie va keuzes i focus op specifieke ziektegebiede e type zorgoplossige. Dit is aa de oderemer. De actieageda zet i op specifieke istrumete die de dyamiek va de sector versterke e hordes helpe eme waara de markt verder zij werk ka doe. De acties zij gericht op het creëre va optimale codities voor oderemers (bijv. i terme va wet- e regelgevig, arbeid e kapitaal) e goede aasluitig va keisotwikkelig op de behoefte va (zorg)markt e bedrijfsleve i ee itegrale, marktgestuurde e keisgedreve kete. Samewerkig i de goude driehoek is de sleutel tot (voortgaad) succes. De sector vraagt de overheid daarom als parter i de goude driehoek mee te ivestere i de actieageda, de wet- e regelgevig zorgvuldig te optimalisere e met de zorgsector lauchig customer te zij voor ee gezod e welvared Nederlad. Dit topsectorpla is opgesteld met de sector, voor de sector. Alle belaghebbede zij itesief geraadpleegd e actief betrokke: bedrijve, keisistellige, zorgistellige, bracheorgaisaties, verzekeraars, ivesteerders e (regioale) overhede. Wij zij alle betrokkee erketelijk voor hu grote ethousiasme e betrokkeheid e de wil om door te pakke. Het mometum dat u is gecreëerd zal iet verlore gaa. Names het Topteam Life Scieces & Health, Drs. R.M.M. (Roel) Foville (voorzitter) Prof. dr. C.A. (Clemes) va Blitterswijk Dr. R.G. (Rolad) Lagevee Prof. dr. D.D. (Douwe) Breimer Drs. P.H.A.M. (Paul) Huijts 3

4 Maagemet samevattig Life Scieces & Health is ee zeer sel groeiede topsector. Het belag voor ecoomie e maatschappij eemt almaar toe. De 20 e eeuw was de eeuw va atuurkude e ICT. De 21 e eeuw behoort u al aa de life scieces. Life Scieces & Health dakt zij succes aa de goude driehoek va bedrijve, keisistellige e overheid. De Nederladse Life Scieces & Health sector geereert 2,5% va het BNP met oplossige voor ee wereldwijde zorgsector die jaarlijks groeit met ruim 6%. De keisbasis is uitmuted. Nederladse keisistellige zij hofleveracier voor ee iovatief, dyamisch bedrijfsleve. De samewerkig tusse grootbedrijf, MKB e keisistellige is uiek i de wereld, de participatie va MKB i publiek-private samewerkig ogeëveaard. Het grote maatschappelijke belag va de sector e de regulerig die daarmee samehagt, make de overheid tot ee essetiële parter. De positie va de sector is veelbeloved e tegelijkertijd uitdaged. Nederlad staat op ee kruisput. De groeiede zorgvraag bregt kase, de stijgede zorgkoste ee opdracht: Life Scieces & Health zal moete bijdrage aa het betaalbaar e bemesbaar houde va ee zorgsysteem dat ohoudbaar dreigt te worde. Dat ka als wij u same doorpakke e oogste wat de laatste jare is gezaaid. De sector kiest voor gezode groei e ecoomisch e maatschappelijk redemet. De sector ivesteert de komede jare EUR 2 miljard per jaar i R&D. De sector vraagt de overheid om als parter i de goude driehoek mee te ivestere i de actieageda, de wet- e regelgevig zorgvuldig te optimalisere e met de zorgsector lauchig customer te zij voor ee gezod e welvared Nederlad. Ee zeer sel groeiede topsector met toeemed ecoomisch e maatschappelijk belag Life Scieces & Health is ee iovatieve e techologieitesieve sector gericht op de gezodheid va mes e dier. De sector bestaat uit bedrijve e keisistellige i oder meer medische techologie, (bio)farmacie e regeeratieve geeeskude. De bedrijvigheid groeit sterk de iovatieve ker va ruim 300 bedrijve groeit met 8% per jaar zelfs seller da i de rest va Europa. De sector levert met 2,5% va het BNP e 2,5% va de beroepsbevolkig ee belagrijke bijdrage aa de ecoomie. Bedrijve zij iteratioaal cocurrered i Life Scieces & Health e Nederladse bedrijve zij leided bij de grootste biotechologie deals i Europa, waardoor miljarde vauit het buitelad geïvesteerd i Nederlad. De sector ivesteert jaarlijks EUR 2 miljard 1, 48 i R&D. Deze ivesterig volgt steeds vaker het model va ope iovatie, waarbij orgaisaties same iovere. De ivesterige werpe hu vruchte af, er zij veel belagrijke iovaties gerealiseerd e er is ee sterke otwikkelportfolio opgebouwd die sel groeit. De (iter)atioale zorgmarkt groeit sel e biedt alom kase voor iovatieve oderemers. Tegelijkertijd staat de Life Scieces & Health oderemer voor uitdagige. De zorgsector is ee gecompliceerde klat, er is veel wet- e regelgevig voor zorgiovaties, het is steeds moeilijker om voldoede geschikt persoeel te vide e het is vooral voor startede e MKB bedrijve ee uitdagig om voldoede kapitaal te vide om door te groeie tot e voorbij het eerste kliisch bewijs va hu iovaties. De keisbasis waar de sector op bouwt is uitmuted. Vooral de iovatieve ker va bedrijve, de Uiversitair Medische Cetra (UMC s) e Techische Uiversiteite (TU s) ivestere bovegemiddeld i gezodheidgerelateerde R&D. Bedrijve als Philips, DSM, MSD/Itervet e Crucell zij wereldleided i respectievelijk medische beeldvormig e patiëtemoitorig, biomateriale, veteriair e vaccitechologie. Nederladse weteschappers behore tot de top 4 i de wereld. Op gebiede zoals biotechologie, medische beeldvormig e veteriaire vaccitechologie zij Nederladse keisistellige wereldleided. Waar adere lade sterk izette op deze sector, raakt Nederlad achter i de publieke R&D ivesterige die odig zij om deze leidede positie te behoude e iovatie i Life Scieces & Health te blijve voede. De laatste jare is door bedrijve, keisistellige e overheid meer da EUR 1 miljard geïvesteerd i publiekprivate samewerkig. De sterke e waardevolle (fysieke) ifrastructuur voor ope iovatie e traslatie va keis aar (kliische) toepassig wordt iteratioaal gepreze. Oder meer biobake, topkliische cetra e techologische topistitute (TTI s) zij cruciaal. Nederlad loopt voorop i de overgag aar ee ieuwe tijd waari aast het grootbedrijf het MKB ee steeds belagrijkere aajager is va iovatie e het grootbedrijf zich otwikkelt va research ad developmet aar search ad developmet. Dit uit zich i het feit dat ee derde va de iovatieve MKBers deeleemt aa publiek-private samewerkig e dat er door grote, buiteladse bedrijve miljardeivesterige worde gedaa i het Nederladse MKB. De (impuls) bijdrage va de overheid aa deze samewerkigsverbade lope echter i de komede jare sel terug. Cotiuïteit is cruciaal om wat gezaaid is ook te oogste e deze motor va iovatie, u hij op volle toere draait, voor Nederlad te behoude. 4 5

5 Figuur 1 Bijdrage aa belagrijke ecoomische e maatschappelijke behoefte 28 Gezodheid Welvaart Maatschappelijke e ecoomische behoefte Toepassige Producte e techologieë Maatschappij Kwaliteit va leve Lager, gezoder leve Duurzame zorg Beteugelig va de groei va de zorglaste met kosteefficiëte oplossige Life Scieces & Health sector Ecoomie Productiviteit Ee productievere beroepsbevolkig zowel bie als buite de zorg Bedrijvigheid Florerede bedrijve die (iter)atioaal producte vermarkte Nederlad heeft sterke lokale Life Scieces & Health clusters, met ieder hu eige focus e sterktes, die vaak modiaal operere. Zo is Eidhove olags uitgeroepe tot het meest itelligete cluster wereldwijd op het gebied va ICT e gezodheid. Bie e tusse deze clusters wordt steeds meer samegewerkt. Op de gresvlakke bie de sector e met adere sectore otstaa grote kase voor Life Scieces & Health e Nederlad. Prevetie Vroegdiagostiek Therapie op maat Zelfmaagemet Grote kase voor ee gezod e welvared Nederlad Life Scieces & Health levert techologie e oplossige aa ee zorgsector met allee al i Nederlad ee omvag va aar verwachtig EUR 63 miljard i De gezodheid va ee steeds lager levede e vergrijzede bevolkig is misschie wel de grootste uitdagig waarvoor wij ecoomisch e maatschappelijk staa. Oudere mese lope ee hoger risico op chroische ziekte die de kwaliteit va leve aataste e de zorgkoste obeheersbaar doe toeeme. Hierdoor is de toekomstige betaalbaarheid e bemesbaarheid va de zorg i gevaar. De topsector Life Scieces & Health werkt aa atwoorde op deze uitdagige (zie figuur 1). Life Scieces & Health levert producte e techologieë die het i toeemede mate mogelijk make ziekte te voorkome (prevetie), vroeg op te spore (vroegdiagostiek), effectief te behadele (therapie op maat) e zorg te verplaatse va het ziekehuis aar de thuisomgevig (zelfmaagemet). Deze oplossige verhoge de kwaliteit va leve, vergrote e verlege de productiviteit e helpe de sterk oplopede koste va de zorg beheerse. Medische techologie Diagose (bijv. Lab-o-chip) (Moleculaire) imagig tech. Miimaal ivasieve tech. Zorg Techologie Regeeratieve geeeskude (Bio)farmacie Medicije Vaccis Biologicals Voorkome is goedkoper da geeze. Tijdige diagose e maatwerk i therapie voorkome oodige, dure behadelige. Zelfmaagemet vergt mider hade aa het bed aders heeft de gezodheidszorg over vijftie jaar ekele hoderdduizede extra mese odig om aa de zorgvraag te voldoe. De topsector Life Scieces & Health ziet het als zij maatschappelijke opdracht oplossige te otwikkele e te levere voor hogere kwaliteit tege lagere koste. Dat vraagt wel om ee paradigmaverschuivig i de sector e bij de overheid. I het verlede deed iovatie de koste stijge (wat het maakte meer behadelig mogelijk). I de toekomst moet oderzoek vooral gericht zij op iovaties die (ook) koste e arbeid bespare. Daarbij moet de zorg gezie worde als ee systeem waarva om de totale koste te late afeme soms i ee idividueel oderdeel de koste moete stijge. Het vergt ee itegrale beaderig, trasparatie e multidiscipliaire samewerkig tusse Life Scieces & Health, de zorg e de overheid. Ook daarom is de (fysieke) ifrastructuur e publiek-private samewerkig va lab tot kliiek zo belagrijk. Deze maatschappelijke opdracht gaat gepaard met grote ecoomische kase voor bedrijve i Life Scieces & Health e voor Nederlad. Het mes sijdt aa twee kate. Iovaties die koste e arbeid bespare, helpe het zorgstelsel duurzaam te houde. Oplossige die de kwaliteit va leve verhoge e mese lager gezod houde levere ieuwe bedrijvigheid e hogere productiviteit, dus ee groter bruto atioaal product. Als het BNP Patietiformatie / biobake E-health Cliical decisio support Systeembiologie Biomateriale voor implatate Stamceltherapie seller groeit da de zorgkoste, blijft os stelsel betaalbaar e waarborge we zowel (hogere) kwaliteit als toegakelijkheid. Het omgekeerde is ook waar. Als we iet verzilvere wat de laatste jare is opgebouwd, misse we kase om koste te beheerse, het verdievermoge va Nederlad te versterke e creëre we ee ooverbrugbare achterstad. De Life Scieces & Health sector i de wereldtop Op dit kruisput voor Nederlad kiest de topsector Life Scieces e Health voor ambitie. I 2025 moet de Nederladse Life Scieces & Health sector behore tot de wereldtop. Hiertoe streeft de sector de volgede ambities a: Het bedrijfsleve behoort tot de selste 3 groeiers i Europa (omzet e wistgevedheid), de werkgelegeheid, de otwikkelportfolio e de omzet uit de export groeie seller da gemiddeld i Europa e meer da 10% va de omzet wordt i R&D geïvesteerd De sector otwikkelt zorgoplossige die de kwaliteit va leve verhoge, mese lager i hu eige omgevig late woe, bijdrage aa ee hogere arbeidsproductiviteit i de zorg e daarbuite e bijdrage aa de beheersig va de verwachte sterke groei va de zorgkoste Het succes rust op iovatieve bedrijve die ee cotiue stroom ieuwe producte e techologieë otwikkele die sel e effectief toepassig vide i de Nederladse e iteratioale zorgmarkt. Hierbij is focus op waar de sector ihoudelijke sterk i is e voldoede massa heeft e waar de markt aar vraagt essetieel. Waeer deze ambitie wordt gerealiseerd, draagt de sector maximaal bij aa lagere koste e hogere kwaliteit i de Nederladse zorg, hogere arbeidsproductiviteit e ee groter Nederlads BNP. Life Scieces & Health heeft bijzodere eigeschappe die specifieke eise stelle aa ee goed fuctioered, hoogproductief iovatiesysteem dat de Nederladse sector i de wereldtop ka brege. De weg va idee tot iovatie is lag, duur e risicovol. Dat beteket dat de istroom kwatitatief e kwalitatief hoog moet zij, de doorstroom, evaluatie e toepassig sel e het hele systeem wordt gestuurd door ee selectieve, aar kostebesparede oplossige vragede markt. De topsector Life Scieces & Health heeft zeve kritische radvoorwaarde geformuleerd om zij ambities waar te make (zie figuur 2). Oze actieageda is erop gericht kase te grijpe e kelpute weg te eme i elk va deze radvoorwaarde. Wat de sector doet De sector blijft jaarlijks EUR 2 miljard ivestere i het otwikkele va zorgoplossige die oder adere kostebesparige mogelijk make. De sector zal same met zorgaabieders, verzekeraars e burgers de (kliische e maatschappelijke) vraag articulere, ee proeftuicocept otwikkele rodom specifieke thema s zoals e-health voor de implemetatie e het moitore va iovaties e oude behadelige verseld vervage. Keis e producte zulle worde geëxporteerd aar Europa e de rest va de wereld, met bijzodere aadacht voor opkomede ecoomieë e armoedegerelateerde ziekte. De sector blijft kase e uitdagige i regulerig idetificere e commuicere, zoals i dit topsectorpla, om bij te drage aa het creëre va ee optimale wet- e regelgevig om de weg va idee aar patiët zo sel e veilig mogelijk te make. De sector ivesteert i het aatrekke e opleide va jog e oderemed talet door aasluitig met het bedrijfsleve e het opeme va oderemerschap i curricula, techologievakke i de opleidig tot medisch specialist e vakke over regelgevig e kwaliteitssysteme i relevate beroepsopleidige e oderzoekmasters. De sector biedt workshops om de sectorspecifieke expertise va ambteare e regioale otwikkeligsmaatschappije te versterke e werkemers kue worde uitgewisseld. De sector blijft ivestere i techologische otwikkeligsprojecte voor ieuwe zorgoplossige e voert Health Techology Assessmets (HTA s) uit om de paradigmaverschuivig aar kostebesparig mogelijk te make. De sector doet ee beroep op regioale overhede, gezodheidsfodse e zorgverzekeraars om mee te ivestere i de otwikkelig va ieuwe zorgoplossige. De keisistellige make valorisatie tot prioriteit e professioalisere TTO s met ee regioale e thematische clusterig, gestadaardiseerde voorwaarde voor het gebruik va patete e ee atioaal portaal voor alle Life Scieces patete. De sector creëert focus op e massa i sterke gebiede e keisistellige profilere zich duidelijk. De sector grijpt kase voor oderzoeksfiacierig e agederig bij regioale overhede e i Europa. De sector ivesteert temiste EUR 100 miljoe per jaar i ee kweekvijver voor tijdelijke keisgedreve publiekprivate samewerkige e i ee vraaggestuurd, ieuw 6 7

6 Figuur 2 Zeve kritische radvoorwaarde om de ambitie waar te make 28 GEZONDHEID EN WELVAART ONTWIKKELEN va ieuwe MEDISCHE OPLOSSINGEN *) TOEPASSEN va zorgoplossige i de ZORGSECTOR * ) NL Life Scieces & Health sector i de wereldtop GENEREREN va ieuwe IDEEËN VRAAG e MARKT gestuurd KENNIS gedreve De kortste doorlooptijde voor kliisch oderzoek va Europa Voorwaardelijke vergoedig voor zorgoplossige (i de proeftui) waarvoor ee veelbelovede (voorlopige) HTA is uitgevoerd Izette op optimale Europese regelgevig voor ieuwe soorte (domeioverschrijdede) zorgoplossige Izette op aasluitig va Europese prioriteite e fiacierig op de Nederladse focus Eevoudigere procedures e aatrekkelijker voorwaarde voor hoogopgeleide keiswerkers ( creative class ) om zich i Nederlad te vestige IDEEËN GENEREREN Vergrote aatal veelbelovede ideeë 5. Sterke, toegakelijke (fudametele) keisbasis ONTWIKKELEN Verselle otwikkeligs-proces e verhoge succeskas 4. Goede toegag tot het juiste kapitaal 6. Gezamelijke publiek-private iovatieifrastructuur 3. Voldoede, juist opgeleide, oderemede mese *) De terme medische oplossige e zorgsector worde i deze figuur breed beschouwd e bevatte ook oder adere zelfmaagemet, veteriaire oplossige gevormd topistituut Life Scieces & Health Iovatio waari back offices va de huidige topistitute worde gecosolideerd, maar dat themaspecifieke frot offices hateert. De iovatieifrastructuur richt zich op de thema s medische techologie, (bio)farmacie, regeeratieve geeeskude, odersteuede (bio)techologie, e waar evidet op ieuwe thema s. Bie deze thema s defiieert de sector focusgebiede waari het Nederlads bedrijfsleve sterk is, de keisistellige ee leidede positie hebbe e die maatschappelijk relevat (zorgvraag e kosteefficiëtie) zij. Nieuwe iitiatieve, zoals IMDI worde hieri gestart. Toegag voor het MKB wordt gegaradeerd. Hiermee vereevoudigt, cotiueert (selectief), budelt e versterkt de sector de publiek-private iovatieifrastructuur. De sector zorgt met istaties als NWO, TNO, ZoMW, DLO e Europese fodse voor de optimale izet va middele voor fudameteel e toegepast oderzoek i Life Scieces & Health. 2. Optimale wet- e regelgevig 7. Nederlad als éé zelf-orgaiserede Life Scieces & Health regio De sector positioeert zich iteratioaal als éé Life Scieces & Health regio met lokale sterktes e maakt publiek e politiek wegwijs i de kase e medischethische dilemma s va techologische otwikkelige e bewust va het belag va de (Life Scieces & Health) weteschap. De sector implemeteert ee effectieve, breedgedrage sectororgaisatie om deze actieageda uit te voere. Alle acties zij meetbaar e de sector is afrekebaar. Wat de sector vraagt De sector vraagt de overheid odersteuig met optimale regelgevig, sellere procedures e aasluitig bij Europa, waaroder: TOEPASSEN Verselle e verbrede effectieve toepassig (atioaal e iteratioaal) 1. Vragede Nederladse markt met portaal aar Europa e de wereld Heldere wet- e regelgevig (e de toepassig daarva) voor kliisch oderzoek bij kidere, dierproeve e geetische gemodificeerde orgaisme i lij met Europese stadaarde De sector vraagt de overheid om met de sector structureel te blijve ivestere i iovatieve bedrijvigheid e ieuwe zorgoplossige door: De ivesterig i bestaade iovatiekrediete voor Life Scieces & Health (EUR 20 miljoe p.j.), i valorisatieiitiatieve, zoals de preseedgrat (EUR 5 miljoe p.j.) e i seed-fodse (EUR 5,6 miljoe p.j.) te cotiuere Ee vijf jaar dured later stage iovatiefods op te zette dat wordt gematcht door het Europese Ivesterigsfods (EIF) i ee fud-of-fuds (EUR 10 miljoe p.j., specifiek voor Life Scieces & Health, excl. het EIF) Ivesterige i de ieuwe vorm va publiek-private iovatieifrastructuur geleidelijk aa te vulle met ee bedrag dat i de komede jare oploopt va EUR 10 miljoe i 2012 tot EUR 100 miljoe per jaar vaaf 2016 dit beteket ee teruggag va de overheidsivesterig va 30% i 2016 t.o.v iveau De budgette voor het publiek-gefiacierde (Life Scieces & Health) oderzoek te behoude, iclusief de budgette via NWO/KNAW e TNO/GTIs/DLO De cotiuïteit va essetiële ifrastructuur als biobake te garadere De sector vraagt de overheid om parter te zij, same de positie va de Nederladse Life Scieces & Health sector i de wereldtop te verstevige e daarbij maximaal te profitere va de kostebesparede iovaties e ecoomische groei die de sector ka levere. De sector vraagt ee lagdurig commitmet e opbouwede ivesterige die, met de sector s ivesterige va EUR 2 miljard per jaar, voldoede zij om de sector te verzekere va de cotiuïteit die odig is voor maatschappelijk e ecoomisch redemet: gezode mese, lagere koste e klikede mut. Ee gezod e welvared Nederlad. 8 9

7 Ihoudsopgave Voorwoord 3 Maagemet samevattig 4 1 Life Scieces & Health topsector voor ee gezod e welvared Nederlad Life Scieces & Health is ee topsector met ee sterk bedrijfsleve, keisbasis e ifrastructuur De Life Scieces is omisbaar voor ee gezod e welvared Nederlad Op de raakvlakke tusse sectore ligge grote kase 20 2 Visie, missie, ambitie 2025 Life Scieces & Health i de wereldtop Visie ee gezode e welvarede toekomst Missie ecoomische kase, maatschappelijke opdracht Ambitie de Life Scieces & Health sector i de wereldtop Strategie zeve kritische radvoorwaarde 24 3 Actieageda Vragede Nederladse markt als portaal aar Europa e de wereld Optimale wet- e regelgevig Voldoede, juist opgeleide, oderemede mese Goede toegag tot het juiste kapitaal Ee sterke, toegakelijke (fudametele) keisbasis Ee gezamelijke publiek-private iovatieifrastructuur Nederlad als éé zelf-orgaiserede Life Scieces & Health regio 41 4 Uitvoerig Goverace Fiacierig Resultaat Mete va voortgag 46 Brovermeldig 50 Appedix

8 Figuur 1.1. Voorbeelde orgaisaties Life Scieces & Health sector ILLUSTRATIEF, NIET UITPUTTEND Medische techologie (Bio)farmacie Techologie 1 Life Scieces & Health topsector voor ee gezod e welvared Nederlad Regeeratieve geeeskude Life Scieces & Health is ee iovatieve e techologie-itesieve topsector gericht op de gezodheid va mes e dier. De bedrijvigheid is aazielijk e draagt 2,5% bij aa het BNP. Het aatal iovatieve bedrijve groeit sterk met 8% per jaar, de keisbasis is uitmuted e de ifrastructuur voor samewerkig e ope iovatie uiek. Life Scieces & Health otwikkelt e levert oplossige die bijdrage aa ee hogere kwaliteit va leve, ee productievere beroepsbevolkig, ee duurzame, betaalbare gezodheidszorg e ieuwe, iovatieve bedrijvigheid. De topsector Life Scieces & Health is daarmee omisbaar voor ee gezod e welvared Nederlad. Op het gresvlak met adere (top)sectore otstaa ecoomisch e maatschappelijk grote kase. De 20 e eeuw was de eeuw va atuurkude e ICT. De 21 e eeuw behoort aa de life scieces. 1.1 Life Scieces & Health is ee topsector met ee sterk bedrijfsleve, keisbasis e ifrastructuur De sector Life Scieces & Health bestaat uit iovatieve e techologie-itesieve bedrijve e keisistellige i oder meer medische techologie, (bio)farmacie e regeeratieve geeeskude voor zowel humae als veteriaire toepassige (zie figuur 1.1). Deze gebiede werke, vaak same, aa iovatieve veelal geïtegreerde zorgoplossige voor belagrijke ziekte e de oderliggede techologieë voor de otwikkelig daarva. Veteriaire iovaties drage bij aa zorgoplossige voor ziekte die zowel dier als mes aadoe ( zoöose ). De sector ket ee aazielijk e groeied (globalisered) bedrijfsleve met sterke output, ee uitmutede keisbasis e ee sterke ifrastructuur. Ee aazielijk e groeied (globalisered) bedrijfsleve De sector Life Scieces & Health i de brede I levert ee belagrijke bijdrage aa de Nederladse ecoomie (zie figuur 1.2): 2,5% va het Nederladse BNP e (hoogwaardig) werk voor 2,5% va de beroepsbevolkig. 1 De sector heeft ee sterke, iovatieve ker va meer da 300 bedrijve die zich richte op het otwikkele va ieuwe e/of verbeterde (bio)farmaceutische producte e medische apparate e techologie. 2 Ruim 85% va deze bedrijve zij kleie bedrijve. Het aatal bedrijve daari is de afgelope jare gegroeid met 8% per jaar, seller da i de rest va Europa. 2, 3 Op deze iovatieve ker richt het Topgebied Life Scieces & Health zich met ame. Het bedrijfsleve is iteratioaal cocurrered e i verschillede focusgebiede e iches zelfs wereldleided. Zo is Philips ee wereldleider i medische beeldvormig e patiëtemoitorig II, DSM i biomateriale, MSD/Itervet i de veteriaire Life Scieces, e Crucell i vacciiches. Vooral i opkomede markte, zoals i Azië e Zuid-Amerika, ligge grote kase voor verdere groei. Nederladse bedrijve doe grote ivesterige i het buitelad. Zo am Philips i 2008 voor EUR 3,2 miljard III het Amerikaase Respiroics over e DSM i 2010 voor EUR 828 miljoe het eveees Amerikaase Martek Bioscieces. Adersom worde miljarde euro s geïvesteerd i Nederlad, Nederladse bedrijve zij betrokke bij de grootste biotech deals i de wereld (zie tabel 1.1). GSK heeft u bijvoorbeeld voor bija EUR 3 miljard aa milestoe paymets uitstaa i Nederlad. Voor Life Scieces & Health bedrijve is iovatie ee absolute voorwaarde om te overleve. Om de opbregst te maximalisere beweegt het bedrijfsleve zich richtig ope iovatie, waari bedrijve samewerke met adere bedrijve e keisistellige. Het MKB krijgt ee steeds grotere rol als aajager va iovaties. Grote bedrijve eme vaker ee rol als iovatieregisseur e belegge ee deel va de vroegere i-house R&D buite de deur. Zij otwikkele zich va het model va research ad developmet aar search ad developmet, waarbij zij actief op zoek gaa aar parels buite de eige orgaisatie (vaak bie het MKB). Nederladse bedrijve doe volop mee, getuige bijvoorbeeld hu betrokkeheid bij grote iteratioale deals (zie tabel 1.1). Dit iovatiemodel leidt ook tot de (voorgeome) sluitig va ekele Nederladse oderzoekslocaties va grote farmaceutische bedrijve als MSD e Abbott. Hoewel ee aderlatig voor bedrijvigheid i Nederlad, otstaa hierdoor ook kase voor adere bedrijve. Deze kase kue allee worde beut i ee omgevig met toegag tot medewerkers e kapitaal e optimale wet- e regelgevig. I Defiitie gehateerd door Agetschap NL waari de sector omvat: idustrie, groothadel e R&D i farma e medische systeme e apparate, e academische ziekehuize, ocologische e radiotherapeutische istitute e medische laboratoria II Philips bregt i medische beeldvormig zeer veel patete voort (zie o.a. Dutch Life Scieces Outlook 2011) III USD 5,1 miljard; koers maart 2008 (o.b.v. OANDA) 12 13

9 2, 4, 5 Figuur 1.2. De Nederladse Life Scieces & Health sector Omvag va de Nederladse Life Scieces & Health sector Tabel 1.2. Gerealiseerde iovaties i Nederlad 8 I Nederlad gerealiseerde iovaties Figuur 1.3. Otwikkelportfolio Nederlad (aatal producte) 2 Otwikkelportfolio Nederlad Brede defiitie bedrijve, o.a.: Productiebedrijve (Groot) hadel Ziekehuize, laboratoria e zorgistitute Ker va iovatieve bedrijve, o.a.: R&D itesieve bedrijve R&D specialiste & toeleveraciers Tabel 1.1. Overzicht va biotech parterships e equity deals i Europa (Q1) 2, Aatal bedrijve Aatal werkemers [*1.000] Omzet [EUR miljard] 100% NL totaal Product Bedrijf *) Toegevoegde waarde Briodio geeesmiddel voor spierherstel a operatie (2008) Quivaxem vacci tege kiderziektes (2009) 3T MRI ultramodere MRI scaer (2008) UHMWPE materiaal voor gewrichtsprotheses (cotiu verbeterd sids jare 70) Raloxifee geeesmiddel tege bototkalkig (2009) *) Bij Briodio is zowel het oorsprokelijke als huidige bedrijf weergegeve Eerste grote farmaceutische iovatie i aesthesie i 20 jaar Wereldwijd meer da 200 miljoe doses verkocht Mider belasted e auwkeuriger oderzoek va patiëte Eerste medisch prothesemateriaal Eerste volledig geeriek e bio-equivalete versie va Eli Lilly s Evista 12% Medische techologie (Bio)farmaceutica i kliische fase III (Bio)farmaceutica i kliische fase II (Bio)farmaceutica i kliische fase I Bedrijf Parter Product Bedrag [EUR miljoe] Actelio GSK Isomia Crucell J&J Besmettelijke ziekte Ela J&J Ziekte va Alzheimer Algeta Bayer Alpharadi 609 Prosesa GSK RNA/Duchee 518 Galapagos Roche COPD 400 Galapagos Merck Obesitas & Diabetes 400 Clavis Clovis Ocology Kaker 400 Crucell J&J Besmettelijke ziekte 337 Galapagos Servier Osteoarthritis 290 Galapagos Merck Iflammatie 192 Merus Novartis Kaker 152 Pageetics Abbot Osteoarthritis 145 Itercell GSK Vacci patch 132 Crucell GSK Besmettelijke ziekte Obeked Nederladse deal Sterke output, goede portfolio De Nederladse Life Scieces & Health bedrijve hebbe de laatste jare veel iovaties gerealiseerd die direct bijdrage aa ee gezode e welvarede maatschappij e ecoomie (zie tabel 1.2). Ee voorbeeld is het i Nederlad otwikkelde Quivaxem, ee uiek combiatievacci voor kidere. Deze vacciatie helpt tege vijf dodelijke kiderifecties waaroder difterie e tetaus. Imiddels zij meer da 200 miljoe doses verkocht aa otwikkeligslade, odermeer via Uicef. De otwikkelportfolio va het bedrijfsleve bevat bija 60 (bio)farmaceutische producte i kliische testfase e 45 cocepte voor Er is gereked met ee wisselkoers va EUR 1 = USD 1,3 Noot: De strategische overeekomste tusse Galapagos e Merck zij per 4 februari 2011 beëidigd. medische apparate die ieder hu eige otwikkeligstijd e dyamiek kee (zie figuur 1.3). 2 De laatste jare is deze pijplij goed gevuld. 2,7 Nederlad zal de komede jare flik profitere va het potetieel i de topsector Life Scieces & Health mits deze iovaties tot wasdom e (voortvared) aar de markt kue worde gebracht. Ee uitmutede keisbasis De Nederladse sector heeft ee uitmutede keisbasis waari jaarlijks bovegemiddeld wordt geïvesteerd i gezodheidgerelateerde R&D het meredeel door de ker va iovatieve bedrijve e door (techische) uiversitei Tabel 1.3 Keisbasis Life Scieces & Health 9 Idicator Waarde Nederlad Iteratioale positie Aatal medewerkers i gezodheidsgerelateerde R&D FTE Top 5 i Europa Ivesterige i gezod-heidsgerelateerde R&D EUR 2 miljard per jaar Top 5 i Europa Weteschappelijke excelletie 9,7 citaties per documet Nr. 4 i de wereld Wereldwijde octrooiaavrage octrooiaa-vrage, 3% va wereld totaal Nr. 7 i de wereld te e UMC s (zie tabel 1.3). 9 Nederlad heeft ee sterk weteschapssysteem met i de Life Scieces ee aatal va 10, 11, 12 de meest vooraastaade weteschappers ter wereld. Voor ee sector waar zoveel iovaties hu oorsprog vide i het fudametele oderzoek i keisistellige is dit ee belagrijke succesfactor. Nederladse Life Scieces & Health weteschappers, oder wie ekele duizede PhD s, producere jaarlijks relatief veel publicaties va hoge kwaliteit. I ziektegebiede als kaker, cardiovasculair e reumatologie heeft Nederlad ee excellete keispositie opgebouwd. 14 Op gebiede als biotechologie, geetica e erfelijkheid, medische iformatica, medische beeldvormig e veteriaire vaccitechologie hoort Nederlad tot de beste i de wereld. 14 Nederlad bezet met EUR 168 miljoe uit het zevede kaderprogramma de vierde plaats i het mobilisere va Europese middele voor Life Scieces oderzoek e ket het hoogste slagigspercetage per project. IV, 13 Het aadeel (bio) medische weteschappe i de Nederladse weteschappelijke output is groot (40%) e groeit og steeds. 10, 14 Deze keisbasis bregt relatief veel patete voort. 9 De uieke ifrastructuur va UMC s e TU s vormt i Nederlad ee directe brug tusse weteschap e zorg, waardoor veel oderzoeksresultate direct de kliische praktijk i strome e de zorg verbetere (zelfs zoder verakerig i ee patet of ee product). Voor de toekomst ligge belagrijke weteschappelijke uitdagige e kase juist op het gebied va Life Scieces & Health, zoals zeer recet uiteegezet is i de weteschapsageda va de KNAW. 15 Life Scieces & Health is bij uitstek ee sector waari veel publieke R&D-ivesterige odig zij. I OECD lade komt gemiddeld 60% va de R&D-ivesterige i biotechologie va overhede. 3 Waar adere lade izette op deze sector, raakt Nederlad raakt achter i de publieke R&D-ivesterige die oodzakelijk zij om de uitmutede keisbasis te behoude e Life Scieces & Health iovatie te blijve voede (zie figuur 1.4). De publieke R&D itesiteit dreigt tot 2015 met 15% af te eme te opzichte va u. 17 Uit de bestaade keisbasis ka og veel meer waarde worde gecreëerd. Nederlad mut uit i Life Scieces keis, maar IV Betreft de eerste drie jaar i KP

10 10, 17 Figuur 1.4. Publieke R&D itesiteit e groei reële publieke R&D uitgave i , 25 Figuur 1.5. Huidige lokale clusters met ihoudelijke accete (ao 2011) R&D itesiteit (%) 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 Volgers Achterblijvers Filad Zwede Deemarke Caada Australie Duitslad Oosterijk Korea Frakrijk Noorwege Japa Zwitserlad Nederlad EU15 VS EU27 Vereigd Koigkrijk Ø Belgie Ierlad Koplopers Ø Ihalers Het Ratheau Istituut schat i dat de publieke R&D itesiteit i Nederlad verder zal afeme i de komede jare Metropoolregio Amsterdam Focus op: Ocologie, cogitieve euroweteschappe e euroimagig, cardiovasculair, ifectieziekte Belagrijke spelers: AMT, VU, VUMC, UvA, AMC, NIN, NKI Utrecht e Wageige: Life Scieces & Immuo Valley Focus op: Public health, ocologie, regeerative medicie, stamcelle, veteriaire geeeskude, fuctioal food Belagrijke spelers: Gemab, GSK, Daoe, UU, UMC Utrecht, RIVM, WuR, TNO Zuid-Hollad: Medical Delta Focus op: (Bio)farmacie, kliisch oderzoek, imagig ad image guided medicie e targeted molecular techology Belagrijke spelers: Crucell, Galapagos, Prosesa, Octoplus, J&J/Jasse Biologics, Uiversiteit Leide, LUMC, TU Delft, Erasmus Uiversitair Medisch Cetrum Illustratief, iet uitputted Noord-Nederlad Focus op: Healthy Agig Belagrijke spelers: PRA Iteratioal, RUG, UMCG, Hazehogeschool, Zerike Sciece Park, ERIBA (e samewerkig Wageige) Gelderlad e Overijssel: Health Valley & Twete Focus op: Cogitieve euro-weteschappe, moleculaire diagostiek, Naotechologie, techische geeeskude, care ad cure robotica, ehealth Belagrijke spelers: NXP Sytho, TNO, Siemes, Astellas, TU Twete, RUN, UMC St Radboud, Abbott, Zuidoost-Nederlad Focus op: Hart- e vaatziekte, metabole aspecte va chroische aadoeige, public health & primary care, geestelijke gezodheidszorg e euroweteschappe Belagrijke spelers: DSM, Chemelot, UMC Health Campus Groei reële R&D uitgave (%) Noord-Brabat Focus op: Medische techologie, farmacie, veteriaire gezodheid e voedig & gezodheid Belagrijke spelers: Philips Healthcare, MSD/Orgao, MSD/Itervet, GE Healthcare, TU Eidhove, Amge mut die keis og iet altijd voldoede uit. De verakerig va keis i patete die door het de bedrijve worde gebruikt ka beter. 16 Voorbeelde waar dat wel gebeurt zij spi-outs als Prosesa e Progetix. Ee sterke ifrastructuur Nederlad beschikt over ee sterke (fysieke) ifrastructuur voor iovatie e de traslatie va keis aar (kliische) toepassig. De laatste jare is door overheid, bedrijve e keisistellige meer da EUR 1 miljard geïvesteerd i publiek-private samewerkig om de keis die is opgebouwd te vertale i cocrete oplossige voor de gezodheidszorg. Biobake zoals Parelsoer e LifeLies e het databases verbidede Modriaa, goed gedocumeteerde patiëtegroepe, topkliische cetra, ICT (bijvoorbeeld Surfet e het i oprichtig zijde ICT Iovatio Platform Brai & Cogitio), cotract research orgaisaties (CRO s) e istitute voor bijvoorbeeld aotechologie e moleculaire beeldvormig zij essetieel voor het otwikkele, teste e toepasse va iovaties. 12, 18, 19 Cetra voor oder meer metabolomics, proteomics e bioiformatica zorge voor de beschikbaarheid e doorotwikkelig va oderliggede techologie. Life Scieces parke zoals i Leide, Amsterdam, Utrecht, Eidhove, Nijmege, Twete, Groige e Maastricht biede toegag tot huisvestig e kapitaalitesieve oderzoeksfaciliteite (bijvoorbeeld voor GMP-productie va kleiere volumes). Het iovatieprogramma Life Scieces & Health faciliteert (iter)atioale profilerig, oderwijs e traiig e iformatiedelig. Keisgedreve publiek-private samewerkige, zoals de BSIK cosortia e verscheidee geomics cetres bie het Netherlads Geomics Iitiative (NGI), make fudametele keis toepasbaar voor ieuwe medische oplossige. I vraag- e markt gestuurde publiek-private samewerkige, zoals de techologische topistitute CTMM, TI Pharma e BMM doe ogeveer ee derde va het MKB, grote bedrijve, keisistellige, TU s, UMC s, gezodheidsfodse e ivesteerders same oderzoek aar oder meer medische techologie, (bio)farmacie e regeeratieve geeeskude. Bedrijve e keisistellige zette ook op bilaterale basis keis om i zorgoplossige. Nederlad is ee belagrijke parter i iteratioale samewerkigsverbade, zoals V, 20 HealthTies e het Europese IMI,EATRIS e ERA-NET. De uieke publiek-private iovatieifrastructuur i Nederlad, mogelijk gemaakt door grote (impuls) ivesterige va de overheid, wordt iteratioaal als voorbeeld (aa) gepreze. De overheidsivesterige lope echter zeer sterk terug. Cotiuïteit e lagdurige commitmet is cruciaal om wat gezaaid is ook te oogste e deze motor va iovatie, u hij op volle toere draait, voor Nederlad te behoude. 21 Ook zij er kase om samewerkig te verbetere. Nederlad heeft sterke, lokale Life Scieces & Health clusters die met hu eige focus e sterktes vaak modiaal operere (zie figuur 1.5). 22 Bie e tusse clusters wordt veel samegewerkt ook met adere sectore die sterk zij i diezelfde regio s, zoals HighTech i Brabat e Twete, AgroFood rod Wageige e Utrecht e Chemie i Zuid-Hollad e Zuidoost Nederlad. Zo is Eidhove olags uitgeroepe tot het meest itelligete cluster wereldwijd op het gebied va ICT e gezodheid 23 e is Leide Bio Sciece Park i 2009 uitgeroepe tot beste bedrijvepark va Nederlad. 1.2 De Life Scieces is omisbaar voor ee gezod e welvared Nederlad De Nederladse Life Scieces & Health is va groot ecoomisch e maatschappelijk belag. Life Scieces & Health levert oplossige e techologie aa ee zorgsector met ee omvag va aar verwachtig EUR 63 miljard i 2011 i Nederlad allee. 26 De zorg is zowel afemer als parter i otwikkelig e toepassig, maar gee deel va de sector Life Scieces & Health. Maatschappelijke e ecoomische uitdagige doe de behoefte aa duurzame e kosteefficiëte zorgoplossige sterk toeeme. 27 Mese worde ouder e chroische ziekte eme toe, waardoor de zorgvraag e -koste sterk stijge. Zo zij tusse 2001 e 2008 de zorguitgave met maar liefst 7% per jaar gestege e dreigt er ee tekort aa zorgpersoeel. 26 Vergrijzig veroorzaakt probleme met bemesbaarheid va de zorg e vergroot de oodzaak tot lager, productiever werke. De topsector Life Scieces & Health werkt aa atwoorde op deze uitdagige (zie figuur 1.6). Hij levert producte e techologieë die het mogelijk make ziekte te voorkome (prevetie), vroeg op te spore (vroegdiagostiek), effectief te behadele (therapie op maat) e zorg te verplaatse aar thuis (zelfmaagemet). Hiermee verhoogt de sector de kwaliteit va leve va mese, hu productiviteit e de duurzaamheid va de zorg. Voor de sector zelf biedt de sterke groei i de Nederladse e wereldwijde zorgmarkt eorme kase op korte e lage termij. Hogere kwaliteit va leve Life Scieces & Health verhoogt de kwaliteit va leve va mes e dier. Zij leve lager e gezoder. Life Scieces & Health is dé sector die oplossige levert om ziekte te voorkome of geeze of de ziektelast (verlies va kwaliteit va leve, lagdurige behadelig e verzorgig) te beperke. De sector richt zich oder meer op veelvoorkomede chroische ziekte als kaker, hart- e vaatziekte e Alzheimer e op ifectieziekte zoals griep e uitbrake va dier op mes ( zoöose ). VI Voorbeeld: Oe Health : gezode diere, gezode mese Door ee grotere mobiliteit va mes e dier wereldwijd, ee groeiede wereldhadel e veraderede klimaatomstadighede eemt de verspreidig va ifectieziekte bij mes e dier toe. Nederlad is ee zeer dichtbevolkt lad. Dit maakt os lad gevoelig voor ee selle verspreidig va ifectieuze aadoeige, zowel va dier op dier, als va mes op mes è va dier op mes. Het bedrijfsleve e keisistellige otwikkele mometeel same vaccis voor ee effectievere bestrijdig va opkomede dierziekte die ook voor de mes gevaarlijk kue zij ( zoöose ). Dat geldt bijvoorbeeld voor aviaire iflueza, maar ook voor ziekte waar we i Nederlad og iet mee kampe, zoals Rift Valley Fever. V IMI is het Iovative Medicie Iitiative, oderdeel va het Zevede Kaderprogramma (KP7) VI Ee goed voorbeeld va publiek-private samewerkig op het gebied va zoöose is Castellum waaraa odermeer Itervet, RIVM/NVI, CVI e de faculteit Diergeeeskude va de Uiversiteit Utrecht samewerke 16 17

11 Figuur 1.6. Bijdrage aa belagrijke ecoomische e maatschappelijke behoefte 28 Gezodheid Welvaart Maatschappelijke e ecoomische behoefte Toepassige Producte e techologieë Maatschappij Kwaliteit va leve Lager, gezoder leve Duurzame zorg Beteugelig va de groei va de zorglaste met kosteefficiëte oplossige Life Scieces & Health sector Ecoomie Productiviteit Ee productievere beroepsbevolkig zowel bie als buite de zorg Bedrijvigheid Florerede bedrijve die (iter)atioaal producte vermarkte Prevetie Vroegdiagostiek Therapie op maat Zelfmaagemet Het is essetieel als lad zelf Life Scieces & Health keis e expertise i huis te hebbe e te otwikkele, iet allee om (iter)atioaal ecoomische kase te beutte, maar ook om zorgoplossige die elders zij otwikkeld te herkee e i Nederlad toe te passe. 29 De sector ka bovedie ee belagrijke bijdrage levere aa het verbetere va de gezodheid i otwikkeligslade. Voorbeeld: vroege opsporig vertraagt of voorkomt Diabetes type 2 e complicaties Meer da Nederladers worde gecofroteerd met Diabetes Mellitus type 2. I 2025 zij dat er tweemaal zoveel. 30 Vroege diagose e behadelig is essetieel omdat al sel levesbedreigede complicaties optrede, zoals ee hartaaval e ierfale. Wie er echter vroeg bij is, ka allee al door zij of haar leefstijl aa te passe (afvalle, meer bewege) de ziekte voorkome of de otwikkelig vertrage. Het CTMM-programma PREDICCt otwikkelt ee AGE Reader die eevoudig het risico op diabetes e complicaties ka bepale e de diagose vroeg ka stelle. Hierdoor ka de impact va de ziekte op de kwaliteit va leve sterk worde teruggedroge. Ee gezodere, productievere beroepsbevolkig Mese die lager gezod zij, zij ook lager actief. Dat draagt bij aa ee hogere arbeidsparticipatie e -productiviteit met ame oder oudere, maar ook jogere Nederladers kue meer e lager werke als zij mider door Medische techologie Diagose (bijv. Lab-o-chip) (Moleculaire) imagig tech. Miimaal ivasieve tech. Zorg Techologie Regeeratieve geeeskude (Bio)farmacie Medicije Vaccis Biologicals ziekte worde belast. Life Scieces & Health otwikkelt oplossige voor bijvoorbeeld zelfmaagemet e zorg op afstad, zoals e-health. 27, 31 Hierdoor worde patiëte zelfstadiger. Zij hebbe mider verzorgig odig e dat beteket mider hade aa het bed. Dit helpt het persoeelstekort i de zorg te beperke. Voorbeeld: Brachytherapie verhoogt de arbeidsparticipatie Elk jaar wordt bij mae prostaatkaker vastgesteld. Brachytherapie iwedige bestraligstherapie is ee iovatieve vorm va radiotherapie die aazielijk mider (oodige) schade aa gezode weefsels veroorzaakt da de gagbare chirurgische of uitwedige radiotherapeutische behadelige. Doordat brachytherapie ee korte behadelperiode ket (1-2 dage vs. 7-8 weke voor uitwedige bestralig) e behadelde patiëte sel (a 2-3 dage vs. ekele weke a ee chirurgische behadelig) weer aa het werk kue, ka dit ee productiviteitswist oplevere va EUR per behadelde patiët. De koste va de behadelig zij bovedie 40-50% lager e de behadelig ket mider bijwerkige goed voor de kwaliteit va leve va de patiët e de totale koste va de zorg. 32 Patietiformatie / biobake E-health Cliical decisio support Systeembiologie Biomateriale voor implatate Stamceltherapie Ee duurzame, betaalbare zorg Life Scieces & Health otwikkelt kosteefficiëte oplossige voor ee duurzame (ook i de toekomst betaalbare e bemesbare) zorg. 33 Voorkome is iet allee beter, maar ook goedkoper da geeze. Als de jaarlijkse groei va de zorgkoste ka worde beheerst tot 2,75% i plaats va de door CPB verwachte 3,25%, leidt dit vaaf 2016 tot ee VII, 26, 34 besparig va ogeveer ee half miljard euro per jaar. Life Scieces & Health is dé topsector die hieraa met kosteefficiëte oplossige ee belagrijke bijdrage ka levere. 35 Prevetie e vroegdiagostiek, bijvoorbeeld door vaccis e biosesore voor hartfale, make dure behadelige i het ziekehuis overbodig. Ee Mamma Prit ka de oodzaak va additioele chemotherapie voorspelle e oodige (dure) behadelige voorkome. Doelgerichter igrijpe (bijvoorbeeld door combiatie va diagostiek e therapie) maakt behadelige effectiever, zodat de patiët seller geeest e mider behadelige odig zij. Bestralig va tumore met protoe is per behadelig duurder, maar voor bepaalde patiëte per saldo goedkoper da de huidige fotoebestralig, omdat het gezod weefsel mider beschadigt e daardoor erstige bijwerkige e door de behadelig veroorzaakte (secudaire) tumore op latere leeftijd voorkomt. Zelfmaagemet verplaatse zorg va het ziekehuis aar 27, 33 thuis, waar zorg goedkoper ka worde geleverd. Ee voorbeeld is de olie trombosediest: de patiët geeft olie zij bloedwaarde door e krijgt va de arts elektroisch ee doseerschema toegezode. Ee ader voorbeeld is de otwikkelig va de draagbare kustier, die de hele behadelig verplaatst va het ziekehuis aar thuis. Voorbeeld: draagbare kustier verlaagt zorgkoste I Nederlad zij ruim ierpatiëte afhakelijk va dialyse omdat er gee doorier beschikbaar is. Het kost de Nederladse samelevig jaarlijks bija EUR 400 miljoe omdat patiëte driemaal per week drie tot vier uur i het ziekehuis worde gedialyseerd e gemiddeld tweemaal per jaar i het ziekehuis terechtkome met erstige complicaties. Bedrijve e keisistellige werke, oder meer i het BMM-programma, aa de otwikkelig va ee draagbare kustier die de patiët cotiu dialyseert thuis of zelfs op het werk. Duur ziekehuisbezoek wordt beperkt waardoor per saldo jaarlijks meer da EUR 10 miljoe zou kue worde bespaard. Bovedie eemt de ierpatiët weer actiever deel aa leve e werk. 36 I het verlede hebbe iovaties aast de kwaliteit va leve ook de zorgkoste verhoogd. Kostebesparede oplossige, zoder te tore aa de kwaliteit va leve otstaa iet zomaar. Zij vereise ee paradigmaverschuivig va de sector, de overheid e het systeem va opame va iovaties i de zorg. Bedrijve e keisistellige zulle zich moete richte op het otwikkele va kostebesparede oplossige. De overheid, zorgverzekeraars, zorgaabieders e burgers zulle deze moete vrage, fiaciere e gebruike. Deze paradigmaverschuivig moet i het gehele proces worde verakerd, oder adere door de mogelijkheid tot kostebesparig te bepale e te moitore bij zowel de otwikkelig als het gebruik. Nieuwe, iovatieve bedrijvigheid Life Scieces & Health oplossige voor kwaliteit va leve, arbeidsproductiviteit e kostebeheersig worde otwikkeld, gemaakt e geleverd door ee groeiede Nederladse bedrijvigheid va techologie-itesief MKB e grootbedrijf die hu producte, techologieë e dieste wereldwijd afzette. Gezie de uitdagige waarvoor de zorg wereldwijd staat, is het toekomstperspectief va de sector uitmuted. Niet allee het vermarkte va zorgoplossige leidt tot ecoomisch redemet. Ook de otwikkelig va oderliggede techologie leidt tot omzet e hoogwaardige bae. De NIH heeft bereked dat ee R&D ivesterig op lage termij zelfs 15 maal aa ecoomisch redemet ka oplevere. 37 Idie de reeds selle groei va de iovatieve ker va de sector ka worde verseld met 1%, leidt tot maar liefst EUR 180 miljoe aa extra omzet e 240 extra hoogwaardige bae per jaar. Teves levert de sector door zij keisitesieve karakter ee belagrijke bijdrage aa de overheidsambitie Nederlad te verakere i de top 5 va keisecoomieë. Kase voor iovatieve bedrijvigheid otstaa waar de greze vervage tusse medische techologie, (bio) farmacie e regeeratieve geeeskude. Zo worde door de opkomst va therapie op maat combiaties va diagostica e medicije steeds belagrijker. Met behulp va aotechologie kue i het lichaam igebouwde istrumete bijvoorbeeld bloedwaarde mete e medicatie bepale e toediee. (Bio)aotechologie ka ook worde toegepast voor de otwikkelig va zelfhelede materiale. 38 Beeldgeleide drug delivery ka therapie effectiever make. Kruisbestuivig tusse veteriaire e humae geeeskude leidt tot ieuwe vaccis e belagrijke techologie. Alteratieve voor dierproeve kue de voorspellede waarde va oderzoek verhoge, waardoor kostbare otwikkeligstijd ka worde gewoe e diereleed vermiderd. Nederlad ka op deze gresvlakke kase verzilvere, juist omdat het veel verschillede disciplies i huis heeft e vaak multidiscipliair samewerkt poldere zit i os DNA. VII Bij de berekeige o.b.v. het CPB wordt uitgegaa va de voorspelde procetuele toeame i de totale bruto zorglaste 18 19

12 9, 40 Figuur 1.7. Life Scieces & Health e kase op de greze met adere sectore Dieet Barriers Fuctioele voedig Agrofood & tuibouw Prevetieve geeeskude Veteriairvoedig Vaccis Biomarkers Voorbeeld: ee remedie tege MRSA, de resistete bacterie MRSA is ee bacterie die immuu is voor de meeste gebruikelijke atibiotica e zodoede ee gevaar vormt voor de volksgezodheid. Geïfecteerde patiëte lope ee vijf maal zo groot risico op overlijde i het ziekehuis e verblijve er gemiddeld drie maal zo lag, wat hoge koste met zich meebregt. I ee project bie Topistituut Pharma wordt met behulp va humae celle ee geeesmiddel otwikkeld om deze bacterie effectief te bestrijde Op de raakvlakke tusse sectore ligge grote kase Lab-o-a-chip diagostiek Life Scieces & Health High tech systeme/ict Zorg robotica Medische beeldvormig Medische aotechologie (Moleculaire) beeldvormigstechieke Telezorg F-Health Therapietrouw Medicije Systeembiologie Biomateriale voor implatate Gezode leefstijl Regeeratieve (gedrag) Coatigs geeeskude Naomedicije Chemie Creatieve idustrie Life Scieces & Health verket met adere sectore de greze va keis e techologie op zoek aar ieuwe, ecoomisch e maatschappelijk kasrijke (zorg)oplossige. Zowel toepassige als de keis- e techologiebasis biede ieuwe, grote kase (zie figuur 1.7). Met de topsectore Agro-Food e Tuibouw & Uitgagsmateriale wordt gezode voedig otwikkeld, met igrediëte die cholesterol verlage, het risico op kaker verkleie of zelfs therapeutisch werke. Voorbeelde zij de overame va twee gezodheidsbedrijve door Nestlé e de focus va Daoe i Nederlad op oderzoek aar medische voedig. 41 De topsector Creatieve Idustrie helpt voorlichtigsmateriaal te otwikkele voor betere leefstijle voedigskeuzes e grotere therapietrouw. Met HighTech Systeme & Materiale otwikkelt Life Scieces & Health zeer selle e auwkeurige medisch-beeldvormede Gedecetraliseerde zorg apparatuur om tot op moleculair iveau aadoeige te kue opspore, volge e behadele. ICT maakt e-health e adere zelfmaagemetoplossige mogelijk. 31 Duidelijke iterfaces, betrouwbare systeme e iteretportals otsluite goede zorg op afstad die de patiët eevoudig gebruikt. Ook high-throughput e high-cotet metige e aalyses worde mogelijk dakzij steeds sellere processore e techieke zoals patrooherkeig. 42 De Topsector Chemie is essetieel voor het otdekke, sythetisere e oderzoeke va (complexe) biologisch-actieve molecule die i Life Scieces & Health va groot belag zij voor o.a. de otdekkig va ieuwe geeesmiddele e biomateriale. Dit bio-geispireerde moleculaire oderzoek is va belag voor zowel de topsectore Life Scieces & Health als voor Chemie. 43 Voorbeeld: TeleDermatologie verlaagt het aatal verwijzige aar ee dermatoloog Ee Nederlads bedrijf maakt het mogelijk foto s e aavullede iformatie veilig olie uit te wissele tusse huisarts e dermatoloog. Ruim huisartse e 250 dermatologe werke al met deze techologie. Hierdoor hoeft 70% va de patiëte iet te worde doorverweze aar de dermatoloog ee eevoudige cotrole op basis va doorgestuurde foto s volstaat. Volges de aabieder va deze E-Health-oplossig bespare patiëte zo 50% va hu eige risico. Bovedie lere huisartse door de directe verbidig met dermatologe idividuele gevalle beter i te schatte, wat weer zorgt voor kwaliteitsverbeterig i de eerstelijszorg. 44 Life Scieces & Health biedt adere topsectore de gereedschapskist met biotechologie e de oderliggede keis va orgaisme e hu bouwstee ( life scieces ). Daarmee kue AgroFood, Chemie e Eergie voedigsigrediëte, chemische producte e warmte wie uit plataardige grodstoffe. Tuibouw & Uitgagsmateriale gebruikt Life Scieces techieke, zoals high-throughput screeig om (grote hoeveelhede) geetische iformatie sel i kaart te brege e te verwerke om plate effectiever te veredele. De keis va Life Scieces & Health over metabolische processe is omisbaar voor het begrijpe e bewijze va het effect va (gezode) voedig op mes e dier. Deze voorbeelde zij het topje va de ijsberg. Biotechologie is misschie wel de belagrijkste motor voor ecoomische e maatschappelijke vooruitgag i de 21 ste eeuw. De omzet va toegepaste biotechologiebedrijve (i alle sectore) is wereldwijd gegroeid met 8% per jaar tusse 2004 e

13 2 Visie, missie, ambitie 2025 Life Scieces & Health i de wereldtop De topsector Life Scieces & Health ziet ee gezode e welvarede toekomst voor Nederlad e ee cruciale rol voor zichzelf i het realisere va die toekomst. Met de toeemede levesverwachtig, vergrijzig e welvaart eemt de vraag aar zorg, hogere productiviteit e kostebeheersig allee maar toe. De sector ziet daari zowel ecoomische kase als maatschappelijke opdracht voor ieuwe, iovatieve bedrijvigheid die oder adere helpt koste te beheerse. I 2025 hoort de Nederladse Life Scieces & Health sector tot de wereldtop dakzij iovatieve bedrijve die ee cotiue stroom va ieuwe producte e techologieë geereert e optimale radvoorwaarde om deze te otwikkele, te teste e op de markt te brege. Daartoe zet de sector i op zeve kritische radvoorwaarde. 2.1 Visie ee gezode e welvarede toekomst Oze levesverwachtig e welvaart eme toe e de bevolkig vergrijst. De afgelope jare is de levesverwachtig met twee jaar gestege. 45 Os bruto atioaal product (BNP) stijgt a de crisis weer met ogeveer 15% tusse 2011 e , 47 I 2009 was 15% va de Nederladers ouder da 65 jaar, i 2020 aar verwachtig bija 20%. 48 Wij stelle steeds hogere eise aa oze kwaliteit va leve. Niet allee ee hogere leeftijd, maar ook te weiig bewegig e verkeerde voedigskeuzes leide ertoe, dat steeds meer mese kome te lijde aa chroische ziekte als hart- e vaatziekte, demetie, kaker e diabetes. Nu al kampt 12% va de Nederladse bevolkig met obesitas. 45 I 2020 zal het aatal Nederladers met coroaire hartzieke e diabetes mellitus 2 zij toegeome met meer da 15%. 45 Doordat mese, diere e goedere gemakkelijk over de hele wereld reize, kome bovedie tropische (ifectie)ziekte aar West-Europa. Kokkelkoorts is al uitgebroke i Italië, Griekelad e Zwitserlad. Ook het aatal atibioticaresistete bacterië e de kas op trasmissie va dierlijke ifectieziekte op de mes (zoals Q-koorts) eme toe. Hierdoor stijgt de vraag aar prevetieve oplossige. 45 Tezame met de techologische mogelijkhede om meer e eerder i te grijpe leidt dit tot ee sterk groeiede zorgvraag. De zorguitgave stijge aar verwachtig de komede vijf jaar met meer da 3% per jaar, ruim bove de verwachte groei va het BNP. 26 Wij kue wel meer zorg wille, maar het moet ook worde betaald e geleverd. I 2025 heeft de zorg i Nederlad aders ekele hoderdduizede extra mese odig om aa de zorgvraag te kue voldoe. 26, 50 Ook buite de zorg moete arbeidsparticipatie e arbeidsproductiviteit omhoog om oze pesioee e sociale voorzieige te betale e ecoomische groei te realisere om oze cocurretiepositie te verstevige. De toeemede zorgvraag levert echter ook omzet voor (ieuwe) bedrijve die eri slage oplossige te levere voor ee betere kwaliteit va leve, arbeidsproductiviteit e kostebeheersig. Dit is ee grote marktkas voor de Nederladse Life Scieces & Health sector. Die oplossige kome steeds meer tot stad i ee ope iovatie etwerk dat wereldwijd opereert. Bedrijve, keis- e zorgistellige e overheid werke itesief same om ieuwe techologie e zorgoplossige te otwikkele e toe te passe. Naast het grootbedrijf speelt het MKB ee steeds belagrijkere rol als aajager va groei e otwikkelaar va ieuwe producte e oderliggede techologieë, vaak i samewerkig met grote bedrijve. 2.2 Missie ecoomische kase, maatschappelijke opdracht De topsector Life Scieces & Health draagt bij aa de kwaliteit va leve va mes e dier, de duurzaamheid va de gezodheidszorg e de arbeidsproductiviteit e iovatieve bedrijvigheid i Nederlad. Dat doet de sector door het otwikkele e levere va zowel kosteefficiëte iovaties die ziekte voorkome, vroeg opspore e de geezig e/of verzorgig bevordere als de techologieë die deze iovaties mogelijk make. De iovatieve bedrijvigheid groeit door deze iovaties e techologieë atioaal e iteratioaal te vermarkte. Life Scieces & Health mobiliseert adere (top)sectore om gezamelijk de uitdagige aa te gaa va gezodheid e duurzame zorg e eemt met de overheid hiderisse weg 22 23

14 Figuur 2.1. Zeve kritische radvoorwaarde om de ambitie waar te make 28 i de toegag tot keis, talet, kapitaal e ifrastructuur. De sector draagt bij aa het creëre va ee optimale omgevig voor het teste, goedkeure e aar de markt brege va kliisch e kosteeffectieve zorgoplossige. Bedrijve, keisistellige, de zorgsector e de overheid werke auw same om keis sel om te zette i oplossige die vervolges sel e breed worde igezet voor patiëte. 2.3 Ambitie de Life Scieces & Health sector i de wereldtop I 2025 behoort de Nederladse Life Scieces & Health sector tot de wereldtop. Het fudamet oder dit succes zij iovatieve producte e oplossige die sel e effectief toepassig vide i de Nederladse e iteratioale zorgmarkt. Om dit te garadere beschikt de sector i 2025 over ee uitsteked fuctioered iovatiesysteem, met ee grote e voortdurede istroom, ee selle doorstroom e evaluatie e ee hoge uitstroom, dat resulteert i ee competitieve product portfolio. De radvoorwaarde voor iovatief oderemerschap e (ope) iovatie zij de beste va Europa. Hierbij is focus op waar de sector ihoudelijke sterk i is e voldoede massa heeft e waar de markt aar vraagt essetieel. I deze aatrekkelijke omgevig draagt de Life Scieces & Health sector bij aa ecoomie e maatschappij: mese die lager gezod e productief zij, groeiede e ieuwe bedrijvigheid e beheersig va zorgkoste (als percetage va het BNP). Voor (de periode aar) 2025 heeft de Life Scieces & Health sector de volgede ambities gesteld: Het bedrijfsleve Het bedrijfsleve behoort tot de selste 3 groeiers i Europa (omzet e wistgevedheid) De (hoogkwalitatieve) werkgelegeheid i de iovatieve ker va bedrijve eemt seller toe da het Europees gemiddelde Het bedrijfsleve ivesteert meer da 10% va zij omzet i R&D Het aatal ieuwe, kostebesparede e/of kwaliteit-valeve-verhogede zorgoplossige i otwikkelig groeit seller da het Europees gemiddelde De omzet uit export va medische producte groeit seller da het Europees gemiddelde Kwaliteit va leve De sector otwikkelt zorgoplossige die de groei i DALY s ( Disability-adjusted life year ) va belagrijke (ifectie-) ziektes zoals hart- e vaatziektes, diabetes e zoöose kue beteugele of late afeme De sector otwikkelt ieuwe zorgoplossige om mese lager i hu eige omgevig te late woe Productiviteit De sector otwikkelt oplossige die bijdrage aa ee hogere arbeidsproductiviteit i de zorg e daarbuite Duurzame zorg De sector otwikkelt zorgtoepassige die bijdrage aa de beheersig va de verwachte groei va zorgkoste 2.4 Strategie zeve kritische radvoorwaarde Life Scieces & Health heeft bijzodere eigeschappe die specifieke eise stelle aa ee goed fuctioered, hoogproductief iovatiesysteem dat de positie va de Nederladse sector i de wereldtop ka verstevige. De weg va idee tot iovatie die wordt vermarkt is lag, duur e risicovol. Slechts ee klei percetage slaagt. Dat beteket dat de istroom kwatitatief e kwalitatief hoog moet zij, de doorstroom e evaluatie sel e aadloos e het hele systeem wordt gestuurd door ee vragede markt. De topsector Life Scieces & Health heeft zeve kritische radvoorwaarde geformuleerd om de ambitie waar te make (zie figuur 2.1). Iovatie begit bij (1) ee vragede markt met portaal aar Europa e de rest va de wereld. Keis e kude worde vertaald i kosteefficiëte zorgoplossige daar waar zij ee behoefte vervulle e door het vervulle va die behoefte omgezet i klikede mut. De primaire afzetmarkt va de Life Scieces & Health, de zorg, ket ee complex busiess model. De verzekeraar betaalt, de arts beslist of e welk product hij gebruikt. Maar pas als het product de patiët bereikt e gezodheidswist wordt geboekt tege maatschappelijk aavaardbare koste, realiseert ee iovatie haar waarde e ka iederee, va arts tot verzekeraar, fabrikat, otwikkelaar e oderzoeker zij deel va die waarde otvage. 27 De Nederladse markt is i het algemee iet groot geoeg om de koste va de otwikkelig va ee medische toepassig terug te verdiee. Zij heeft i zichzelf da ook ee bescheide waarde voor Life Scieces & Health bedrijve, maar als portaal aar de veel grotere Europese of wereldwijde afzetmarkt des te meer. Ee Nederladse zorgmarkt waari kliische behoefte goed worde gearticuleerd, (kliische) teste grodig e sel zij e toelatig e toepassig (bij voldoe aa vooraf goed omschreve criteria va te verwachte effectiviteit)sel volgt, verhoogt zowel de kas op succes i de bestaade IDEEËN GENEREREN Vergrote aatal veelbelovede ideeë 5. Sterke, toegakelijke (fudametele) keisbasis kete als de aatrekkigskracht op iovatieve oderzoekers e bedrijve vauit het buitelad. Iovatie e het vermarkte va iovaties is i de GEZONDHEID EN WELVAART ONTWIKKELEN va ieuwe MEDISCHE OPLOSSINGEN *) Life Scieces & Health oderworpe aa ee grote verscheideheid aa (iter)atioale wet- e regelgevig bijvoorbeeld voor oderzoek met geetisch gemodificeerde materiale of stamcelle, het teste va producte die worde toegepast op e i mese e diere, de toelatig va ee product tot de markt e de opame i het vergoedigspakket va verzekeraars. Deze (2) wet- e regelgevig moet optimaal zij e iovatie zo mi mogelijk hidere, maar met behoud va zorgvuldige toetsig op veiligheid 51, 52 e kosteefficiëtie. Zowel het keisitesieve als het sterk collaboratieve karakter maakt voldoede (3) juist opgeleide e oderemede mese tot het levesbloed va iovatie i TOEPASSEN va zorgoplossige i de ZORGSECTOR * ) GENEREREN va ieuwe IDEEËN ONTWIKKELEN Verselle otwikkeligs-proces e verhoge succeskas 4. Goede toegag tot het juiste kapitaal 6. Gezamelijke publiek-private iovatieifrastructuur NL Life Scieces & Health sector i de wereldtop 3. Voldoede, juist opgeleide, oderemede mese VRAAG e MARKT gestuurd KENNIS gedreve 2. Optimale wet- e regelgevig 7. Nederlad als éé zelf-orgaiserede Life Scieces & Health regio TOEPASSEN Verselle e verbrede effectieve toepassig (atioaal e iteratioaal) 1. Vragede Nederladse markt met portaal aar Europa e de wereld *) De terme medische oplossige e zorgsector worde i deze figuur breed beschouwd e bevatte ook oder adere zelfmaagemet, veteriaire oplossige Life Scieces & Health. Va oderemer tot weteschapper, regelgever e ivesteerder vrijwel alle zij hoogopgeleid, vele gepromoveerd. De weg va idee aar iovatie i Life Scieces & Health is lag: va ekele jare voor medische techologie e veteriaire producte tot wel jaar voor (bio)farmaceutica. Bovedie zij de ivesterige hoog (tot ee miljard euro icl. koste voor stuklopede projecte) e slaagkase klei (circa 10% va pre-kliisch oderzoek tot marktitroductie). Dat maakt Life Scieces & Health iovatie bijzoder kapitaalitesief e de (4) toegag tot het juiste kapitaal éé va de grootste uitdagige. Vooral voor de fase waari voor het eerst op mese wordt getest is het door de relatief hoge koste e risico s moeilijk fiacierig te vide

15 Ee kwatitatief e kwalitatief hoge istroom va ieuwe izichte e veelbelovede ideeë staat of valt bij de cotiuïteit va ee (5) (sterke fudametele) keisbasis die iet allee behoort tot de wereldtop, maar ook toegakelijk is voor (iovatieve) oderemers. Iovatie i Life Scieces & Health is gee lieair proces. De kliische behoefte (va patiët e medisch professioal) staat aa de basis va zowel fudameteel als toegepast oderzoek e de kliische praktijk speelt ee cetrale rol gedurede het hele proces va otwikkele, teste e toelate. Oderemers, zorgaabieders e -gebruikers e (iet-)kliische weteschappers moete daarom va begi tot eid itesief samewerke voor het beste resultaat. Bovedie gaa iovaties vaak de keis e middele va idividuele bedrijve e istellige te bove. Voor het bij elkaar brege va al deze partije is ee (6) gezamelijke publiek-private iovatieifrastructuur ootbeerlijk. Het hele iovatiesysteem, teslotte, opereert op ee wereldmarkt voor keis, mese, kapitaal et zozeer als voor producte, techologieë e dieste. Het succes va de Nederladse Life Scieces & Health hagt af va zij vermoge op elk va die markte oderscheided e aatrekkelijk te zij. Voor de iteratioale cocurretiepositie moet Nederlad zich daarom wereldwijd positioere als (7) éé Life Scieces & Health regio. Natioaal moet Life Scieces & Health op het etvlies staa va publiek e politiek als ee sector waarop Nederlad trots is, waari de politiek wil ivestere e mese wille werke. Deze zeve kritische radvoorwaarde ligge aa de basis va de actieageda die de topsector Life Scieces & Health i het volgede hoofdstuk preseteert

16 3 Actieageda 3.1 Vragede Nederladse markt als portaal aar Europa e de rest va de wereld Nederlad heeft iteratioaal bezie ee uitstekede zorgsector. 53 De vraag aar ieuwe zorgoplossige e techologieë biede grote kase voor Life Scieces & Health oderemers, zeker waeer Nederlad ee sprigplak ka zij aar Europa e de rest va de wereld. Om ee aajager te zij voor iovatie e iovatieve bedrijvigheid moet de Nederladse zorgmarkt de (kliische e maatschappelijke) vraag articulere e het gebruik verselle. alteratief eemt iet zoder meer de plaats i va ee bestaade behadelig. Patiëte, artse, ziekehuize e verzekeraars blijve oude behadelige vrage, voorschrijve, aabiede e vergoede. Nieuwe atistolligsmedicatie (LMWH) vergt bijvoorbeeld mider cotroles e heeft ee beter voorspelbaar effect da de oude. Toch is va beide het gebruik vaaf 2005 gestege. 55 Kwaliteits- e kostevoordele worde allee gerealiseerd als oude behadelige worde vervage zodra betere e/of goedkopere beschikbaar zij. Coservatisme e gevestigde belage zorge soms voor weerstad. Nederlad heeft ee goede uitgagspositie om ee plaats te claime i de wereldtop va Life Scieces & Health sectore. De sector heeft ee actieageda otwikkeld voor bedrijve, keisistellige e overheid om elk va de kritische radvoorwaarde optimaal i te vulle door kase te grijpe e kelpute weg te eme e zo de ambitie te realisere. VRAAG ARTICULEREN Vraag articulere De overlappede, complemetaire e soms tegestrijdige behoefte va patiët, arts e zorgverzekeraar vorme same de kliische e maatschappelijke vraag waari de sector moet voorzie. 51 Zowel de zorg als Life Scieces & Health hebbe veel te wie door het effectief orgaisere va de vraag va gebruikers richtig oderzoekers e bedrijve. 35 GEBRUIK VERSNELLEN Toepassig stimulere Ee bestaad systeem levert iet altijd de juiste prikkels om iets ieuws toe te passe. Zo kue bijvoorbeeld iovaties op het gebied va prevetie, therapie op maat e verplaatsig va zorg aar thuis worde gehiderd doordat de voordele zich op systeemiveau opebare e iet toevalle aa de istellige die de 33, 54 ivesterige moete doe. Oude producte verseld vervage Ee ieuw of beter GEBRUIK VERGROTEN Exportere aar Europa e de rest va de wereld Nederlad ka fugere als portaal aar Europa e de rest va de wereld door het lad te zij waar iteratioale spelers sel e efficiët als eerste hu producte kue lacere (zie paragraaf 3.2). Bijdrage aa otwikkeligssamewerkig De gezodheidszorg i otwikkeligslade biedt marktkase voor het bedrijfsleve. Teves biedt de overheid hiervoor budgettaire mogelijkhede voor bedrijve. VIII, 56, 57 I Nederlad otwikkelde Life Scieces & Health keis e producte kue ee belagrijke bijdrage levere aa zorgoplossige voor bijvoorbeeld armoedegerelateerde ziekte. 29 Er is ook ee groot Nederlads belag voor het i stad houde va keis va tropische ziekte : gezodheidsprobleme zij i toeemede mate modiaal e rake dus direct oze eige gezodheidszorg. Daaraast helpt de export va vaccis voor diere de mes te vrijware va zoöose. Actieageda 1. De sector defiieert e realiseert same met de zorgsector ee proeftuicocept, waarbie zorgaabieders, waaroder artse e apothekers, e patiëte iovaties implemetere e moitore, e zorgverzekeraars e het bedrijfsleve gezamelijk ivestere. 58 Proeftuie worde igericht rodom specifieke thema s zoals e-health. I proeftuie wordt bepaald welke iovaties ee daadwerkelijke toegevoegde waarde hebbe e i aamerkig kome om i de rest va Nederlad geïmplemeteerd te worde. De sector vraagt de overheid mee te werke aa aagepaste regelgevig e fiacierig, zoals voorwaardelijke vergoedig (zie ook 3.2) die 59, 60 het otwikkele, oderzoeke fiaciere e itroducere va iovaties stimulere. 2. De sector otwikkelt same met de zorgsector ee proces waari zorgaabieders e patiëte same met zorgverzekeraars structureel defiiëre welke producte e dieste odig zij, aar voorbeeld va de Gezodheidsraad. 35 Zij worde vroeg i het otwikkeligsproces betrokke e er worde waar mogelijk vergoedigsafsprake met zorgverzekeraars gemaakt idie de gevraagde meerwaarde wordt beweze. 3. De sector faciliteert de zorgsector i het vervage va oude behadelige waeer ieuwe zij toegelate e (i ee proeftui) beweze effectiever. Het CVZ e het kwaliteitsistituut (i oprichtig) moete ee actieve rol ieme om dit te realisere. VIII Dit geldt voor Seksuele e Reproductieve Gezodheid e Rechte (SRGR) 28 29

17 4. De sector vraagt de overheid same met de zorgsector e zorgverzekeraars als lauchig customer op te trede oder vooraf duidelijk gedefiieerde voorwaarde aa toegevoegde waarde 5. De sector e de overheid creëre same ee portaal aar Europa e de rest va de wereld, door proeftuie te realisere (actie 1) e efficiëte wet-e regelgevig te stimulere (zie paragraaf 3.2). De sector otwikkelt e exporteert producte e keis voor de Europese e wereldmarkt, iclusief otwikkeligslade, zoals i het iitiatief eusend e de otwikkeligssamewerkigactiviteite va het KNCV tuberculosefods. De sector vraagt de overheid waar odig exportodersteuig te biede e iitiatieve i otwikkeligslade fiacieel te steue. Ee proeftuicocept Ee proeftui is ee gecotroleerde omgevig waari het gebruik va veelbelovede iovaties wordt oderzocht e gemoitord om de toegevoegde waarde aa te toe (kwaliteit va leve, zorgkostebesparig) e de juiste toepassig sel e gericht te bepale. Proeftuie kue ook i ee vroeg stadium va productotwikkelig gebruikt worde om i ee iteratief proces met gebruikers ee product door te otwikkele. I proeftuie moete vele spelers samekome: Voldoede patiëte e gebruikers, die goed zij geïformeerd; Getraide zorgaabieders (o.a. ziekehuize, apothekers, huisartse e thuiszorg) die beked zij met de regels e hoe ze de iovatie moete toepasse; Voorwaardelijk vergoed Gebruiker PROEF- TUINEN Otwikkelaar Defiitief vergoed Iovaties waarva de toegevoegde waarde iet wordt aagetood kome iet i aamerkig voor defiitieve vergoedig Met behulp va ee Health Techology Assessmet wordt bepaald of de zorgoplossig daadwerkelijk beter is da het huidige e/of het gebruik leidt tot ee kostebesparig. Ee positieve ervarig i de proeftui wordt gevolgd door selle e brede implemetatie i de gehele zorgsector. Het betrekke va patiët e zorgaabieder creëert ee betere aasluitig va iovaties bij behoefte uit de praktijk. Daarbij is ee proeftui ee filter voor behadelige met te weiig toegevoegde waarde e voor verouderde behadelige waarvoor ee beweze beter alteratief beschikbaar is. Dit wordt bepaald aa de had va Keisistellige (o.a. TU s e UMC s) e commerciële oderzoekscetra die keis e zorgcocepte aalevere e hieraar oderzoek doe; Bedrijve die iovaties ter beschikkig stelle, e die evetueel i ee iteratief proces met gebruikers doorotwikkele; Bedrijve die traiig aabiede over het correcte gebruik, eveals bedrijve die cotractoderzoek activiteite uitvoere; Zorgverzekeraars die het gebruik vergoede e de koste moitore; Overheid die voorwaardelijke vergoedig mogelijk maakt e toezicht houdt op de realisatie va verwachtige; Goede ifrastructuur voor oderzoek e moitorig, zoals gebouwe, testfaciliteite e ICT. Selle, brede, juiste e beweze toepassig va zorgoplossige i Nederlad Sprigplak aar iteratioale markte duidelijke, vooraf bepaalde exit-criteria. Ee proeftui richt zich op ee bepaald thema, zoals e-health. De atioale expertise rodom ee thema ka worde geclusterd via ieuwe of bestaade etwerke zoals de HOVON (hemato-ocologie). Afhakelijk va de toepassig ka ee proeftui ook op regioale schaal fuctioere. Voorbeelde va bestaade regioale proeftuicocepte zij het Ceter for Medical Imagig North-East Netherlads, de High-Tech Health Farm i Overijssel e Livig Labs, Braiport Health Iovatio e Zorg bie Bereik i Eidhove. 3.2 Optimale wet- e regelgevig Iteratioale Life Scieces & Health bedrijve iitiëre e vestige activiteite daar waar de procedures voor teste e markttoegag sel e efficiët zij. Ee Nederlad dat, zoder cocessies aa veiligheid, selectiviteit e zorgvuldigheid, het selste traject biedt va (pre)kliische teste tot vergoedig werkt als ee mageet op bedrijve e iovaties. Oderemers kue er met zo mi mogelijk koste zo sel mogelijk de patiët bereike e de Nederladse patiët is verzekerd va de selste toegag tot de meest iovatieve zorgoplossige mits deze veilig e kosteeffectief zij. Het maakt Nederlad het portaal aar Europa e de rest va de wereld voor medische iovaties (zie ook paragraaf 3.1). Zover is het og iet, maar Nederlad bezit de keis e ifrastructuur voor ee dergelijke selweg. Life Scieces & Health regulerig e vergoedig i Nederlad moet daarom zowel zorgvuldig e kritisch doch rechtvaardig als efficiët zij. ZORGVULDIG EN KRITISCH DOCH RECHTVAARDIG Regelgevig op (Europees) iveau brege Nederlad heeft striktere regelgevig da Europa voor dierproeve e iterpreteert Europese wetgevig aagaade kliisch oderzoek bij kidere IX e werke met geetisch gemodificeerde orgaisme streger da adere lade. 61, 62 Dit geeft Nederladse bedrijve ee (aazielijk) adeel t.o.v. cocurrete i de lade om os hee. Ook Europese regelgevig voor biobake e pluripotete stamcelle is (og) iet toereiked. 52 Gericht omgaa met ieuwe soorte zorgoplossige Nieuwe zorgoplossige otstaa vaak op gresvlakke waar og gee heldere (Europese) regels voor markttoelatig bestaa. Dit geldt bijvoorbeeld voor domeioverschrijdede zorgoplossige, zoals combiaties va (bio)farmacie e medische hulpmiddele of (bio)farmacie, voedig ( utriceuticals ) e telemoitorig voor hartfale. Dit leidt tot ozekerheid, oodig hoge koste (e tijdsverlies). EFFICIËNT Stapelig wet- e regelgevig e versipperig istaties voorkome Regulerig stapelt. Waar ieuwe regelgevig bijkomt gaat meestal iets af. Va oderzoek tot markt is ee groot aatal istaties belast met (het uitvoere va) wet- e regelgevig: oder meer VWS, CBG, CCMO, lokale medisch-ethische commissies (METC s), IGZ, RIVM, Lareb, CIBG e CVZ i Nederlad e de EMA i Europa. 64 Deze istaties werke iet altijd goed same e het is odoorzichtig voor de oderemer. Zo otstaa verkeersdrempels op wat ee iovatieselweg moet zij. Oodige vertragig voorkome De proceduretijde voor het toetse va ee aavraag voor kliische teste worde veelal overschrede. 65 Soms vidt dubbele toetsig plaats: tusse CCMO e lokale METC s of bij multi-ceter trials. Dit komt mede doordat de capaciteit e soms de professioaliteit va deze istaties iet voldoede is. X Ook verguige voor oderzoek aar getherapie worde later da odig afgegeve. 54 Maar ook doordat academische oderzoekers de regelgevig e kwaliteitssysteme ovoldoede kee, is de kwaliteit va oderzoek vaak iet toereiked e otstaat vertragig. Mometeel werke betrokke orgaisaties aa het oplosse va deze vertragige. Markttoelatig verselle De toelatig va geerieke geeesmiddele op atioaal iveau ka og worde verseld als het CBG de huidige achterstade wegwerkt (waar mometeel hard aa wordt gewerkt). 65 Vergoedig verselle Medische iovaties moete doorgaas zij opgeome i het verzekerigspakket om i Nederlad brede toepassig te vide, maar de tijd die staat voor deze procedure wordt vaak ruim overschrede. 65 Bovedie otbreekt bijvoorbeeld ee gecombieerde vergoedigsprocedure voor medicije e diagostica waarva de optelsom duurder lijkt maar de combiatie de totale koste verlaagt. 67 Ook is er slechts beperkte mogelijkheid om producte voor erstige aadoeige waarvoor gee alteratieve oplossig bestaat of die koste sterk kue verlage (tijdelijk) te vergoede. XI Ee dergelijk systeem bestaat bijvoorbeeld i Frakrijk. 71, 72, 73, 74 I Nederlad zij eerste stappe gezet om i 2013 ee systeem i te voere waari veelbelovede zorgoplossige i aamerkig kome voor voorlopige vergoedig bie e buite het ziekehuis. I- e uitstroom criteria moete 68, 69 hiervoor og worde bepaald. Actieageda 1. De sector trait oderzoekers i de regelgevig e kwaliteitssysteme voor goed oderzoek, o.a. met betrekkig tot methodologie De sector idetificeert kelpute i Europese regelgevig voor markttoegag voor ieuwe (domeioverschrijdede) zorgoplossige e commuiceert deze aar de overheid. De sector vraagt de overheid zich gezamelijk i te zette voor passede Europese regelgevig. IX Er is ee kabietsstadput opgesteld om deze stregere regelgevig op Europees iveau te brege, waar het topteam zich bij aasluit X Miisterie va VWS heeft aagegeve dat er reeds acties lope izake het i kaart brege e oplosse va kelpute bij toetsig va medisch-weteschappelijk oderzoek (bro: Notitie VWS, 17 mei 2011) XI Mometeel allee voor dure e weesgeeesmiddele (itramuraal), XII Uit (beperkt) oderzoek door UMCG/LSH blijkt dat Nederlad wat betreft doorlooptijde zich i de Europese middemoot bevidt (otitie VWS d.d. 17 mei 2011) 30 31

18 3. De sector vraagt de overheid de mogelijkhede uit te breide voor voorwaardelijke vergoedig va veelbelovede zorgoplossige die ee grote veroderstelde toegevoegde waarde hebbe (verhoogde kwaliteit va leve e/of kostebesparig). De sector vraagt de overheid haar huidige iitiatieve voor voorwaardelijke vergoedig sel te realisere. Het CVZ e kwaliteitsistituut i oprichtig moete hiervoor heldere i- e uitstroom criteria (late) otwikkele. De sector maakt actief gebruik va deze uitgebreide mogelijkhede e verbidt deze aa het proeftuicocept. 4. De sector vraagt de overheid de activiteite va regulerigsistaties te stroomlije, de tariefstructuur aa te passe zodat bedrijve betale op basis va aavrage ( quid pro quo, zoals mometeel bij het CBG) oder service level agreemets e te ivestere i de kwaliteit, capaciteit e effectiviteit va deze istaties (opleidig, makracht, etc.) ee e ader i aasluitig op bestaade verbeteriitiatieve, zoals o.a. het project Stroomlijig multiceteroderzoek. 121 De sector betaalt als zij gebruik maakt va deze activiteite e krijgt hier gegaradeerde kwaliteit e doorlooptijd voor terug. 5. De sector vraagt de overheid doorlooptijde voor kliisch oderzoek e getherapie te reducere tot de kortste i Europa e dubbele toetsig bij multiceter trials te voorkome, oder meer door lokale METC s verder te professioalisere e oderlige coördiatie te XII, 52, 64 verbetere. 6. De sector vraagt de overheid (de toepassig va) wet- e regelgevig voor kidere, dierproeve e geetisch gemodificeerde orgaisme sel e zorgvuldig i lij te brege met Europese stadaarde e wettelijke kaders te verduidelijke. De overheid ka aasluite bij haar huidige iitiatieve voor bijvoorbeeld biobake e het Kabietstadput t.a.v. kliisch oderzoek met kidere op korte termij implemetere. 3.3 Voldoede, juist opgeleide, oderemede mese Nederlad heeft ee uitsteked oderwijssysteem dat goed opgeleide werkemers e oderemers voortbregt. Voor de groei e iteratioale cocurretiepositie va zij Life Scieces & Health bedrijfsleve moet Nederlad voldoede oderemede mese met de juiste keis e kude opleide e aatrekke. VOLDOENDE MENSEN Voldoede gekwalificeerd persoeel opleide Nederladse Life Scieces & Health oderemers geve aa dat het moeilijk is om voldoede gekwalificeerd persoeel te vide, vooral met ee aa Life Scieces & Health gerelateerde bedrijfsecoomische of techische opleidig (zoals Hoger Laboratorium Oderwijs e productieopleidige) e va de traditioele bèta opleidige zoals atuur- e scheikude e techische studies. 21, 75 De istroom va studete is ovoldoede. De HBO opleidig procestechologie zag bijvoorbeeld de afgelope 20 jaar het studeteaatal krimpe met 60%, terwijl het totaal aatal HBO studete met bija 3% per jaar toeam. 48 I het WO groeide dezelfde opleidig met mider da 2% per jaar tegeover ee jaarlijkse toeame va 6% voor het hele WO. 48 I het MBO liep het aatal studete aa de opleidig techiek de afgelope 20 jaar met 10% terug, terwijl de vraag i productiebedrijve aar verwachtig sterk zal stijge. Ekele techische opleidige late eig herstel zie, maar dit is og ovoldoede. Voldoede buitelads gekwalificeerd persoeel e oderzoekers aatrekke Het tekort is des te kelleder omdat Nederlad als ee va de weiige OECD-lade ee etto Brai Drai ket. 76 Meer hoogopgeleide mese verlate Nederlad da er aar Nederlad kome. De Nederladse sector moet aatrekkelijker gemaakt worde zodat meer hoogopgeleide mese i Nederlad blijve e aar Nederlad toekome i plaats va verlate. 58 JUISTE KENNIS EN KUNDE Oderemers kweke Oderemers i kleie e grote bedrijve e keisistellige zij de motor achter de otwikkelig va ieuwe e verbeterde medische oplossige. Veel oderwijs- e keisistellige hebbe oderemerschap opgeome i curricula e cursusaabod. Er zij ecosysteme otwikkeld rod icubators waarbie startede oderemers vestigigsruimte, coaches, ivesteerders e professioals kue vide. Het verder ibedde va oderemerschap va VMBO tot weteschappelijk oderwijs e het optimalisere va ecosysteme va oderemers heeft hoge prioriteit. 58 Vakmaschap garadere Artse met te weiig keis va ieuwe techologieë blijve (ver)oude(rde) techologieë toepasse e gebruike ieuwe techologieë iet optimaal. 77, 78 Uiversitair (pre-)kliisch oderzoek sluit (door obekedheid) iet altijd aa bij methodologische, regelgevigs- e kwaliteitseise, wat ka leide tot schadelijke gevolge e/of dat oderzoek opieuw moete worde uitgevoerd. 70, 86 Ook sluit het oderwijs iet altijd goed aa bij recete otwikkelige. 54 Expertambteare opleide I de lad- e tuibouw is door jarelage samewerkig tusse overheid e sector e uitwisselig va mese, door het toemalige, volledig aa Actieageda 1. De sector verhoogt de istroom i relevate (bèta) opleidige door beurze, hoours die sector gewijde Miisterie va Ladbouw ee grote expertise gebouwd. Eezelfde situatie geldt voor het Miisterie va VWS e de gezodheidszorg. De Life Scieces & Health sector heeft bie Ecoomische Zake, Ladbouw & Iovatie pas sids kort ee gespreksparter i ee kleie, toegewijde groep. Deze groep ambteare heeft og slechts beperkte tijd gehad om expertise op te bouwe. 27 programma s, het heroeme va opleidige e voorlichtig die start bij de middelbare scholier, bijvoorbeeld door pre-uiversitaire programma s met ibreg va het bedrijfsleve De sector zet i op iitiatieve die het oderwijs e bedrijfsleve verbide om aasluitig bij e doorstroom aar het bedrijfsleve te bevordere, zoals Cetra voor Iovatief Vakmaschap e de Bio Simulatio Factory i Leide Bie de sector cotiuere oderwijsistellige e publiek-private programma s de huidige oderwijsiitiatieve voor oderemerschap, zoals de master classes va de topistitute e NGI. Zij breide het aabod uit met meer oderemerschap i curricula, verbetere de samehag e kwaliteit e voege aa bedrijfskude ee specialisatie i Life Scieces & Health toe. De sector vraagt de overheid dergelijke iitiatieve mede cotiue te fiaciere 4. Bie de sector voege keisistellige techologievakke toe aa het curriculum va de specialisatieopleidige va geeeskude, alsmede vakke over regelgevig e kwaliteitssysteme voor goed kliisch oderzoek aa relevate beroepsopleidige e oderzoekmasters. Zij koppele techici aa kliische cetra, bijvoorbeeld via de opleidig techische geeeskude 5. De sector orgaiseert cursusse e workshops om sectorspecifieke expertise i de breedte va ambteare (kerdepartemet EL&I) te versterke, bijvoorbeeld voor specialist e bedrijfsaccoutmaager. De sector vraagt de overheid hieri te participere e eige experts i te zette om keis te dele. Teves kue de sector e overheid tijdelijk werkemers uitwissele. 6. De sector vraagt de overheid te blijve ivestere i e heldere kwaliteitseise te stelle aa het MBO e HBO om verschalig te voorkome va opleidige die voor Life Scieces & Health belagrijk zij. 7. De sector vraagt de overheid het makkelijker (visa, huisvestig, etc.) e aatrekkelijker te make (meeeme familie, Nederlad is cool e cultureel, etc.) voor de creative class om aar Nederlad te kome. 3.4 Goede toegag tot het juiste kapitaal Life Scieces & Health is zeer kapitaalitesief: de otwikkelig va ee geeesmiddel varieert va EUR 100 miljoe tot wel EUR 1 miljard, mede omdat de slagigskas beperkt is e veel projecte moete worde gestart om er éé te zie slage. 80 Gelukkig heeft Nederlad ee volwasse kapitaalmarkt. 77 Zowel Nederlads als buitelads veture capital ivesteert i Nederladse Life Scieces & Health bedrijve. 82, 83 Gezodheidsfodse ivestere ruim EUR 125 miljoe per jaar i R&D. 84 Desodaks is het verkrijge va voldoede kapitaal ee va de grootste uitdagige voor Life Scieces & Health oderemers. Om de bedrijve te verzekere va kapitaal voor iovatie e groei moet de toegag tot privaat kapitaal goed zij e moet de overheid beschikke over de juiste fiaciële istrumete om, waar de markt faalt, de juiste odersteuig te biede. TOEGANG TOT PRIVAAT KAPITAAL Ivesterigslacue overbrugge Life Scieces & Health bedrijve (vooral MKB) hebbe meer kapitaal odig da beschikbaar. 16, 85 Deze ivesterigslacue is vooral ee probleem i de fase waari oderzoek aar eerste bewijs 32 33

19 Figuur 3.1. Ivesterigslacue kliisch oderzoek 79 Geereer (fudametele) keis Koste Tijdlij 3-6 jaar Pre-kliisch va veiligheid e effectiviteit ( proof i cliic ) grote ivesterige vergt 67, 75 (zie figuur 3.1) e voor toepassige waarvoor de retur o ivestmet laag is, zoals zoöose. 86 De combiatie va hoge risico s e lage terugverdietijd is vaak iet aatrekkelijk voor bake. 67 Met de ecoomische crisis is bovedie de kapitaalmarkt merkbaar verslechterd e is mider durfkapitaal beschikbaar (al is het aadeel va Life Scieces & Health daari wel gegroeid). 81, 82, 83 Durfkapitaliste hebbe moeite om aa kapitaal te kome doordat hu ivesteerders, zoals pesioefodse beperkt i durfkapitaal ivestere. De laatste jare zij veel bedrijve gestart die i de (abije) toekomst ee kapitaalbehoefte hebbe. Het is zeer de vraag of het huidige kapitaalaabod voldoede is om i die behoefte te voorzie. Fiacierig biehale bij grote bedrijve Privaat kapitaal komt iet allee va bake of durfkapitaliste. XIII Door het veraderede busiess model zij parterschappe tusse MKB e grote bedrijve ee belagrijke bro va fiacierig. Nederladse MKBers hebbe betere toegag odig tot deze grote bedrijve. Fiacierig door zorgverzekeraars e gezodheidsfodse Zorgverzekeraars profitere va kosteefficiëte zorgoplossige e gezodheidsfodse streve aar het verbetere va de kwaliteit va leve. Deze orgaisaties ivestere i de otwikkelig hierva e creëre zo focus rodom de belagrijkste behoefte, bijvoorbeeld via publiek-private samewerkig. Dit wordt bijvoorbeeld al Otwikkel e test Kliisch Ivesterigslacue 6-7 jaar Actieageda 1. De sector blijft miimaal EUR 2 miljard per jaar ivestere i het otwikkele va Registreer e vergoed 0,5-2 jaar gedaa door de Nierstichtig e de Hartstichtig. DE JUISTE FINANCIËLE INSTRUMENTEN De juiste fiaciële istrumete aabiede De overheid heeft verschillede istrumete otwikkeld om de toegag tot de kapitaalmarkt te verbetere. Grote e kleie bedrijve hebbe bijvoorbeeld baat bij de WBSO e het iovatiekrediet wordt door Life Scieces & Health bedrijve overschreve. 89, 90 Ee pre-seed-fods is essetieel om projecte die og iet rijp zij voor de markt bie uiversiteite verder te otwikkele. Maar iet alle fiaciële istrumete sluite goed aa bij de kapitaalbehoefte, omdat bijvoorbeeld looptijde te kort zij of de plafods te laag. 39, 91 De huidige seed-fodse zij klei, waardoor (om risico s te spreide) te kleie bedrage per bedrijf worde geïvesteerd. Ook de professioaliteit va kleie ivesterigsfodse is vaak ovoldoede. Aasluite bij regioaal ecoomisch beleid Naast de atioale overheid ivestere ook provicies, lokale overhede e regioale otwikkeligsmaatschappije i Life Scieces & Health ifrastructuur e bedrijve met kapitaal, leige of subsidies. XIV, 92 Het grote aatal regio s met Life Scieces & Health als speerput biedt kase voor de hele sector voor fiacierig, ruimtelijke otwikkelig e de arbeidsmarkt 93, maar de sectorspecifieke expertise bij lokale overhede e otwikkeligsmaatschappije is og iet altijd voldoede. zorgoplossige die oder adere koste- e arbeidsbesparig mogelijk make. 2. De sector doet ee beroep op regioale otwikkeligsmaatschappije (ROM s) voor ivesterige i lokale e bijzodere ifrastructuur, zoals Life Scieces parke e biobake, Gebruik ~ EUR 1 miljard KENNIS BEHOUDEN EN VERDER VERSTERKEN Versterk de keisbasis De sterke keisbasis i Nederlad is het resultaat va jarelage commitmet e ivesterige door keisistellige e overheid. Om top te blijve e ook i de toekomst de ambitie va de sector te kue odersteue, zij eezelfde commitmet e ivesterige vereist. De aagekodigde e reeds doorgevoerde bezuiigige op publiek gefiacierd oderzoek zij da ook ee grote bedreigig voor het behoud va de sterke keisbasis e de beschikbaarheid va keiswerkers e daarmee ee bedreigig voor de Life Scieces & Health sector e de gehele Nederladse keisecoomie (zie figuur 1.4). Teves is het budget voor ieuwsgierigheidgedreve oderzoek de laatste jare afgeome door bestedig va de eerste geldstroom aa thematische oderzoeksprojecte. I iteratioaal perspectief ivesteert de Nederladse overheid al relatief weiig i oderzoek. 3 Ee verdere bezuiigig leidt tot ee achterstad die later moeilijk is i te hale vawege de selheid va de otwikkelige i deze 95, 96 sector. Kase beutte voor Europese ivesterige i (fudameteel) oderzoek i Nederlad Door Europa worde steeds meer middele voor oderzoek beschikbaar gesteld. Het Zevede Kaderprogramma voor Oderzoek e Techologidie thematisch worde georgaiseerd e afgestemd. De sector biedt cursusse e workshops aa om de sectorspecifieke keis bij ROM s te versterke. De sector vraagt regioale overhede e ROM s i Life Scieces & Health te ivestere e deel te eme i aagebode cursusse. 3. De sector doet ee beroep op gezodheidsfodse e zorgverzekeraars voor ee bijdrage i de fiacierig va de otwikkelig va kostebesparede e kwaliteit-va-leve-verhogede iovaties. 4. De sector vraagt de overheid bestaade succesvolle fiaciële istrumete te cotiuere e te verfije: versterk de pre-seed grat (uitgevoerd door de sector), verhoog het plafod va seed-fodse aar EUR 5 miljoe (gecosolideerd e evetueel gekoppeld aa geprofessioaliseerde TTO s), behoud het iovatiekrediet e de borgstellig voor leige e ivesterige. 5. De sector vraagt de overheid de WBSO uit te breide aar alle R&D activiteite (icl. exploitatie e ivesterige) waarbij speciale aadacht is voor startede oderemige. De sector vraagt de overheid ee vijf jaar dured later stage fods voor de Life Scieces & Health op te zette om te ivestere i de grotere VC s XV. De sector vraagt de Nederladse overheid hieri te ivestere e matche met middele va het Europees Ivesterigsfods i ee zogehete fud-of-fuds, waarva het meredeel i Nederlad wordt geïvesteerd. De overheid ka het huidige, goedfuctioerede Dachfud i Duitslad als voorbeeld gebruike. De sector zal dit fods izette om kostebesparede e kwaliteit-va-leve verhogede iovaties te otwikkele. 3.5 Ee sterke, toegakelijke (fudametele) keisbasis De sector Life Scieces & Health bouwt voort op ee sterke (fudametele) keisbasis. 10 Volges het Ratheau istituut is er focus e massa gecreëerd rodom e bie de sector als ee va de weiige sectore. 12 Om door te stote tot de wereldtop moete oderemers keis og meer kue gebruike e moet de keisbasis zelf (i omvag e iveau) worde behoude e verder versterkt. KENNIS GEBRUIKEN Meer keis i patete verakere Patete make keis toegakelijk voor e overdraagbaar aa oderemers e bescherme het gebruik va deze keis. Op dit momet zij de prikkels voor weteschappers om patete aa te vrage beperkt. 16 Zij worde vooramelijk afgereked op publicaties. Ook de kwaliteit va patete (e de beschermig die zij biede) ka og worde verbeterd door meer keis e ervarig met patetaavrage. 94 Patete beter beschikbaar make Oderemers krijge toegag tot patete va weteschappers via de Techology Trasfer Offices (TTO s) va keisistellige. De versipperig (iedere uiversiteit heeft haar eige TTO) e gerige professioaliteit bemoeilijke deze overdracht. 75 Oderemers spi-outs of bestaade bedrijve hebbe slecht zicht op welke patete beschikbaar zij e moete met meerdere partije oderhadele om ee kasrijke combiatie te verwerve. Uiversiteite zie patete als ikomstebro e hebbe iet altijd ee reëel beeld va de waarde. Zij vrage da ee prijs die iet i verhoudig staat tot het otwikkeligs-, markt- e fiacierigsrisico dat de oderemer og moet eme om met deze (e adere) patete te kome tot ee product dat daadwerkelijk waarde creëert. Dit leidt tot lagdurige of zelfs stuklopede oderhadelige, 54 waar u juist selheid e oderemerschap gebode is. 16 XIII Volges de NVP otvagt circa 25% va de door haar lede geïdetificeerde Life Scieces bedrijve veture capital fudig. Dit percetage ligt hoger da lade als Duitslad e Frakrijk, waar dit rod de 15% ligt XIV Ee voorbeeld betreft de provicies Overijssel e Gelderlad met Health Valley e hu odersteuig aa de Red Medtech Highway XV Vaaf ogeveer EUR 75 miljoe fodsgrootte 34 35

20 sche Otwikkelig (FP7) e het Kaderprogramma voor cocurretievermoge e iovatie (KCI) lope tot 2013 e biede kase voor Europese ivesterige i (fudameteel) oderzoek i Nederlad temeer omdat het budget de komede jare groeit va EUR 6,4 miljard i 2011 aar EUR 12, miljard per jaar. TTO Fladers TTO Fladers geeft (iter)atioale bedrijve geïteresseerd i oderzoekkeis e licetiemogelijkhede direct toegag tot de vijf Vlaamse uiversiteite. Alle techologieë worde thematisch geclusterd i zes categorieë, waaroder éé gericht op Life Scieces & Health. Het odersteut de samewerkig tusse de idividuele TTO s e de verspreidig va best practices voor het versterke va TTO s. 106 Actieageda 1. Bie de sector make keisistellige valorisatie tot ee grote prioriteit. 16 De sector wil ee prikkel creëre door met de overheid af te spreke dat keisistellige worde afgereked op hu valorisatie bijdrage e over vijf jaar 3% va de eerste geldstroom hierva afhakelijk te make (vooraf goed gedefiieerd). 98 Daarbij zoude keisistellige i hu allocatiemodelle aar de oderzoeksgroepe participatie i publiek-private samewerkig e succes i de derde geldstroom met ee premie kue beloe (zoals veelal reeds met de tweede geldstroom gebeurt). 2. Bie de sector professioalisere keisistellige hu TTO s e orgaisere deze thematisch e regioaal met gestadaardiseerde voorwaarde voor het overdrage va patete e ee atioaal portaal voor alle Life Scieces patete. De TTO s zoeke hierbij sterkere samewerkig met het bedrijfsleve. Het VIB e TTO Fladers diee ter ispiratie e samewerkig met TNO ka worde gezocht De sector creëert focus op e massa i sterke gebiede met ee duidelijke profilerig voor keisistellige bijvoorbeeld door sectorplae voor relevate disciplies e thema s. 22 Ekele belagrijke Nederladse weteschapsorgaisaties hebbe zich reeds geschaard achter het creëre va ee mate va focus rod de topsectore e de NFU otwikkelt ee profilerig va de UMC s. 100, 101 Op dit commitmet ka gezamelijk worde doorgebouwd. De sector vraagt de overheid met klem iet te bezuiige op de fiacierig va publiek-gefiacierd oderzoek, maar dit te cotiuere e te versterke. De sector implemeteert de advieze va commissie Veerma De sector doet ee beroep op Europees geld (KP7 e KP8) e participeert i agederede iitiatieve op EU-iveau. De sector vraagt de overheid zich i te zette voor aasluitig va Europese fiacierigsbroe op de Nederladse focus. Vlaams Istituut voor Biotechologie (VIB) Het VIB is oder meer opgezet om de keis va uiversiteite om te zette i ecoomische groei. 102 I 2010 behoorde circa oderzoekers e techici op vier Vlaamse uiversiteite tot het VIB, op basis va de kwaliteit va hu oderzoek. Het VIB sloot 83 overeekomste met bedrijve, realiseerde 11 start-ups e geereerde meer da EUR 13,5 miljoe aa ikomste door milestoe betalige e 103, 104 licetievergoedige. Het VIB heeft werkemers die zich volledig toelegge op het actief scoute va kasrijke projecte. Zij besluite met de oderzoekers over het valorisatietraject e het VIB fiaciert de octrooiaavraag e soms ee deel va het oderzoek. Gespecialiseerde medewerkers verkope de octrooie e make gebruik va het etwerk, cofereties e beurze om de octrooie te etalere. Het VIB helpt actief met ieuwe bedrijve opzette, ee busiess pla schrijve, fiacierig aatrekke e zoeke aar het geschikte maagemet. De VIB ka ook zelf participere om de start te facilitere zoder wistoogmerk e tot ogeveer EUR 0,5 miljoe, zoals bijvoorbeeld bij de recete spi-off Multiplico. 105 De opbregste uit patete worde, a aftrek va koste, via ee vaste sleutel verdeeld % tot 30% va de gelde is voor de oderzoekers. Daara krijge de VIB e de TTO va de betrokke uiversiteit elk 10% voor overheadkoste. Het restat, veelal 40 tot 50%, vloeit terug aar de oderzoeksgroepe zelf. Figuur 3.2. Gecommitteerde ivesterig voor publiek-private samewerkig 109 [EUR miljoe] TTI s e adere FES cosortia De getalle zij progoses op basis va verwachte uitgave va publiek-private parterschappe 3.6 Ee gezamelijke publiek-private iovatieifrastructuur De Nederladse sector Life Scieces & Health bedrijve e keisistellige heeft i auwe samewerkig met de overheid de afgelope 10 jaar ee uieke iovatieifrastructuur opgebouwd waari meer da EUR 1 miljard is geïvesteerd (zie paragraaf 1.1). Zij speelt ee cruciale rol i het vertale va keis aar gezode burgers e klikede mut (gezodheid e welvaart). Om haar ook i de toekomst og beter te late redere, moet de sector deze ifrastructuur vereevoudige e behoude e versterke. VEREENVOUDIGEN Ifrastructuur vereevoudige Door ee veelvoud aa (impuls)subsidieregelige is de iovatieifrastructuur rijk aa iitiatieve e orgaisaties. Eerste stappe zij reeds gezet om structuur te brege i deze versipperig door clusterig rod de thema s medische techologie, (bio) farmacie e regeeratieve geeeskude e de topistitute CTMM, TI Pharma e BMM. Verdere samewerkig e cosolidatie creëre focus e massa (bijvoorbeeld door ihoudelijke afstemmig) e verhoge de efficiëtie (bijvoorbeeld door itegratie va back offices e lagere admiistratieve laste voor aavrage e rapportage aa de Gecommitteerde overheidsbijdrage aa publiek-private samewerkig i Life Scieces & Health Regeeratieve geeeskude (BMM, NIRM, TERM) (Bio)farmacie (TI Pharma, Virgo, Neuro BSIK) Medische techologie (CTMM, Cyttro II) Publiek-gedreve samewerkig (NGI e Parelsoer) Tech e ifrastructuur (NGI Tech ceters, biobake) Medische toepassig (NGI geomics cetres) Valorisatie (NGI Pre-Seed grat, etc) % 85 Progose overheid). Nieuwe iitiatieve, zoals IMDI, kue hierbij aasluite. Spelregels vereevoudige Doordat veel ieuwe iitiatieve het wiel opieuw uitvide op oderwerpe als itellectueel eigedom, projectmaagemet e admiistratie, is ee complex woud va spelregels otstaa. Mider e eeduidige spelregels, gebaseerd op best practices, bespare tijd, eergie e koste die weer te goede kome aa de ihoud. Gericht make Projecte kee ee stadaardduur va vier jaar, omdat AiO s voor vier jaar worde aagesteld. Het is echter weselijk projecte te kue verlege, itesivere of beëidige afhakelijk va gebleke succes op basis va vooraf bepaalde go/o go momete. Ook ligge er kase voor flexibiliteit door bijvoorbeeld de verhoudig tusse AiO s e post-docs te variëre al aar gelag de behoefte. BEHOUDEN EN VERSTERKEN Cotiuïteit waarborge De iovatieifrastructuur is opgebouwd met ivesterige va bedrijve, keisistellige e overheid. De cotiuïteit loopt gevaar omdat het commitmet va bedrijve door ee overheid die sterk moet bezuiigige iet ka worde beatwoord. XVI De overheidsivesterige lope terug (zie figuur 3.2). Als deze XVI O.a. i het overtekee va de meest recete call va TI Pharma i